ANALIZA WIERSZA

„STEPY AKERMAŃSKIE” - Adama Mickiewicza

1. Temat wiersza

Poetycki obraz stepu i przeżycia własne podmiotu lirycznego odbywającego wędrówkę

wśród wspaniałej przyrody krymskiej.

2. Tytuł

Pełni funkcję informacyjną, konkretyzuje obraz przydając mu rzeczywistą nazwę geograficzną.

3. Podmiot liryczny

Odbywa podróż przez step,kontempluje przyrodę, nasuwają mu się osobiste refleksje. Ten obserwator krajobrazu to wrażliwy na piękno poeta i tęskniący za ojczyzną pielgrzym.

4. Wyodrębnienie występujących w wierszu obrazów i motywów

Obrazy:

• obraz bezkresnego falującego zielenią stepu, po którym posuwa się wóz wędrowca. Wśród zieleni traw odcinają się kępy koralowych kwiatów burzanu (I strofa),

• obraz nieba zapadający mrok z widocznymi na nim punktami świetlnymi (II strofa).

Motywy:

• motyw ciszy spotęgowanej zasugerowanymi przez podmiot liryczny szmerami i dźwiękami: wydawanymi przez żurawie lecące ponad chmurami, motyla kołyszącego się w trawie i węża sunącego wśród traw (III strofa i pierwszy wers IV strofy)

• motyw tęsknoty za krajem rodzinnym (dwa ostatnie wersy IV strofy).

5. Analiza artystyczna obrazów i motywów

A - Obraz stepu

Środki poetyckie podkreślające przestrzeń, bujność roślinności, ruch i barwy krajobrazu:

1. metafory:

step - „przestwór suchego oceanu”,

„fale łąk”,

„powódź kwiatów”,

„ostrowy (wyspy) burzanu”,

ruch w stepie - wóz wędrowca „wpłynął na suchego przestwór oceanu”

„nurza się w zieloność”

„brodzi” w falach łąk,

„omija” wyspy burzanu,

2. porównania:

„wóz jak łódka brodzi”,

3. epitety:

„suchy” przestwór oceanu,

łąki szumiące,

koralowe ostrowy burzanu

B - Obraz nieba

Środki artystyczne podkreślają efekty świetlne:

1. metafory:

„błyszczący obłok”, „błyszczy Dniestr”, „weszła lampa Akermanu”,

2. epitety:

gwiazdy przewodniczki łodzi,

3. zabiegi składniowe w kształtowaniu dynamiki wypowiedzi poetyckiej:

• W I strofie są cztery wypowiedzenia: 1 wers - jedno wypowiedzenie („wpłynąłem” itd.), 2 wers - dwa wypowiedzenia („wóz nurza się” i „brodzi jak łódka”), 3 i 4 wers - jedno wypowiedzenie („mijam” itd.),

• W II strofie zostaje zwiększona ilość wypowiedzeń do dziesięciu: 1 wers - dwa wypowiedzenia („mrok zapada”, „nigdzie drogi ni kurhanu” - równoważnik zdania), 2 wers - trzy wypowiedzenia („patrzę” itd., „szukam gwiazd”, „szukam przewodniczek łodzi”), 3 wers - „błyszczy obłok”, „jutrzenka wschodzi” - dwa wypowiedzenia, 4 wers - dwa wypowiedzenia („błyszczy Dniestr”, weszła lampa Akermanu”).

Powolnemu ruchowi wozu w strofie pierwszej odpowiadają cztery szeroko rozwinięte zdania. Z chwilą zapadnięcia zmroku wędrowiec niepokoi się, co znajduje wyraz w nieco nerwowym rymie dziewięciu krótkich wypowiedzi w drugiej strofie.

C - Motyw ciszy

W miarę jak mrok zapada, wrażenia podróżnego zmieniają się i uderza go inne zjawisko - cisza.

1. natężenie ciszy wyrażone jest przez nagromadzenie niedostępnych ludzkiemu słuchowi dźwięków: szum skrzydeł żurawi, szmer kołysania motyla, szelest pełzania węża. Dźwięki te potęgują wrażenia zmysłowe ciszy,

2. zastosowanie instrumentacji głosowej w celu wyolbrzymienia wrażenia szmerów, szelestów:

- nagromadzenie głosek szczelinowych (szczelinowe: s - z, ż - ź, sz - ż, f - w, ch):

S-tójmy, ci-ch-o, s-ły-sz-ę, ż-ura-wi-e, który-ch, do-ś-cigły, ź-renice, s-okoła, s-ły-sz-ę, si-ę, koły-s-a, wą-ż, ś-li-s-ką, pier-si, zi-oła, ci-sz-y, n-a-t-ę-ż-am.

D - Motyw przeżyć wędrowca

Ostatni dwuwiersz wyraża całą gamę uczuć wędrowca: tęsknotę, żal, rozczarowanie, rezygnację. Oszołomienie pięknem przyrody stepowej przyćmiło tylko na chwilę smutek przeżyć pielgrzyma. Ta część refleksyjna wiersza odznacza się wielką oszczędnością słowa. Podmiot liryczny podkreśla głębokość ciszy przy pomocy zaimków: „w takiej ciszy”, „tak ucho natężam”. Niezwykła cisza stwarza możliwość usłyszenia „głosu z Litwy…” Myślnik przed ostatnim wypowiedzeniem: „Jedźmy, nikt nie woła” - oznacza napięcie wewnętrzne podmiotu lirycznego, oczekiwanie, które wkrótce zmienia się w rezygnację i rozczarowanie. Upragnionego głosu nie słychać.

W ten sposób w „Stepach Akermańskich” łączą się ze sobą wartości opisowe i liryczne.

6. Dominanta stylistyczna

Część opisowa wiersza zbudowana jest metaforycznie. Dwie pierwsze strofy odwołujące się do wrażeń wzrokowych konsekwentnie przestrzegają tej samej metafory: step - ocean, wędrowiec - żeglarz. Jazda przez zielony bezkresny step przypomina żeglugę łodzią po zielonych wodach oceanu. Wędrowiec - żeglarz ma poczucie swobody w żeglowaniu po nieobjętej wzrokiem przestrzeni. W zapadającym mroku szuka na niebie gwiazd wyznaczających kierunek żeglugi.

Podstawowym środkiem stylistycznym jest metafora, która zbliża elementy zasadniczo odległe od siebie: step kojarzy się w wyobraźni poetyckiej z oceanem, wóz z łodzią, podróżny z żeglarzem. Zmetaforyzowany obraz jest pełen barw, światła, ruchu i wrażeń słuchowych.

7. Rola wersyfikacji

Wiersz jest sonetem opisowo lirycznym o ściśle określonej budowie: czternaście 13 - zgłoskowych wersów jest ujętych w cztery strofy, dwie pierwsze czterowersowe o stałym układzie rymów i dwie następne trzywersowe. Pierwsze dwie strofy posiadają rymy a i b, ułożone w sposób okalający: abba, abba. Strofy trzywersowe przejawiają rozmaitość: cdc, dcd.

W tej małej, rygorystycznie przestrzeganej formie został zawarty świat kształtów, barw, świateł, myśli i uczuć. Artysta musiał zachować wielką oszczędność wyrazu, każde zdanie cechuje niezwykła zwięzłość, każde słowo pełne jest ważnej treści.

• Myśl - sens wiersza

Podmiot liryczny przedstawia czytelnikowi obrazy przyrody i własne przeżycia. Zachwyca go nieznany krajobraz, przepych wrażeń, ale najważniejsze są przeżycia ukryte w sercu. Te są związane z przeszłością i tęsknotą za krajem lat dziecinnych, opuszczonym wbrew własnej woli przez pielgrzyma - wygnańca. W bujnym i wspaniałym świecie przyrody krymskiej podmiot liryczny ulega nastrojom smutku, zagubienia i samotności.

---