Metrologia - nauka o miarach i mierzeniu; nauka o środkach i metodach umożliwiających ilościową ocenę cech i zjawisk

Przedmiot metrologii - jedn. miar, pomiary (metody), narzędzia pomiarowe, obserwatorzy (kwalifikacje)

Podział metrologii - ogólna, stosowana, prawna, techniczna, wielkości (czas, długość...), dziedziny (przemysłowa, techn., astronom., med., ...)

Dziedziny wspólne z dysc. podst. - teoria dokładności pomiarów (dokładność pomiaru + błędy, czynniki kształtujące wartości błędów pomiarów, działania w celu zmniejszenia błędów do wart. dopuszczal., min. nakładów pracy - max. wiarygodności inf.), metodyka planowania badań, metodyka opracowania wyników.

W budowie maszyn - metrologia warsztatowa, systemy miar, metody pomiarów, konstrukcja narzędzi, organizacja kontroli i gospodarka narzędziowa, sterowanie jakością produkcji

Mierzenie- polega na porównaniu wielkości badanej z wielkością przyjętą za jednostkę W=n*w [miara wielkości]

Sprawdzanie - sprawdzanie czy wielkość kontrolowana jest zawarta w określonych granicach

Metrologia i kontrola techniczna - celem czynności kontrolnych jest określenie własności (właściwości) badanego obiektu lub zjawiska. KONTROLA wlk. niewymierne (np. kolor, ocena atrybut [jest - nie ma], alternatywa [dobry-zły]), wielkości wymierne (mierzenie [ocena: miara, niepewność], sprawdzanie [ocena granica jedno, dwustronna]

Wielkości podstawowe - długość [m], masa [kg], czas [s], prąd [A], temp. [K], liczność materii [mol], światłość [cd-kandela]

Wielkość mierzalna - cecha zjawiska, ciała lub substancji, którą można wyróżnić jakościowo i wyznaczyć ilościowo

Wartość wielkości - wyrażenie ilościowe wielkości określonej na ogół w postaci iloczynu liczby i jednostki miary

Pomiar - zbiór operacji mających na celu wyznaczenie wartości wielkości

Wynik pomiaru - wartość przypisana wielkości mierzonej, uzyskana drogą pomiaru

Wynik surowy - wynik pomiaru przed korekcją błędu systematycznego

Powtarzalność wyniku pomiaru - stopień zgodności wyników kolejnych pomiarów tej samej wielkości mierzonej, wykonywanych w tych samych warunkach pomiarowych

Odtwarzalność wyników pomiaru - stopień zgodności wyników pomiarów tej samej wielkości mierzonej, wykonywany w zmienionych warunkach pomiarowych

Niepewność pomiaru - parametr, związany z wynikiem pomiaru, charakteryzujący rozrzut wartości, które można w uzasadniony sposób przypisać wielkości mierzonej

Błąd pomiaru - różnica między wynikiem pomiaru a wartością prawdziwą wielkości mierzonej

Błąd przypadkowy - składowa błędu pomiaru, która podczas wielu pomiarów tej samej wartości wielkości zmienia się w sposób nieprzewidziany

Błąd systematyczny - składowa błędu pomiaru pozostająca stała co do wartości bezwzględnej i znaku lub zmieniająca się w sposób dający się przewidzieć

Błąd gruby (nadmierny) - błąd wynikający z nieprawidłowego wykonania pomiaru

Szacowanie niepewności standardowej

Niepewność standardowa nazywana jest niepewnością wyniku pomiaru wyrażona przez odchylenie standardowe.

Wlk. mierzona Y jest funkcją innych mierzalnych wielkość X (muszą być skorygowane o znane błędy systematyczne)

Na niepewność pomiarową wpływ ma wiele niepewności składowych: - wielkość niepewności, których wart. można bezpośrednio otrzymać w trakcie dokonywania pomiaru na podstawie oceny opartej na dośw. Osoby dokonującej pomiar, -wielkości niepewności, których wartości nie można ocenić bezpośrednio a wprowadza się do procedury pomiarowej z zew. Źródeł.

Typ A - niepewność wyznaczona za pomocą metod statystycznych (efekty przypadkowe)

u(x_i)=s(X_i) względna niepewność standardowa = u(x_i)/[x_i]

Typ B - niepewność wyznaczona za pomocą innych metod (efekty systematyczne)

Wykorzystać inormacje takie jak: - dane z wcześniejszych pomiarów, - doświadczenie, - Właściwości materiałów i przyrządów, - informacje od producenta aparatury, - literatura

u(x_i)=r/k r=R/2 R=r_max-r_min

k=-/2,3,6,9 zależnie od rozkładu

Źródła niepewności pomiarów : - wzorzec wlk. mierzonej nie jest ściśle zdefiniowany,

- niedoskonała realizacja wzorca wielkości mierzonej,

- pobierana próbka nie jest reprezentatywna,

- wpływ otoczenia na pomiar,

- błąd odczytania wskazania,

- rozdzielczość przyrządu, - wielkość stałych,

- zaokrąglenia i przybliżenia

Błędy: nieścisłość definicji wielkości mierzonej, instrumentalne (tarciowe, montażowe,luzy...), odczytywania (paralaksa, interpolacja...), metody (uproszczone formuły...), środowiskowe (zapylenie, wilgotność..), obliczeniowe (zaokrąglenia)

Dodawanie wymiarów tolerowanych - górna odchyłka sumy wymiarów jest równa sumie algebraicznej górnych odchyłek wymiarów składowych, dolna odchyłka sumy wymiarów równa jest sumie algebraicznej dolnych odchyłek wymiarów skłądowych

Odejmowanie wymiarów tolerowanych - górna odchyłka wymiaru wynikowego jest równa różnicy algebraicznej górnej odchyłki odjemnej i dolnej odchyłki odjemnika, dolna odchyłka wymiaru wynikowego jest równa różnicy algebraicznej dolnej odchyłki odjemnej i górnej odchyłki odjemnika

---