EKONOMIA

gr. oikos-dom, noimos- prawo (Arystoteles)

Ekonomia- nauka o prawidłowościach rządzących procesami gospodarczymi, czyli gospodarczą działalnością ludzi. Owe prawidłowości to prawa ekonomiczne.

Potrzeby ludzkie nieograniczone, realizację uniemożliwia budżet, środki finansowe, przestrzeń, prawo, wartości.

Każde społ. Żyje w świecie rzadkości.

Pojęcie rzadkości odnosimy do luki pomiędzy ogólną sumą dóbr i usług, których ludzie potrzebują, aby zaspokoić swoje potrzeby, a możliwościami ich wytworzenia.

Zasada homo oeconomicus- człowiek gospodarujący- maksymalizacja zysku przy minimalizacji nakładów.

Funkcje ekonomii:

1. poznawcza- dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych rządzących o prawidłowościach oraz o przyczynach i skutkach. (Dokonując analizy zjawisk i procesów gosp. oraz je interpretując ekonomia odsłania panujące w danej gospodarce mechanizmy rozwiązywania podstawowych problemów społ.-gosp.: co produkować, w jaki sposób i dla kogo)

2. aplikacyjna- jej ustalenia oraz wynikające z nich wnioski dostarczają wskazówek przydatnych w działalności gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, związków zawodowych, państwa.

Sądy w ekonomii:

Pozytywne- badacz rzeczywistości społ.- gosp., odwołując się do faktów, stara się w sposób maksymalnie bezstronny wyjaśnić prawidłowości dot. tejże rzeczywistości i próbuje odpowiedzieć na pytanie, jakie zjawiska, procesy i działania mają wpływ na gospodarkę, jakie są przyczyny, uwarunkowania i następstwa pewnych zjawisk oraz do jakich skutków prowadzą takie, a nie inne badania ludzi. Są to sądy weryfikowalne, sprawdzalne za pomocą naukowych metod. (np. wysokie bezrobocie powoduje pauperyzację - twierdzenie sprawdzone, oparte na faktach, dla wszystkich takie samo)

Normatywne- badacz wyraża swoje przekonania i formułuje własne opinie, które oparte są o subiektywne wartościowanie zjawisk. (np. bogaci powinni płacić wyższe podatki - istotą jest nasze subiektywne przeświadczenie, którego nie można zweryfikować i często stanowi przedmiot dyskusji)

Mikroekonomia- bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę: gosp.domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie danej gospodarki oraz rynki określonych produktów i usług. Analizuje sposób działania oraz zachowanie się na rynku poszczególnych producentów i konsumentów, a także sprzedawców i nabywców.

Bada czynniki mające wpływ na kształtowanie się wielkości produkcji i podaży poszczególnych produktów i usług, rozmiarów popytu na nie oraz wysokości ich ceny.

Makroekonomia- analizuje gospodarkę jako całość, bada czynniki, które wpływają na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych jak:

- globalna = łączna produkcja i konsumpcja w danej gospodarce

- globalna podaż produktów i usług

- globalny popyt na nie

- ogólny/średni poziom cen

- globalne zatrudnienie

- inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa

Bada wielkości agregatowe (charakterystyczne dla całej gosp.narodowej), nie poj. producenta/ konsumenta

Podmioty gospodarcze- każdy aktywny uczestnik procesu gospodarczego (jednostki, grupy, społeczeństwa) Współcześnie do podstawowych podmiotów gospodarczych zaliczamy:

- gospodarstwa domowe ludności- funkcje produkcyjne-praca dla zdobycia dochodów funkcje konsumpcyjne.

- przedsiębiorstwa- ludzie dysponujący określonymi środkami prod. (ziemia, lokale, maszyny, budynki, surowce, środkami pieniężne i transportowe), które są niezbędne do regularnego prowadzenia działalności gospodarczej w sferze produkcji, obrotu towarowego czy też usług

- państwo- ma charakter zróżnicowany w poszczególnych krajach,np. USA- największy liberalizm gospodarczy lub znaczna ingerencja np. Korea Pn., Białoruś, Laos, Wietnam.

Zasoby mają charakter ograniczonykonieczność wyborów ekonomicznych (gospodarowania)

Aspekt pozytywny- wybór celu i środków koniecznych do jego realizacji.

Negatywny- konieczność rezygnacji z innych celów, na które moglibyśmy przeznaczyć posiadane zasoby.

Dobra- służą zaspokojeniu potrzeb jednostki. Dzielą się na:

- produkty stają się własnością osoby wykorzystującej-nabywającej, np. chleb, długopis

- usługi korzystamy z nich czasowo, np. fryzjerskie, taxi, mpk

Siła nabywcza- siła, od której uzależniony jest popyt, ona zaś uzależniona od 2 czynników:

1. środków, dochodów kupujących

2. ceny kupowanych dóbr

Zapotrzebowanie na dobra to kategoria potencjalna, co oznacza chęc posiadania ograniczoną siłą nabywczą.

3 podstawowe grupy zasobów:

1. NATURALNE- odnawialne (np. lasy, energia słoneczna) i nieodnawialne (np. ropa naftowa).

Są to dobra dane przez naturę, nie wytworzone przez ludzi.

2. LUDZKIE - ludzie wraz z ich doświadczeniami, umiejętnościami, kwalifikacjami.

3. KAPITAŁOWE

a) kapitał rzeczowy - wszelkie rzeczowe składniki procesów wytwórczych, będące wytworem pracy człowieka: środki pracy - maszyny,narzędzia,instalacje,urządzenia przy pomocy których wytwarza się produkty, usługi

przedmioty pracy - surowce i półfabrykaty które służą do wyprodukowania określonych prac, usług

b)kapitał finansowy - środki pieniężne występujące w różnych postaciach,np.gotówka,kredyt,papiery wart.

(Zasoby służą jako nakłady do produkcji dóbr)

Czynniki produkcji:

1. siła robocza

2. ziemia

3. surowce naturalne

4. kapitał rzeczowy (maszyny, budynki, półprodukty)

Praca - świadome i celowe wykonywanie czynności, służące bezpośrednio lub pośrednio wytwarzaniu dóbr materialnych i usług. Pracę ludzką, która przystosuje zasoby w celu wytwarzania dóbr nazywamy produkcją, rezultaty produktami. Dochody to efekt finalny pracy.

Usługi - wynik pracy ludzkiej, rezultatem produkt.

Przedsiębiorczość- niezbędny czynnik rozwoju gospodarczego. Przedsiębiorczym można być na każdym stanowisku pracy. Przejawy:

- podejmowanie inicjatywy w wykorzystywaniu zasobów

- podejmowanie ryzyka prowadzenia interesów

- inicjowanie i wdrażanie nowych technologii nowych produkcji

System ekonomiczny (ekon.-społ., gospodarczy)- ogół elementów, które tworzą gospodarkę danego kraju.

System ten obejmuje: (1 i 2 sfera realna, 3- sfera regulacyjna)

1. zasoby materialne- przestrzeń geograficzną, z występującymi na niej zasobami naturalnymi oraz wytworzone przez ludzi środki produkcji i konsumpcji.

2. działalność gospodarcza- proces wytwarzania dóbr i usług, które służą zaspokojeniu potrzeb.

3. reguły i normy prawne- sposób tworzenia, pozycję i zasady funkcjonowania podmiotów usług.

Typy systemów gospodarczych:

- wspólnota pierwotna

- niewolnictwo

- feudalizm

- kapitalizm

- socjalizm

Podział w aspekcie teoretycznym systemów ekonomicznych (żaden nie występował w czystej postaci):

1. samoregulujące= wolny rynek

2. sterowane przez państwo

3. mieszane

Główną cechą systemów ekonomiczno- społecznych współcześnie jest własność czynników produkcji.

System ekonomiczno-finansowy - zbiór określonych prawem instrumentów, zasad i rozwiązań regulujących działalność podmiotów gosp., jego charakter uzależniony jest od systemu ekonomiczno-społecznego danego kraju, a w jego ramach od branżowej specyfiki, działalności podmiotów gosp. oraz od form ich własności. Obejmuje wiele aspektów, m.in. rozliczenie pieniężne, ochronę środowiska, BHP.

Wspólne mechanizmy współczesnych systemów ekonom.

1. alokacja- rozmieszczenie czynników produkcji, adekwatnie do potrzeb

2. koordynacja:

- spontaniczna- podmioty gospodarcze na podst. Uzyskanych informacji dostosowują swe działania do potrzeb innych jednostek.

- planowa- plan określa zadania dla poszczególnych jednostek tak, aby zaspokajały swoje potrzeby.

3. informacja- nośnikami informacji mogą być ceny lub wskaźniki planu.

4. stymulacja- pobudzanie podmiotów gosp.do podjęcia odpowiednich działań.

Współcześnie występujące systemy ekonomiczne:

a. rynkowe - gosp.rynkowa,

b. nakazowo-rozdzielczy - gosp.centralnie planowana.

Współcześnie jest gospodarka mieszana.

Cechy gospodarki rynkowej i planowej:

Gospodarka rynkowa	Gospodarka planowa
Prywatna własność środków produkcji	Państwowa własność środków produkcji
Konkurencyjność, doskonała konkurencja	Brak konkurencji
Ceny kształtowane przez rynek	Administracyjne kształtowanie cen
Komercyjne instytucje państwowe- wielość	Brak
Brak	Główny regulator i koordynator gospodarki to państwo, plan centralny
Racjonalniejsze wykorzystanie zasobów	Centralizacja gospodarki i planowania
Duża innowacyjność i elastyczność	Duża izolacja od procesów i zjawisk z gospodarki światowej
Samoczynne ustalanie się mechanizmów?	Planowane centralnie- przez państwo, brak samoczynnych mechanizmów

Gospodarka rynkowa- system gospodarczy w ramach, którego koordynacja działalności indywidualnych podmiotów gospodarczych odbywa się na rynku, lub też za pośrednictwem rynku.

Rynek- miejsce zorganizowane zazwyczaj instytucjonalnie, w ramach którego zachodzą relacje dot. kupna i sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr, czyli produktów i usług.

Rynek decyduje o systemie cen. Na rynku powstają ceny poszczególnych produktów i usług, oraz kształtują się relacje cen pomiędzy nimi. Ceny stanowią informację dla producentów i konsumentów o tym, czy dokonana przez nich alokacja zasobów pozwala na osiągnięcie możliwie jak najlepszych rezultatów ich działalności.

Przykłady rynku kapitałowego: giełda, targowisko, giełda kamieni szlachetnych, hurtownie, ogłoszenia w gazecie, biura pośrednictwa pracy. rynek finansowy- bank.

Informacja- jedyny produkt współcześnie, który tak szybko zwyżkuje i zniżkuje, jeśli chodzi o jego cenę (jest cennym produktem, w związku z czym jego cena jest wysoka)

ELEMENTY RYNKU

(cena, popyt, podaż)

CENA- wartość towaru wyrażona w pieniądzu.

Podział cen:

1. brutto (z podatkiem) i netto (bez podatku)

2. detaliczna (przeznaczona dla pojedynczego klienta) i hurtowa (większa skala sprzedaży)

3. urzędowa i rynkowa

4. minimalna (najniższa, za którą producent jest skłonny do sprzedaży swojej produkcji) i maksymalna (max cena po jakiej producent sprzedaje swoją produkcję)

5. absolutna (subiektywna, coś jest drogie lub tanie - ekonomiści się nią nie zajmują) i relatywna (odzwierciedlają relacje cen jednego produktu w porównaniu do innych produktów i usług, np.ile można nabyć chlebów w cenie 1 kg mięsa. zmiany cen relatywnych stanowią informację, na podstawie której podmioty gospodarcze podejmują decyzje o alokacji zasobów).

6. dumpingowa (cena, którą oferuje producent na dany produkt poniżej kosztów jego wytworzenia) i antydumpingowa (przeciwieństwo dumpingowej)

7. paletowa (wyrażana nie w jednostkach, a w paletach)

POPYT- ilość dóbr, na które występuje zapotrzebowanie ze strony konsumenta.

- efektywny popyt- konsument chce kupić i stać go

- potencjalny popyt- konsument chce, ale nie ma możliwości kupna.

Producent zgłasza popyt na poszczególne siły robocze, półfabrykaty, itp. Konsument zgłasza popyt na usługi i produkty.

Prawo popytu rynkowego- wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się, ceteris paribus, popyt na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta, pomiędzy zmianami ceny i zmianami popytu na dane dobro występuje zależność odwrotnie proporcjonalna.

Cena wzrasta popyt spada, cena spada popyt wzrasta.

Bardzo możliwe jest założenie ceteris paribus czyli założenie niezmienności pozostałych warunków, czynników mających wpływ na dane zjawisko ekonomiczne (zmienia się tylko cena)

Krzywa popytu rynkowego- popyt jako funkcja ceny (ruch popytu wzdłuż danej krzywej popytu ma miejsce wraz ze wzrostem ceny)

Zmiana ceny powoduje ruch popytu wzdłuż danej krzywej popytu- tylko. Cała krzywa D będzie ulegała przesunięciu do krzywej D' lub D'' pod wpływem zmiany innych czynników aniżeli cena, np. dochody konsumenta ( np. D'- wzrost dochodów konsumenta, D''- spadek dochodów konsumenta).

Czynniki pozacenowe wpływające na zmianę popytu rynkowego:

- dochody konsumenta- ich wzrost zwiększa rozumiany popyt, spadek zmniejsza

- gusty i preferencje konsumenta- dotyczy indywidualnych zachowań w stosunku do kupowanych dóbr np. moda

- efekty naśladownictwa i demonstracji- gdy popyt indywidualny konsumenta na dane dobro zmienia się w zależności od popytu rynkowego, czyli od wyboru pozostałych konsumentów.

a) efekt snobizmu- gdy wielkość popytu na dane dobro zgłaszana przez konsumenta zmienia się w odwrotny sposób w porównaniu do zmian wielkości popytu zgłaszanego przez pozostałych konsumentów (wszyscy kupują- ja nie kupuję, nikt nie kupuje - ja kupuję)

b) efekt Veblena- charakterystyczny dla dóbr luksusowych, im wyższa cena, tym wyższy popyt (zaprzeczenie prawa popytu), np.samochody, jachty, pióra; chęć nie użytkowania, a wywarcia wrażenia.

c) efekt Giffona- rosnącej cenie odpowiada rosnący popyt, dot.tylko dóbr podstawowych (zapewniających jednostce minimum egzystencji, np.woda, ziemniaki, chleb, sól), konsumenci muszą kupować te dobra, bo tylko na nie ich stać, rosnąca cena tego nie zmieni.

d) efekt spekulacyjny- zjawisko to polega na tym, że wzrostowi ceny może towarzyszyć wzrost popytu, jeżeli konsumenci będą przewidywali, że w najbliższym czasie ceny będą wzrastały. I odwrotnie, spadkowi ceny może towarzyszyćspadek popytu jeżeli konsumenci będą przewidywać, że w najbliższym czasie ceny nadal będą ulegały obniżeniu.

- ceny dóbr substytucyjnych lub komplementarnych- substytuty np. masło i margaryna. Wzrost ceny dobra x przy niezmiennej cenie dobra y przesunie popyt w kierunku dobra y. dwa dobra są substytutami, gdy zmiana ceny (wzrost lub spadek) na jeden z produktów, przy niezmienionej cenie drugiego przesuwa popyt konsumenta w kierunku dobra tańszego. Komplementarne np. paliwo i auto. Dwa dobra są komplementarne, jeżeli wzrost (spadek) ceny na dane dobro wywołuje spadek (wzrost) popytu na drugie dobro. Wzrost ceny dobra x powoduje spadek popytu na dobro y.

- liczba ludności- ze wzrostem liczby ludności wzrastają rozmiary popytu, przy spadku zmniejszają się

- przewidywania cen relatywnych- kupujący mogą przewidywać wzrost lub spadek cen na dany produkt (wyprzedzanie w czasie). Antycypacje popytu występują z wielką siłą w okresie długotrwałej i silnej inflacji.

Prawo popytu i podaży- prawidłowości powiązań i wzajemne współzależnictwo o charakterze przyczynowo- skutkowym pomiędzy popytem, podażą oraz ceną.mechanizm działania tego prawa wyznacza ceny rynkowe produktów i usług.

PODAŻ- ilość dóbr oferowane na rynku przez producentów nazywamy podażą, pomiędzy ilością dostarczanych dóbr na rynek a ich cenami występuje pewna zależność określana jako

prawo podaży rynkowej- wzrost ceny rynkowej produktu prowadzi, ceteris paribus, do wzrostu oferowanych ilości tego produktu. Sytuacja taka ma miejsce, ponieważ przy wyższej cenie produkcja staje się bardziej korzystna, co skłania producentów do zwiększenia ilości oferowanych produktów na rynku i z drugiej strony spadek ceny produktu, ceteris paribus, zmniejszenie ilości oferowanych produktów, tzn. produkcja staje się mniej opłacalna ze względu na niższą cenę produktu.

Cena wzrasta podaż wzrasta, cena spada podaż spada.

Krzywa podaży rynkowej - S (wyższej cenie towarzyszą wyższe rozmiary podaży i odwrotnie.jakakolwiek zmiana ceny powoduje ruch podaży wzdłuż danej krzywej podaży rynkowej)

Do najważniejszych czynników, które poza ceną danego produktu wpływają na kształtowanie się rozmiarów podaży, zaliczamy:

- ceny czynników produkcji np. energia, transport, płace, surowce. Wzrost tych czynników powoduje zmniejszenie podaży i odwrotnie.

- technologia- nowa technologia obniża koszty wytwarzania jednostki produktu, co przy danej cenie rynkowej zwiększa zyskowność produkcji.

- podatki i subsydia- każdy nowy podatek, upływa niekorzystnie na krzywą podaży, powodując ograniczenie ich rozmiarów. Subsydia (dopłaty)- traktowane są jako elementy zmniejszające koszty, w rezultacie czego rozmiary podaży ulegają wzrostowi.

- przewidywanie cen- wyższa cena w przyszłości powoduje zmniejszenie podaży w teraźniejszości.

- liczba przedsiębiorstw w gałęzi- wzrost liczby przedsiębiorstw w gałęzi zwiększa ilość oferowanych produktów.

Równowaga na rynku jest określana przez cenę CE ( polska- 3 zł.) w punkcie przecięcia się krzywej popytu i i krzywej podaży. Przy cenie CE nie występuje ani nadwyżka, ani niedobór.

Punkt E- punkt równowagi dla producenta i konsumenta.

Obszar B- nadwyżka, obszar A- niedobór.

Nadwyżka podaży nad popytem pojawi się powyżej punktu E- mianowicie wzrost ceny spowoduje ograniczenie popytu ze strony konsumentów i jednocześnie zwiększenie rozmiarów podaży ze strony producentów.

Niedobór istnieje tylko dlatego, że cena towaru jest zbyt niska, w rezultacie popyt ze strony konsumentów staje się zbyt duży w stosunku do rozmiarów podaży jaką producenci są skłonni zaoferować przy tej cenie.

PRZEDSIĘBIORSTWA

Powstanie i rozwój przedsiębiorstwa wiążemy z rozwojem cywilizacyjnym.

W jego ramach wyróżniono następujące etapy:

1. epoka agrarna

2. epoka przemysłowa

3. epoka informacyjna

Przejście z epoki agrarnej do przemysłowej umożliwiło powstanie przedsiębiorstw i ich rozwój, przejście z przemysłowej do informacyjnej- zmiany warunków ich działania. Rozwój epoki informacyjnej to kolejne zmiany w rozwoju przedsiębiorstw wynikające ze zmian otoczenia.

Zmiany:

- powstanie korporacji - dużych spółek akcyjnych (nie każda duża spółka akcyjna jest korporacją!)

- zmiany terytorialne zasięgu przedsiębiorstwa: od przedsiębiorstwa lokalnego do globalnego (Internet umożliwił powstanie nowego typy przedsiębiorstwa - wirtualnego, każda mała firma może mieć zasięg globalny)

- zmiana relacji między państwem a otoczeniem, przedsiębiorstwem a państwem

- zmiana roli poszczególnych zasobów w ekonomice przedsiębiorstw (wykorzystuje się tańsze, bardziej wydajne i opłacalne, np. węgiel kamienny został zastąpiony przez ropę, gaz itp.)

- zmiana w systemach zarządzania i strukturach organizacyjnych

- relacje między przedsiębiorstwem a otoczeniem też uległy zmianie np. akcje charytatywne, zakładanie fundacji

otoczenie - konsumenci, środowisko, w jakim działa przedsiębiorstwo, przepisy prawne, konkurencja.

Przedsiębiorstwo - jednostka gosp. wyodrębniona pod względem techniczno-organizacyjnym i ekonomicznym, która prowadzi działalność produkcyjną, handlową, usługową, nastawioną na osiąganie zysków.

Zysk jest ekonomicznym wyznacznikiem działalności przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo nie osiągające zysków nie ma racji bytu w gospodarce rynkowej.

Rodzaje przedsiębiorstw:

1. kryterium wielkości:
   -mikro (zatrudniają 2-9 osób, roczny obrót poniżej 2 mln, suma bilnasowa aktywów poniżej 2 mln
   -małe (0-49 osób, roczny obrót poniżej 10 mln, suma bilansowa aktywów poniżej 10 mln ),
   -średnie (50-249 osób, roczny obrót poniżej 43 mln, suma bilnasowa aktywów poniżej 20 mln),
   -duże (powyżej 250 osób, roczny obrót powyżej 43 mln, suma bilnasowa aktywów powyżej 50 mln).

2. według formy własności:

- prywatne

- spółdzielcze

- państwowe

- będące własnością pracowników (akcjonariat pracowniczy)

- samorządu terytorialnego

- mieszane

3. według formy prawnej

- jednoosobowe

- spółki

Spółki prawa cywilnego spółki prawa handlowego

- spółka cywilna a) osobowe b) kapitałowe

- jawna, partnerska, - sp.z.o.o. , akcyjna

komandytowa, komandytowo- akcyjna

4. według rodzaju ich działalności

- które wytwarzają dobra materialne

- które świadczą usługi

- mieszane

5. według ich terytorialnego rozczłonkowania

- jednozakładowe

- wielozakładowe

- sieciowe

6. według zakresu ich internacjonalizacji

- krajowe

- międzynarodowe (1 kooperant)

- wielonarodowe (wielu kooperantów)

- globalne (kooperanty w skali całego świata)

Spółka	Wspólnicy, organy	Sformalizowanie	Odpowiedzialność	Kwota kapitału
jawna	Co najmniej 2 os.	Nie posiada osobowości prawnej. Umowa w formie pisemnej, wpis do rejestru krajowych spółek handlowych.	Wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swym majątkiem	Charakter osobowy, nie kapitałowy.
cywilna	2 os. (zarówno fizyczne, jak i prawne), każdy wnosi wkład (majątek, prawo własności, usługi itp.)	Regulowana przez kodeks cywilny, nie posiada osobowości prawnej. Umowa pisemna, nie wymaga formy aktu notarial.	Wspólnicy odpowiadają majątkiem firmy oraz osobistym	j.w
partnerska	2 os.uprawnione do wykonywania wolnego zawodu	Umowa w formie aktu notarialnego, zgłoszenie spółki do sądu rejestrowego	Określana przez umowę	j.w
komandytowa	komplementariusze (co najmniej jedno nazwisko lub nazwa os.fiz. konieczne w nazwie firmy), komandytariusze	Umowa w formie aktu notarialnego, wpisana do rejestru sądu rejestrowego.	Komplementariusz odpowiada bez ograniczeń, komandytariusz - odpowiedzialność ograniczona.	j.w
komandytowo- akcyjna	j.w + komandytariusze mają prawo obejmowania emitowanych akcji, walne zgromadzenie	Statut w formie aktu notarialnego, zgłoszenie do rejestru sądowego	j.w, gdyby w nazwie pojawiło się nazwisko/nazwa akcjonariusza, odpowiada jak komplementariusz.	j.w
akcyjna	Jedna lub kilka osób, akcjonariusze, zarząd, rada nadzorcza, walne zgromadzenie	Statut w formie aktu notarialnego, zgłoszenie do rejestru sądowego	Odpowiedzialność osobista wspólników wyłączona (dot. spółek kapitałowych)	Co najmniej 500 tys. zł kap.zakładowego, wartość nominalna akcji nie niższa niż 1 zł
z o.o.	Zgromadzenie wspólników, zarząd, rada nadzorcza (komisja rewizyjna)	Akt założycielski w formie aktu notarialnego, wpis do rejestru	j.w	Co najmniej 50 tys. zł kap.zakładowego, wartość nominalna udziału nie niższa niż 50 zł

Główny cel przedsiębiorstwa - maksymalizacja zysków, przedsiębiorstwa są siłą napędową gospodarki.

Cele przedsiębiorstw w gospodarce:

1. indywidualne:

- maksymalizacja zysku

- wzrost majątku

- rozszerzanie rynków zbytu

- ochrona przed konkurencją

- przodownictwo w swojej dziedzinie

- wzrost prestiżu kierownictwa

- uznanie w oczach klientów

2. społeczne:

- dobre zaspokajanie potrzeb konsumenta

- dostosowanie produkcji do jego potrzeb

Biorąc pod uwagę główne cele przedsiębiorstwa wyróżniamy:

- komercyjne- ich celem jest zysk

- spółdzielcze- cel: samopomoc

- publiczne- np. mpk, usługi na rzecz ogółu.

Atrybuty (cechy przedsiębiorstwa):

1. wyodrębnienie ekonomiczne (alienacja) to jeden z podstawowych warunków istnienia gospodarki towarowo pieniężnej i funkcjonowania przedsiębiorstw.

Alienacja:

- przedsiębiorstwo ma odrębność majątkową,

- przedsiębiorstwore produkuje we własnym zakresie zużywane zasoby majątkowe poprzez odpłatne zdobywanie swoich świadczeń w oparciu o zasadę rentowności

- przedsiębiorstwo gospodaruje, związane jest to z większą/mniejszą niepewnością=przedsiębiorstwo działa w warunkach określonych szans na zysk i zagrożenia poniesienia strat,nawet bankructwa=przedsiębiorstwo ponosi ryzyko ekonom.wiążące się z prowadzeniem działalności gosp. w gosp. rynkowej)

Dwa rodzaje autonomii:

- zewnętrzna- pozostawienie przedsiębiorstwu pełnej swobody w wykorzystywaniu szans rynkowych, brak ingerencji z zewnątrz, w szczególności organów państwowych

- wewnętrzna- oznacza wyłączne prawo właściciela lub osób przez niego upoważnionych do podejmowania decyzji dotyczących przedsiębiorstw.

2. wyodrębnienie prawne - zdolność do działań prawnych: zawieranie umów, zaciąganie kredytów a także występowanie jako odrębny podmiot w obrocie towarowym. (osobowość prawną osiąga się poprzez wpis do rejestru przedsiębiorstw)

3. wyodrębnienie techniczno-organizacyjne - oznacza, że dana jednostka tworzy całość wyodrębnioną pod względem tech.-org., posiada własną strukturę organizacyjną, której graficznym wyrazem jest schemat organizacyjny przedsiębiorstwa.

Funkcje przedsiębiorstw:

a)podstawowe- spełniają je kom. powołane do realizacji głównych celów przedsiębiorstwa (np. produkcji, usług)

b)pomocnicze- polegają na obsłudze komórek podst. (administracja, zaopatrzenie personalne, badania, rozwój)

c)regulacyjne- pełnią je zarządy przedsiębiorstw.

Rola przediębiorstw w gospodarce:

- podażowa (produkcyjna)- sprowadza się do wytwarzania dóbr i usług oraz kierowania ich na rynek krajowy i międzynarodowy (realizuje prawdziwe lub sztucznie wykreowane przez działania marketingowe potrzeby)

- popytowa- przedsiębiorstwa zgłaszają popyt na rzeczowe i osobowe czynniki produkcji)

- społeczna- przedsiębiorstwa są miejscem, gdzie współpracuje wielu pracowników o różnym poziomie kwalifikacji, gdzie są nawiązywane rozmaite stosunki społeczne, wykształcane nawyki pracy.

Stosunki przedsiębiorstw z innymi podmiotami gospodarczymi na rynku:

1. przedsiębiorstwo + gospodarstwo domowe
   (cechuje je dobrowolność)
   - zarobkowanie - wydatkowanie

2. przedsiębiorstwo + przedsiębiorstwo
   (dla realizacji określonych celów gospodarczych)

- zjawisko wpółpracy- poprzedzone negocjacjami, przedsiębiorstwa oferują posiadane zasoby i umiejętności, oparte o umowy jednorazowe lub o charakterze długoterminowym - zjawisko konkurencji- konkurencyjna cena, jakość, waga, barwa, wygląd, trwałość, warunki dostawy, kredytu i inne cechy dobra

3) przedsiębiorstwa + instytucje finansowe krajowe i międzynarodowe
przedsiębiorstwa z bankami - rozliczenia pieniężne - przelewy, wypłaty; lokowanie wolnych środków pieniężnych - lokaty; pozyskiwanie kapitału - udzielanie różnego typu pożyczek, kredytów, leasing

4. predsiębiorstwo + instytucje demokracji rynkowej
   stosunki posrednie - z partiami politycznymi, organizacjami konsumenckimi
   stosunki bezpośrednie - z związkami zawodowymi, radami zakładowymi

5. przedsiębiorstwo + podmioty demokracji gospodarczej - władze
   władze lokalne, krajowe i międzynarodowe (najlepiej jak najmniejszy interwencjonizm)

PIENIĄDZ

Ewolucja systemu pieniężnego

- 2 tys.lat przed naszą erą pieniądzem było wszystko to, co miało powszechnie znaną wartość, np.żywność, zwierzęta,

- Średniowiecze, Słowianie:sól, miód, skóry, futra.

- Metale- trwałe i łatwe w transporcie oraz podzielne na rożne części (żelazo, miedź i jej stopy, dopiero później metale szlachetne).Niektórzy kupcy zaczęli wybijać na metalach swoje stemple potwierdzając ich wagę itp.

- Fenicjanie wprowadzili do obiegu tabliczki kamienne (zalążek karty kredytowej, pierwsze transakcje bezgotówkowe).

- Pierwsza prywatna pramoneta pojawiła się w VII w.p.n.e w Efezie, była to bryłka elektronu (stopu złota i srebra)

- Polska - Mieszko I bił monetę zwaną denarem (b.zła jakość), grosz krakowski wprowadzony przez Kazimierza Wielkiego, na rewersie orzeł w koronie, złotego do obiegu wprowadził Zygmunt August w 1564, co ciekawe, emitowana była ze srebra, 1794 - wprowadzenie biletów skarbowych, 1916-1924- marka polska.

- Pieniądz papierowy w Chinach.

- W Europie w XVII w. Anglia. Banknot (ang.)bank a note- potwierdzenie. 1694- parlament ang. Podjął decyzje o utworzeniu Banku Anglii, który zaczął przyjmować depozyty w złocie/srebrze i wydawać za nie noty, stąd pochodzi banknot (nota bankowa). Założono, że nie wszyscy będą chcieli wypłacić złoto w tym samym czasie, dlatego w kasie trzymano niewielką ilość pieniędzy, resztę inwestowano. Stopniowo banki centralne uzyskiwały monopol do emisji not.

- pieniądz amerykański, emitowany nie rpzez banki a przez władze, 1690 oblężenie Quebecu, żołnierzom rozdawano potwierdzenia, które będą mogli wymienić na łupy po zdobyciu twierdzy, w 1723 jako pierwsza Pensylwania wprowadza drukowane pieniądze.

Pieniądz- to wszystko co jest powszechnie akceptowane w formie zapłaty za dobra lub usługi lub też w formie spłaty długu, w języku potocznym gotówka, czyli banknoty i monety, będące tylko jedną z postaci pieniądza.

Funkcje w gospodarce:

- miernik wartości towarów, cena - wartość towaru wyrażona w pieniądz, pieniędz mierzy także wartość nietowarowej działalności, czyli usług,

- środek cyrkulacji czyli jako środek wymiany.

Przejawia się to w rozdzieleniu jednego i równoczesnego aktu kupna-sprzedaży czyli towar za towar na 2 akty: I akt to sprzedaż (towar w zamian za pieniądze), II akt kupno pieniądz- towar, pieniądz wypłacany w zamian za towar.

Towar pieniądz towar

Pieniądz pośrednikiem wymiany, pieniądzem mogą być tylko te aktywa finansowe, które powyższą funkcję spełniają w sposób prawidłowy, zaliczamy do nich:

- obieg gotówki w gosp.

- czeki podróżne

- bankowe depozyty płatne na żądanie.

MxV=PxQ

M-iloczyn zasobów pieniądza

V-szybkość jego obiegu

P-iloczyn poziomu cen

Q-rozmiary produkcji

Z równiania powyższego wynika, że jezeli szybkość obiegu pieniądza pozostaje bez zmiany, a rozmiary produkcji nie mogą ulec dalszemu powiększeniu to zwiększenie zasobów pieniądza musi doprowadzić do wzrostu cen.

- środek płatniczy- oddzielenie aktu kupna od aktu sprzedaży.

(Stwarza możliwości zakupu towaru, bez wcześniejszej sprzedaży innego towaru. taki zakup jest zakupem na kredyt. Jednak w późniejszym okresie zaciągnięte zobowiązanie czyli dług należy uregulować, a środkiem regulacj jesti pieniądz. Pieniądz, który służy do spłaty długów spełnia funkcje środka płatniczego).

- środek tezauryzacji- gromadzenia skarbu, tylko pieniądz silny.

(Pieniądz standardowy nie przynosząc procentu nieustannie traci na sile nabywczej na skutek postępujących tendencji inflacyjnych).

Funkcja środka tezaurycjacji służy do zachowania siły nabywczej od chwili otrzymania do chwili jego wydania.

- pieniądz jako pieniądz światowy

Pienądz stosowany w rozliczeniach międzynarodowych spełnia wszystkie wymienione funkcje, jego rolę może spełniać waluta kilku państw wymienialna na inne waluty bez ograniczeń, przykładem może być dolar merykański

Obieg pieniądza- proces przemieszczania się pieniądza pomiędzy podmiotami gospodarczymi obrębie lub poza granicami kraju. Emisja może mieć charakter gotówkowy i bezgotówkowy (przenoszenie depozytu bankowego)

W rozliczeniach międzynarodowych uczestniczą następujące jednostki:

SDR- światowa jednostka rozliczeniowa, z ang. specjalne prawa ciągnienia, jednostka używana i wykorzystywana przez IMF

EURO- musi być szeroko akceptowany, podzielny, nie może sprawiać trudności w noszeniu, nie może się psuć.

Pieniądz niezaleznie od swojej formy zewnętrznej i systemu gospodarczego jest prawnie określony i powszechnie akceptowany jako środek, który może wyrażać, przehowywać i przekazywać wartość i którego wartość wiąże się ściśle z realnym produktem społecznym brutto.

Jednostka pieniądza jest środkiem obiegowym i z mocy przepisów prawa znajduje ona powszechną akceptację w społeczeństwie. Nazwę jednostki pieniężnej oraz jej miarę w danym kraju określa ustawa.

Pieniądz nie ma substancji. Początrkowo funkcję pieniądza pełniło złoto, formalna demonetyzacja złota nastąpiła w 1978 roku, obecnie pieniądz jest typowym pieniądzem papierowym., jego wartość nominalna nie ma żadnego związku z wartością rzeczywistą, wartość nominalna jest mu nadana przez państwo.

2 formy pieniądza::

- gotówkowy- banknoty, bilon -pieniądz zdawkowy, służy do wydawania reszty, monety-okazyjne,

jest emitowany przez banki centralne poszczególnych państw.

- bezgotówkowy-

depozyty bankowe uruchomione czekami, emitowane przez banki komercyjne.forma pieniądz wsytępująca jew postaci zapisów na bankowych rachunkach depozytowych

Uruchomienie pieniądz bezgotówkowego może mieć miejsce za pomocą przelewu bankowego, czeku, akredytywy lub karty kredytowej i polega na przenoszeniu płatności z rachunku jednego klienta na rachunek innego w tym samym lub w innym banku. Podstawą uruchomienia pieniądz bezgotówkowego może być depozyt pierwotny pochodzący ze środków właściciela rachunku lub też depozyt wtórny powstały w wyniku udzielenia przez bank kredytu Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego pieniądz bezgotówkowy wypiera z obiegu pieniądz gotówkowy rzyczyniając się do obiżki społecznych kosztów wymiany pieniądza.

Krzywa podaży pieniądza: pokazuje graficznie jaka ilość pieniądz jest dostępna w gospodarce. O podaży pieniądza decyduje Bank Centralny. Podaż pieniądza jest stała i nie zmienia się wraz ze zmianami stopy procentowej, dlatego krzywa podaży przyjmuje kształt prostej pionowej - równoległej do osi rzędnych.

Krzywa popytu pieniądza - pokazuje graficznie zależności między wielkością zasobu pieniądza, jaki ludzie chcą utrzymać, a wielkością stopy procentowej. Krzywa popytu na pieniądz posiada ujemne nachylenie ponieważ przedstawia odwrotną zależność między stopą procentową, a skłonnością do utrzymania aktywów w gotówce.

Rodzaje pieniądza:

1. narodowy- obowiązuje na terytorium jednego kraju:

- wymienialny, swobodnie wymienailny poza krajem, w którym obowiązuje (dolar, funt, euro, jen, frank szwaj.)

- niewymienialny- używany wewnętrznie na terytorium danego kraju

2. międzynarodowy- obowiązuje na terytorium kilku krajów

- m.regionalny- euro

poza UE: San Marino, Monaco, Watykan, Andora, Czarnogóra,

UE: Austria, Belgia, Cypr, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Luxemburg, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Włochy, (15+5)

pozostałe kraje przystępujące do Unii w 2004: kraje z derogacją (również Polska)- kraje te zobowiązały się do przyjęcia wspólnej waluty po przyjęciu kryteriów konwergencji gosp.i prawnej, traktat nie wyznacza tym państwom żadnej daty. ERM2 - europejski mechanizm finansowy dwa przez okres co najmniej 2 lat przed wprowadzeniem euro.

- m.międzynarodowy- SDR

Pieniądz elektroniczny

Dyrektywa nr 2000/46/Wspólnoty Europejskie tytuł: w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością, która brzmi następująco: Pieniądz elektroniczny oznacza wartość pieniężną stanowiącą prawo do roszczenia wobec emitenta, która jest przechowywana na urządzeniu elektronicznym, która jest wyemitowana w zamian za środki pieniężne o wartosci nie mniejszej niz wartośc wyemitowana, któr jest środkiem płatniczym akceptowanym przez inne podmioty, niż instytucja emitująca.

Pieniądz elektroniczny może wystepować pod dwoma postaciami:

-produkt, który bazuje na technologii kart procesorowych - elektroniczna portmonetka

-produkt wykorzystujący oprogramowanie, za pomocą którego posiadacz może dokonywać płatności w internecie, czyli jest to pieniądz sieciowy - produkt nie mający żadnej postaci fizycznej, reprezentowany jako plik zapisany w pamięci komputera.

Karty płatnicze

Pierwsze ok.1900 r. USA, upoważniały do odbioru towaru 1914 - western union metalowa karta dla najlepszych klientów, późniejsze akceptowane tylko w punktach handlowych, które wyemitowały daną kartę. W trakcie wojen nie istnieją. 1950- karty płatnicze-kartoniki, 1980-American Express karty plastykowe. Polska - od 1989

Rodzaje kart:

1. elektroniczne portmonetki - karty te nie zapewniają możliwości uzyskania dostępu do kredytu, są to elementy typu pay before, posiadacz takiej karty z góry placi za jej określoną wartość nabywczą i dopiero wówczas może się nią posługiwać w płatnościach

2. debetowe - także nie zapewniają możlieści uzyskania dostępu do kredytu, są to instrumenty bezgotówkowe typu pay now, oznacza to, że obciążenie rachunku posiadacza karty następuje w momencie realizowania nią płatności lub też w niedługim czasie po transakcji

3. karty kredytowe i obciążeniowe - instrumenty umożliwiające dostęp do kredytu, są to karty należące do instrumentów typu pay later, oznacza to, że są instrumentem umożliwiającym posiadaczowi dokonywanie płatności w późniejszym okresie, czyli po uzyskaniu kredytu, ponieważ jego rachunek jest obciążony w późniejszym okresie od realizacji transakcji

Pieniądz elektroniczny, a inne formy płatności

Wyszczególnienie	Pieniądz elektroniczny	Gotówka	Karty płatnicze
Prawny środek płatniczy	nie	tak	nie
Akceptowalność	b.ograniczona	nieograniczona	ograniczona
Koszt pojedynczej transakcji	niski	średni	średni
Anonimowość użytkownika	tak	tak	nie
Możliwość końcowego sfinansowania transakcji bezpośredniej	tak	tak	nie
Możliwość końcowego sfinansowania transakcji na odległość	tak	tak	nie

Karta magnetyczna ma pasek, elektroniczna wbudowany mikroprocesor (bezpieczniejsza, możliwość ukrycia danych, większa trwałość i odporność na warunki zewnętrzne, ale koszt wyprodukowania wielokrotnie wyższy)

Euro wspólną walutą UE

Etapy dochodzenia do unii gospodarczo-walutowej:

1 ETAP (1990-1993):

- utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego

- zacieśnienie współpracy pomiędzy bankami centralnymi

- wzmocnienie koordynacji polityk gospodarczych

2 ETAP (1994-1998)

- spelnienie kryteriów zbieżności

- utworzenie podstawowych instytucji i struktur organizacyjnych

- powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego

- prace przygotowawcze do 3 etapu

3 ETAP (1999-2001)

- ustalenie nieodwołalnych kursów wymiany walut narodowych na euro

- wprowadzenie euro

- prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej przez Europejski System Banków Centralnych

- wejście w życie mechanizmu kursowego ERM II

ERM II - wielostronny system stały, ale dostosowywalny kursów walutowych z ustalonym kursem centralnym i strandardowym pasmem wahań +/- 15%. Polityka gospodarcza państw uczestniczących w systemie powinna być spójna z przyjętym kursem centralnym, z kolei przystąpienie do ERM II nie jest uzależnione od spełnienia zestawu wcześniej określonych kryteriów, jednak w opini Europejskiego Banku Centralnego, aby uczestnictwo w Europejskim mechanizmie kursowym przevbiegało bez zakłóceń przed przystąpieniem niezbędna może się okazać korekta polityki gospodarczej, czy też wejście na wiarygodną ścieżkę konsolidacji fiskalnej.

Warunki przyjęcia wspólnej waluty:

1. osiągnięcie trwałej konwergencji gospodarczej, art.104 i 121 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską ustala następujące kryteria konwergencji gospodarczej:
   - kryterium inflacyjne-przewiduje, że średnia stopa inflacji w danym kraju nie może przekraczać o więcej niż 1,5 pnuktu procentowego średniej rocznych stóp inflacji z 3 państw członkowskich o najbardziej stabilnych cenach
   - kryterium fiskalne- przewiduje, że deficyt budżetowy w relacji do produktu krajowego brutto nie przekroczy 3% PKB, a wielkość długu publicznego nie przekroczy 60% PKB
   - kryterium stopy procentowej - stanowi, że w okresie 1 roku poprzedzającego moment dokonania oceny wypełnienia kryterium średnia długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa o więcej niż o 2 pkt.procentowe od średniej z analogicznych stóp procentowych w 3 krajach Unii o najbardziej stabilnych cenach.
   - kryterium kursu walutowego - wymaga uczestniczenia waluty danego kraju w europejskich mechanizmie kursowym (przedsionek euro) na co okres co najmniej 2 lat oraz poszanowania zwykłych marginesów wahań kursu w tym systemie +/- 15% wokól parytetu centralnego. Kurs waluty krajowej nie może w tym okresie podlegać silnym napięciom, ani nie może być dewaluowany w stosunku do żadnej waluty państw UE

2. osiągnięci trwałej konwergencji prawnej
   wymagają zdolności przepisów krajowych poszczególnych państw członkowskich z artykułem 108 i 109 Traktatu oraz ze statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Obejmuje:
   - niezależność insyttucjonalną, finansową i personalną Banku Centralnego
   - zapewnienie przez kraj członkowski zgodności legizlacji krajowej z Traktatem o Wspólnotach i statutem ESBC
   -spójnośc celów banku centralnego z celami, które zostały określone w Traktacie

Korzyści z tytułu przystąpienia do strefy euro:

Spadek ryzyka makroekonomicznego, integracja rynku finansowego, wzrost konkurencji

Zniesienie kursu walutowego

-eliminacja ryzyka kursowego

-ożywienie wymiany handlowej

-eliminacja kosztów transakcyjnych

-spadek stóp procentowych

-wzrost stopy inwestycji

-akumulacja kapitału i wzrost wydajności czynników produkcji

-wzrost pkb per capita

GIEŁDA

Giełda - zespół osób, urządzeń i środków technicznych zorganizowanych w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert dot.kupna i sprzedaży papierów wartościowych wszyscy uczestnicy rynku mają jednakowy dostęp do informacji giełdowej w tym samym czasie i przy zachowaniu takich samych warunków zbywania i nabywania praw. Żaden z uczestników nie może znajdować się w sytuacji uprzywilejowanej względem innych.

- monte carlo bez muzyki, mózg całej gosp. narodowej

- wł.borsa-giełda z łac.bursa-sakiewka, worek do przechowywania pieniędzy

Historia giełdy:

poprzednikiem giełdy był jarmark, kupujący zaczął nabywać towar, którego nie widział, znajdował się daleko od miejsca transakcji, wyodrębnienie się kategorii pośredników, w połlowie XIV w.-giełda zbożowa. Rozwój giełdy pieniężnej - handel wekslami. Giełda w Antwerpii (1531) - dla ludzi handlu wszystkich narodów i języków. Giełda w Amsterdamie - 1619, pierwsze transakcje terminowe i inne realizowane współcześnie, pierwsza giełda pieniężna. Prawdziwy rozwój w XIX i XX w ieku Nowy Jork (1872) i Londyn.

Giełda warszawska:

12 maja 1817- założona giełda papierów wartościowych w Warszawie. Póżniej istniały w innych miastach, warszawska skupiała jednak 90% obrotów.

Pomiędzy pierwszą a drugą wojną giełdy działały na podstawie rozporządzenia prezydenta, wybuch 2 wojny św. - zamknięcie giełdy. Brak możliwości funkcjonowania w gosp.centralnie planowanej.

1991- reaktywacja giełdy (odwzorowania od giełdy w Lyonie, pomoc merytoryczna Francji),

22 marca 1991 ustawa: prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. Powstały w ten sposób podstawy prawne domów maklerskich, giełdy, funduszy powierniczych, jak również komisji papierów wartościowych jako organu administracji rządowej kontrolującego i promującego rynek papierów wartościowych.

12 kwietnia 1991- minister finansów podpisuje akt założycielski giełdy,

16 kwietnia 1991-pierwsza sesja giełdowa w Polsce, łączny obrót giełdy niecałe 2 tyś zł.

Założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna,

kapitał zakładowy ok.42 mln podzielony na ok.560 tys akcji.

Warszawska giełda jest głównym elementem rynku wtórnego i dzieli się na:

- rynek podstawowy (indeksem rynku podstawowego w Polsce jest WIG, czyli warszawski indeks giełdowy. Na rynku podstawowym występują największe społki charakteryzujące się dużą płynnością)

- rynek równoległy (indeksem rynku równoległego w Polsce jest SWIG80, rynek przeznaczony dla papierów wartościowych charakteryzujących się mniejszym kapitałem i mniejszą płynnością)

W skład rynku wtórnego w Polsce wchodzi centralna tabela ofert oraz warszawska giełda.

Akcjonariuszami giełdy warszawskiej mogą być:

- Skarb Państwa,

- firmy inwestycyjne,

- banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych,

- zakłady ubezpieczeń,

- powszechne towarzystwa emerytalne

- emitenci papierów wartościowych notowanych na prowadzonej przez nią giełdzie.

- za zgodą komisji nadzoru finansowego akcjonariuszami giełdy mogą być także inne krajowe i zagraniczne osoby prawne.

Struktura własnościowa:

- pierwszy udziałowiec: Skarb Panstwa 98,8 % udziału w kapitale zakładowym

- banki, domy maklerskie oraz emitenci papierów wartościowych - 1,20% udziału w kapitale zakładowym.

Władze spółki giełdy papierów wartościowych w Warszawie:

-walne zgromadzenie: organ określany jako najwyższy, prawo do udziału w nim mają wszyscy akcjonariusze

kompetencje: zaliczyć należy dokonywanie zmian w statucie giełdy papierów wartościowych, zatwierdzanie regulaminu giełdy oraz wybór członków rady giełdy.

-dwunastoosobowa rada giełdy nadzoruje działalność giełdy.

kompetencje: uchwalanie regulaminu giełdy oraz wszelakich jego zmian a także dopuszczanie, zawieszanie i wykluczanie z obrotu giełdowego papierów wartościowych o ile regulamin giełdy nie stanowi inaczej.

-zarząd giełdy kieruje bieżącą działalnością giełdy, skąlda się z 3 do 5 osób, pracami zarządu kieruje prezes wybrany na okres 3 lat przez walne zgromadzenie (w 1991 roku prezesem Wiesław Rozłucki określany jako założyciel giełdy, prezesem przez 5 kadencji. 2006-Ludwik Sobolewski)

kompetencje: wprowadzanie papierów wartościowych do obrotu giełdowego, zawieszanie notowania papierów warrościowych na warunkach określonych regulaminem giełdy.

Do prowadzenia transakcji giełdowych dopuszczeni są:

2. Posrednicy (maklerzy/brokerzy) - przedstawiciele firm maklerskich, które trudnią się obrotem papierami wartościowymi. Działają oni przeważnie na zlecenie klientów, tj.osób prywatnych lub przedsiębiorstw, a za swoje usługi pobierają prowizję. Makler ma szersze uprawnienia niż bloker, może dokonywać transakcji na rachunek własny w imieniu klienta, broker tylko na rachunek klienta

3. Samodzielni uczestnicy - przeważnie przedstawiciele banku lub innych instytucji finansowych, którzy dokonują transakcji na rachunek własny, macierzystej jednostki

Zadania giełdy:

1. Wypełnianie ustawowych wymagań stawianych giełdom

2. Posiadanie wewnętrznego, precyzyjnego regulaminu, który określa sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handu (np. biura maklerskie)

3. Zapewnianie powszechnego i równego dostępu do informacji

4. Dbanie o przejrzystość rynku

5. Zapewnianie bezpiecznych rozliczeń

6. Organizacja regularnych sesji giełdowych

7. Posiadanie szybkiego i bezawaryjnego systemu informatycznego

8. Dbanie o to, aby spółk nie opuszczały w sposób nagły giełdy wycofując swoje akcje z obrotu.

Funkcje giełdy:

-spełnia rolę rynku podlegającego prawom popytu i podaży. Dla samej giełdy nie jest istotny fakt, czy występuje na niej tendencja spadkowa (bessa) czy wzrastania (hossa), lecz zapewnienie uczestnikom możliwości sprawnego dokonywania transakcji.

1) alokacyjna - umożliwia przepływ kapitału w kierunku jego najefektywniejszego wykorzystania, oznacza to, że środki finansowe otrzyma ta spółka, która ma najlepsze perspektywy ich wykorzystania i przyniesie największe potencjalne zyski jej akcjonariuszom.

2) wartościująca - umożliwia dokonnywanie rynkowej wyceny przeiwdywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze. Za pomocą tej funkcji możemy ocenić w jaki sposób nasza spółka gospodaruje, w porównaniu z innymi spółkami na rynku.

3) funkcja kontrolna - giełda tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki i pracy zatrudnionych tam menagerów.

4) funkcja mobilizująca kapitał - umożliwia przesuwanie oszczędności pieniężnych od tzw. Pierwotnych dysponentów do ostatecznych użytkowników (emitenci papierów wart.) Dobrze działający rynek papierów wart.czyli rynek wtórny jest jednycm z najważniejszych warunków powodzenia emisji często przeprowadzanej przez banki lub przedsiębiorstwa maklerskie.

5)funkcja związana z transformacją kapitału - wiąża się z mobilizacją kapitału, realizacja tej funkcji stanowi główną domenę giełd papierów wartościowych, natomiast sprawność rynku pod względem możliwości zamiany jednych papierów wartościowych na inne jest tym większa, im rynek będzie bardziej płynny, czli występuje większa koncentracja popytu i podaży, oraz przejrzystu - dobra organizacja, wys.sprawność handlu, latwy dostęp do informacji.

Giełda to pewien barometr życia gosp.danego kraju. Śledzenie kursów przydatne dla oceny sytuacji gosp.danego państwa. Stwarza możliwości pomnożenia kapitału, nieumiejętne decyzje - do zubozenia. Giełda wywołuje w podmiotach skłonności do oszczędzania

Modele funkcjonowania giełd:

-każda giełda posiada wewn.regulamin-sama określa w jaki sposób jest zorganizowana )czasem państwo)

1) model amerykański - giełda instytucją prywatno-prawną, czyli zrzeszeniem kupców, przemysłowców, pośredników i bankierów, w przypadku tego modelu giełda ma charakter spółki akcyjnej, a celem działania udziałowców jest nabycie członkostwa w giełdzie. Liczba człownków giełdy w tym modelu ma charakter ograniczony, członkostwo w giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy są uprawnieni do zawierania transakcji giełdowych. Ten model giełdy popularny w anglosaskim kręgu kulturowym (Wielka Brytania, Kanada, USA, Australia). Należy wykupić prawo do przebywania na giełdzie, można to miejsce sprzedawać.

2) model niemiecki - giełda jest instytucja publiczno-prawną, a jej powstanie jest uzależnione od zgody właściwego organu administracji panstwowej, np.zgoda ministra finansów. Liczba człownków giełdy nie jest ograniczona, a członkostwo w giełdzie nie jest równoznaczne z prawem do przeprowadzania na niej transakcji. Oznacza to, że można być współwłaścicielem giełdy i nie mieć prawa do prowadzenia działalności maklerskiej. Ingerencja państwa jest znacznie większa, ten model jest charakterystyczny dla Europy kontynentalnej, także giełda papierów wartościowych w Warszawie skonstruowana w oparciu o model niemiecki.

Systemy notowań na giełdzie:

Notowania- ustalanie kursu i handel papierami wartościowymi wg dwóch systemów

1) wg jednolitej ceny dnia - tzw. fixing (to fix-dopasować), w ramach fixingu wszystkie transakcje zawierane na danej sesji giełdowej są po tym samym, stałym kursie, oznacza to, że przy takim sposobie notowań dąży się do maksymalizacji obrotu, ustalenie ceny wynika z wcześniejszych zleceń dot.kupna i sprzedaży, a cena ustalana jest na takim poziomie, aby jak najwięcej papierów wartościowych zmieniło właściciela, maksymalizacja obrotów, cena wypadkową wszystkich zleceń. (jednokrotny lub dwukrotny (warszawa) fixing, o okreslonej godzinie ustalana cena i wszystkie akcje sprzedawane po tej samej cenie do następnego fixingu)

2) notowania ciągłe - transakcje zawierane w ramach różnych cen, na początku sesji ustalany jest kurs otwarcia, takim samym sposobem, jak w przypadku fixingu, ale póżniej w trakcie sesji kurs może zmieniać się wielokrotnie w zależności od nastrojów, które panują na giełdzie. Dla bardziej wytrawnych graczy giełdowych, konieczne umiejętności przewidywania, wyczucie. Na tym rynku akcje dużych spółek

Transakce giełdowe:

-transakcje natychmiastowe (realizowane bezposrednio po zawarciu, najpóźniej 1-2 dni po ich dokonaniu)

-transakcje terminowe (czas, który upływa pomiędzy zawarciem transakcji, a jej realizacją jest znacznie dłuższy, po cenie z dnia zawarcia, można dużo zyskać)

Kryterium podziału jest czas, jaki upływa od zawarcia transakcji, do jej wykonania.-

Schemat gry giełdowej

Instrumenty notowane na warszawskiej giełdzie:

1. Akcje - papiery wartościowe emitowane przez spółki akcyjne odpowiadające udziałowi ich właściciela, czyli akcjonariusza w kapitale własnym spółki. Suma wartości nominalnej wszystkich akcji tworzy kapitał akcyjny spółki. Z punktu widzenia posiadacza akcji możemy wyróżnić następujące rodzaje praw: majątkowe np. prawo do dywidendy oraz prawo do udziału w majątku spółki w przypadku jej likwidacji, prawo poboru. Drugi rodzaj praw- korporacyjne - prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Ze względu na zakres praw posiadacza akcje możemy podzielić na zwykłe oraz uprzywilejowane. Uprzywilejowanie może dot.prawa głosu, prawa do dywidendy oraz prawa do podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.

2. Prawa do akcji (PDA) - prawo majątkowe, które przysługuje inwestorom giełdowym w odniesieniu do akcji danej spółki akcyjnej, którego wartość, czyli cena, jest ściśle powiązana z wartością lub też ceną akcji już objętych przez nich w ofercie publicznej, jednak nie dopuszczonych jeszcze do obrotu giełdowego. Prawa do akcji są czasowym substytutem akcji danej spółki.

3. Prawa poboru - na rynku kapitałowym zasada umożliwiająca co najmniej zachowanie przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnego udziału w kapitale akcyjnym danej spółki po nowej emisji jej akcji. Wg tej reguły objęcie przez akcjonariusza akcji nowej emisji jest uzależnione od liczny akcji już posiadanych. Akcjonariusze niezainteresowani nowoemitowanymi akcjami mogą sprzedać swoje prawo, a czynności te zachodzą za pośrednictwem giełdy.

4. Obligacje- to papier dłużny a więc stwierdzający fakt zaciągnięcia długu przez emitenta obligacji u jego nabywcy zwanego obligatariuszem. W najczęściej spotykanych obligacjach dług ten jest spłacany jako ściśle okreslona należność pieniężna w określonych terminach wraz z odsetkami, których sposób naliczania jest określony w warunkach emisji obligacji. Obligacja w przeciwieństwie do akcji nie ma charakteru udziałowego (Nabywca obligacji nie może czuć sie współwłaścicielem części majątku emitenta)

Obligacje emituje: skarb państwa (skarbowe), podmiot prowadzący działalność gospodarczą (korporacyjne), jednostki samorządu terytorialnego, gmina (komunalne).

(bony skarbowe- sprzedawane przez skarb państwa, krótkoterminowe papiery dłużne, emitowane przez właściciela- skarb państwa. Są sprzedawane z dyskontem, bo nie są oprocentowane.)

Oprocentowanie:

stałe (ma charakter stały przez cały okreś życia obligacji od momentu jej zaistnienia do wykupu

zmienne (w poszczególnych okresach odsetkowych się ono zmienia w zależności od kształtowania się różnych wskaźników finansowych, np. rentowność, czyli dochodowość bonów skarbowych).

Inwestor może kupić obligację po cenie niższej od nominalnej. Cena emisyjna jest wyższa lub niższa zależnie od zainteresowania obligacjami.

5. Certyfikaty inwestycyjne - to papiery wartościowe emitowany na okaziciela przez fundusz inwestycyjny o charakterze zamkniętym.

6. Kontrakty terminowe- umowa między dwiema stronami, jedna zobowiązuje się do kupna, druga do sprzedaży określonych aktywów w przyszłości po określonej cenie. (Zysk jednej strony stratą drugiej)

7. Jednostki indeksowe - instrument finansowy, którego cena odzwierciedla zmiany wartości danego indeksu, instrument ten umożliwia inwestycję równoważną w nabyciu całego portfela danego indeksu bez konieczności zakupu poszczególnych akcji wchodzących w skład tego indeksu., np. na wasrszawskiej giełdzie notowane jednostki indeksowe (miniWIG20), które odzwierciedlają zmiany indeksu WIG20, w skład którego wchodzi 20 największych i najbardziej płynnych spółek giełdowych.

Indeks - wartości obliczne na podstawie wyceny akcji wybranych spółek giełdowych, umożliwiają one syntetyczne przedstawienie koniunktury na giełdzie lub stanu jakiegoś sektora spółek. Możemy je podzielić na dochodowe (uwzględniają dochody z tytułu dywidend i praw poboru) oraz cenowe.

Najważniejszym indeksem w polsce indeks WIG - typ dochodowy, obejmuje akcje spółek notowanych na rynku podstawowym, notowany od 1991 roku, WIG20 - indeks typu cenowego, skupia 20 największych spółek notowanych na warszawskiej giełdzie, funkcjonuje od 1994 roku. mWIG40 - indeks giełdowy średnich spółek notowanych na giełdzie. Indeks cenowy. sWIG80.

Bulls - gracze na zwyżkę papierów wartościowych, kupują by sprzedać drożej

Bears - gracze na zniżkę kursów papierów wartościowych, sprzedają aby odkupić po jeszcze nizszej cenie.

Określają strategię inwestorów, dot. sposobu w jaki te zwierzęta atakują ludzi.

PODATKI

Geneza: po raz pierwszy w prehistorycznym mieście UM, powstały w formacji niewolniczej,

Współcześnie podatek jest kategorią ekonomiczną, - wyraża stosunki pomiędzy państwem i obywatelem zobowiązanym do jego uiszczenia.

Odzwierciedla on pewne ogólne właściwości wspólne określonej grupie ekonomicznych stosunków podziału i ściśle z nimi związanych stosunków prawnych. Jego przedmiotem jest świadczenie pieniężne, przymusowe, nieekwiwalentne, bezzwrotne, oparte na ogólnych normach prawnych. Cechy te pozwalają odróżnić podatek od innych świadczeń na rzecz państwa, są to cechy stałe podatku.

Wyżej wymienione cechy muszą występować w danym świadczeniu łącznie, aby powyższe świadczenie miało charakter świadczenia podatkowego.

Cechy stałe podatku, charakterystyka:

- pieniężny charakter świadczeń podatkowych- wiąże się z jego wymiarem i poborem w jednostkach pieniężnych danego kraju

- przymusowy charakter podatku- wynika z władczych uprawnień państwa w stosunku do wszystkich obywateli zamieszkałych na terytorium danego państwa lub posiadających na nim źródła podatkowe, dotyczy to także osób, które zamieszkują poza terytorium państwowym. Jest przymusem prawnym, opiera się na aktach prawnych pochodzących ze strony władzy państwowej, kwestionowianie podatków jest kwestionowaniem wladzy państwowej

- bezzwrotność- polega na definitywnym przekazaniu przez podmiot i zobowiązany do uiszczenia podatku środków pieniężnych na rzecz budżetu państwa. Cecha ta zachowana nawet wówczas, gdy organ państwowy stwierdzi występowanie nadpłaty, preferuje się wtedy zaliczenie występujących zaliczeń na poczet przyszłych podatków, kiedy jest to nie możliwe - zwrot.

- nieewiwalentność / nieodpłatność- oznacza, że w zamian za wniesione świadczenia na rzecz budżetu państwa wpłacający nie otrzymuje ze strony państwa żadnego bezpośredniego świadczenia, które miałoby charakter ekwiwalentu.

Dochody z tytułu gospodarowania są podstawą gospodarki budżetowej państwa i służą finansowaniu (celów) publicznych.

Ujęcia podatku:

1. podatek w ujęciu ekonomicznym- to ciężar, który ponoszą podmioty istniejące poza państwem lub inne związki publiczno- prawne na rzecz państwa lub innego związku publiczno- prawnego np. gmina.

2. podatek w sensie prawnym- to świadczenie ogólne, pieniężne, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne, nakładane na rzecz państwa lub innego związku publiczno- prawnego na podstawie przepisów prawa. Ustawa określa wysokość podatków, terminy oraz inne warunki ich nakładania i pobierania.

3. podatek w sensie ustrojowym lub politycznym- dotyczy relacji pomiędzy państwem i obywatelem. O kształcie podatku decyduje większość parlamentarna - stanowi ona o wysokości podatków i zasadach , na jakich będą one obowiązywały. Wyróżnia się 4 zasady:

- prawo nie działa wstecz

- zasada zaufania obywateli do państwa i prawa

- zasada zgodności z prawem

- zasada równości

Podatki:

a) bezpośrednie:

- dochodowy od osób fizycznych PIT - opłacany przez wszystkie osoby uzyskujące jakiekolwiek dochody, łącznie z osobami, które przebywają na emeryturach lub rentach, płaci go około 24 mln obywateli. Progi i stawki podatkowe:

- dochodowy od osób prawnych CIT - zwany też korporacyjnym, nakładany na zysk firmy, czyli przychód pomniejszony o koszty

- od spadku i darowizn,

- od czynności cywilno prawnych,

- rolny,

- leśny,

- od nieruchomości,

- od środków transportowych

b) pośrednie:

- od towarów i usług VAT - najważniejszy podatek z punktu widzenia wpływu do budżetu państwa, zapewnia najwyższe wpływy, ok.40% budżetu, Polska ma średniowysokie stawki podatkowe VAT (Szwajcaria - 7,5%, Islandia - 24,5%, Norwegia i Szwecja - 25%)

- akcyzowy - najstarszy podatek na świece, wliczana w cenę towarów o charakterze luksusowym, niestandardowym, np. futra, jachty, luksusowe samochody, w Polsce też sól, guma do żucia i zapałki

- od gier.

Ad.CIT, krzywa LAFFERA - wraz z tempem obniżania stawki podatku (z 27 do 18%) zwiększają się wpływy do budżetu, przedsiębiorcy przestali ukrywać część swoich dochodów w ramach szarej strefy

Podatki liniowe - dochodowe od osób fizycznych, wszyscy podatnicy opłacają ten sam procent (Estonia, Litwa, Łotwa, Rosja, Serbia, Słowacja, Ukraina, Gruzja, Rumunia)

Budżet naszego kraju opiera się prawie w całości na podatkach 85% wpływów. 7 tys 800 zł.- wprowadza statystyczny Polak do budżetu z podatku w ciągu roku. 21 tys. Rocznie odprowadza statystyczny Polak pracujący w gospodarce narodowej rocznie.

Funkcje podatków w gospodarce:

1. fiskalna:

- pokrycie zapotrzebowania na dochód publiczny - służą skutecznemu finansowaniu wydatków publicznych państwa

- dotyczy pojedynczego podatków, jak również podatków, które tworzą cały system podatkowy

- trzeba rozważyć interes prywatny i publiczny

- reguły dotyczą
źródła podatku (należy ocenić, czy to źródło jest wystarczająco wydajne a brak właściwych źródeł podatkowych może zagrażać aktywności państwa, będzie uniemożliwiało jego funkcje, dlatego wyróżniamy podatki od wartości dodanej, czyli VAT i dochodowe),
elastyczności podatku (jest on zdolny do tego, aby w stosunkowo krótkim czasie reagować na wzrost i spadek zapotrzebowania na dochód publiczny),
taryfa podatkowa, a zwłaszcza taryfa progresywna (ta taryfa może prowadzić do zbytniego obciążenia podatkami, do naruszania podstawowych zasad podatkowych,

obciążenie podatkowe ma być na jak najniższym poziomie (koszty administracyjne i zatrudnienia aparatu państwowego)

2. regulacyjna- kształtowanie dochodów i majątku będących w dyspozycji podatników. Za pośrednictwem tej funkcji możemy zatem przesuwać środki finansowe w odpowiednich proporcjach między podatkami a budżetem.

3. stymulacyjna- wykorzystywanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania podmiotów gospodarczych, jak również na kierunki i tempo ich rozwoju. Funkcja ta urzeczywistnia się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może zachęcać lub zniechęcać do realizacji działalności gospodarczej, np.system zwolnień podatkowych, ulgi budowlane, remontowe

4. pozafiskalna- państwo za jej pomocą pragnie wywrzeć określony i skuteczny wpływ na stosunki społeczno- gospodarcze. Funkcja ta dotyczy pojedynczego podatku.

5. alokacyjna- państwo za pomocą podatków oddziałuje na strukturę wytwarzanego PKB, poprzez konstrukcje podatkowe państwo wpływa także na kierunki alokacji czynników produkcji.

6. stabilizacyjna- za pomocą podatków państwo wpływa na stabilizacją makroekonomiczną, która za zapewnić zrównoważenie wzrostu gospodarczego, przy możliwie pełnym zatrudnieniu czynników produkcji, zrównoważonym bilansie płatniczym i ustabilizowanym ogólnym poziomie cen.

7. redystrybucyjne- podatki oddziaływają na rozkład dochodów, ukształtowany w wyniku sił rynkowych

Systematyka podatków:

I. kryterium ponoszenia ciężaru podatkowego- Kryterium ponoszenia ciężaru podatkowego - ma związek z teorią przerzucalności podatku, która polega na przesunięciu przez podatnika ciężaru na inny podmiot. Może to powodować wzrost cen towarów i usług nabywanych przez podatnika - jest to przerzucenie w przód oraz może powodować obniżenie cen towarów i usług nabywanych przez podatnika - jest to przerzucanie w tył.

- podatki pośrednie (oddziaływują regresywnie w stosunku do dochodów ludności, są wyrazem preferencji fiskalnej funkcji podatku, a ich zaletą jest to, że dotyczą dochodu z używanego na zakup dóbr i usług)

- podatki bezpośrednie (występują, gdy normatywnie określone źródło podatku, przedmiot i podmiot są zbieżne z rzeczywistym źródłem ekonomicznym podatku i przedmiotem podatku. Stwarzają przesłanki do respektowania zdolności płatniczej podatnika oraz umożliwiaja indywidualizację ciężaru podatkowego są tutaj możliwe zwolnienia, ulgi, wyłączenia.

II. kryterium przedmiotowe - w procesie tym dochód kształtuje najpierw przychód, następnie zostaje ustalony przychód i od niego odejmuje się kosztu i konsumpcję (Dochód = Przychód - Koszty uzyskania przychodu):

- podatki przychodowe

- podatki dochodowe

- podatki majątkowe

- podatki konsumpcyjne

- podatki obrotowe

III. Kryterium podmiotowe

- wg podmiotu czynnego - podatki na rzecz kościołów i innych związków wyznaniowych, podmiotem czynnym jest państwo lub inny związek publiczno-prawny

- wg podmiotu biernego - podatki od gospodarstw domowych i podmiotów gosp., podmiotem biernym jest podmiot, na który państwo lub inny związek publiczno-prawny nakłada obowiązek podatkowy

IV. jeszcze inna systematyka:

- podatki zwyczajne

- nadzwyczajne -nakłada się je w określonych sytuacjach, np. powodziowy

- celowe np. na rehabilitację osób niepełnosprawnych

- miarowe

- rynkowe, np. obrotowy

- fiskalne

- interwencyjne

- rzeczywiste

- należne

- naliczone - umieszczone na dokumencie

System podatkowy - zespół podatków, które obowiązują w danym kraju i które stanowią jednolitą wewnętrzną zgodność pod względem ekonomiczno- prawnym.

Prawne wymogi systemu podatkowego:

- przejrzystość aktów prawnych, które tworzą dany system podatkowy

- ich wewnętrzną zgodność

- logiczną konstrukcję, która rokuje na urzeczywistnienie zamierzonego celu podatkowego

Ekonomiczne czynniki:

- wybór właściwych źródeł podatkowych

- wybór odpowiedniego momentu procesu gospodarczego

- właściwe i precyzyjne ustalenie podmiotu gospodarczego, który ma być objęty obowiązkiem podatkowym

- ustalenie wysokości nakładanych podatków

Głównym celem zapewnienie zgodności systemu podatkowego z panującymi w danym państwie warunkami gospodarczymi i społecznymi.

Na kształt systemu podatkowego wpływają też:

- czynniki wewnętrzne- w obrębie państwa: warunki społ.- gosp., stopień rozwoju gosp., typ ustroju politycznego, role i zakres władzy państwowej

- czynniki zewnętrzne- o charakterze globalnym- koniunktura gospodarcza na świecie, rola danego państwa gosp. Światowej, specyfika gosp. Narodowej danego państwa.

Istotny wplyw mają także cele, jakie państwo chce zrealizować.

Racjonalny system podatkowy- koncepcja ta jest odmianą wersji systemu podatkowego, który opiera się na podatku jednym rozumianym jako zastosowanie jednego rodzaju podatków dla jednego rodzaju źródła podatków i jednego rodzaju podatników, dotychczas nie udało się tego zrealizować, gdyż współczesne systemu podatkowe niee są organizowane całościowo, ale polegają na kompromisach i ulepszaniu podatków wyst. Do tej pory.

Tzn. każdy podatek będący częścią systemu podatkowego obciążałby dane źródło opodatkowania tylko raz.

W państwach rozwiniętych gospodarczo przeważają podatki bezpośrednie, w mało rozwiniętych pośrednie.

W państwach wysoko rozwiniętych dominują podatki bezpośrednie, w państwach o niższym rozwoju dominują podatki pośrednie.

POLITYKA RYNKU PRACY

(Oznacza, iż celem uprawiającego tę politykę państwa jest aktywne działanie dla zapewnienia pełnego zatrudnienia)

Pełne zatrudnienie - stan, w ramach którego stopa bezrobocia jest niewysoka i nieprzekracza umownego poziomu od 2 do 2 % ogółu zatrudnionych.

Pełne zatrudnienie - stan, w ramach którego każdy człowiek zdolny do pracy i pragnący pracować może uzyskać pracę zgodną z jego kwalifikacjami na warunkach ustalonych przez normy prawa pracy.

Zatrudnienie - kategoria ekonomiczna oznaczająca odpłatne, czyli ekwiwalentne zaangażowanie sił i umiejętności człowieka w procesie pracy w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Racjonalne zatrudnienie - stan, w ramach którego zatrudnieniu pełnemu towarzyszy rozmieszczenie pracujących w układzie kwalifikacyjnym, zawodowym i terytorialnym zgodnie z potrzebami gospodarki oraz aspiracjami i dążeniami pracowników.

Racjonalne zatrudnienie w gospodarce to proces kształtowania, rozmieszczania i wykorzystywania zasobów pracy

Funkcje zatrudnienia

- funkcja ekonomiczna - zatrudnienie jest istotnym czynnikiem efektów gospodarczych zakładu pracy, a w skali makroekonomicznej wzrostu gospodarczego.

- funkcja dochodowa - zatrudnienie stanowi najważniejsze źródło dochodów ludności

- funkcja społeczna - zatrudnienie umożliwia realizację społecznej potrzeby pracy poprzez uczestnictwo jednostek w życiu gospodarczym i społecznym

Potencjał roboczy- to zasób możliwości fizycznych, intelektualnych duchowych, którymi dysponuje człowiek i które, przy odpowiedniej motywacji może wykorzystać w procesie pracy. Możliwości te kształtują się pod wpływem czynników endogenicznych np. uzdolnienia, mądrość, stan zdrowia, płeć, siła, temperament, inteligencja oraz egzogenicznych.

Płaszczyzny:

- demograficzna- wszyscy pracownicy i szukający pracy

- rynkowa- rynkowa podaż siły roboczej

Polityka zatrudnienia- wpływa na popyt na pracę, przez swoją aktywność podażową.

Rynek pracy- stan w ramach którego mają miejsce ekonomiczne transakcje. Z jednej strony jest to najmowanie z drugiej sprzedaż swojej pracy. Dzieli się na wiele rynków, np. sektoralne. To system konfrontacji popytu na pracę i podaży popytu. Popyt (pracodawcy go zgłaszają), podaż (pracownik, wolne zasoby siły roboczej).

Sprzężenie zwrotne między rynkiem pracy a rynkiem dóbr i usług.

Wzrost popytu na towary powoduje zwiększenie popytu na pracę a związany z tym wzrost wynagradza pracowników, którzy jednocześnie są konsumentami, jest przyczyną większego popytu na towary.

Zasięg rynku pracy:

1. rynek krajowy- makroproblemy zatrudnienia, podlega ogólnej polityce państwa, jest uregulowany przez decyzje centralne.

2. rynek regionalny- mezorynek, dostosowany do administracyjnego podziału kraju

3. rynek lokalny- mikrorynek, regulowany przez lokalne organy samorządowe,

podstawowa funkcja rynku pracy- Utrzymywanie w dłuższym czasie równowagi między popytem na pracę a podażą pracy. Gdy tego nie ma to: niedobór siły roboczej, lub nadwyżka siły roboczej czyli bezrobocie.

Związki zawodowe- najważniejsza ( po pracownikach i pracodawcach), podmioty na rynku pracy.

Rynek pracy- składa się z wielu rynków częściowych- segmentów, które tworzą jego strukturę. Wyróżniane są według różnych kryteriów np. region, miejscowość, płeć itp.

Segmentacja rynku pracy- procesy wyodrębniania się poszczególnych części rynków pracy czyli segmentów.

Podział na 3 sektory wg Fischera i Clarka (30. XXw):

1. rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo

2. przemysł i budownictwo

3. usługi

Praca - funkcje ekonomiczne i społeczne:

- jest czynnikiem tworzenia produktu społecznego

- jest środkiem uzyskiwania dochodów

- jest środkiem zaspakajania aspiracji zawodowych i społecznych.

BEZROBOCIE

Bezrobocie- poziom bezrobocia ukazuje nam negatywny kontekst rozwoju społecznego. Jest zjawiskiem ekonomicznym w społeczeństwie. Jest to brak pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących.

W skali makroekonomicznej, makrospołecznej wyznacznikami bezrobocia jest przedmiotewe i podmiotowe podejscie do problemu:

W ujęciu przedmiotowym bezrobocie jest traktowane jako kategoria analityczna rynku pracy i oznacza niezrealizowaną podaż pracy, będącą rezultatem nierównowagi pomiędzy podażą siły roboczej (zasobów ludzkich) a popytem na pracę - chłonnością zatrudnienia gospodarki. W tym ujęciu bezrobocie to problem ekonomiczny.

W ujęciu podmiotowym bezrobocie rozpatruje się od stron osób dotkniętych tą klęską i oznacza stan przymusowej bezczynności zawodowej osób zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość do jej podjęcia, dla których podstawą egzystencji są dochody z pracy.

Przyczyny:

a) przejście z gospodarki planowanej na rynkową, recesja i likwidacja wielu gałęzi przemysłu np. lekki, maszynowy, włókienniczy.

b) restrukturyzacja gospodarki- konieczność przebudowy i zmiany własności poszczególnych podmiotów gospodarczych komercjalizacja i prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych,

c) niedorozwój gospodarczy niektórych regionów kraju ( głównie ściana wschodnia)

Przyczyny bezrobocia w Polsce:

- 49,5% - twierdzi, że nie ma pracy, bo brak im kontaktów i znajomości

- 48,2 - zatrudnienie zbyt nisko płatne

- 46% - w okolicy nie ma pracy

- 47,8 - niezgodnośc kwalifikacji z wolnymi miejscami

Osoba bezrobotna (pojęcie prawne) w Polsce od 1989, najnowsza- 2004- o promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy.

Stopa bezrobocia- to negatywna miara, która wskazuje jaka część zdolnych do pracy zasobów siły roboczej kraju pozostaje na bieżąco bez pracy. To stosunek ludzi czynnych zawodowo (zasoby siły roboczej 16 lat i więcej) do populacji osób bezrobotnych, wyrażonych w procentach.

2 formy bezrobocia:

- jawne- rejestrowane w urzędach pracy lub mierzone za pomocą badania aktywności ekonomicznej ludności.

- utajone- niepełne zatrudnienie zasobów pracy, czyli ludzi chętnych do pracy, lecz pozbawionych jej całkowicie lub częściowo.

W Polsce najbardziej znaną formą tego zjawiska występowanie na obszarach byłych PGR (w latach 90-tych milion osob). Występuje też w postaci wcześniejszych emerytur lub rent spowodowane trudnością w zatrudnieniu straszych osob przy masowym bezrobociu, wystepuje takze w formie niefakultatywnej pracy w niepełnym wymiarze ze względu na brak pracy, obejmuje tez wszystkie osoby zniechecone niemożnością znalezienia pracy, np. ze względu na wiek.

Bezrobocie:

dobrowolne (stan ten jest zależny od jednostki, wynika z wygody nieposiadania pracy, społecznego przyzwolenia, niechęci do pracy, bezpłatnych świadczeń społecznych),

przymusowe (nie jest zależne od jednostki, utraciły pracę, pojawiają się na rynku po raz pierwszy lub wracają po koniecznej przerwie).

Kategorie bezrobocia:

- frykcyjne, płynne, fluktuacyjne, przejściowe- związane z naturalną płynnością siły roboczej, którą umożliwiają mechanizmy rynku pracy oraz pełna swoboda zmian miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. Bezrobocie to oznacza stan okresowej dezaktywizacji zawodowej wynikającej z przejściowego niedostosowania podaży kadr i popytu na nie.

To jedyna kategoria bezrobocia, która ma charakter dobrowolny, tzn. decyzję o zwolnieniu z pracy w celu znalezienia innej podejmują sami pracownicy. Okrs poszukiwania kracy jest stosunkowo krótki.

Poziom bezrobocia 2-3% korzystny dla ealastycznienia gospodarki. (Zakłada się, że zmieniając pracę, pracownicy stają się bardziej mobilni i wydajni, co zwiększa efektywność ekonomiczną gospodarki).

- strukturalne- jest efektem przekształceń w strukturze gospodarki, np.restrukturyzacji i powoduje zmiany w strukturze popytu na pracę. Powyższa kategoria jest wynikiem rozbieżności pomiędzy strukturą popytu na pracę i strukturą jej podaży.

Może wynikać z ogólnego niedorozwoju gospodarki i niemożności stworzenia odpowiedniej ilości stanowisk pracy dla wszystkich zdolnych i chętnych do jej podjęcia. Powstaje ono wówczas gdy kwalifikacje pracowników nie odpowiadają wymaganiom stawianym kandydatom na wolne, nieobsadzone miejsca pracy. Występuje najczęsciej jako rezultat zmian w technologii w gospodarce, może być efektem zmiany tendencji produkcji, wprowadzeniem na rynek technologicznie zaawansowanych lub całkowicie nowych produktów, geograficznym przemieszczaniem się przemysłu, zmiana metody lub specyficznych upodobań konsumenta.

Wszystkie związane są z rozwijaniem się gospodarki i nie należy ich powstrzymywać. Bezrobocie zmniejszyć można poprzez zwiększenie mobilności pracowników oraz zapomogi.

Do przyczyn należy zaliczyć także restrykcje rządowe.

- cykliczne= koniunkturalne- wywoływane jest przez okresowe spadki koniunktury gospodarczej, tzn. przez szeroko zakrojoną obniżkę ogólnego poziomu wydatków w gospodarce. Zazzywczaj trwa ono przez okres kilku tygodni bądź miesięcy, aż do chwili, gdy wzrost poziommu działalności gospodarczej doprowadzi do wzrostu produkcji i popytu na siłę roboczą.

(W przypadku ożywienia gospodarczego następuje zwiększenie zapotrzebowania na pracowników ze względu na wzrost popytu konsumpcyjnego zgłaszanego ze strony konsumentów. w przypadku recesji/ załamania gospodarczego popyt konsumpcji się zmniejsza ze strony konsumentów, w związku z tym przedsiębiorstwa redukują zatrudnienie.)

- sezonowe/ okresowe- ma ono charakter cykliczny i jest efektem sezonowości produkcji w niektórych dziedzinach gospodarki, bezpośrednio lub pośrednio uzależnionych od warunków klimatycznych np. budownictwo, cukrownictwo, turystyka, rolnictwo

- lokalne- wyróżnia się szczególnym nasileniem braku wolnych miejsc pracy w pewnych miejscowościach lub regionach. Tego typu bezrobocie charakteryzuje się wyższą stopą bezrobocia od przeciętnej stopy bezrobocia w całym kraju. Powstaje ono wskutek dysproporcji pomiędzy przyrostem ludności w wieku produkcyjnym i możliwościami zatrudnienia jej na miejscu.

Polska: najwyższa stopa bezrobocia woj.podkarpackie (2008 - 21,8%), zachodnio-pomorskie (18,1%), świętokrzyskie (17%), kujawsko-pomorskie (15,1%), warmińsko-mazurskie (14,8%), najniższe stopy bezrobocia: woj.mazowieckie (8,2%), podlaskie (9,9%), łódzkie (9,6%)

- chroniczne- jest procesem długotrwałym, prowadzącym wysokie straty ekonomiczne i przynoszącym dotkliwe konsekwencje natury społ.- psychicznej. Lata 90. w Polsce - teza, że w większości mieliśmy do czynienia z bezrobociem chronicznym.

- marginesowe- dotyczy osób niezdolnych do pracy lub o ograniczonej zdolności do pracy, które poszukują zatrudnienia jako źródła uzupełnienia posiadanych środków utrzymania lub też w celu nabycia uprawnień, doświadczeń socjalnych.

- pozorne/ fikcyjne- tworzone przez osoby poszukujące pracy poomimo posiadania zarobkowych lub niezarobkowych form utrzymania, czyli tzw.szara strefa.

wiąże się z występowaniem osób bezrobotnych zainteresowanych uzyskiwaniem świadectw pieniężnych/ pozapieniężnych np. prawo do świadczeń zdrowotnych, społecznych. Przeciwieństwem są osoby autentycznie bezrobotne, które chcą znaleźć zatrudnienie ale nie mogą podjąć pracy ze względu na swoje kwalifikacje lub brak miejsc pracy.

Charakter bezrobocia:

- całkowite - brak jakiekolwiek zajęcia zarobkowego

- częściowe podjęcie pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Przestrzenne zróżnicowanie:

- powszechne (ogólne)

- lokalne (regionalne i terenowe)

Kryteria demograficzne i społ-zawodowe

-kobiet

-mężczyzn

-młodzieży

-poszczególnych grup zawodowych

Okres poszukiwania pracy:

-krótkookresowe (do 3 miesięcy)

-średniookresowe (od 4 do 6 miesięcy)

-długookresowe (od 7 do 12 miesięcy)

- długoterminowe (powyżej 12 miesięcy)

W Polsce co 3 osoba bezrobotna nie ma pracy przez okres dłuższy niż 5 lat. We wszystkich regionach naszego kraju przeważają bezrobotni długoterminowi (szczególnie podkarpackie, lubelskie, śląskie), krótkotrwałe w kujawsko-pomorskim, łódzkim i pomorskim.

Programy aktywne:

UE- 33% środków

- publiczne służby zatrudnienia i administracji,

- szkolenie i przekwalifikowanie bezrobotnych,

- subsydiowanie regularnego zatrudnienia w sektorze prywatnyym,

- bezpośrednie tworzenie miejsc pracy w sektorze publicznym,

- pomoc dla bezrobotnych tworzących własne firmy,

- pomoc dla bezrobotnych niepełnosprawnych

Polska- 16% środków

- urzędy pracy - pośrednictwo i doradztwo,

- szkolenie i przekwalifikowanie bezrobotnych,

- płace interwencyjnne,

- roboty publiczne,

- pożyczki na tworzenie małych przedsiębiorstwo,

- aktywizacja zawodowa absolwentów,

- programy specjalne, np.długoterminowe bezrobocie, kobiety, młodzież

Programy pasywne:

UE- 67% środków

- zasiłki dla bezrobotnych

- wcześniejsze emerytury

Polska- 84% środków

- zasiłki,

- wcześniejsze emerytury,

- zasiłki przedemerytalne,

- świadczenia przedemerytalne

Polityka ztrudnienia w UE i w Polsce

- rozpoczęta podczas szczytu luksemburskiego - traktat amsterdamski

-opiera się o europejską strategię zatrudnienia, której celem jest powiązanie wzrostu gospodarczego Unii z powstaniem nowych miejsc pracy, a także określenie zadań dla ponadnarodowej współpracy państw UE w celu ograniczania bezrobocia, redukcji ubóstwa i marginalizacji społecznej.

4 filary Europejskiej strategii zatrudnienia:

I filar - zatrudnialność - rządy powinny przeciwdziałać długoterminowemu bezrobociu (kształcenie ustawiczne, programy doradcze itp)

II filar - przedsiębiorczość - drogą do zwalczania bezrobocia pobudzanie przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy (promowanie samozatrudnienia, ułatwienia fiskalne, dopłaty)

Wskaźnik przedsiębiorczości w Polsce - ponad 30% (niezwykle optymistyczne, Luksemburg - 7%)

III filar - zdolność adaptacyjna pracowników i prawodawców - wypracowanie zdolności przystosowawczych do nowych warunków pracy, jeśli chodzi o zmiany w technologii, warunkach, podejmowianie szkoleń, dostosowanie umiejętności i kwalifikacji do potrzeb rynku pracy.

IV filar - równość szans - wprowadzanie niedyskryminacji na rynku pracy ze względu na płeć (rozwój opieki nad dziećmi, ułatwianie powrotu do pracy), sprawy dot.integracji społ,zwiększanie szans na zatrudnienie dla osób niepełnosprawnych.

Przyszłość rynku pracy:

Zawody przyszłości: informatyka, ochrona zdrowia i opieka społeczna, psychoterapia, ochrona zdrowia, biotechnologia, operacje finansowe, rozrywka, usługi

INTEGRACJA GOSPODARCZA I ZJAWISKO GLOBALIZACJI

Globalizacja - proces zachodzący we współczesnym świecie dzięki postępowi telekomunikacji i informatyki oraz przekształceniom gospodarczym, który polega na powstaniu coraz ściślejszych związków pomiędzy odległymi krajami o charakterze ekonomicznym, społecznym, kulturowym

Rezultatem globalizacji jest to, że kryzys w jednej części świata odbija się na gospodarce wielu innych odległych rejonów.

Łac.globus - kula, ang.global - o zasięgu ogólnoświatowym, -cja - akt, stan, rezultat globalizowania.

Słownik ekonomiczny: globalizacja to tworzenie strategii międzynarodowych przez organizacje mające na celu ekspancję zagraniczną i działanie na skalę światową, proces globalizacji został przyspieszony przez wiele czynników: rozwój technologii (umożliwienie globalnego kontaktu), postęp w transporcie (szybkość przemieszczania), rozwój polityczny (upadek komunizmu)

Zaorska: globalizacja stanowi wyższy, bardziej zaawansowany i złożony etap procesu umiędzynaradawiania działalności gospodarczej. Preces ten jest rozumiany ogólnie jako rozszerzenie działalności krajowych przedsiębiorstw działających za granicą na większą skalę. W XIV w.wraz z rozwojem zamorskiej działalności przez kompanię handlową

Brak jednoznacznej definicji - proces o charakterze wielopoziomowym i wielofunkcyjnym, który można różnorako analizować i interpretować.

Globalizacja obejmuje tylko część globu opisywanej jako TRIADA, tworzą ją następujące obszary:

- Europa Zachodnia (kraje UE, Norwegia, Islandia, Szwajcaria, a także 5 minipaństw leżących wewnątrz Unii: Andora, Lichtenstein, Monako, San Marino, Watykan.)

- Ameryka Północna (USA i Kanada)

- część Azji Południowo-Wschodniej (Japonia, Korea Płd, Singapur + Australia i Nowa Zelandia, chociaż kulturalnie obszar anglosaski)

45 krajów - 25% państw świata., 50% produktu światowego brutto, 90%inwestycji ekonomicznych.

Termin globalizacja często stosowany zamiennie z innymi słowami, mają one jednak trochę inne znaczenie:

Internacjonalizacja - odnosi się do całości przepływów surowców naturalnych, półfabrykatów, gotowych wyrobów, usług, pieniędzy, pomysłów, idei pomiędzy dwoma lub trzema państwami, najczęściej określana jako proces umiędzynaradawiania różnorodnych form życia społecznego państwa. Jest koniecznością gdyż państwa nie są w stanie samodzielnie rozwijać się w izolacji

Międzynarodowa integracja gospodarcza - integruje się wiele działań, podmiotów, procesów gospodarczych, rynku i gospodarek, prowadzi to do globalnej sieci powiązań

Transnacjonalizacja -oznacza stopień powiązań gospodarki z gospodarką światową przede wszystkim poprzez działania kkorporacji transnarodowych, proces ten dokonuje się drogą transferu i alokacji zasobów, w tym kapitału, technologii, przepływu personelu zarządzającego oraz metod organizacji z 1 gospodarki do 2.

Makdonaldyzacja - globalna unifikacja potrzeb w stosunku do pewnych towarów i usług, obejmuje przemysł spożywczy, samochodowy, elektroniczny

4 formy: przewidywalność, kalkulacyjność, efektywność, manipulacja.

Towary i usługi dostępne dla wszystkich, zestandaryzowane, lepsza jakość, stabilność, równość - wszyscy traktowani tak samo.

Wymiary współczesnej globalizacji:

- Wzrost sektora usług

Pierwszy widoczny wymiar, tendencja od końca XIX w.usługi o charakterze osobistym gdzie kontakt między dwoma stronami nieodzowny i usługi ogólne które są znamieniem globalizacji.

- Finanse

Rozwój działalności finansowej polegąjącej na przetwarzaniu informacji, wszedzie takie same zasady rachunkowości

- Korporacje transnarodowe

Elementy produkcji rozsiane po całym świecie

- Społeczeństwo, gdzie wygrywający zabiera wszystko

Nawiązuje do tytułu książki, zarobki najlepszych nieproporcjonalnie wysokie (50 w rankingu nie jest 50 razy gorczy) nie ma miejsca dla 100 najlepszych aktorów, miejsce jest jedno.

- Człowiek finansów - homo finansierus

Pojawienie się nowego gatunku człowieka, celem maksymalizowanie zysków, porusza się w świecie symboli między poziomem ryzyka a poziomem rentowności

Postawy wobec globalizacji:

- radykalna - charakteryzuje się odrzuceniem oraz przeciwstawieniem się globalizacji, odrzuca zasady wolnego rynku, globalizację handlu i finansów oraz informacji a także zunifikowanych wzorców kulturowych jako zagrożenie dla ludzkości i tradycyjnych wartości, przejawem może być zamykanie się przed zewnętrznymi wpływami oraz ograniczanie kontaktów ze światem i organizowanie wielkich protestów i demonstracji

- neoliberalna - polega na przyjmowaniu tego, co niesie globalizacja i pozostawienie siłom rynkowym sprostania nowym wyzwaniom

- reformistyczna - jest wyrazem traktowania globalizacji jako wyzwania, poszukuje sposobu wykorzystania szans i korzyści oraz minimalizowania zagrożeń, jakie te procesu niosą

Geneza procesów globalizacyjnych:

- korzenie w odległych wiekach, gdzie nastąpił rozwój wielodystansowego transportu (rozwój islamu, buddyzmu), szczególne znaczenie - odkrycia geograficzne, wtedy zarysował się istniejący do dziś podział na centrum i peryferie (eksploatacja peryferii na rzecz metropolii)

- 1 fala globalizacji - handlarze, osadnicy ery kolonialnej, pierwsze korporacje

- Kapitalizm kupiecki (merkantylny)

- rewolucja przemysłowa - maszyny zastępujące pracę ludzką i nowa organizacja produkcji

- urbanizacja, migracja, liberalizacja handlu z koloniami brytyjskimi

-redukcja ceł - poprawienie handlu zagranicznego Anglii

- 2 rewolucja przemysłowa - silnik spalinowy, samochody, motocykle, napęd parowy - więcej ładunków, regularność dostaw, chłodnie okrętowe.

-kanał panamski - handel na oceanie spokojnym

-kryzys w gospodarce XIX wieku

-komunizm (centra: Rosja - USA)

-ujednolicanie metod wytwarzania, międzynarodowa konkurencja, znoszenie barier ograniczających wymianę dóbr i usług, ograniczanie funkcji regulacyjnych państwa

-bank światowi, światowa organizacja handlu

-3 fala globalizacji - upadek komunizmu

Międzynarodowe stosunki ekonomiczne - całokształt transakcji ekonomicznych pomiędzy gospodarkami poszczególnych państw i wchodzącymi w ich skład podmiotami gosp., tj.osobami fizycznymi i prawnymi.

Powyższą definicję można uznać za temat rozważań na temat korporacji transnarodowych.
literatura anglojęzyczna:

PWN - przedsiębiorstwa wielonarodowe,

KTN -korporacje transnarodowe, zamiennie stosować można

KPN - korporacje ponadnarodowe.

Najczęściej stosowany KTN, bo wolny jest od innych skojarzeń, oficjalnie przyjęty w 1974 przez ONZ, od tej pory jest konsekwentnie używany we wszystkich publikacjach tej organizacji.

Cechy korporacji ponadnarodowych:
- są to przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą mającą zasięg międzynarodowy orz posiadające w związku z tym swoje filie zagraniczne
- korporację te możemy określić jako przedsiębiorstwo prowadzące działalność produkcyjną, usługową w co najmniej dwóch krajach oraz posiadające również w co najmniej dwóch krajach swoje filie lub oddziały będące w całości lub w części własnością przedsiębiorstwa macierzystego i działające pod jego kontrolą.

W literaturze polskiej pewne zastrzeżenie:

- KTN działają na rynku globalnym i powstanie takiego rynku umożliwiło im szybki rozwój nie mogą być jednak zupełnie beznarodowe, posiadają centralę w państwie macierzystym

Rynek globalny to taki rynek, w ramach którego konsumenci mają takie same preferencje i potrzeby na całym świecie.

Rozwój korporacji:
lata 50-te,60-te - czas wielonarodowych ekspansji poprzez ustanawianie filii zagranicznych, ograniczona globalna koordynacja
lata 70-te - wycofanie się firm wielonarodowych w krajach inwestycji
lata 80-te - przedsiębiorstwa wielonarodowe, globalna konkurencyjność
lata 90-te - przejscie do strategii globalnych i transnarodowych, rozwój sieci globalnych i partnerstwa strategicznego zarówno w poziomie jak i w pionie, nacisk na wiedzę
od 2000 - organizacja wirtualna i inteligentna

Globalizacja - proces złożony, w którym uczestniczy wiele podmiotów, zasadnicze znaczenie dla rozwoju ekonomicznego mają korporacje transnarodowe.

Stwierdzić należy, że korporacje wpływają w znaczący sposób na globalizację, choć odgrywają rolę przewodnią, nie są jednak jedynym czynnikiem.

Funkcje KTN:
- transferowanie oraz realokacja zasobów i zdolności wytwórczych
- pobudzanie wzrostu i efektywności gospodarczej
- stymulowanie restrukturyzacji
- aktywizowanie lokalnych zasobów i konkurencji
- transmitowanie nowych metod, wzorców, różnorodnych przemian, wyrównywanie warunków działania oraz integrowanie działalności jednostek organizacyjnych, przedsiębiorstw i gospodarek

10 powodów pozwalających na stwierdzenie, że KTN mają znaczący wpływ na globalizację:

1.dominujący udział w ogólnoświatowych przepływach towarów i czynników produkcji
2. korporaccje mają duży wpływ na inne podmioty globalizacji oraz bezpośrednio lub pośrednio na mechanizm i czynniki kształtujące ten proces
3. aktywne uczestnictwo w rozwoju globalizacji, co jest realizowane poprzez różne formy ekspansji, np.handel, zgaraniczne inwestycje bezpośrednie, kooperacje, które powodują integrację przedsiębiorstw lub ich jednostek
4. dominujący udział w falach fuzji i przejęć przedsiębiorstw na świecie, co stymuluje globalizację sektorów, gospodarek i samych przedsiębiorstw
5. zdolność organizowania i koordynowania realizacji działań funkcji tworzących wartość, czyli rozproszonych geograficznie w wielu krajach lecz powiązanych funkcjonalnie, zintegrowanych w ramach ponadgranicznych sieci korporacyjnych
6. korporacje transnarodowe stosują ponadgraniczne strategie, które cechuje wysoki stopień specjalizacji i integracji korporacyjnej oraz globalna skala działalnośći
7. korporacje czybko wykorzystują nadarzające się okazje poprzez właściwe dostosowania organizacyjne i strategiczne do tworzącej się gospodarki informacyjnej

8. korporacje są zorientowane na tworzeie, wykorzystywanie i rozwijanie wiedzy jako strategicznego zasobu przedsiębiorstwa służacego podnoszeniu innowacji i globalnej konkurencyjności
9. korporacje wpływają na ujednolicanie się różnego rodzaju warunków dla międzynarodowego biznesu, np. instytucjonalnych, infrastrukturalnych, standardów ekonomicznych i językowych, angielski oficjalnym językiem korporacji
10. korporacje podejmują działania na rzecz stworenia wizerunku społecznie odpwoeidzialnych firm wrażliwych na globalne problemy społeczne


Korporacja transnarodowa:

filia zagraniczna

filia macierzysta: -> filia zagraniczna a) posiadająca osobowość prawną - przedsiębiorstwa zależne - przedsiębiorstwa powiązane b) pozbawiona osobowości prawnej oddziały: - spółka pozbawiona osobowości prawnej - stałe przedsiębiorstwo - wyposażenie ruchome - ziemia, nieruchomości

filia zagraniczna

Przedsiębiorstwo powiązane - inwestor posiada nie więcej niż 50% głosów
Przedsiębiorstwo zależne - dzęki przekroczeniu progu 50% głosów inwestor zagraniczny ma prawo wyznaczac i usuwać większość członków ciała administracyjnego, zarządczego i nadzorczego.

Kryteria istotne przy tworzeniu rankingu korporacji:
-wartość przychodu ze sprzedaży przez firmę, co pozwala wyłonić największe potęgi handlowe wśród korporacji
- wartość rynkowa poszczególnych firm wskazująca na potęgi majątkowe
- wartość najcenniejszych marek na świecie oraz ustalenie ich posiadaczy, (wartość przedsiębiorstwa jest osobno wyceniana jeżeli chodzi o wartość aktywów, a osobno wartość marki, często wartość tego logo jest wielokrotnie wyższa)
- wartość zagranicznych aktywów posiadanych przez korporację, czyli wskazanie firm inwestorów najbardziej zaangażowanych poza krajem macierzystym

Klasyfikacja dochodów corocznie w FORTUNE (500 korporacji - największych potęg gospodarczych, na 430 miejscu polski Orlen, 160 z USA, 67 Japonia 38 Francja, 37 Niemcy, ponad 30 z Chin)

Integracja a regionalizacja
- w ostatnich latach ożywienie regionalizacji (globalizacja, wzrost międzynarodowej współzależności ekonomicznej)

Regionalizacja, a globalizacja;
- przekaźnikami procesów globalizacyjnych KTN dążące do ujednoliceń
- nosicielami procesów regionalizacyjnych: państwa, agendy, instytucje.

Regionalizacja ma prowadzić do większej efektywnośći gospodarowania, zmniejszenia kosztów transakcyjnych, zminimalizowania barier wzrostu, powiększania rynku, racjonalniejszego podziały pracy.
Tworzenie tego typu warunków ma miejsce za pomocą interwencjonizmu państwa, a nie za pomocą rynku.
W przypadku procesów globalizacyjnych to właśnie rynki decydują o rozwoju.

! Globalizacja związana jest z mikroekonomią.
! Regionalizacja związana z makroekonomią, tworzeniem korzystnych warunków , dostateczną podażą dóbr publicznych

Mechanizmy regionalizacji: nowe normy prawne i nowe formy instytucjonalizacji

Stanowiska:
- regionalizm i globalizacja wspierają się, regionalizm może być etapem na drodze ku gloibalizacji

- regionalizm odpowiedzią na wyzwania globalizacji

- regionalizm i globalizacjna procesami o charakterze przeciwstawnych, wspierają sie tylko w niektórych przypadkach

Regionalizm wywodzi się od słlowa region - integracyjne ugrupowanie terenów

Współcześnie występują 3 równoległe tendencje:

- globalizcja,

- regionalizacja gosp.światowej

- regionalizacja gosp.narodowych

Tendencje te się dopełniają i tworzą główne wyzwania rozwojowe

Glokalizacja (globalizacja+lokalizacja) - łączy się z pojęciem regionalizacji, to postępujący wraz z globalizacją wzrost znaczenia terytorium i skali regionalnej, czyli lokalnej

3 wymiary teretorium: przestrzen geograficzna, relacyjna, instytucjonalna

Integracja - pojęcie niezwykle pojemne, potocznie oznacza scalanieczy też łączenie, w ujęciu gospodarczym scalanie narodowych potencjałów gospodarczych w jeden potencjał międzynarodowy, nie chodzi o dodanie organizmu do już istniejącego ugrupowania lecz takie rozwiązanie w którym nastąpiłoby połączenie możliwośći

Międzynarodowa integracja gospodarcza - wielopłaszczyznowa, obejmuje wiele dziedzin życia społecznego, kilka kryteriów definiowania:

1. kryterium horyzontu integracji

2. kryterium mechanizmu funkcjonowania integracji

3. kryterium korzyści z integracji

BANK CENTRALNY I BANKI KOMERCYJNE W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Bank centralny - status i organizację NBP, który jest centralnym bankiem państwa określa art.227 Konstytucji RP z 1997, na mocy powyższego aktu prawnego przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. NBP odpowiada także za wartość polskiego pieniądza.

Działa na podstawie ustawy z 29.08.1997 o NBP, która określa szczegółowo jego funkcje i organizację wewnętrzną, kompetencje wynikają także z innych ustaw, np. prawa bankowego.
NBP posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem państwowym, nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych i nie można ogłosić jego upadłości.
NBP pełni funkcję centralnego banku państwa od 1945 roku, jednakże dopiero od 1989 sprawuje je w warunkach tworzącej się w Polsce gospodarki rynkowej (oznacza to zasadniczą zmianę co do funkcji).

Siedziba banku: mieści się ustawowo w Warszawie.
Podstawowy cel działalności NBP: zgodnie z ustawą: utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz umacnianie polskiego pieniądza. Cel ten jest osiągany poprzez kształtowanie i realizację polityki pieniężnej, tworzenie odpowiednich warunków instytucjonalnych, dla zapewnienia niezbędnego poziomu bezpieczeństwa finansowego i stabilności sektora bankowego, poprzez regulowanie zasad i mechanizmów w celu zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

Zgodnie z ustawą o NBP przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniiądza, czyli znaków pieniężnych w RP. Znakami pieniężnymi są banknoty i monety.

Geneza banku centralnego w Polsce:

- pierwszym nie był NBP,

- dyskusja nad potrzebą uporządkowania w drugiej połowie XVIII wieku, ale rozbiory więc idea została zawieszona,

- idea powraca po kongresie wiedenskim, w 1828 roku dekret Mikołaja pierwszego powołujący bank polski, któremu podlegała mennica, od roku 1830 wprowadza do obiegu banknoty

- kleska powstan doprowadza do likwidacji autonomii królestwa, pozbawianie banku polskiego cech banku centralnego

- 1918 dekret o konieczności istnienia banku emisyjnego

- 1919 na mocy ustawy przyszłej polskiej jednostce pienięznej nadano nazwę złoty polski,

- 1924 sejm przyjął ustawę o naprawie formy państwa i reformy walutowej, wprowadza do życia nowy bank emisyjny - bank polski S.A rozpoczyna działalność (inicjatorem rozwiązań prof.Brawski)

- 1924-1939 bank działa w sposób nieprzerwany

- 1939 - władze ewakuują się z Polski, emigracja

- 1946 - powrót do kraju (istnieje, ale nie działa, bo władze na emigracji stworzyły NBP)

- 1952 - formalna likwidacja Banku Polskiego S.A

Wspołczesna instytucja banku centralnego jest wynikiem ewolucji rozpoczętej w 1694. Wtedy rozpoczyna się historia bankowości centralnej (BC założony w Anglii)

Funkcje NBP w gospodarce rynkowej:

1. bank emisyjny - jedyny uprawniony do emisji pieniądza (wyjątkiem system bankowy w USA - system rezerwy federalnej, prawo do emisji pieniądza ma 12 banków rezerwy federalnej oraz rada gubernatorów, nie ma jednej instytucji - monolitu, w pozostałych krajach rozwiniętych jak w Polsce)

2. bank banków - wszystkich banków zgromadzonych na terytorium danego kraju,
   kilka płaszczyzn działalności:
   -nadzoruje operacje banków komercyjnych, które są dokonywane w walucie krajowej oraz w walutach obcych,
   - udziela bankom komercyjnym pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej - kredyt refinansowy, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, podwyzszenie stopy procentowej kredytu refinansowego powoduje wzrost stóp oprocentowania kredytu w bankach komercyjnych, ograniczanie wartości udzielanych przez nie kredytów i zmniejszenie podaży pieniądza
   - ustala stopy rezerw obowiązkowych regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych i tak: podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych (pewna pula środków, którą każdy bank komercyjny ma obowiązek utrzymywania na koncie w banku centralnym, potrzebne w wypadku utraty płynności płatniczej, wynosi ok.8%), zmniejsza także możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a zatem ogranicza podaż pieniądza, z kolei obniżenie tej stopy zwiększa podaż pieniądza

3. bank państwa - bank centralny goromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego (wsparcie o charakterze krotkotermiowym, ustawa o NBP zakazuje finansowania o charakterze długoterminowym, w innych państwach nie ma przeszkody tego typu), zarządza długiem publicznym, dokonuje operacji otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz
   operacje otwartego rynku - działania polegające na kupnie lub sprzedaży rządowych papierów wartościowych, przede wszystkim weksli skarbowych, w celu regulowania podaży pieniądza kredytowego w gospodarce poprzez ograniczanie lub rozszerzanie zdolności kredytowej banków komercyjnych

4. bank gospodarki narodowej - reguluje podaż pieniądza utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty, działania te zmierzają do zapewniena wewn,stabilności gospodarki i jej rozwoju.
   

Najważniejsze akty prawne, które regulują dzisiejszy system bankowy:

- ustawa z 29.08.1997 tytuł:prawo bankowe (nie jest pełną kodyfikacją prawa bankowego, ale jest porównywalna z aktami normatywnymi państwa wysoko rozwiniętych
- ustawa o NBP (z tego samego dnia) - przedstawia jego organizację i pełnione funkcje

-1994 o rachunkowosci

-1996 o łączeniu i grupowaniu niektórych banków itd.

Czeki i weksle - 1934 :D

Organy NBP (określone w konstytucji)
- prezes NBP - powoływany przez sejm na wniosek prezydenta na 6letnią kadencję, S.Skrzypek, prezes jest odpowiedzialny za organizację i funkcjonowanie NBP, ta sama osoba nie może być prezesem dłużej niż przez okres 2 kadencji, jest przełożonym wszystkich pracowników, przewodniczy RPP i Zarządowi, reprezentuje NBP na zewnątrz, reprezentuje interesy naszego kraju w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile rada ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych, prezes ma prawo do używania pieczęci z godłem państwowym)

- Rada Polityki Pieniężnej - organ najmłodszy, dopiero w 17.02.1998, art.227 konstytucji oraz ustawa o NBP art.6, zgodnie z powyższymi rada jest organem NBP. Skład: przewodniczący - prezes NBP, 9 członków, 3 - prezydent, 3 - sejm, 3 - senat. Cżłonkowie RPP są powoływani na 6letnią kadencję spośród grona osób z ogromną wiedzą z zakresu finansów publicznych.
Skład:
Kompetencje: ustalanie założeń polityki pieniężniej, składanie sprawozdań z jej realizacji, ustala i składa sprawozdania, ustala wysokość stópprocentowych, ustala zasady is topy rezerwy obowiązkowej banków, ustala zasady operacji otwartego rynku, zatwierdza plan finansowy NBP.

- Zarząd - kieruje działalnością NBP, w skład prezes jako przewodniczący, 6-8 członków oraz wiceprezesi. Realizuje uchwały RPP oraz podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów, np. realizuje zadania z zakresu polityki kursowej, dokonuje okresowej oceny obiegu pienięznego, prowadzi nadzór nad operacjami otwartego rynku, dokonuje oceny funkcjonowania systemu bankowego, uchwala plan działalności i plan finansowy NBP, uchwala prowizje i opłaty bankowe, określa zasady gospodarowania funduszami NBP, organizację i podział zadań NBP, opracowuje bialns obrotów płatyniczych państwa za granicą i szerzeg innych.

BANKI KOMERCYJNE

Bank- wł. banco stół lub ławka, przy której włoscy handlarze pieniędzmi dokonywali określonych transakcji.

Bank komercyjny (brak definicji jurydycznej, określa jedynie, że do podstawowych zadań należy wliczyć udzielanie pożyczek, kredytów itp) - przedsiębiorstwo trudniące się zawodowo różnego rodzaju operacjami pieniężnymi, głowną jego rolą jest gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych przedsiębiorstw i instytucji i gospodarstw domowych, a także udzielanie kredytów i pozyczek zainteresowanym stronom.

Podział banków:

- banki inwestycyjne - gromadzą wolne środki pieniężne na długi termin i przeznaczają na finansowanie długofalowych inwestycji

- oszczędnościowo - pożyczkowe - lokowanie nagromadzonych środków pieniężnych w różne aktywa

- banki ziemskie - udzielają kedytów hipotecznych - pod zastaw gruntu oraz zajmują się transakcjami w obrocie nieruchomościami

W Polsce przede wszystkim banki o charakterze uniwersalnym (nie ma az takkiej specjalizacji, jak powyzej)

Funkcje:

- związane z pośrednictwem w obrocie środków finansowych - dokonywanie okreslonych transakcji za pomoca pieniadza

- 2 dyrektywa bankowa 1989 r. - w swojej treści obejmuje zakres usług, które banku powinny świadczyć: udzielanie pożyczek i kredytów, usługi w zakresie doręczania pieniędzy, przyjmowanie od społeczeństwa depozytów i innych funduszy podlegających zwrotowi, są to gwarancje i zobowiązania pozafinansowe, jest to także emisja i zarządzanie środkami płątniczymi, są to także usługi leasingu płatniczego, usługi maklerów walutowych, zarządzanie i doradztwo portfelowe, postępowanie z rachunkami własnymi i rachunkami klientów w zakresie instrumentów rynku pieniężnego - czeków, weksli, w zakresie waluty obcej, w zakresie sprzedaży terminowej środków pieniężnych, w zakrsie instrumentów wymiany i kształtowania stopy procentowej w zakresie zbywalnych papierów wartościowych jest to udział emisji papierów wartościowych i usługi w tym zakresie, jest to także doradztwo w zakresie kapitału, strategii przemysłowej, a także usługi dotyczące fuzji i sprzedaży przedsiębiorstw, administrowanie papierami wartościowymi oraz usługi sejfowe czyli wynajem skrytek sejfowych

Funkcje:

- udział w społecznym podziale pracy - celem banków przejęcie od jednostek gospodarczych określonych zasobów finansowych...

- alokacja i transformacja środków -

- udział w kreacji pieniądza

SYSTEM BANKOWY

- liczba i rodzaj banków funkcjonujących w danym kraju i tworzących logiczną i zwartą całość, istotnym elementem są przepisy prawne, które wyznaczają zakres praw i obowiązków uczestników obrotu pieniężnego

- na rozwój systemów bankowych ma wpływ:

- porządek społeczny i gospodarczy

- regulacje prawne działań bankowych

- struktura i wielkość popytu na usługi bankowe

- skłonność banku do innowacji

WSPÓŁCZESNE MODELE GOSPODARKI RYNKOWEJ

Cechy charakterystyczne gospodarki rynkowej:
1. Orientacja mikroekonomiczna - racjonalność ekonomiczna, która odwołuje się do racjonalnych działań i zachowań podmiotów gospodarczych, a także jednotek, jako źródła sukcesów całej gospodarki. Dominuje prywatna własność środków produkcji, co oznacza,że sektor prywatny ma największy udział w tworzeniu produktu krajowego brutto, w zatrudnieniu, w działalności inwestycyjnej, eksportowej i innowacyjnej. W znacznie mniejszym stopniu występuje sektor publiczny obejmujący własność państwową i własność jednostek samorządowych. Dzięki własności prywanej gospodarka rynkowa charakteryzuje się wysoką efektywnością działania.
2. Rynkowy mechanizm funkcjonowania gospodarki - oznacza to, iż rynek decyduje o alokacji czynników wytwórczych pomiędzy różne dziedziny gospodarki oraz różne przedsiębiorstwa, a wielkość popytu określa wielkość produkcji dóbr i usług.
Alokacja czynników wytwórczych polega na przeniesieniu ich z dziedzin mniej do bardziej rentownych.
3. Działanie mechanizmów rynkowych jest wsparte konstytucyjną zasadą ostrojowej wolności gospodarczej. Nie może być ona rozumiana jako wolność od prawa, wręcz przciwnie, jako twarde egzekwowanie rpaw i zobowiązań. Istnieje wolność wyboru w podejmowaniu wszelakich decyzji gospodarczych, czyli rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej, prawo do kierowania się własnym interesem, posiadania kapitału i zakładania podmiotów gospodarczych, a także swobodnego kształtowania ceny, swobodnego przepływu kapitału, swobodnego przepływu siły roboczej, swobodnego obrotu walutami i środkami produkcji
4. Charakter pieniężny - gospodarka pienięzna - gospodarka rynkowa jest oparta na pieniądzu, który spełnia rolę pewnego parametru, kryterium są nakłady i efekty jako podstawa podejmowania decyzji gospodarczych. Najważniejsze znaczenie ma stabilność pieniądza, jego swobodna wymienialnośćjako podstawa rachunku ekonomicznego.
5. Zasada pomocniczości jako brak lub tylko minimalna ingerencja rządu w procesy gospodarcze, służebność państwa wobec gospodarki rpzejawia się we wspieraniu jej legislacyjnie, administracyjnie, sądowniczo, domeną państwa są obszary gospodarki przestrzennej i infrastrykturalnej oraz odnoszące się do zasobów naturalnych i ochrony środowiska. W tych obszarach konieczne jest nawet pewne ograniczenie prawa własności prywatnej ze względu na dobro i interes społeczny.

Założenia czystego modelu gospodarki rynkowej:
1. Na rynku działają tylko 2 podmioty gospodarcze, czyli gospodarstwa domowe, czyli konsumenci i przedsiębiorcy, którzy występują w roli sprzedawców i nabywców.
2. Podmioty powyższe spotykają się na rynku dóbr konsumpcyjnych oraz na rynku czynników produkcji
3. Podmioty działają na rynku w warunkach konkurencji doskonałej, tzn..poszczególni uczestnicy nie mają wpływu na ceny, rynek jest przejrzysty, istnieje swoboda zawierania transakcji.
4. Wszyscy uczestnicy rynku mają jednakowy dostęp do informacji
5. Przepływem towarów i pieniądza odpowiada przekazywanie praw własności

Powyższy model został skonstruowany w celach badawczych ponieważ wszystkie modele mają charakter mieszany, główną modyfikacją stopień ingerencji państwa w gospodarkę.
Z tego punktu widzenia wyróżnia się następujące modele:

a) model nadreński - społeczna gospodarka rynkowa
Niemcy, 1947, kiedy to A.M.Armack opublikował pracę „kierowanie gospodarką, a gospodarka rynkowa”, w której na określenie optymalnego modelu posłużył się sformułowaniem wolna, czyli społeczna gospodarka rynkowa. Określenie to stało się podstawą reform zainicjowanych przez L.Erharda. Ich celem było zastąpienie gospodarki wojennej pokojową gospodarką rynkową i stabilizacja gosp.Priorytet to mozliwość i konieczność pogodzenia zasad liberalnej gospodarki rynkowej z zabezpieczeniem określonego poziomu świadczeń socjalnych. W konsctytucji Niemiec zapis o społecznej gospodarce rynkowej.
1.System powszechnych ubezpieczeń społecznych (bieda nie jest winą biednego, osoby, które nie radzą swobie z wyznaniami gospodarki otrzymują pomoc, człowiek nie ponosi wyłącznej odpowiedzialności za swój los)
2. Model nadreński do opieki zdrowotnej, szkolnictwa, transportu, infrastruktury, środków masowego przekazu stosuje podejście nierynkowe, ewnt.mieszane
3. Zasada soliradrności i współodpowiedzialności w strukturach gosp. (współpraca w zarządzaniu na wszystkich szczeblach dla osiągniecia wspolnych korzysci, np. Rady Zakładowe)
4. Mało elastyczny rynek pracy, przedsiębiorstwa partycypują w edukacji pracowników (kwota wynagrodzenia zalezna od wykształcenia i stażu pracy, co nie sprzyja karierom, trudno kogoś zwolnić, zasiłki - brak zachęty do pracy dla bezrobotnych)
5. duża rola banków finansowanych przedsiębiorstw (akcjonariat)

6. Nie aprobuje giełdy z uwagi na jej spekulacyjny charakter (bo gra o sumie zerowej, zysk jednej części stratą drugiej)
7. Duża skłonność do oszczędzania w społ.niemieckim (przemyślane inwestycje, niechęć do kredytów)
8. Duża rola związków zawodowych

b) skandynawski - socjaldemokratyczna gospodarka rynkowa
c) japoński - gospodarka rynkowa azjatyckich tygrysów
d) anglosaski - neoliberalna gospodarka rynkowa
Anglosaski model kapitalizmu realizowany w Wlk. Brytani i USA oparty na wolnorynkowych i konkurencyjnych mechanizmach funkcjonowania, podstawą tego modelu jest ograniczona rola władz publicznych, które powstrzymują swoje interwencje jedynie do określania regulacji funkcjonowania rynku oraz ochrony konkurencji wolnorynkowej, np. poprzez znoszenie monopoli. Ważnym elementem tego modelu jest mała liczba przedsiębiorstw państwowych i komercjalizacja wielu segmentów usług publicznych. Rynek pracy jest elastyczny, czyli tylko w niewielkim stopniu regulowany przez organizacje chroniące pracowników i związki zawodowe. Model anglosaski - neoamerykański (z wyłączeniem Wielkiej Brytanii)określany także jako model liberalistyczny, bazuje na dorobku Adama Smitha a takze ekonomii podaży, zakłada deregulację w imię ochrony wolnej konkurencji, równości szans oraz minimalną redystrybucję, którą mają zapewnić niskie podatki. Siłą sprawczą i motywującą jest rachunek ekonomiczny, czyli maksymalizacja zysków. Powyższy model nakłada na jednostę dużą odpowiedzialność za swój los z uwagi na ograniczoną politykę społeczną. Duża zdolność absorbcji (imigranci). Społeczna rola państwa jest bardzo ograniczona: gwarantuje wolność konkurencji lecz nie pomaga w wyrównywaniu szans, bieda jest winą biednego, osoby nie radzące sobie z wyzwaniami uważane są za leniwe, nieprzystosowane, słabe. Nie ma powszechnych ubezpieczeń społecznych (w USA, w UK jest), nie ma zasiłków zarobkowych, świadczeń rodzinnych, ani opieki społecznej porównywalnej z tradycją europejską bezrobotnym nie przysługują żadne formy pomocy finansowej ze strony państwa, zapewnia się jedynie bardzo skromne wsparcie dla osób starszych i najuboższych, wszelaką inną pomoc świadczą organizacje dobroczynne (USA ojczyzną wolontariatu). Kult samodzielności i zaradności od czasu osadników. Największe wśród państw rozwiniętych rozpiętości społeczne. Rynek pracy ma charakterelastyczny, praca jest towarem podlegającym wahaniom koniunktury, brak przywilejów pracowniczych, co sprzyja moblilności zawodowej. Promowany sty życia oparty na konsumpcji, często brak zabezpieczeń na wypadki losowe. Ogromna rola giełdy, która umożliwia spore zyski i jednocześnie przynosi sporo strat.

Mierniki poziomu sprawności gospodarki - dochód narodowy w systemie rynkowym

Pojęcie i fazy cyklu koniunkturalnego

Charakterystyka zjawiska inflacji w gospodarce.

37

---