SOCJOLOGIA ORGANIZACJI
Definicja i przedmiot badań socjologii.
Socjologia- nauka, która zajmuje się problematyką państwa, funkcjonowaniem, przekształcaniem i zanikiem zbiorowości, funkcjonowaniem jednostki w społeczności, wzajemnych relacji między jednostką a zbiorowością i między samymi zbiorowościami.
Po raz pierwszy, w 1837 r. sformułowano założenia tej nauki. Comt’e – napisał dzieło pod tytułem “Socjologia”. Socjo – towarzysz, stowarzyszony, logo – słowo, nauka.
Przedmiotem jej badań są zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości, zmiany i przekształcenia w nich zachodzące. Zadaniem tych działów socjologii jest systematyczny opis poszczególnych dziedzin i wyjaśnianie zachodzących w nich zjawisk. Socjologia ogólna na podstawie materiałów, uogólnień, prawidłowości ustalonych w badaniach szczegółowych, tworzy teorie obejmujące zespoły zjawisk występujące w społeczeństwach. Jej zadaniem jest także ustalanie pojęć. Zastosowania wiedzy socjologicznej do regulowania stosunków międzyludzkich w przemyśle, do określania decyzji wyborczych obywateli, decyzji konsumentów na rynku, w badaniach opinii publicznej, badaniach zachowania się tłumów, morale armii, w reklamie itp. zyskały miano inżynierii społecznej bądź socjotechniki przez analogię do praktycznych zastosowań wiedzy technicznej. Użytek czyniony z socjologii zawiera w sobie pewną dwuznaczność. Z jednej strony prowadzi do ulepszeń i racjonalizacji życia społecznego. Z drugiej strony usługi socjologów przyczyniają się do usprawiedliwienia technik rządzenia społeczeństwami, manipulacji postawami ludzkimi, zwiększenia wydajności na rzecz prywatnych zysków. Socjologia jako nauka praktyczna, wyjaśnia fakty społeczne.
Ujmują to jej funkcje:
-poznawcza – badanie i dostarczanie wiedzy o rzeczywistości społecznej,
-humanistyczna – oddziaływanie na świadomość ludzi wiedzy o zbiorowościach, zjawiskach i procesach społecznych,
-socjotechniczna – wykorzystanie wiedzy, teorii i pojęć socjologicznych w praktycznym działaniu.
Podział socjologii na ogólną i szczegółową.
Socjologia dzieli się na dwie części: socjologie ogólną i szczegółową.
Socjologia ogólna zwana także teoretyczną zajmuje się podstawowymi pojęciami, teoriami i hipotezami badawczymi. Rozwija ona cztery podstawowe teorie dotyczące: struktur społecznych, zmian lub rozwoju społecznego, zachowania społecznego zbiorowości oraz zachowania społecznego jednostki.
Socjologia szczegółowa zwana także empiryczną zajmuje się badaniem tylko pewnego fragmentu, aspektu zbiorowości ludzkiej. Socjologia szczegółowa dzieli się obecnie na ponad trzydzieści subdyscyplin tj. socjologia pracy, religii, kultury, medycyny, wsi i rolnictwa, miasta itd.
Definicja społeczeństwa.
Społeczeństwo to zbiorowość powiązanych ze sobą jednostek w przestrzeni międzyludzkiej.
W ujęciu psychologicznym - społeczeństwo to psychiczny związek ludzi związane ze świadomością, że się do ludzi należy, że się podlega władzy, dlatego, że ona czerpie siłę nie z przemocy lecz podporządkowane są władzy.
Najczęściej rozumie się je jako:
Rodzaj szerszej zbiorowości terytorialnej,
Szerokie zbiorowości powiązane specjalnymi typami stosunków,
Ogół instytucji i urządzeń zapewniających jednostkom wspólne zaspokajanie potrzeb itp.
Postać egzystencji człowieka,
Formę życia zbiorowego poza organizacja państwową.
Na gruncie socjologii wyróżnia się:
1) społeczeństwo globalne oznaczające dużą zbiorowość, żyjącą na rozległej przestrzeni, w której wytworzyły się i utrzymują więzi społeczne oparte na wspólnym dorobku kulturowym, na funkcjonowaniu instytucji nieformalnych i wzorów zachowania.
2) społeczeństwo lokalne (społeczność), czyli zbiorowość ludzką mieszkającą na określonym terytorium (np. osiedle mieszkaniowe, dzielnica miasta, wieś), w której więzi społeczne oparte są na wspólnocie warunków życia, sąsiedztwie, wspólnej kulturze.
Uwzględniając pięć istotnych cech, takich jak: technika wytwarzania, typ gospodarki, typ osadnictwa, rozmiary nierówności społecznych i formy organizacji społecznej można wyróżnić sześć typów społeczeństw:
a) społeczeństwo myśliwskie i zbierackie,
b) społeczeństwa pre-rolnicze,
c) społeczeństwa pasterskie,
d) społeczeństwa rolnicze,
e) społeczeństwa przemysłowe,
f) społeczeństwa poprzemysłowe.
Proste i złożone zbiory społeczne.
Proste zbiory społeczne – to zbiory ludzi wydzielone w sensie dystrybutywnym, w praktyce życia społecznego ze względu na jakąś wspólną cechę lub cechy. Cechami tymi mogą być: miejsce zamieszkania, wiek, płeć, zawód, wykształcenie lub cechy osobowości.
Złożone zbiory społeczne:
• grupa społeczna – rodzaj zbiorowości, który wyraźnie absorbuje swoich członków oraz wyraźnie określa ich zachowania,
• kręgi społeczne – zespoły osób spotykające się stale i utrzymujące stałe styczności osobiste,
• społeczność lub wspólnota – zbiorowość terytorialna, w której członkowie mogą zaspokajać swoje podstawowe potrzeby,
• zbiorowość etniczna – podstawą wyodrębnienia jest wspólnota językowa, gwara i rasa,
• zbiorowość, która wyróżnia podobieństwo zachowań, np. Zbiegowisko, publiczność, audytorium, tłum,
• klasy społeczne.
Tłumem jest masa ludzi doraźnie skupionych w określonej sytuacji społecznej, którzy aktywizują się szybko i wyłaniają przywódcę lub kilku przywódców. Styczności w tłumie przekształcają się we wzajemne oddziaływania, o silnym ładunku emocjonalnym. Najważniejsze rodzaje tłumów:
• agresywny – atakuje jednostkę, zbiorowość lub instytucję społeczną,
• uciekający, ogarnięty paniką – tworzy się w czasie katastrof lub wojen,
• nabywający, rabujący, grabiący – powstaje w czasach głodu, klęsk żywiołowych, bądź w okresie zamieszek ulicznych i ogólnej dezorganizacji,
• demonstrujący – tworzy się zazwyczaj wskutek działań podejmowanych przez organizatorów, którzy inicjują spotkania, rozlepiają plakaty, kolportują ulotki, nadają komunikaty przez radio.
Trzy wymiary społeczeństwa.
Definicja socjologii organizacji.
Socjologia organizacji - obejmuje badania nad organizacjami, ale i bada procesy organizacyjne, czyli analizuje, klasyfikuje struktury oraz formy różnych organizacji, instytucji społecznych. Analizuje interakcje i stosunki społeczne.
Funkcje socjologii organizacji.
Funkcje socjologii, związane z celami, realizowane, zamierzone
diagnostyczna (opisowa)
prognostyczna
socjotechniczna
humanistyczna
Teoria rozwoju społecznego.
podział horyzontalny
Grupy społeczne
Podział wertyfikalny
Struktury
społeczne
modele sukcesu zawodowego:
1. indywidualistyczny
2. kolektywistyczny
3. dziedziczny
Pierwotne i wtórne struktury życia ludzi.
Pierwotne są to grupy, poprzez które jednostka wchodzi w społeczeństwo (rodzina, przyjaciele, sąsiedzi, grupa rówieśnicza). Charakteryzują się niewielką liczbą członków, w związku z tym miedzy jednostkami występują bezpośrednie interakcje. Członkowie takiej grupy są także głęboko zaangażowani emocjonalnie w jej działalność.
Wtórne są to grupy liczne, gdzie nie jest możliwe bezpośrednie kontaktowanie się z wszystkimi członkami grupy. Zaangażowanie emocjonalne nie jest duże, ponieważ są to grupy celowe i najważniejszym zadaniem grupy jest realizacja celu, do którego została powołana. Grupy pierwotne mogą się przekształcić na grupy wtórne, proces odwrotny też jest możliwy.
Społeczeństwo postindustrialne.
Społeczeństwo postindustrialne (inaczej społeczeństwo poprzemysłowe) - społeczeństwo, którego głównym źródłem utrzymania nie jest produkcja przemysłowa, polegająca na wytwarzaniu przedmiotów, lecz wytwarzanie i przetwarzanie informacji.
W odróżnieniu od społeczeństwa przemysłowego charakteryzującego się tym, że największe zatrudnienie jest w sektorze przemysłowym, w społeczeństwie postindustrialnym najwięcej osób jest zatrudnionych w sektorze usług. Drugim wyróżnikiem jest to, że w społeczeństwie postindustrialnym następuje przejście od masowej produkcji dla anonimowego klienta do produkcji dla klienta indywidualnego.
Koncepcja ta narodziła się na przełomie lat 60. i 70. Jej twórcami są Francuz Alain Touraine i Amerykanin Daniel Bell. Stwierdzili oni, że w pewnym momencie społeczeństwo doszło do poziomu wysokiej automatyzacji (duży wpływ miało na to wprowadzenie pierwszej automatycznej taśmy produkcyjnej przez zakład Forda w USA), co przyspieszało produkcję i wyręczało od niej człowieka, w konsekwencji prowadząc do przechodzenia ludzi do działu usług. Kolejną cechą takiego społeczeństwa jest skupianie się w wielkich aglomeracjach miejskich, co powoduje rozwój kultury masowej (muzyka, film, internet). Ludzie zaczęli także tworzyć ponadnarodowe korporacje.
Państwo jako organizacja – forma państwa.
Państwo jest przymusową organizacją, wyposażoną w atrybuty władzy zwierzchniej po to, by ochraniać przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej jego terytorium społeczności, składającej się ze współzależnych grup o zróżnicowanych interesach, warunki egzystencji korzystne odpowiednio do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów.
Forma państwa to całokształt sposobów i metod sprawowania władzy przez rządzących.
FORMY PAŃSTWA
I. Budowa organizacji II. Reżim III .Ustrój administracyjno
Władza zwierzchnia polityczny - terytorialny
I. Charakter głowy państwa, forma rządów
1. Monarchia : absolutna, parlamentarna ( tradycja)
2. Republika – władza z wyboru, kadencyjność
3. Dyktatur – brak odpowiedzialności, charyzma
II. Reżim polityczny
1. demokratyczne – wielość partii, wartości obywatelskie
1) parlamentarno gabinetowy
2) prezydencki
3) komitetowy ( szwajcarski)
2. Nie demokratyczne:
- autorytarne
- totalitarne
II. I Ustrój Administracyjno terytorialny:
1. Jednolite ( unitarne)
2. Złożone:
a) Federacyjne – państwo związkowe, jedno państwo
b) Konfederacyjne – związek państw, NATO, UE.
Sposoby legitymizacji władzy państwowej.
LEGITYMIZACJA WLADZY (dosłownie: upoważnienie do działania), uprawomocnienie władzy oparte na społecznej akceptacji, posłuszeństwo wobec władzy nie jest wymuszone. W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechniona forma legitymacji władzy są wolne wybory, łączy się to z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród. Z kolei siły rządzące, nie wyłonione w drodze legalnych wyborów, szukają poparcia społecznego, powołując się najczęściej na: glos ludu, sprawiedliwość dziejową, potrzebę zaprowadzenia porządku w państwie czy też zagrożony interes narodowy.
Pojęcie legitymizacji władzy państwowej zostało rozpowszechnione przez M. Webera, który wyróżnił 3 jego źródła (Weber twierdził jednak, że są to typy idealne.) :
1) legitymizacja władzy legalna – oparta na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z samego faktu istnienia prawa stanowionego;
2) legitymizacja władzy tradycyjna – wynika z mocy panujących zwyczajów i potęgi panujących;
3) legitymizacja władzy charyzmatyczna – wypływa z emocjonalnego stosunku do przywódcy, uznania jego wyjątkowego charakteru i niezwykłych talentów (charyzma).
Sposoby zmiany społecznej.
Zmiana jest traktowana jako wypadkowa wielu różnych procesów. W ich wyniku ludzie zmieniają się indywidualnie i zbiorowo. Prowadzą one do zmian osobowości jednostek, ich zachowań oraz do kształtowania się nowych relacji między jednostkami bądź do nowych rozwiązań organizacyjnych. Można wyróżnić trzy typy zmian:
1. rewolucja – polega na cofnięciu się systemu ( gwałtowna zmiana, burzy się porządek),
2. ewolucja– polega na dodaniu nowych rozwiązań do istniejących lub zastąpieniu niektórych dawnych nowymi ( reformuje się system), przykład - Wielka Brytania,
3. transformacja– sięga podstaw systemu i prowadzi do jego przekształcenia.
Do źródeł zewnętrznych zalicza się te, które powstają poza organizacją, więc są od niej niezależne.
Teoria struktury społecznej.
Wizje struktury społecznej:
niezmienny układ statusów społecznych oraz wzajemne zależności między nimi
powiązanie ze sobą statusów w uporządkowanym, wartościującym systemie
Typy struktur społecznych:
klasowa - stworzona przez K. Marksa, istotą podziału klasowego społeczeństwa jest stan posiadania poszczególnych grup społecznych. Ten podział opiera się na nierównościach ekonomicznych. Wszystkie zdarzenia zachodzące w środowisku społecznych są odzwierciedleniem pozycji jednostki w dostępie do środków produkcji. W marksowskim podejściu istnieją tylko dwie klasy: klasa posiadaczy i klasa robotnicza (proletariat). Warner wyróżnił więcej niż dwie klasy, jest ich aż sześć, wśród nich newralgiczną rolę pełni klasa średnia, której istnieje gwarantuje rozwój społeczeństwa.
warstwowa - jej twórcą jest M. Weber, który nie zgadza się w wielu kwestiach z Marksem. Struktura warstwa nie odnosi się jedynie do sfery ekonomicznej, ale również do sfery prestiżu społecznego oraz władzy. Struktura warstwowa w wielu miejscach jest sprzeczna z klasową wizją społeczeństwa. Nikt nie jest przypisany do jednej warstwy, w związku z tym istnieje pęd do zmieniania pozycji społecznej poprzez awans lub degradację. Warstwy nie konstytuują bowiem grup społecznych, łączy ich bowiem ideologia, a nie wspólny interes.
zawodowa - sieć zależności w zakładach pracy, przedsiębiorstwach, poprzez wykonywany zawód jednostka określa swoją pozycję w społeczeństwie
struktura płciowa i etniczna - niezależna od jednostki, ponieważ rasa i płeć są cechami biologicznymi, z którymi człowiek się rodzi. Podziała ze względu na rasę i płeć ma jednak zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa i relacji między jednostkami.
Stan i klasa jako element stratyfikacji społecznej.
Stratyfikacja społeczna - oznacza wyróżnienie w każdym społeczeństwie poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Społeczeństwo składa się tym samym z warstw, wśród których jedne stoją wyżej, inne niżej. Najważniejszym typem stratyfikacji we współczesnym społeczeństwie jest układ klasowy. Trzon struktury społecznej stanowi struktura klasowa.
Stany społeczne(warstwy)- grupy zróżnicowane pod względem pozycji społecznej. Warstwy społeczne to podstawowe zbiorowości. Przyjmuje się, że struktura klasowa w zasadzie nie ma charakteru hierarchicznego, to jednak stratyfikacja jest jej konsekwencją. Dlatego też we współczesnej literaturze nie rozgranicza się wyraźnie klas i warstw społecznych. Przykładem takiego podejścia jest koncepcja ujmująca klasy społeczne jako warstwy społeczne różniące się między sobą głównie stylem życia i prestiżem społecznym.
KLASA- element kwalifikacji, jest osiągana, nie dana, duży przepływ między klasami, dochód osiągany, łączy się ze stylem życia.
Każde społeczeństwo dzieli się na dwie klasy:
klasę rządzącą (tzw. elitę)
masy rządzone.
Znana jest także koncepcja wiążąca pojęcie klasy z kategorią społeczno-zawodową. Do klasy tej zalicza grupy ludzi o przeciwstawnych nawet interesach ekonomicznych, lecz o pewnych wspólnych cechach np. klasa rolnicza łącząca właścicieli ziemskich, dzierżawców i chłopów. We współczesnych społeczeństwach zhierarchizowanych dostrzega się klasowe zróżnicowanie. Istnieją wątpliwości określenia kryterium zróżnicowania. Pojawiło się określenie przynależności do klasy średniej.
Definicja grupy społecznej i jej cech.
Grupa społeczna - pewna ilość osób, co najmniej trzy, powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności. Poczucie przynależności do grupy oraz przekonanie o jej odrębności od innych grup są podstawą kształtowania się grupy w sensie socjologicznym. Skład grupy jest określony i wiadomo, kto do niej należy. Grupa określa wzór fizyczny, moralny i funkcje członków.
Do jej elementów składowych można zaliczyć:
członkowie grupy;
przedmioty materialne,
wartości kulturowe,
symbole;
zadania;
wzory zachowań i stosunków;
system środków i instytucji regulujących oddziaływania i stosunki wewnątrz grupy oraz oddziaływania z innymi grupami.
Z rolą pełnioną w każdej grupie wiążą się prawa i obowiązki. Można mówić o rodzajach przynależności do grupy: obiektywnej i subiektywnej oraz realnej i ideologicznej. Następny element składowy grupy społecznej to materialne podstawy istnienia grupy – ośrodki skupienia. Należą do nich terytorium, lokale, siedziby władz, symbole, idee. Sens istnienia grupy podkreślają jej zadania.
Cechy:
trwałość
pewien formalizm
interakcje społeczne
świadomość samokategoryzacji – umiejętnośc przypisania siebie do grupy
Rodzaje grup społecznych i kryteria ich klasyfikacji
Grupy społeczne klasyfikowane są wg różnych kryteriów. Można spotkać się z wyróżnieniem grup kilku- i wieloosobowych. Z punktu widzenia socjologii znaczący jest podział grup ze względu na ich budowę, a przede wszystkim ze względu na ich funkcjonowanie.
Przyjmuje się podział grup wg następujących kryteriów:
A) typ więzi łączącej członków grupy:
pierwotne i wtóre – w pierwotnych więź oparta na stycznościach osobistych np. rodzina, wtórne to zespoły realizujące pewne cele,
formalne i nieformalne – nieformalne powstają samorzutnie i opierają się na stosunkach przyjacielskich, towarzyskich, rodzinnych; formalne powoływane przez szersze zbiorowości w celu realizacji określonych zadań,
B) wielkość grupy:
małe – grupy nieliczne, znaczenie ma możliwość wychodzenia w bezpośrednie styczności,
duże – obejmują wielu członków, brak możliwości wchodzenia w bezpośrednie styczności,
C) charakter członkostwa w grupie:
grupy dobrowolne i automatyczne,
grupy ekskluzywne i inkluzywne – ekskluzywne (zamknięte), w których członkostwo powstaje po spełnieniu wielu warunków; inkluzywne, których członkiem może stać się bez konieczności pokonywania większych barier,
D) typ solidarności członków grupy:
grupy wewnętrzne i zewnętrzne – wewnętrzne, z którymi członkowie solidaryzują się; zewnętrzne, grupy obce, które jednostka widzi często przez pryzmat swoich korzyści.
Klasyfikując grupy społeczne, należy wyróżnić także grupy odniesienia i grupy celowe. Odniesienia to ta, z którą jednostka lub zbiorowość porównuje własną sytuację. Celowa to taka, która powstała dla realizacji wyraźnie określonego jednego celu, względnie jednej grupy celów.
Pojęcie elity i autorytetu społecznego w organizacji.
ELITA - kategoria osób znajdujących się najwyżej w hierarchii społecznej, pod jakimś względem wyróżnionych z ogółu społeczeństwa. Elity mają często zasadniczy wpływ na władzę oraz na kształtowanie się postaw i idei w społeczeństwie.
Współczesne podejścia skłaniają się raczej ku stanowisku, że elicie brak takich cech grupy jak wewnętrzna organizacja, odrębność czy więź. Elitą są więc różnorodne zbiory utworzone przez ludzi wyróżniających się w rozmaitych dziedzinach.
ELITA:
- pozytywna (pomaga)
- negatywna ( egoista, nie pomaga)
Autorytet - jeden z typów idealnych legitymizacji władzy. Zinternalizowane przeświadczenie o świętości i nadrzędności przywódcy.
Najczęściej autorytet postrzegany jest jako czynnik stabilizujący więzi społeczne i ma wydźwięk pozytywny. Istnieje jednak niebezpieczeństwo, iż nadmierne zaufanie do autorytetów grozi skostnieniem poglądów a czasem nawet ich zwyrodnieniem. Brak autorytetów w danej społeczności grozi jej rozpadem lub anarchią. Istnienie w społeczności jednego, dominującego, autorytetu grozi jej faszyzacją. Zbyt wielka ich liczba zagraża atomizacją.
AUTORYTET:
- Prestiż ( społeczne uznanie)
- Respekt ( obawa + szacunek)
Definicja organizacji
Organizacja jest taką rzeczą, która ma sztuczną, konwencjonalną genezę. Powstała przez świadome, celowe działanie człowieka, spełnienie oczekiwań, działań.
Model organizacji.
Wyróżniamy następujące rodzaje organizacji społecznych:
dobrowolne - każda jednostka może brać udział w życiu społeczeństwa. Dobrowolne organizacje są tworzone przez samych obywateli, którzy chcą działać dla dobra ogółu. Każdy, kto chce, może stać się ich członkiem. Obrazem takiego zaangażowania obywateli jest teraz często używane pojęcie "społeczeństwo obywatelskie".
przymusowe - izolują jednostki od reszty otoczenia, mocno zchierarchizowane i posiadające sztywną strukturę formalną. Nie tolerują nieposłuszeństwa
utylitarne - organizacje tworzone, aby zrealizować określony cel (np. wojsko, policja, szkoła, itp.)
Cele i zadania organizacji.
Celem danej organizacji jest to, co zostało właśnie jako jej cel (lub cele), określone w jakimś akcie prawnym, np. w statucie konstytucji itp. dokumencie zapisane. Cele organizacji są często punktem wyjścia do badań dotyczących ich działania i podstawą typologii organizacji. Cele te mogą być określane w sposób formalny albo faktyczny.
Występują trzy typy celów organizacji:
Pierwszy odnosi się do organizacji, w których członkostwo jest dobrowolne i dotyczy utrzymania ze sobą razem członków i pobudzanie przez ich współdziałanie wzajemnych kontaktów towarzyskich.
Drugi dotyczy określonych instytucji rozumianych jako zorganizowane twory społeczne, utworzone dla realizacji pewnych funkcji powszechnie użytecznych, w których uczestnictwo jest w różnym stopniu wymuszone przez okres pobytu w nich. Zaliczymy tu np. szkoły, szpitale, więzienia, czy nawet niekiedy kościoły, jeśli przynależność do nich jest wymuszona jakąś presją społeczną lub inną. Zasadniczym celem w tego rodzaju organizacjach jest takie oddziaływanie np. na uczniów, osoby hospitalizowane, więźniów lub wyznawców, aby możliwie szybko przystosowali się oni do obowiązujących rygorów organizacyjnych, a tym samym umożliwili sprawniejsze osiągnięcie celów danej organizacji, np. w zakresie kształcenia, leczenia, resocjalizacji czy też doskonalenia moralnego.
Trzeci typ celów wiąże się z takim oddziaływaniem na członków organizacji, aby w ten sposób osiągnąć optymalną ich efektywność przy realizacji wspólnych zadań, jakie ma ona do spełnienia.
Oddziaływania te powinny być, więc zróżnicowane ze względu na specyfikę konkretnej organizacji i jej celów.
Kiedy mówimy o celach organizacji nie można pomijać też tego, że mogą być one wyraźnie określone albo raczej niezbyt jasno określone. Wyraźnie określone są takie cele organizacji, które zostały wyznaczone dla osiągnięcia np. konkretnych efektów produkcyjnych lub usługowych, czy też dla zaspokojenia jakiś szczególnych potrzeb hobbystycznych. Niezbyt jasno określone są np. cele organizacji politycznych i religijnych, jeśli ograniczają się one do bardzo ogólnych ujęć owych celów, z których niewiele wynika i można je interpretować w rozmaity sposób. Cele te bywają niekiedy konkretyzowane, np. przez partie polityczne uczestniczące w kampanii wyborczej. Ale nawet lego rodzaju próby jaśniejszego określenia celów poprzestają na ogół na sloganowych ujęciach, zawierających komunały lub hipostazy, czyli takie słowa, które zakładają realne istnienie pojęć abstrakcyjnych, jak np. sprawiedliwość, honor, dobro itp. wychodząc naprzeciw oczekiwaniom ludzi kierujących się braniem własnych pragnień za rzeczywistość.
Przy analizie danej organizacji należy zastanowić się nad tym, czy przypadkiem nie występują kolizje pomiędzy celami: głównymi a tymi, które są próbami ich konkretyzacji; głównymi a pośrednimi i tymi, które są uważane za równorzędne.
Zadania organizacji- mamy na myśli skutki, jakie powoduje ona nie tyle swoim istnieniem, co przede wszystkim swoją działalnością w danym systemie społecznym. Realizując bowiem swoje cele musi poniekąd powodować określone skutki nie tylko w swoim środowisku społecznym, ale i poza nim.
Struktura organizacji.
system – system społeczny nakierowany na osiąganie celów, np.: ludzie, urządzenia, normy, stosunki.
instytucja- organizacja, pewien wyodrębniony typ instytucji społecznej, politycznej, militarnej
Grupa cel, wtedy kiedy grupa społeczna zmierza do wyraźnie obranego celu, zbiorowy skoordynowany wysiłek.
Motywacja w organizacji.
Motywacja w organizacji – polega na zachęceniu innych by zachowywali się zgodnie z naszą wolą.
- Czynniki indywidualne związane z 1 osobą
- Organizacyjne – związane z miejscem w hierarchi w organizacji
- Środowiskowe – związane z otoczeniem organizacji.
1. samorealizacja
2. szacunek
3. przynależność
4. bezpieczeństwo
5. potrzeby fizjologiczne: jedzenie, spanie
Teoria motywacji Herzberga:
1. Czynniki motywacyjne – Motywatory – powodujące zadowolenie lub brak zadowolenia.
zadowolenie‡ brak zadowolenia
Motywatory:
osiągnięcia ( list pochwalny, stypendia)
uznanie
nagroda
zwiększenie satysfakcji
2. czynniki higieniczne – powodujące niezadowolenie lub brak niezadowolenia
niezadowolenie ‡ brak niezadowolenia
Czynniki powodujące brak niezadowolenia:
wynagrodzenie
relacje międzyludzkie – stosunki między członkami grupy lobbing
warunki pracy
polityka firmy
Organizacja jako system
Cechy:
Organizacja jest systemem otwartym, który prowadzi z otoczeniem wymianę materii, energii i informacji.
Organizacja jest uporządkowanym systemem społeczno-technicznym.
Organizacje są systemami tworzonymi celowo.
Organizacje charakteryzują się budową hierarchiczną, co oznacza, że organizacja jako system dzieli się na podsystemy.
Organizacje mają zdolność doskonalenia się, podnoszenia swojej sprawności i stopnia zorganizowania.
Organizacje dążą do zachowania równowagi z otoczeniem poprzez zmiany swojej struktury.
Funkcje kierownicze w organizacjach znajdują wyraz w procesach, które określa się mianem „sterowania” i „regulacji”.
Organizacje charakteryzują się ekwifinalnością, co oznacza możliwość osiągania podobnych efektów w różnych typach struktur organizacyjnych.
Organizacja jako grupa społeczna.
Funkcjonuje według pewnych reguł i zasad. To organizacja współpracująca ze sobą – by osiągnąć określony cel. Istotą organizacji jest świadomość zasad, reguł, misji, celów oraz synergia (dopasowanie, wspomaganie działań innych).
Organizacja jako instytucja.
Twór społeczny czyli "rzecz zorganizowana", w której skład wchodzą ludzie i ich aparatura.
Podział organizacji na wspólnoty i zrzeszenia.
WSPÓLNOTA ZRZESZENIE
(elementy pierwotne)
1. spontaniczność 1. refleksyjność
chęć działania
2. przestrzenne skupienie 2. nie wymaga przestrzenności
3. cele ogólne 3. cele konkretne, precyzyjne
4. więź społeczna osobista 4. więź charakter przedmiotowy
Intymna rzeczowy
5.stosunek człowieka organizacja 5. człowiek organizacja
stosunek uczuciowy stosunek rozumowy, racjonalny
Pozycja społeczna (status społeczny) w organizacji.
Statusem nazywamy miejsce jednostki w społeczeństwie.
Rodzaje statusu:
przypisany - jednostka dziedziczy określoną pozycję społeczną z racji przynależności do danej grupy (np. narodowość).
nabyty - jednostka sama musi sobie wywalczyć pozycje w społeczeństwie poprzez edukację lub też posiadanie odpowiednich środków materialnych, by sobie daną pozycję społeczną kupić.
Rola społeczna w organizacji.
Rola społeczna- zbiór oczekiwań wobec jednostki, która posiada określony status społeczny. Jednostka posiadająca ten status posiada przynależne mu prawa i obowiązki, które wyznaczają nakazy i zakazy związane z pełnioną rolą.
Więź społeczna w organizacji.
Więź społeczna – identyfikowanie się jednostki z grupą, zdolność do współdziałania
Komponenty:
styczność przestrzenna
styczność psychiczna
styczność społeczna
wzajemne oddziaływanie
Wiązką ról społecznych nazywamy jednoczesne sprawowanie wielu ról społecznych z racji przynależności do wielu grup społecznych. Jednostka pełni wiele ról, które wzajemnie na siebie oddziaływują. Osoba pozostająca w wiązce ról społecznych może wejść w konflikt w związku z pełnieniem ról mających przeciwstawne wymagania.
Kompleksem statusów nazywamy zajmowanie w społeczeństwie różnych pozycji społecznych.
Zachowania i działania społeczne.
Zachowania społeczne według Mertona dzielą się następująco:
konformistyczne - akceptacja celów i środków służących do ich realizacji
rytualistyczne - akceptacja środków, ale niezgoda na cele
innowacyjne - proponowanie nowych środków do realizacji określonego celu
buntownicze - rezygnacja zarówno ze starych celów jak i środków i zastąpienie ich nowymi
Działanie społeczne - zachowanie jednostek, uwzględniające reakcje innych i zorientowane na inne jednostki. Weber podzielił działania ludzkie na cztery rodzaje:
działania racjonalne ze względu na cel - jednostka działa tutaj instrumentalnie, kalkuluje następstwa działania i wybiera te cele, które można osiągnąć akceptowanymi przez jednostkę wartościami
działania racjonalne ze względu na wartości - dla jednostki najważniejszy jest cel, działa w myśl prawidła "cel uświęca środki"
działania afektywne - działania pod wpływem emocji
działania tradycjonalne - postępowanie zgodne z utartym sposobem myślenia
Definicja i podział czynności społecznych.
Czynności społeczne. Poprzez czynności jednostka pragnie przekazać jakąś treść innym ludziom. Odbiorcami mogą być jednostki zlokalizowane w danym miejscu i czasie i są to jednostki zidentyfikowane (np. przełożony i pracownik). Odbiorcami mogą być też osoby niezidentyfikowane, odległe w przestrzeni (np. prezes firmy i student odbywający praktykę studecką, nie znają się osobiście).
Dzielimy je na:
edukacyjne
wychowawcze
zabawowe
władcze
Interakcje i stosunki społeczne w organizacji.
Środowisko społeczne i rodzaje solidarności społecznej.
Środowisko społeczne składa się z tych wszystkich małych zbiorowości konstytuujących grupy, kręgi oraz inne jeszcze społeczności. Przedstawiciele nauk psychologicznych zwykli są ujmować środowisko społeczne przyjmując kryterium subiektywnych odczuć jednostki. W takim rozumieniu Krzysztof - mieszkaniec Krakowa różni się do Wojciecha - mieszkańca Ojcowa.
Obiektywnie rozumiane środowisko społeczne postrzegać należy jako pewną określoną zbiorowość, np. środowisko artystów, dziennikarzy, polityków, itp.
Rodzaje solidarności społecznej:
Solidarność mechaniczna. Społeczeństwa o tym typie charakteryzują się dominująca rolą prawa karnego o charakterze represyjnym. Władza rozporządzająca szerokim zestawem sankcji represyjnych kontroluje niemal cale życie osobiste i zawodowe człowieka. Ludzie są zobowiązani do podzielania podobnego systemu uczuć i wierzeń, a w przypadku wszelkich wyjątków, gdzie ktoś sprzeniewierza się przyjętym schematom, stosowane są surowe sankcje. Te wyjątki nie zdarzają się jednak często, ponieważ jednostka zatraciła zdolność indywidualnego odczuwania, a jej wewnętrzne "ja" stało się odbiciem świadomości grupowej. Taka zbiorowość jest wewnętrznie jednolita, charakteryzuje się bezpośrednim oddziaływaniem na jednostkę. W tego typu społeczeństwach nie istnieje podział pracy.
Solidarność organiczna. Społeczeństwa działają w oparciu o reguły prawa "kooperacyjnego", są oparte o podział pracy. W takim społeczeństwie każdy wykonuje określone czynności, a nie jak w przypadku solidarności mechanicznej, wszyscy robią to samo. Wykonywanie przed jednostki indywidualnych zadań powoduje rozwój u nich tożsamości jednostkowej, która zaczyna mieć coraz mniej wspólnego ze świadomością grupowa. Specjalizacja zadań rozwija również osobowość.
Krąg społeczny, konglomerat pozycji i sekwencja pozycji społecznych.
Krąg społeczny - zestaw typowych innych pozycji, z którymi dana pozycja jest powiązana, wyznaczający typowe kierunki interakcji i selekcjonujący typowych partnerów, z którymi nawiązuje kontakt każdy, kto tę pozycję zajmuje.
Konglomerat Pozycji (ang. status set) – zbiór pozycji, które zajmuje równocześnie dana osoba.
Rodzaje:
POZYCJA NACZELNA – taka, na którą dana kultura kładzie największy nacisk jako najważniejszą
POZYCJA PODRZĘDNA
POZYCJA CENTRALNA – taka pozycja społeczna, którą jednostka wskazuje sobie za najważniejszą i z którą się najbardziej identyfikuje w obrębie konglomeratu pozycji, jakie równocześnie zajmuje w społeczeństwie
POZYCJA PERYFERYCZNA
Sekwencja Pozycji Społecznych – zbiór pozycji zajmowanych kolejno, typowo następujących po sobie (kariera zawodowa, biografia).
Rodzaje:
Pozycja widoczna – pozycja zaktywizowana w danym kontekście społecznym, najważniejsza dla działań i interakcji podejmowanych tam właśnie, wobec której reagują partnerzy czy obserwatorzy.
Pozycje utajone - takie, które nie są realizowane przez jednostkę w danej chwili i stąd bezpośrednio niewidoczne dla partnerów czy obserwatorów.
Pozycje predystynujące – takie, które zwiększją szanse zajęcia innej pozycji w sekwencji pozycji (karierze zawodowej, awansie itp.).
Pozycje dyskryminujące – takie, które utrudniają, albo nawet zamykają dalszy krok w sekwencji pozycji (karierze, awansie).
Trzy modele kariery zawodowej.
Kariera wstępująca(ilustrowana linią wznoszącą się) - jest charakterystyczna dla osób zajmujących coraz wyższe stanowiska w hierarchii organizacyjnej lub zawodowej;
Kariera ustabilizowana(ilustrowana linią poziomą) - typowa dla osób, które po okresie wznoszenia się w początkowej fazie życia zawodowego, od pewnego momentu pełnią kolejno stanowiska znajdujące się na tym samym poziomie;
Kariera ilustrowana linią opadającą - charakteryzuje osoby, które w początkowej fazie drogi zawodowej zajmują coraz wyższe stanowiska, po czym w pewnym momencie następuje załamanie wiążące się z zajmowaniem coraz to niższych i mniej odpowiedzialnych stanowisk.
Definicja i składniki kultury.
Kultura - całość tworów ludzkich, którym przypisano formę umożliwiającą dopasowanie się jednostki do społeczeństwa. Kultura jest zawsze ściśle zespolona z narodem i poprzez odniesienie do niego można ją zrozumieć i objaśnić. Kulturę można zarówno przekształcać jak i przekazywać. Kultura jest immanentną właściwością grupy społecznej.
Podstawą każdej kultury jest:
język - system słowny służący do przekazywania wiadomości wewnątrz grupy
technologia - sposoby produkcji towarów
wartości - części kultury nadające jej kolorytu
przekonania - poprzez wyrażanie takich samych poglądów jednostka może przystosować się w środowisku społecznym
normy - przekształcanie wartości na określone reguły zachowania
informacje - odpowiedni zasób wiedzy pozwala jednostce znaleźć się w każdej sytuacji
Wszystkie te części kultury nie istnieją niezależnie od siebie. Wprost przeciwnie, są od siebie głęboko uzależnione i sprzężone.
Każda kultura jest wewnętrznie zróżnicowana, czy to globalnie, czy też regionalnie i klasowo.
Każda z nich jednak posiada pewne jądro, które jest wspólne dla wszystkich. Są to systemy językowe, historia oraz tradycja. Różni je zaś np. metoda doboru słów, sposób ubierania się, itp. W łonie kultur można wyróżnić subkultury, które przekształcają pewne elementy kultury przy zachowaniu jądra kultury. Subkultury jeszcze mieszczą się w łonie kultury, poza jej granice wychodzą natomiast kontrkultury, które nie akceptują danej kultury próbując stworzyć nową.
Obecnie istnieje trend do tworzenia społeczeństw wielokulturowych, czyli takich, gdzie współistnieją ze sobą przedstawiciele różnych kultur. Takie mechanizmy jednak mogą funkcjonować jedynie w niektórych państwach, tam gdzie żyje społeczność wieloetniczna od pokoleń. W społeczeństwach jednolitych etnicznie wciąż żywe są bowiem przypadki etnocentryzmu, czyli postrzegania swojej kultury jako lepszej od innych.
Kultura tworzy dwa rodzaje społeczności:
plemiona - niewielka społeczności, której członkowie utrzymują bliskie relacje ze sobą
naród - wielka grupa jednostek połączonych w jedno poprzez kulturę. Kultura jest podstawowym ogniwem dla określenia przynależności do konkretnego narodu
Świadomość społeczna.
Świadomość społeczna w węższym znaczeniu - pojęcie socjologiczne wprowadzone przez Émile Durkheima oznaczające zbiór wyobrażeń, symboli, pojęć, opinii, poglądów i przesądów, wspólnych dla olbrzymiej większości danej społeczności.
Świadomość społeczna w szerszym znaczeniu obejmuje całokształt charakterystycznych dla danego społeczeństwa treści i formy życia duchowego: wyobrażeń rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, czyli całość poglądów naukowych, filozoficznych, ideologicznych, politycznych, prawnych, religijnych, etycznych, estetycznych, które się składają się na sposób myślenia i kulturę umysłową danego społeczeństwa.
W tym znaczeniu świadomość obejmuje opinie, poglądy i postawy ludzi, właściwości psychiczne klas i warstw społecznych, określonych grup etnicznych, środowisk zawodowych, oraz różne formy życia duchowego jednostek.
Normy społeczne.
Norma społeczna - jest to względnie trwały, przyjęty w danej grupie społecznej sposób zachowania jednostki społecznej w danej sytuacji zależny od zajmowanej przez nią pozycji społecznej i odgrywanej przez nią roli społecznej.
Rodzaje:
Normy prawne
Normy religijne
Normy moralne
Normy obyczajowe
Kultura prawna.
Kultura prawna to przejawiające się w społeczeństwie, indywidualne i zbiorowe postawy wobec prawa, zarówno w rozumieniu egzekwującego sprawiedliwość aparatu, jego instytucji jak i konkretnych norm prawnych. Podstawą kultury prawnej jest postępowanie określane jako "prawe" (w przypadku jednostek) lub "praworządne" (w przypadku organizacji i państw).
Kultura organizacyjna.
Kultura organizacyjna – zbiór norm wartości, które są charakterystyczne dla danej organizacji, pewien sposób działania, wykonywania zadań.
Pojęcie i cele socjalizacji.
Socjalizacją - proces mający na celu uspołecznienie jednostki, dokonuje się on na wielu poziomach i w różnych instytucjach. Praktycznie rzecz biorąc, człowiek uczy się stawać się członkiem społeczeństwa całe życie. Oddziaływania społeczne między jednostkami kształtują u każdej z nich osobowość, uczą poszanowania norm i wartości istotnych dla społeczeństwa oraz schematów zachowań, które czynią z niego "istotę społeczną".
Socjalizacja dokonuję się poprzez:
wzmacnianie - system kar i nagród piętnujących niewłaściwe zachowania i nagradzających prawidłowe
przekaz symboliczny
przekaz intencjonalny - sterowany przez instytucje edukacyjne proces kształtowania określonych wartości w głowie jednostki. Zajmuje się tym szkoła, a także w najwcześniejszym etapie rozwoju młodego człowieka rodzina
Socjalizacja jest wspomagana poprzez zjawisko zwane kontrolą społeczną. Instytucje powołane do kontrolowania ludzkich zachowań dysponują zestawem nagród i sankcji, nagradzających prawidłowe, a karzących dewiacyjne zachowania.
Sposoby kształtowania osobowości w organizacji.
Kultura kształtowania osobowości.
Teoria behawioralna instrumentalne uczenie się
Teoria psychoanalityczna :
id – natura, suma nabytych genetycznie popędów
superego - kultura
ego – kompromis między naturą, a kulturą
Teoria symbolicznego interakcjonalizmu:
treść życia, myślenia
zdolność uczenia się treści
jaźń:
„Ja” zdolności, umiejętności
„Mnie” lekcja oportunizmu społecznego
Postawy wobec norm społecznych.
typy postaw:
konformistyczna,
ścisłe podporządkowanie się zwyczajom i poglądom funkcjonującym w danej grupie społecznej
rodzaje konformizmu:
konformizm zewnętrzny – postępowanie zgodne z normami przy braku ich akceptacji
konformizm wewnętrzny – wewnętrzne przekonanie o słuszności danego postępowania
sankcja rozsiana (społeczna)
nonkonformistyczna
odrzucenie lub zwalczanie wartości i wzorów funkcjonujących w grupie
rozgłos dezaprobaty dla norm i niezgodne z nimi postępowanie
dążenie do zmian norm - odwoływanie się do wyższych wartości
legalistyczna
postawa zasadnicza (bezinteresowna)
dura lex, sed lex – bezwzględne przestrzeganie prawa
przyczyny przestrzegania norm:
pozytywna ocena aksjologii norm prawnych
normy prawne uchwalone przez kompetentny, uprawniony do tego organ państwowy, zgodnie zwymaganymi procedurami
uznanie obowiązywania prawa bez względu na element przymusu państwowego
czynniki kształtujące postawy legalistyczne:
ciągłość systemów prawnych, aprobata udzielona autorytetowi, poczucie narodowej jedności z twórca
prawa, stałość systemów ocen w obrębie grup narodowych
rodzaje legalizmu :
- legalizm materialny – wiara w słuszność i sprawiedliwość norm
- legalizm instrumentalny – osiąganie ważnych celów
- legalizm formalny – brak ocen treści norm, uznanie systemu prawa obowiązującego
-legalizm krytyczny – możliwość legalnego dokonywania zmian w obowiązującym porządku prawnym * [współczesna wersja legalizmu].
przestępcza
postawa celowościowa.
postępowanie nastawione na korzyści.
dostosowywanie się do istniejących w danej chwili okoliczności przy braku stałych zasad.
Patologia społeczna w organizacji.
Patologia społeczna - niepożądane zjawiska, które mogą wywołać negatywne skutki w rozwoju danej społeczności.
odstępstwo od norm, społeczne cierpienie:
korupcja
nepotyzm.