Socjologia - opracowanie głównych zagadnień
Socjalizacja - wg pedagogiki jest to dostosowanie, adaptacja.
Socjologia- przygotowywanie do zmiany, do tego co jest i co może nastąpić.
Trzy etapy socjalizacji: (podz. wg Bergera i Lukmana)
1)Socjalizacja pierwotna- w domu rodzinnnym człowiek uczy się norm, tzw. kręgosłupa moralnego,
2) Socjalizacja wtórna- wpływ innych instytucji tuż przed szkołą a potem szkoła,
3) Socj. krytyczna- posiadanie kompetencji społecznych.
Etapy rozwoju moralnego wg Labrance i Kolhberga:
1) poziom rozwoju moralnego prekonwencjonalny- anomia,
2) poziom rozw. moral. konwencjonalnego- heteronomia,
3) poziom rozw. mor. postkonwencjonalnego- autonomia.
Etapy rozwoju tożsamości człowieka:
1. Tożsamość naturalna,
2. Tożs. roli,
3. Tożs. „ja”.
Kompetencje społeczne: - kompetencja instrumentalna (zdobywana w szkole czyli wiedza). Izonomia rozwojowa- przeniesienie odpowiedzialności na inną osobę (rodzi postawy roszczeniowe- „mnie się należy”); - kompetencja komunikacyjna- umiejętności przekazu wiedzy którą uzyskaliśmy, umiejętność mówienia we własnym języku jest źle postrzegane przez n-la; - kompetencja emancypacyjna czyli odwaga, to umiejętność radzenia sobie w syt. trudnych.
System społeczny- zespół elementów powiązanych ze sobą strukturalnie ludzi.
System społ. szkoły posiada podsystemy:- uczniowie, nauczyciele, rodzice, administracja, społeczność lokalna. Celem jest ukształtowanie człowieka społecznie użytecznego. Szkoła powinna uczestniczyć w kształtowaniu osobowości które przejdą na etap socjalizacji krytycznej. Szkoła nie wspomaga jednostki tylko system.
Postawy:
- post. transformatywna- post. twórcza; post. akomodacyjna
- komformistyczna; post. bierna; post. agresywna.
Program ukryty może być w organizacji przestrzeni, w architekturze, w programie nauczania, w podręcznikach, w oczekiwaniach n-la, w egzaminowaniu.
Ambiwalencja- różny stosunek do tej samej sytuacji ludzi i rzeczy np. szanujemy n-la bo się go boimy. Organizacja przestrzeni wymusza określone zachowanie człowieka.
Program ukryty w zachowaniu n-li: Dominacja n-la: Przemoc: bezpośrednia, pośrednia (symboliczna, strukturalna); fizyczna i opresja psychiczna. Habitus- pochodzenie, dziedzictwo kulturowe. Habitus pierwotny (od rodziny) i wtórny (od instytucji). Habitus - są to mechanizmy interpretacyjne, symbolika, pojęcia, tradycja, obyczaje. Przemoc symboliczna polega na tym że habitus pierwotny wpływa na to jakie szanse życiowe mamy w przyszłości. Status rodziny wpływa na nasze szanse rodziny. Przemoc strukturalna (autor pojęcia ks. J.Galtung)- w szkole polega na tym że szkoła z góry jest pierwszym selekcjonerem. Wąskie kierunki kształcenia, krótkie kursy, wąskie specjalizacje.
Postawy anomijne- stare postawy już się zdezakualizowały a nowych jeszcze nie ma. To bierność, agresja, komformizm, akomodacja (przywdziewanie maski udając że wszystko w porządku gdy tak nie jest).
Anomia społ.- występuje w sytuacji transformacji ustrojowej.
Dot. programu ukrytego:
Fraternizacja- bratanie się czyli zniżanie się do osoby z którą mamy do czynienia. Jest pojęciem negatywnym np. ktoś się ubiera tak samo jak inna osoba lub taki sam sposób mówienia (slang młodzieżowy) Jest to po to aby druga osoba się przed nami otworzyła. Osoby zdobywają zaufanie a potem wykorzystują tą ufność dla siebie. Fraternizacja występuje zawsze tam gdzie jest relacja przełożony- podwładny. Cząstkowa nieobecność i wycofywanie się polega na tym że spóźnia się na zajęcia, kradnie minuty dla siebie.
Terapia zajęciowa: „Robić coś, ciągle robić coś bez względu na to czy ma to sens”(np. robienie zajęć bezcelowych szczególnie w zastępstwie). Postawy jakie powstają to bierność, komformizm, akomodacja, agresja.
Rytuał i rutyna: rytuał jest potrzebny w szkole, jest on szkieletem tradycji na którym buduje się różne czynności.Rytuał jest związany z rutyną. Ludzie lubią rutynę, lubią znać swoje stałe punkty. Rutyna powoduje u dzieci określone postawy j/w.
Czynniki warunkujące sylwetkę zawodową n-la:
1) Nasze doświadczenia ze szkoły (gdy sami byliśmy uczniami),
2)Wiedza jaką zdobyliśmy na studiach,
3) Pierwsze spotkania (może być odbierane gdy spotykamy się poraz pierwszy z grupą uczniów i potem z każdą nową grupą). Zdefiniowanie sytuacji przez n-la jest b. ważne (musi postawić warunki),
4) Mentalność pokoju nauczycielskiego.
Granie samym sobą (chodzi o osobowość n-la) On nie jest autentyczny i rodzi postawy bierności i agresji. Program ukryty może być również w programach nauczania np. w historii (interpretowano ją dowolnie, nie przyznawano się do błędów), w j. polskim poprzez dobór lektur i ich interpretacje.
Seksizm- stereotypy zachowań przypisane do płci. Progr. ukryty może być w architekturze szkoły (stare, monumentalne budynki). Progr. ukryty nie jest pozytywny. N-el ocenia pozytywnie tylko toą odpowiedź która wcześniej była podana na lekcji.
Dwa rodzaje socjalizacji:
- pozytywna- takie działania n-la który manifestacyjnie aprobuje te zachowania ucznia które są zgodne z rolą dobrego ucznia (styl amerykański);
- negatywna- n-el manifestacyjnie zwraca uwagę na te zachow. ucznia które nie są zgodne z rolą dobrego ucznia (styl polski).
Progr. ukryty w oczekiwaniach. Nastawienia są źródłem fałszywej diagnozy i wynikają ze stereotypów. Wygląd zewn. jest stereotypem na który się nastawiamy i dużo znaczy bo jest to pierwszy kontakt. Charakter pisma też wpływa na nastawienie i stereotypy. Stereotypem może być nazwisko (gdy starszy brat źle się uczy to młodszy wstępując do szkoły jest na straconej pozycji). Nastawienie powoduje mechanizm samospełniającej się przepowiedni. Nastawienia są źródłem fałszywej diagnozy, daje to kosekwencje naznaczenia człowieka. Osoba którą naznaczamy to dewiant. Różni się od pozostałych osób „normalnych”. Dewiantem pozostaje ten którego uda się tak określić.
Dwa poziomy naznaczania:
1) Dewiacja pierwotna- wystepuje gdy dana osoba pogwałciła pewne reguły ale twierdzi że jej zachowanie nie jest typowe dla niej, że nadal przestrzega społeczne reguły.
2) Dewiacja wtórna- osoba naznaczona reinterpretuje obraz samego siebie i akceptuje określenie dewianta. Dewiacja wtórna może zaistnieć bez dewiacji pierwotnej w przypadku nastawienia (samospełniającej się przepowiedni.) Dewiacja może być wzmocniona np. instytucje w których się przebywało (więzienie, poprawczak, zakł. psych.) Człowiek marginesu, jego etykieta zostaje wzmocniona jako dewiacja nieodwracalna. Aby nastąpiła zmienna to musi nastąpić całkowita zmiana środowiska.
Błędne koło naznaczenia powodujące zwiększone ilości dewiacji. Zaostrzenie prawa powoduje że większość czynów definiowana jest jako dewiacyjna a to z kolei powoduje aktywniejsze występowanie przeciwko dewiantom. To z kolei wywołuje większą alienację dewiantów i więcej zmienionych wyobrażeń o samym sobie, co w efekcie pogłębia dewiację u osób tym dotkniętych a to z kolei nasila próby zaostrzenia prawa.
Próby zmniejszania efektów napiętnowania:
1) Wyjaśnienia, usprawiedliwianie swojego zachowania, wymówki, unikanie sytuacji w której mogłoby nastąpić naznaczenie,
2) Taktyki zasłaniające (np. musze iść do Urz. Skarb.),
3) Szukanie poparcia u osób podobnych do siebie (np. homoseksualiści doprowadzili do zmiany prawa).
Od czego zależy udane napiętnowanie: - od częstotliwości naznaczenia, od statusu osoby piętnującej i napiętnowanej, od stopnia szkód wyrządzonych przez os. napiętnowaną, od charakteru składanych wyjaśnień, od możliwości odparcia (wspieranie innych), zmniejszenie skutków napiętnowania.
Postawy jakie pozostają pod wpływem progr. ukrytego:
Szwejkizm- jest to postawa u ludzi nad którymi ciąży władza a ponieważ nie potrafią zmienić sytuacji udają głupiego.
Poszukiwanie specjalnych względów- zachowywać się aby powodować przychylne ustosunkowanie się n-la (fałszywe komplementy)
Starać się nie podpaść- ukrywanie gestów, czynów, słów które mogłyby się nie podobać.
Wycofywanie się (bierność, cierpliwość)
Dawanie sobie rady ze strachem (strach niszczy inteligencje). Ucieczka przez upadek(np. osoba mówin „ja tego nie potrafię” jeżeli się nie udaje to mówi że ostrzegała. Zgadywanie odpowiedzi na unikanie odpowiedzi.
Komformizm: - przymilność- wkraść się w łaski osób posiadających władzę; - podporządkowanie: optymistyczne (występuje na starcie) i instrumentalne (gdy mamy określony cel); - rytualizm- pozytywne ustosunkowanie się do środków i metod stosowanych w szkole, obojętność wobec celu dlaczego to się robi; - oportunizm- obojętność wobec celów, środków, zasad, reguł obowiąz. w szkole połączone z podporządkowaniem; - wycofywanie się- połączone z obojętnością, z odrzuceniem celów i środków obowiązujących w szkole.
Strategia kolonialna- nie ma pracownika z niewolnika, obojętność wobec celów ale ambiwalencja wobec środków (uczeń działa tak aby wyciągnąć dla siebie korzyści)
Strategia nieustępliwej wrogości- demonstracja swojej antypati, agresja (wagary, niszczenie mienia)
Rebelia- całkowite odrzucenie wszystkiego, celów i metod (dzieci które nie chodzą do szkoły). Naznaczenie - to zmniejszenie poczucia naszej wartości, to reinterpretacja obrazu samego siebie (np. jakanie się, okularnik, homoseksualista, żyd).
Tożsamość, postrzeganie siebie jako osoby ze względu na specyficzne, odrębne i niepowtarzalne u innych ludzi właściwości dotyczącej własnego wyglądu, sposobu myślenia, psychiki, zachowania itp. Tożsamość jest więc przekonaniem o tym, kim jestem, co robię, myślę, czuję, do czego dążę, na którym budowana jest tożsamość osobista. Uświadomienie sobie więzi łączących jednostkę z innymi osobami, dostrzeżenie poczucia przynależności do grupy (np. rodziny, grupy uczniowskiej, grupy zawodowej, narodu) i jej odrębności od innych grup stanowi podstawę formowania tożsamości społecznej.
Na tożsamość składa się: a) poczucie ciągłości (cel do którego dążymy), b) poczucie kontroli (czy ja panuje nad własnym życiem, czy je kontroluje. Ogromny wpływ na to ma rodzina), c) poczucie wartości (czy wiem kim jestem). Tożsamość negatywna- obniżenie poczucia wartości. Ma ona kilka źródeł: - w okresie dorastania stawiamy sobie pytanie kim jestem? (przypadkowa rola może stać się życiową jeżeli społeczeństwo niczego nie zaoferuje, nic nie zorganizuje), - w okresie dorastania występuje też odwet tzn. młodzi ludzie poprzez swój upór (np. ubiór) demonstrują że są inni niż dorośli, których nie akceptują, - naznaczanie też powoduje powst. tożs. negatywnej.
Fazy rozwojowe w cyklu życia człowieka:
I faza (stadium, wiek)- niemowlęctwo; (centralny konflikt)- Ufność/nieufność; (gł. implikacje dla optymalnego rozwoju)- Rozwój ogólnego poczucia bezpieczeństwa, optymizmu i zaufania do innych ( na podst. spójnych doświadczeń związanych z zaspokajaniem podst. potrzeb). Ufność ta oznacza zdolność ufania innym jak i podstawowe poczucie, iż można ufać sobie. Rozmiary ufności zależą od jakości więzi macieżyńskiej gdyż to matka tworzy poczucie ufności. Brak właściwej równowagi na linii napięcia ufność-nieufność z dzieciństwa może rzutować na dalsze życie. Dla dziecka stopień ufności w obliczu nieznanego i zaskakującego tworzy troska rodziców. Rodzice natomiast mogą znaleźć własne poczucie bezpieczeństwa pomimo swoich niepewności i nieufności, dzięki religijnemu lub filozoficznemu poglądowi na świat.
II faza- okres poniemowlęcy; Autonomia/wstyd i zwątpienie; Rozwój autonomii i ufnej samodzielności, pokonywanie przeszkód ( na podst. wspólnych doświadczeń, zachęcania i określania ograniczeń, bez odrzucenia i obarczania winą). Faza ta jest walką o autonomię. Dziecko uczy się zakreślać swój świat jako „ja” i „ty”, „moje”. Zależy ona od I fazy gdyż do wzrostu autonomii niezbędna jest dobrze rozwinięta wczesna ufność. Dziecko domaga się robienia samemu tego co staje się dla niego dostępne wraz z nowymi umiejętnościami ruchowymi. Pojawia się funkcja napięcia między poczuciem autonomii a poczuciem wątpienia i wstydu gdy dziecko będzie egzekwowało własną wolę. W tej fazie zabawa uzyskuje szczególną funkcję rozwojową, dostarczając dziecku bezpiecznego terenu rozwijania autonomii wg własnych zasad i granic. Wkład do kształtowania się tożsamości stanowi sama odwaga bycia niezależną jednostką która wybiera i kieruje własną przyszłością. „Jestem tym co wyraża moja wolna wola”.
III faza- Wczesne dzieciństwo; inicjatywa/poczucie winy; Rozwój inicjatywy związanej z poznawaniem i manipulacją środowiskiem (na podst. spójnych doświadczeń tolerancji, zachęceń i wzmacniania). Jest to faza inicjatywy rozwijanej w przeciwieństwie do poczucia winy. W dziecku rodzi się poczucie inicjatywy jako podstawy realistycznego poczucia ambicji i celu. Porażki prowadzą do poczucia winy i niepokoju. W tej fazie dziecko potrzebuje innych osób poza członkami rodziny aby moc eksperymentować na rozmaitych typach zachowań i celów poza życiem rodzinnym. Ogniwem doświadczeń służącym rozwojowi tożsamości jest osobisty przykład dorosłych. Znaczną rolę odgrywają zabawy i gry. „Jestem tym kogo umiem sobie wyobrazić jako siebie”.
IV faza- Środkowe dzieciństwo; Przedsiębiorczość/ poczucie niższości; Radość i opanowanie rozwojowych zadań dzieciństwa, w szkole i poza nią (na podst. spójnych doświadczeń, sukcesów i uznania dla postepów). W tej fazie w grę wchodzi rozwinięcie i podtrzymywanie w dzieciach pozytywnej identyfikacji z tymi którzy są kompetentni. Jednostka jest gotowa do szybkiego uczenia się. Zdolność dziecka do identyfikacji z nauczycielem i innymi znaczącymi osobami w jego świecie. Dziecko odkrywa wokół siebie świat jako „świat narzędzi”. Problem poczucia noższości jest tu dość jasny dlatego że faza ta odnosi się do wieku szkolnego, gdzie kryteria sprawności poznawczej i sprostania standardom ocen i oczekiwaniom są trwale obecne w codziennej praktyce oddziaływania na dzieci, a wię i porażki mogą stanowić boleśnie odbierane doświadczenie, ciążące na samoocenie. Dzieci w tej fazie obserwują i naśladują przywiązując się do n-li i rodziców innych dzieci. Świat rówieśników zajmuje takie samo miejsce jak świat dorosłych.
V faza- Droastanie; Tożsamość/ rozproszona tożsamość; Osiągnięcie stabilnego i satysfakcjonującego poczucia tożsamości i celu (na podst. spójnych doświadczeń sukcesu osobistego i satysfakcji związanych ze społeczną akceptacją i uznaniem). F. ta dot. procesów dorastania i jest określana mianem kryzysu tożsamości. Zaspokojenie potrzeby tożsamości staje się dominującym zadaniem egzystencjalnym. W fazie dorastania prawidłowość polega na tym że potrzeba poddańczego wręcz utożsamiania się jest zwykle skrywana cynizmem wobec wszystkiego, co nie jest w stanie tej potrzebie sprostać. W tym okresie najbardziej niepokoi młodych ludzi niezdolność rozstrzygnięcia co do swojej tożsamości roli, jakiemu chce się oddać wyrażając siebie. Wierność jest kamieniem węgielnym tożsamości.
VI faza- Wczesna dorosłość; intymność/ izolacja; Rozwój zdolności do utrzymywania intymnych, osobistych związków (na podst. otwartości i zaufania wspieranych spójnymi i nagradzającymi doświadczeniami w intymnych związkach z innymi). Powstawanie nowych sił witalnych w człowieku. Faza ta jest pod bezpośrednim oddziaływaniem tożsamości osiągniętej podczas dorastania. Jest to f. dojrzałości do intymności tj. zdolności odczuwania, jako dominującej potrzeby takich stanów jak: więź psychiczna, zespolenie fizyczne, bliskość i wspólnota. Siłą witalną jest miłość, która nadaje sens pojęciu wierności. „Jesteśmy tym co kochamy”.
VII faza- Dorosłość; Produktywność/ stagnacja; Zaspokojenie potrzeb osobistych i rodzinnych uzupełnione rozwojem zainteresowania dobrostanem innych i świata w ogóle (na podst. osiągnięcia bezpiecznego i nagradzającego życia osobistego, wolnego od nacisków ograniczających jednostkę do zajmowania się tylko sobą). Życiodajność czyli zdolność do prokreacji, produktywność, jak i twórczość. Nową siłą witalną jest troskliwość która wyraża się w podejmowaniu opieki wobec osób, wytworów i idei. „jestem tym w co potrafię tchnąć życie. Moją tożsamość tworzy to, co powołałem i powołuję do życia.
VIII faza- Starzenie się; Integralnośc ego/ rozpacz; Rozpoznawanie i przystosowanie się do procesu starzenia się i perspektywy śmierci wraz z poczuciem zadowolenia z własnej przeszłości i gotowością na spotkanie przyszłości (na podst. spójnych sukcesów w poprzednich stadiach, które tworzą realną podstawę do satysfakcji z pełnego i dobrego życia i akceptacji śmierci bez chorobliwych lęków i poczucia przegranej). Okres starości jako zwieńczenia i bilansowania wysiłków życiowych jednostki. Składnikiem integralności w sobie jednostki jest wiara. Integralność wyraża poczucie spójności i spełnienia. Integralność pozwala nie bać się śmierci. Wraz z integralnością pojawia się rozpacz, której motywem u ludzi starych jest powracające i przedłużone poczucie stagnacji, życiowej martwoty. Stadium to ma ogromną wagę dla pierwszego ponieważ dzieci dorastając umysłowo mają kontakt z ludźmi starymi. Formuła tożsamości będąca wyrazem spełnienia się życiowej mądrości człowieka brzmi: „jestem tym, co przetrwa ze mnie”.