Narzędzia zarządzania jakością - służą do zbierania i przetwarzania danych związanych z różnymi aspektami zarządzania jakością, oddziaływanie na jakość jest krótkoterminowe. Przykładem narzędzi są:
· narzędzia tradycyjne - schemat blokowy, diagram Ishikawy, diagram Pareto, histogram, arkusze kontrolne, wykresy korelacji, karta kontrolna,
· narzędzia przejęte z zarządzania (grupa tzw. Nowych narzędzi).
Są instrumentami nadzorowania (monitorowania) i diagnozowania procesów projektowania, wytwarzania, kontroli, montażu oraz wszelkich innych działań występujących w cyklu istnienia wyrobu. Ich znaczenie wynika z faktu, że bez dysponowania rzetelnymi i pełnymi informacjami, trudno mówić o podejmowaniu skutecznych działań w zakresie systematycznego doskonalenia jakości.
Schemat blokowy przedstawia w sposób graficzny ciąg działań realizowanych w danym procesie, przepływy informacji, przepływy materiałów itp. Nazywany jest często schematem przepływu lub algorytmem. Przedstawienie ciągu działań w postaci schematu blokowego pozwala lepiej zrozumieć istotę procesu.
Wykres przyczynowo-skutkowy Ishikawy, zwany także wykresem rybiej ości stanowi graficzne przedstawienie powiązań między czynnikami działającymi na proces i skutkami, które one powodują. Jest pomocny przy rozwiązywaniu problemów, jakie mogą wystąpić w procesie. Ishikawa opracował go specjalnie dla Kół Jakości działających w przedsiębiorstwach japońskich. Przygotowanie diagramu Iskikawy powinno być realizowane w grupie. Opracowanie diagramu może być realizowane w kilku fazach:
1. Określenie przyczyn głównych (ogólnych).
2. Określenie czynników drugorzędnych (szczegółowych).
3. Wybór czynnika krytycznego.
Arkusze kontrolne pomagają w zbieraniu i porządkowaniu informacji dotyczących konkretnego wyrobu lub procesu. Na arkusze nanosi się dane o zdarzeniach związanych z rozpatrywanym wyrobem lub procesem, w szczególności o częstości i miejscu ich występowania. Układ arkusza powinien eksponować cel, dla którego został stworzony. Należy wyraźnie podkreślić, że mimo swej prostoty, arkusze kontrolne są bardzo skutecznym narzędziem zbierania i porządkowania danych z pomiarów i obserwacji, Możliwym do stosowania w różnorodnych warunkach.
Histogram to narzędzie do pokazywania wykresów zmienności, wizualnego przedstawiania informacji o przebiegu procesu oraz podejmowania decyzji odnośnie tego, na czym należy się skupić w działaniach. Przed wykreśleniem histogramu należy:
· określić przedział zmienności analizowanej wielkości,
· wyznaczyć liczbę przedziałów szeregu rozdzielczego.