Zatrucie tlenkiem węgla
Tlenek węgla jest to bezbarwny i bezwonny gaz, lżejszy od powietrza, który powstaje w wyniku spalania węgla przy niedostatecznym dopływie powietrza (czad). Jest on składnikiem gazu świetlnego, gazów przemysłowych i spalinowych. Do ostrych zatruć dochodzi najczęściej wskutek używania piecyków gazowych i kuchni węglowych z wadliwym odprowadzeniem spalin (np. w pomieszczeniach źle wentylowanych) oraz wskutek pożarów i przebywania w zamkniętym garażu z pracującym silnikiem spalinowym.
Epidemiologia
Jest to jedne z najczęstszych zatruć przypadkowych.
Etiologia
Działanie trujące tlenku węgla polega głównie na tym, że wiąże się on się z hemoglobiną zamiast tlenu i blokuje tkankowe enzymy oddechowe doprowadzając do niedotlenienia tkanek. Połączenie tlenku węgla z hemoglobiną jest odwracalne i ulega rozpadowi podczas intensywnej tlenoterapii.
W następstwie specyficznego działania na naczynia dochodzi do powstawania obrzęku mózgu i wybroczyn, szczególnie w obrębie kory mózgu i rdzenia kręgowego.
Objawy
Objawy zatrucia w znacznym stopniu zależą od wielkości narażenia oraz czasu jego trwania.
Przy niewielkim stężeniu tlenku węgla pojawiają się bóle i zawroty głowy, nudności, uczucie duszności, osłabienie, zamroczenie, brak orientacji, przyspieszenie oddechu i akcji serca.
W ciężkich zatruciach następuje utrata przytomności z cechami obrzęku mózgu. U chorego stwierdza się wzmożone napięcie mięśniowe, ogólne drżenia mięśniowe, drgawki, zaburzenia oddychania. Skóra może być jasnoróżowa (różowowiśniowa).
Ponadto może wystąpić bezwiedne oddanie moczu i stolca, obrzęk płuc, objawy piramidowe (np. objaw Babińskiego) i znaczne podwyższenie temperatury ciała. W przypadkach bardzo dużych stężeń śmierć może nastąpić już po kilku minutach wskutek porażenia oddechu. Przy mniej gwałtownym przebiegu przyczyną zgonu jest zwykle obrzęk płuc.
W przypadkach zaczadzenia podczas snu lub kąpieli (piecyki!), gdy człowiek długo jest narażony na mniejsze stężenia tlenku węgla, objawy zatrucia rozwijają się stopniowo. Dlatego też nie należy lekceważyć początkowej nadmiernej senności z brakiem orientacji, arytmii serca, spadków ciśnienia.
Rozpoznanie
Postawienie ostatecznej diagnozy należy potwierdzić badaniem obecności karboksyhemoglobiny we krwi.
Poziom karboksyhemoglobiny we krwi:
zatrucia lekkie - do 20%;
zatrucia średnie - między 20 a 40%;
zatrucia ciężkie - powyżej 40%.
Ponadto obniża się ph krwi (czyli odczyn krwi staje się bardziej kwaśny), ciśnienie parcjalne tlenu oraz stężenie wodorowęglanów.
Profilaktyka
Skuteczna wentylacja pomieszczeń w których znajdują się piecyki gazowe, kuchnie gazowe, pracujące silniki spalinowe.
Rokowanie
Czynnikami pogarszającymi rokowanie są: długotrwała utrata przytomności, wiek powyżej 50 lat, długi czas ekspozycji na tlenek węgla, wysokie stężenie tlenku węgla we wdychanym powietrzu.
Powikłania późniejsze zatrucia tlenkiem węgla: uszkodzenie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego m.in. zespół otępienny (po ok. 3 tygodniach), choroba Parkinsona (nawet po 5-10 latach), pląsawica.
Leczenie
Zatrucie tlenkiem węgla może być śmiertelne. Dlatego w przypadku narażenia na długotrwałe oddziaływania trzeba podjąć działania w zakresie pierwszej pomocy, a następnie hospitalizować pacjenta.
Pierwsza pomoc:
natychmiastowe wyniesienie pacjenta ze strefy skażonej najlepiej na świeże powietrze;
zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych (oddechu, pracy serca).
W razie wymiotów lub zaburzeń świadomości konieczne jest ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej.
Uwaga! W pomieszczeniach zamkniętych z dużymi stężeniami tlenku węgla nie wolno używać ognia i bardzo ostrożnie obchodzić się z urządzeniami elektrycznymi - niebezpieczeństwo wybuchu!
Hospitalizacja
Pacjent powinien trafić na oddział intensywnej terapii (nie dotyczy jedynie pacjentów z niewielkimi objawami).
Stosuje się tlenoterapia pod ciśnieniem 2 - 3 atmosfer, najlepiej w komorze hiperbarycznej.
Leki
Stosuje się szereg środków zwalczających objawy i następstwa zatrucia.
środki zmniejszające obrzęk mózgu - Mannitol, Glicerol, Dexametazon, Furosemid;
leki zwalczające kwasicę - wodorowęglany dożylnie;
leki poprawiające krążenie mózgowe - Piracetam
Witamina B1 100 mg/dobę;
Cocarboxylaza 100 mg/dobę.