Rejowski człowiek poczciwy
Mikołaj Rej urodził się w 1505 roku, w zamożnej rodzinie szlacheckiej. W młodo?ci nie zdobył odpowiedniego wykształcenia, gdyż wolał zabawiać się polowaniem i rozrywkami w gronie przyjaciół, niż trudzić się naukš. Dopiero jako dwudziestoletni młodzieniec, na dworze wojewody Andrzeja Tęczyńskie-go, zetknšł się z atmosferš humanizmu i przejšł charakterystyczny dla owej epoki pęd do nauki. Drogš samouctwa oraz lektur udało mu się nadrobić dawne zaległo?ci i zdobyć stosunkowo rozległš, choć nieusystematyzowa- nš wiedzę.
Wkrótce Rej stał się do?ć sławny, a to za sprawš jednego z jego pierwszych utworów pt.:Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem. Z biegiem lat akcenty satyryczne w twóczo?ci pisarza cichły coraz bardziej. Mikołaj Rej, w zasadzie już pogodzony ze ?wiatem, chciał przekazać czytelnikowi całš swš mšdro?ć człowieka, który wiele w życiu widział i do?wiadczył. Swoje pisarstwo po?więca braci - szlachcie, kre?lšc Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego, czy też ?wierciadło, by się snadnie swym sprawom przypatrzeć mogła. Już sam tytuł wskazuje, że Rej chce się wzorować na otaczajšcym życiu. Skarbnicš mšdro?ci jest zwłaszcza czę?ć Zwierciadła pt.:Żywot człowieka poczciwego, zawierajšca obrazki z natury i rady autora obejmujšce całe życie od kolebki do grobu.
Człowiek poczciwy, w rozumieniu samego pisarza, to przede wszystkim ten, co pokój czyni na ziemi. ?wiadczy o tym następujšcy fragment: [...] Albowiem kto przeglšda pokój Rzeczypospolitej, (...) temu zabiega, jakoby sie krew niewinna nie lała po ziemi, a jakoby głos krzyczšcy nie leciał o pomstę do Pana Boga swego (...) Ale utwór skierowany był do szlachty, nie mogło więc zabraknšc ideałów prawdziwego szlachectwa. Cechę tę Rej rozumiał jako cnotę i zabieganie o dobro ogółu. Szlachectwo człowieka poczciwego nie mogło być oparte na herbach, zasługach przodków, czy na bogactwie. O tym też pisze Rej w swoim Żywocie...: [...] (...) tedyć jeszcze nie to prawe ?lachectwo, gdy cnotami nie będzie ozdobione, iż tak go zowiš albo iż sygnet z jakim herbem na palcu nosi, (...) albo iż się chłubi dziady, pradziady albo inszymi przodki swymi, toć jeszcze mało na tym.
Bardzo stanowczo wysuwa Rej obowišzek służby publicznej. Nie należy się od niej uchylać, ale też trzeba być jej naprawdę godnym.
== 2 ==
Dla ludzi przeciętnych ideałem żywota poczciwego jest wypełnianie codziennych obowišzków, zgodnie ze swym stanem, przede wszystkim za? zgodnie z nakazami rozsšdku i cnoty. Ideał to wšski, wynikajšcy z własnych potrzeb duchowych szlachty, ograniczony do spokojnego gospodarzenia, pomnażania majštku, uczciwo?ci życiowej i godziwej rozrywki. Rysy obyczajowe, jakimi przepojony jest utwór, sš dowodem bystrej obserwacji życia, będacej najcenniejszš stronš talentu Reja: [...] (...) Więc też sobie pójdziesz potym do ogródeczków, do wirydarzyków, grzšdki nadobnie każesz pokopać.
Pisarz chwali też szlachciców, którzy nie uczš się pustej wiedzy, po to tylko żeby się niš chwalić, ale rzeczy naprawdę ważnych i potrzebnych. Na potwierdzenie można przytoczyć następujšcy fragment: [...]Ale po sobie to czytaj, co by cię nadobnych cnót a poćciwego żywota uczyło, bo cię to może piękniej ozdobić ni?li fabuły niepotrzebne (...)
Rejowski człowiek poczciwy powinien też wystrzegać się szkodliwej pychy. Szara pyszka, bo tak pisze o niej autor, powoduje chełpienie i wynoszenie się jednego szlachcica ponad innych. Jest też ?ródłem o?mieszania takiego człowieka, o czym wła?nie Rej pisze tak: [...] (...) cień upatruje, spluwa, choć mu nie trzeba, rękawicę z tej ręki, na której sygnet, sejmie, a w drugiej jš dzierży, kaszle, krzška, choć mu się nie chce, z kamyka na kamyk stšpa, kroku strzeże, aby go nie zmylił, na pachołki się oglšda, je?li je ma.
Mikołaj Rej w utworze pt. Żywot człowieka poczciwego ukazuje w sposób satytyczny różne postawy i zachowania szlachty, to szydzšc z nich i ganišc, to znów chwalšc cnoty. Sšdzę, że piszšc ten utwór autor chciał pokazać, jak powinien zachowywać się prawdziwy szlachcic. W jego czasach było to bardzo aktualne, zwłaszcza w okresie powolnego, postępujšcego rozpadu Rzeczypospolitej. Gdyby większo?ć ludzi wysokiego stanu uosabiała cnoty, które chwali Rej, do rozpadu naszej ojczyzny prawdopodobnie w ogóle by nie doszło.