Charakterystyka ogólna mózgowia.
Uwagi wstępne.
Podział ontogenetyczny i kliniczny mózgowia.
Ośrodki korowe.
Jądra mózgowia - ośrodki podwzgórza.
Istota biała mózgowia.
Ad 1.
Mózgowie jest otoczone 3 oponami tj.: twardą; pajęczą i miękką. Opona twarda znajduje się w jamie czaszki, jest zbudowana z istoty szarej (kora mózgu; jądra mózgowia) oraz z istoty białej (drogi nerwowe). Mózgowie zawiera 4 komory wypełnione płynem mózgowo - rdzeniowym;
komory boczne prawa i lewa - w kresomózgowiu;
komora 3 - w międzymózgowiu;
wodociąg mózgu w śródmózgowiu (łączy kom. 3 z kom. 4);
komora 4 - w tyłomózgowiu.
Ad 2.
W podziale ontogentycznym mózgowia wyróżnia się 3 pęcherzyki pierwotne tj.: przodomózgowie; śródmózgowie i tyłomózgowie pierwotne.
Przodomózgowie dzieli się na kresomózgowie i międzymózgowie. Tyłomózgowie pierwotne na tyłomózgowie wtórne (most oraz móżdżek) i rdzeniomózgowie (rdzeń przedłużony), śródmózgowie pozostaje niepodzielne.
W podziale klinicznym mózgowie dzieli się mózg (kresomózgowie wraz z międzymózgowiem) oraz na pień mózgu (śródmózgowie, most wraz z rdzeniem przedłużonym).
Mózg jest młody filogenetycznie (500 mln lat), a pień jest stary filogentycznie (1,5 mld lat). Pień jako forma wyjściowa jest podobny u wszystkich kręgowców, które różnią się głównie mózgiem (prawo biologiczne Heckel'a) .
Ad 3.
W korze mózgowej znajdują się wyspecjalizowane czynnościowo obszary zwane ośrodkami, które numerowane są jako pola Brodmann'a.
Ośrodki ruchowe znajdują się w płacie czołowym w zakręcie przedsionkowym w przedniej części płacika okołośrodkowego (pole 4 wg. Brodmann'a). W płacie czołowym w tylnej części zakrętu czołowego dolnego znajduje się też ośrodek ruchowy mowy ale w półkuli dominującej ośrodek Brock'a (pole 44; 45); uszkodzenie powoduje afazję ruchową.
Ośrodki czuciowe lokalizują się w płacie ciemieniowym, głównie w zakręcie zaśrodkowym i części tylnej płacika okołośrodkowego (pola 1; 2; 3). W części dolnej zakrętu zaśrodkowego jest kora smakowa (pole 43).
W korze ciemieniowej na granicy z zakrętem skroniowym górnym w półkuli dominującej znajduje się ośrodek czuciowy mowy (pola 39; 40) Wernickiego; uszkodzenie powoduje afazję czuciową.
W płacie skroniowym, w zakrętach skroniowych poprzecznych znajduje się kora słuchowa (pola 41; 42), a na haku hipokampa kora węchowa (pole 34). W płacie potylicznym, w otoczeniu bruzdy ostrogowej jest kora wzrokowa (pole 17). Słabo zakreślona to kora kojarzeniowa; wspomaga korę ruchową, czuciową, słuchową i wzrokową .
Ad 4.
W poszczególnych częściach mózgowia znajdują się swoiste dla nich jądra.
W kresomózgowiu znajduje się:
jądro ogoniaste i soczewkowate;
ciało migdałowate i przedmóżdże;
Jądro ogoniaste i soczewkowate zalicza się do układu pozapiramidowego (związany z ruchem), a ciało migdałowate do układu limbicznego (związany z emocjami).
W międzymózgowiu wyróżnia się mnóstwo jąder wzgórza i podwzgórza:
jądra przednie są jądrami limbicznymi;
jądra brzuszne tylne wzgórza przepuszcza wszystkie drogi czucia powierzchownego i głębokiego, do kory mózgu;
jądra ciała kolankowatego przyśrodkowego to ośrodki podkorowe słuchu;
jądra przyśrodkowe boczne to ośr. podkorowe wzroku.
W podwzgórzu wyróżnia się:
jądra środkowe, tylne i przednie, które są wyspecjalizowanymi ośrodkami
jądro podwzgórzowe przednie:
jądra skrzyżowania: ośrodek rytmów biologicznych i aktywności somatycznej w 24 h cyklu;
jądra nadwzrokowe i przykomorowe to producent oksytocyny i wazopresyny i hormonu antydiuretycznego;
jądra przednie to ośrodek termoregulacji rozpraszający energię.
jądra podwzgórzowe środkowe:
jądra łukowate to producent 10 czynników pobudzających i uwalniających hormony tropowe przysadki;
jądra brzuszno - przyśrodkowe to ośrodek sytości wrażliwy na poziom glukozy we krwi ale tylko w obecności insuliny (glukostaty);
jądra grzbietowo - boczne to ośrodek pragnienia.
jądra podwzgórzowe tylne:
jądra tylne to ośrodki termoregulacji magazynujący energię;
jądra boczne to ośrodek głodu, który jest stale pobudzany, a hamowany jest okresowo ośrodek sytości;
ciało suteczkowate jest jądrem limbicznym ściśle związanym z pamięcią.
W śródmózgowiu znajdują się:
jądra nn. czaszkowych III i IV;
jądro czerwienne;
istota czarna, które są związane z ruchem.
W moście są:
jądra nn. czaszkowych od V do VIII.
W rdzeniu przedłużonym znajdują się:
jądra nn. czaszkowych od VIII do XII;
jądro oliwki, które leży głęboko lecz się uwypukla.
W móżdżku znajdują się:
3 jądra w półkuli (zębate, czopowate i kulkowate);
jedno jądro wierzchu w robaku, które ma największe znacznie w zachowaniu równowagi.
Ad 5.
Istotę białą półkul tworzą włókna nerwowe, które przebiegają w trzech zasadniczych kierunkach tj.: poprzecznym; strzałkowym i pionowym.
Drogi poprzeczne to drogi spoidłowe, które łączą jednoimienne ośrodki, prawy z lewym; tworzą one spoidła mózgowia: przednie; tylne i spoidło sklepienia oraz ciało modzelowate.
Drogi strzałkowe to drogi kojarzeniowe, łączą one dwa różne ośrodki, które leżą nad tym samym poziomie ale w obrębie jednej półkuli.
Drogi pionowe to drogi projekcyjne, czyli rzutowe, wstępujące - czuciowe; bądź zstępujące - ruchowe.
3
Wykład XXII - 26.04.2001r.