ZWIERZĘTA

Zwierzęta to organizmy, które bardzo szybko zaczęły wykształcać tkanki (już w wodzie - rośliny dopiero po wyjściu na ląd).

1. Cechy zwierząt

• wielokomórkowe

• heterotroficzne

• w większości tkankowe

• często zdolne do aktywnego poruszania się

• w ich organizmach zawarte jest specyficzne białko - kolagen

• w rozwoju zarodkowym występuje postać blastuli

• podobnie jak grzyby komórki są pozbawione plastydów, a substancją zapasową jest glikogen

• niektóre posiadają barwniki oddechowe (u bezkręgowców rozpuszczone w osoczu, u kręgowców występują w erytrocytach)

2. Rozmnażanie

Zwierzęta to organizmy, u których doszło do zaniku klasycznego cyklu życiowego z przemianą pokoleń i przemianą faz jądrowych, po którym pozostał jedynie organizm diploidalny mogący się rozmnażać zarówno płciowo jak i bezpłciowo (najczęściej w fazie rozwoju zwanej larwą). Jednakże z czasem rozmnażanie bezpłciowe utraciło na znaczeniu, gdyż nie powodowało zróżnicowania genetycznego.

Cechy rozmnażania płciowego:

• gamety zwierząt powstają w gruczołach rozrodczych

• komórki rozrodcze zróżnicowane są na:

• plemniki

• mało zróżnicowane pod względem wielkości

• poruszają się za pomocą wici umiejscowionej na tylnym biegunie komórki (wyjątkiem są niektóre stawonogi, płazińce, nicienie i pierścienice, które nie mają wici, więc pozbawione są zdolności ruchu lub poruszają się tylko ruchem pełzakowym)

• komórki jajowe

• zróżnicowane pod względem wielkości (nawet do kilkudziesięciu centymetrów jak u strusi)

• zawierają materiał zapasowy zwany żółtkiem i różnią się pod względem jego zawartości:

• jaja alecytalne

• jaja oligolecytalne

• jaja mezolecytalne

• jaja polilecytalne

• występuje rozdzielnopłciowość oraz obojnactwo

• zapłodnienie (oogamia) zróżnicowane na:

• zewnętrzne

• wewnętrzne

3. Ogólny schemat rozwoju zarodkowego zwierząt

POJĘCIE	WYJAŚNIENIE
bruzdkowanie	seria mitotycznych podziałów. Bruzdkowanie dzielimy na: całkowite równomierne nierównomierne częściowe powierzchniowe tarczkowe
blastocel	przestrzeń wypełniona wodą i wydzielinami komórkowymi
gastrulacja	proces tworzenia się drugiej warstwy komórek poprzez przedostanie się ich do wnętrza blastuli
listki zarodkowe	zespoły komórek: ektoderma, endoderma, mezoderma (u dwuwarstwowców występują dwie, u trójwarstwowców - trzy)
pragęba	otwór prowadzący z zewnątrz do prajelita, w jego miejscu tworzy się otwór gębowy
prajelito	wewnętrzna jama gastruli
mezenchyma	bezpostaciowa struktura wypełniająca pierwotną jamę ciała, występuje np. u płazińców i nicieni

4. Ontogeneza

1. organogeneza:

EKTODERMA	MEZODERMA	ENDODERMA
nabłonki okrywające ciało z zewnątrz oraz wyścielające przedni i końcowy odcinek przewodu pokarmowego wytwory naskórka (np. włosy, paznokcie, pancerz) układ nerwowy, narządy zmysłów	nabłonki wyścielające wtórną jamę ciała tkanki łączne układ krążenia układ mięśniowy układ rozrodczy nerki kręgowców skóra właściwa	nabłonki środkowej części przewodu pokarmowego oraz gruczoły trawienne nabłonek płuc kręgowców

2. dalszy rozwój:

• rozwój zarodkowy kończy się:

• wykluciem z osłon jajowych (u jajorodnych)

• porodem (u jajożyworodnych i żyworodnych)

• rozwój pozazarodkowy:

• prosty

• złożony

5. Główne linie rozwojowe

1. gąbki

2. jamochłony

3. trójwarstwowce

• pierwouste

• najprymitywniejsze (potomkami są płazińce)

• cechujące się obecnością trochofory (np. pierścienice, mięczaki, wrotki, mszywioły, ramienionogi)

• cechujące się charakterystycznym sposobem wzrostu powiązanym z linieniem w fazie larwalnej (np. nicienie, pazurnice, stawonogi)

• wtórouste

• szkarłupnie

• strunowce

6. Rodzaje symetrii u zwierząt

1. promienista, dobra dla zwierząt osiadłych, umożliwia odbieranie bodźców z każdego kierunku bez przemieszczania się oraz ułatwia pobieranie pokarmu i obronę np. parzydełkowce

2. dwuboczna np. pierwouste, wtórouste

inaczej gonady; męskie - jądra, żeńskie - jajniki

mieszanina różnych związków organicznych (m.in. lecytyny) rozproszona w cytoplazmie

prawie bez żółtka

mała zawartość żółtka

średnia zawartość żółtka

duża zawartość żółtka

występowanie u jednego osobnika tylko gonad męskich lub żeńskich

inaczej hermafrodytyzm; występowanie u jednego osobnika zarówno gonad męskich jak i żeńskich

dochodzi do niego poza organizmem samicy (zwierzęta wodne)

dochodzi do niego w organizmie samicy (zwierzęta lądowe, rzadko wodne)

zachodzi u jaj mezo-, oligo- i alecytalnych, podziałowi ulega cała zygota

zygota dzieli się na jednakowej wielkości blastomery

część zygoty dzieli się wolniej na większe makromery, a druga część szybciej na mniejszy mikromery

zachodzi u jaj polilecytalnych, podziałowi ulega tylko jądro komórkowe i przylegająca do niego cytoplazma bez żółtka

odbywa się mniej więcej równomiernie na całej powierzchni komórki

odbywa się tylko na jednym biegunie komórki

zewnętrzny listek zarodkowy

wewnętrzny listek zarodkowy

środkowy listek zarodkowy; u pierwoustych powstaje w wyniku wędrówki komórek pomiędzy warstwę ekto- i endodermy lub tworzy się z tzw. prakomórek mezodermalnych (np. u pierścienic), które namnażając się, tworzą szeregowo ułożone pęcherzyki (somity), w obrębie somitów tworzy się wtórna jama ciała (celoma - oddziela główną jamę ciała od ściany zewnętrznej, stanowi szkielet hydrauliczny i umożliwia funkcjonowanie układu pokarmowego niezależnie od ruchów powłok ciała i sposobu poruszania się zwierzęcia); u wtóroustych powstaje w wyniku uwypuklenia się endodermy (również prowadzi do wytworzenia somitów oraz celomy)

inaczej gastrospor

inaczej progaster

wyjątkiem szkarłupnie

zarodek rozwija się w jaju i wykluwa się jeszcze w organizmie matki

substancja zapasowa zmagazynowana w jaju jest niewystarczająca dla zarodka, dlatego pobiera on od organizmu matki przez łożysko potrzebne substancje

inaczej postembrionalny

brak metamorfozy; zachodzi, gdy forma młodociana różni się od formy dorosłej jedynie wielkością i niezdolnością do ruchu

występuje metamorfoza (przeobrażenie); zachodzi, gdy larwa różni się od formy dorosłej niezdolnością do rozrodu płciowego (nieliczne wyjątki), wymiarami, budową, środowiskiem życia, sposobem odżywiania się

dwuwarstwowce beztkankowe

dwuwarstwowce tkankowe

charakteryzują się tym, że w rozwoju zarodkowym otwór gębowy nie wytwarza się, otwór gastruli staje się otworem gębowym

planktoniczna larwa

charakteryzują się tym, że w rozwoju zarodkowym otwór gębowy pojawia się po drugiej stronie ciała niż otwór gastruli, otwór gastruli staje się otworem odbytowym

1

4




---