Układ limfatyczny.
Charakterystyka ogólna
Organizacja utkania chłonnego
Dorzecze przewodu chłonnego prawego i przewodu piersiowego
Czynniki przepływu chłonki
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego
Odpływ chłonki z brzucha i miednicy
Aspekt kliniczny układu chłonnego
Ad 1.
Układ limfatyczny jest jednym z 3 komponentów układu naczyniowego, ale znacznie różni się od układu tętniczego i żylnego.
brak części ośrodkowej czyli serca limfatycznego;
naczynia limfatyczne rozpoczynają się na otwarto w płynie międzykomórkowym bez żadnej bariery;
występowanie na przebiegu naczynia licznych węzłów chłonnych, które przecedzają antygeny i wzbogacają go w limfocyty.;
kilkakrotnie większa niż w układzie żylnym obecności zastawek limfatycznych (np. na kończynach występują co 1 cm).
Ad 2.
U człowieka wyróżnia się 4 formy utkania chłonnego: plamy mleczne, grudki chłonne, migdałki, węzły chłonne;
plamy mleczne występują na sieci większe wskutek czego zyskuje ona właściwości odpornościowe i przyczynia się do ograniczania procesów zapalnych jamy brzusznej (żandarm brzucha);
grudki chłonne tworzą barierę odpornościową jelit. W jelicie czczym, gdzie działa jeszcze bakteriobójcze działanie soku żołądkowego występują grudki chłonne samotne, a w jelicie krętym już grudki już grudki chłonne skupione.
migdałki chłonne występują na skrzyżowaniu układu pokarmowego i oddechowego przybierając konfigurację pierścienia limfatycznego Waldyera, tworzą go: migdałek językowy, migdałki podniebienne, migdałki trąbkowe, tzw. migdałek trzeci - gardłowy.
Również w obrębie wyrostka robaczkowego występują duże skupiska utkania chłonnego - stąd określenie migdałek brzuszny (prawy dół biodrowy)
Najdoskonalszą formą utkania jest węzeł chłonny.
- węzeł chłonny składa się z obwodowej kory, która dzięki tkanki łącznej siateczkowatej przecedza antygeny do środkowego rdzenia, który produkuje limfocyty, liczne naczynia chłonne wchodzą do części wypukłej węzła, drogi przepływu chłonki w węźle to zatoki, które wiodą do brzegu wklęsłego a stąd odprowadzają chłonkę nielicznymi naczyniami - przez co wzrasta ich kaliber, naczynia limfatyczne z wkomponowanymi w nie węzłami tworzą tzw. łańcuchy limfatyczne.
W kierunku dosercowym zmniejsza się ilość naczyń chłonnych a zwiększa ich kaliber, ostatecznie powstają 2 wielkie pnie zbiorcze przewód piersiowy i przewód chłonny prawy.
Ad 3.
Dwa pnie zbiorcze uchodzą do kątów żylnych. Przewód chłonny prawy do prawego a przewód piersiowy do lewego.
Przewód chłonny prawy drenuje chłonkę z prawej kończyny górnej oraz z prawej połowy głowy, szyi i kl. piersiowej.
Powstaje on z połączenia 3 prawostronnych pni:
szyjnego;
podobojczykowego;
oskrzelowo - śródpiersiowego.
Pnie te odprowadzają chłonkę z węzłów chłonnych regionalnych głowy i szyi (pień szyjny), kończyny górnej prawej (pień podobojczykowy) i prawej połowy klatki piersiowej (pień oskrzelowo - śródpiersiowy).
Jak widać węzły chłonne regionalne są najistotniejszymi węzłami danej części ciała, gdyż filtrują one chłonkę w jej całości i dają początek pniom.
Węzłami regionalnymi dla głowy i szyi są węzły chłonne szyjne głębokie, dla kończyny górnej węzły pachowe, dla klatki piersiowej węzły oskrzelowo - śródpiersiowe (płucne).
Pozostałe części ciała tj. cała część podprzeponowa i lewe części nadprzeponowe drenuje przewód piersiowy.
Przewód piersiowy powstaje w jamie brzusznej z połączenia 2 pni lędźwiowych i 2 -3 pni jelitowych.
Pnie lędźwiowe wiodą chłonkę z kończyn dolnych całej miednicy i ścian jamy brzusznej, a pnie jelitowe z trzew brzucha.
Pnie lędźwiowe odprowadzają chłonkę z węzłów regionalnych miednicy tj. węzłów chłonnych biodrowych i pozostających z nimi w ciągłości węzłów chłonnych pachwinowych, które są regionalne dla kończyny dolnej.
Początek przewodu piersiowego tworzy tzw. zbiornik mleczu (cisterna chyli).
Nazwa wywodzi się stąd, iż pniami jelitowymi płynie chłonka z jelit, która zawiera wchłonięte metabolity tłuszczów tj. hylonikrony.
Przewód piersiowy w towarzystwie aorty przechodzi przez rozwór aortowy przepony do śródpiersia tylnego, by ostatecznie wlać chłonkę do lewego kąta żylnego.
Przy samym końcu przyjmuje on 3 lewostronne przewody:
szyjny;
podobojczykowy;
oskrzelowo - śródpiersiowy.
Ad 4.
zasysanie prawego przedsionka, które udziela się na oba kąty żylne,
ujemne ciśnienie w klatce piersiowej (niższe niż atmosferyczne),
prawo grawitacji w odniesieniu do chłonki głowy i szyi,
tętnienie tętnic we wspólnym powrózku naczyniowo - nerwowym,
skurcz pilotujących mięśni,
kapilarność naczyń, w których siła przylegania jest większa niż siły spójności,
ucisk prawej odnogi przepony na zbiornik mleczu,
liczne zastawki, które ukierunkowują przepływ,
ruchy narządów, zwłaszcza jelit,
komórki mięśniowe gładkie torebki węzła chłonnego,
komórki mięśniowe błony środkowej naczyń.
Ad 5.
Chłonka z gruczołu sutkowego jest odprowadzana promieniście do sąsiednich regionów ciała.
Wyróżnia się 5 grup odpływu:
droga pachowa i międzymięśniowa do węzłów chłonnych pachowych;
droga międzyżebrowa przednia do węzłów śródpiersiowych przednich,
droga międzyżebrowa tylna do węzłów śródpiersiowych tylnych
droga szyjna do węzłów chłonnych szyjnych głębokich nadobojczyjowych,
droga nabrzuszna do węzłów chłonnych nadbrzusza.
Ad 6.
Odbywa się zawsze do przewodu piersiowego, ale naczynia chłonne poszczególnych narządów licznie się zespalają co sprzyja szerzeniu się procesów zapalnych nowotworowych
Narządy podbrzusza połączone są narządami limfatycznymi, dlatego w raku żołądka należy liczyć się z naciekami śledziony, okrężnicy poprzecznej i trzustki.
Z dna macicy chłonka w towarzystwie więzadła obłego macicy odpływa do węzłów chłonnych pachwinowych, a z szyjki i trzonu do węzłów chłonnych biodrowych.
Ad 7.
Układ limfatyczny stanowi uprzywilejowaną drogę stanów nowotworowych gdyż rozpoczyna się bez bariery w płynie międzykomórkowym, z którego „wyłapuje” złuszczone komórki nowotworowe, które charakteryzują się niską zdolnością niskoformatywną (zdolność komórek do tworzenia tkanek).
Zaczopowanie naczyń chłonnych przez pasożyty głównie nicienie np. loa loa, wuchereria bancrofti prowadzą do powstania obrzęku limfatycznego, a dalej do słoniowacizny (elephantioza).
3
Wykład XI - 22.XII.2000r.