PROFLAKTYKA ZAKAŹNYCH CHORÓB ZWIERZĄT

PROFLAKTYKA ZAKAŹNYCH CHORÓB ZWIERZĄT

Obecnie trudno nawet jest wyobrazić sobie "życie wolne od

Obecnie trudno nawet jest wyobrazić sobie "życie wolne od

drobnoustrojów", które spełniają w naszym środowisku (w glebie,

drobnoustrojów", które spełniają w naszym środowisku (w glebie,

wodzie

wodzie

itp.) i przemyśle spożywczym szereg ważnych funkcji (>80%).

itp.) i przemyśle spożywczym szereg ważnych funkcji (>80%).

Jednak najdokuczliwsze z nich uczestniczą w zakażeniu i wywołuj

Jednak najdokuczliwsze z nich uczestniczą w zakażeniu i wywołuj

ą

ą

choroby zakaźne (<20%).

choroby zakaźne (<20%).

Stąd w naszych rozważaniach najistotniejsze będą formy współżyc

Stąd w naszych rozważaniach najistotniejsze będą formy współżyc

ia

ia

między nimi oraz sposób współistnienia ich z makro

między nimi oraz sposób współistnienia ich z makro

-

-

organizmami.

organizmami.

Ekologiczne formy współżycia makro

Ekologiczne formy współżycia makro

-

-

i

i

mikro

mikro

-

-

organiazmów

organiazmów

Symbioza

Symbioza

,

,

czyli współżycie (na przykładzie żwacza u przeżuwaczy oraz jelit

czyli współżycie (na przykładzie żwacza u przeżuwaczy oraz jelit

grubych u koniowatych i gryzoni).

grubych u koniowatych i gryzoni).

Saprofity

Saprofity

-

-

żyją na żywicielu oraz konsumują martwe jego tkanki.

żyją na żywicielu oraz konsumują martwe jego tkanki.

Komensale

Komensale

-

-

żyją w organizmie żywiciela, który zapewnia im miejsce

żyją w organizmie żywiciela, który zapewnia im miejsce

bytowania (niszę ekologiczną) i pokarm. Jednak wszelkie zaburzen

bytowania (niszę ekologiczną) i pokarm. Jednak wszelkie zaburzen

ia tego

ia tego

układu mogą spowodować

układu mogą spowodować

uzjadliwienie się

uzjadliwienie się

ich.

ich.

Pasożytnictwo

Pasożytnictwo

-

-

dotyczy zarówno zarazków bezwzględnie, jak i względnie

dotyczy zarówno zarazków bezwzględnie, jak i względnie

chorobotwórczych

chorobotwórczych

.

.

Formy współżycia

Formy współżycia

mikro

mikro

-

-

organiazmów

organiazmów

Zachodzące między nimi relacje mogą być obojętne, względnie przy

Zachodzące między nimi relacje mogą być obojętne, względnie przy

bierają one formę

bierają one formę

synergizmu lub mają one charakter antagonizmu. Nazwano je:

synergizmu lub mają one charakter antagonizmu. Nazwano je:

Parabiozą

Parabiozą

,

,

która oznacza neutralny stosunek.

która oznacza neutralny stosunek.

Metabiozą

Metabiozą

,

,

czyli określonym następstwem gatunków lub innych grup mikrobów w

czyli określonym następstwem gatunków lub innych grup mikrobów w

konkretnym środowisku, jak np. w naczyniu z mlekiem przechowywan

konkretnym środowisku, jak np. w naczyniu z mlekiem przechowywan

ym w temperaturze

ym w temperaturze

pokojowej.

pokojowej.

Początkowo rozwijają się wszystkie obecne w nim drobnoustroje,

Początkowo rozwijają się wszystkie obecne w nim drobnoustroje,

co obniża potencjał oksydacyjno

co obniża potencjał oksydacyjno

-

-

redukcyjny w głębi naczynia, a bujnie rozwija się wtedy

redukcyjny w głębi naczynia, a bujnie rozwija się wtedy

Lactococcus

Lactococcus

lactis

lactis

i pokrewne mu gatunki,

i pokrewne mu gatunki,

intensywnie fermentują one laktozę co oczywiście zakwasza (spade

intensywnie fermentują one laktozę co oczywiście zakwasza (spade

k pH) mleko i równocześnie

k pH) mleko i równocześnie

ulega ścięciu jego sernik,

ulega ścięciu jego sernik,

jednak dalsza redukcja pH zaczyna już hamować wzrost Streptococc

jednak dalsza redukcja pH zaczyna już hamować wzrost Streptococc

us

us

lactis

lactis

, a sprzyja rozwojowi

, a sprzyja rozwojowi

pałeczek rodzaju

pałeczek rodzaju

Lactobacillus

Lactobacillus

, które nadal fermentują pozostałą laktozę, wytwarzając jeszcze

, które nadal fermentują pozostałą laktozę, wytwarzając jeszcze

więcej kwasu,

więcej kwasu,

dzięki czemu na powierzchni ściętego mleka mogą rozwijać się grz

dzięki czemu na powierzchni ściętego mleka mogą rozwijać się grz

yby (

yby (

np.Oidium

np.Oidium

lactis

lactis

)

)

utleniające kwas mlekowy na CO2 i wodę,

utleniające kwas mlekowy na CO2 i wodę,

a w głębi takiego mleka powstają korzystne warunki do wzrostu dr

a w głębi takiego mleka powstają korzystne warunki do wzrostu dr

obnoustrojów z rodzaju

obnoustrojów z rodzaju

Propionibacterium

Propionibacterium

. Podczas, gdy zużywanie kwasów przez grzyby może sprzyjać bakte

. Podczas, gdy zużywanie kwasów przez grzyby może sprzyjać bakte

riom

riom

gnilnym.

gnilnym.

Ponadto można zaobserwować:

Ponadto można zaobserwować:

Symbiozę

Symbiozę

(wzajemnie korzystne ich współżycie),

(wzajemnie korzystne ich współżycie),

względnie

względnie

Antybiozę

Antybiozę

,

,

która polega na zdecydowanym antagonizmie (wytwarzanie antybioty

która polega na zdecydowanym antagonizmie (wytwarzanie antybioty

ków).

ków).

To ostatnie zagadnienie jest przedmiotem badań Epizoocjologii, k

To ostatnie zagadnienie jest przedmiotem badań Epizoocjologii, k

tórej

tórej

nazwa wywodzi się z greckich słów:

nazwa wywodzi się z greckich słów:

1.

1.

epi

epi

-

-

przez, na.

przez, na.

2.

2.

zoon

zoon

–

–

zwierzę.

zwierzę.

3.

3.

logos

logos

-

-

słowo, nauka.

słowo, nauka.

Stąd etymologicznie oznacza ona naukę o chorobach atakujących większe grupy zwierząt

i dzielimy ją na:

Epizoocjologię ogólną

(a w pełnym tego słowa znaczeniu), która bada przyczyny powstania i

szerzenia się chorób zaraźliwych oraz ustala ogólne zasady walki z nimi.

Jednak w przypadku chorób zwierząt zagadnienia terapeutyczne mają nierzadko drugorzędne

znaczenie, ponieważ wyraźnie dominuje aspekt walki z chorobami zaraźliwymi, które atakują

nierzadko też i ludzi.

Epizoocjologię szczegółową

obejmującą również; patologię, diagnostykę, a nawet terapię

chorób zakaźnych.

Choroba zakaźna

jest zakłóceniem równowagi fizjologicznej organizmu, które powodują

drobnoustroje chorobotwórcze (czyli zarazki należące do bakterii, riketsji, mikoplazm wirusów

lub grzybów), albo współdziałanie czynnika biologicznego z czynnikami fizykalnymi oraz

chemicznymi.

Choroby zaraźliwe

Choroby zaraźliwe

łatwo przenoszą się z chorych ludzi lub zwierząt na zdrowe

łatwo przenoszą się z chorych ludzi lub zwierząt na zdrowe

i

i

mają one wyraźną tendencję do rozprzestrzeniania się. Dlatego po

mają one wyraźną tendencję do rozprzestrzeniania się. Dlatego po

śród nich

śród nich

wyróżniono

:

wyróżniono

:

Pan

Pan

-

-

zoocje

zoocje

,

,

Epi

Epi

-

-

zoocje

zoocje

,

,

En

En

-

-

zoocje

zoocje

.

.

Ich przebieg cechuje cykliczność oraz następujące stadia:

międzyepizootyczne,

przedepizootyczne,

rozwoju epizoocji,

szczytowego rozwoju epizoocji,

wygasania epizoocji,

poepizootyczne.

Czynniki warunkujące wystąpienia choroby zakaźnej

Czynniki warunkujące wystąpienia choroby zakaźnej

Pierwszorzędow

Pierwszorzędow

e

e

:

:

obecność źródła (homologiczne i

obecność źródła (homologiczne i

hetorelogiczne

hetorelogiczne

, pierwotne i wtórne,

, pierwotne i wtórne,

pierwszo

pierwszo

-

-

i

i

drugorzędowe oraz rezerwuar zarazka) zakażenia,

drugorzędowe oraz rezerwuar zarazka) zakażenia,

ekspozycja, czyli narażenie na zakażenie (czynniki przenoszące ż

ekspozycja, czyli narażenie na zakażenie (czynniki przenoszące ż

ywe (nosiciele

ywe (nosiciele

biologiczni) lub martwe (nosiciele mechaniczni).

biologiczni) lub martwe (nosiciele mechaniczni).

dyspozycja, czyli wrażliwość na

dyspozycja, czyli wrażliwość na

zak.(kondycja

zak.(kondycja

i konstytucja).

i konstytucja).

Drugorzędowe

Drugorzędowe

(pośrednio wpływające na kondycję):

(pośrednio wpływające na kondycję):

mikroklimat,

mikroklimat,

żywienie,

żywienie,

eksploatacja.

eksploatacja.

Drogi zakażenia

Drogi zakażenia

:

:

alimentarna

alimentarna

,

,

aerogenna

aerogenna

(

(

inhalacyjana

inhalacyjana

i kropelkowa),

i kropelkowa),

poprzez błony śluzowe, drogi rodne i krew,

poprzez błony śluzowe, drogi rodne i krew,

wewnątrz

wewnątrz

-

-

maciczna,

maciczna,

galaktogenna

galaktogenna

,

,

germinalna

germinalna

.

.

Zarazki wydalane są poprzez: kał, mocz, spermę, mleko oraz wycie

Zarazki wydalane są poprzez: kał, mocz, spermę, mleko oraz wycie

ki z nosa, oczu i dróg

ki z nosa, oczu i dróg

rodnych.

rodnych.

Dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja

Dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja

Dezynfekcja lub odkażanie to zabiegi zmierzające do zniszczenia

Dezynfekcja lub odkażanie to zabiegi zmierzające do zniszczenia

zarazków (chorobotwórczych drobnoustrojów) w środowisku

zarazków (chorobotwórczych drobnoustrojów) w środowisku

(najbliższym otoczeniu) zwierząt lub na powierzchni ich skóry.

(najbliższym otoczeniu) zwierząt lub na powierzchni ich skóry.

Niszczenie drobnoustrojów uzyskujemy również w procesach

Niszczenie drobnoustrojów uzyskujemy również w procesach

zwanych: sterylizacją,

zwanych: sterylizacją,

pasteuryzacją

pasteuryzacją

i

i

tyndalizacją

tyndalizacją

.

.

W zależności od rodzaju materiału oraz jego wytrzymałości stosuj

W zależności od rodzaju materiału oraz jego wytrzymałości stosuj

e

e

się różne sposoby wyjaławiania:

się różne sposoby wyjaławiania:

przez opalanie (metalowe narzędzia, sitka w klatkach, metalowe

przez opalanie (metalowe narzędzia, sitka w klatkach, metalowe

poidła itp.),

poidła itp.),

gorącym suchym powietrzem (np. szkło),

gorącym suchym powietrzem (np. szkło),

parą wodną pod ciśnieniem (sterylizacja),

parą wodną pod ciśnieniem (sterylizacja),

przez gotowanie,

przez gotowanie,

promieniowanie ultrafioletowe (powietrze),

promieniowanie ultrafioletowe (powietrze),

promieniowanie jonizujące.

promieniowanie jonizujące.

Dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja

Dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja

Dezynfekcja zapobiega wystąpieniu chorób zakaźnych i zaraźliwych

Dezynfekcja zapobiega wystąpieniu chorób zakaźnych i zaraźliwych

, ogranicza

, ogranicza

rozprzestrzenianie się ich, likwiduje ogniska zarazy, zabezpiecz

rozprzestrzenianie się ich, likwiduje ogniska zarazy, zabezpiecz

a człowieka przed

a człowieka przed

chorobami odzwierzęcymi. Rozróżniamy dezynfekcję: zapobiegawczą,

chorobami odzwierzęcymi. Rozróżniamy dezynfekcję: zapobiegawczą,

bieżącą i

bieżącą i

końcową.

końcową.

Dezynfekcję zapobiegawczą

Dezynfekcję zapobiegawczą

(niezależnie od wystąpienia choroby) należy

(niezależnie od wystąpienia choroby) należy

przeprowadzać okresowo w miejscach przebywania zwierząt, tj.: w

przeprowadzać okresowo w miejscach przebywania zwierząt, tj.: w

budynkach

budynkach

inwentarskich, na placach targowych, na rampach załadunkowych, w

inwentarskich, na placach targowych, na rampach załadunkowych, w

samochodach

samochodach

do transportu zwierząt, w wagonach i pomieszczeniach dla zwierzą

do transportu zwierząt, w wagonach i pomieszczeniach dla zwierzą

t. Przeprowadza

t. Przeprowadza

się je dwa razy w roku (na wiosnę i w jesieni).

się je dwa razy w roku (na wiosnę i w jesieni).

Dezynfekcja bieżąca

Dezynfekcja bieżąca

wykonywana jest w czasie choroby zwierząt. Jej zadaniem jest

wykonywana jest w czasie choroby zwierząt. Jej zadaniem jest

zmniejszenie liczby zarazków w środowisku i na powierzchni ciała

zmniejszenie liczby zarazków w środowisku i na powierzchni ciała

zwierząt, co

zwierząt, co

przyśpiesza likwidację choroby.

przyśpiesza likwidację choroby.

Dezynfekcję końcową

Dezynfekcję końcową

przeprowadzamy po wygaśnięciu zarazy, po wyprowadzeniu

przeprowadzamy po wygaśnięciu zarazy, po wyprowadzeniu

zwierząt lub usunięciu ich zwłok. Można w niej wyróżnić 3 etapy:

zwierząt lub usunięciu ich zwłok. Można w niej wyróżnić 3 etapy:

odkażanie wstępne

odkażanie wstępne

, bezpośrednio po wyprowadzeniu zwierząt, obficie spryskuje się

, bezpośrednio po wyprowadzeniu zwierząt, obficie spryskuje się

pomieszczenia środkiem dezynfekcyjnym.

pomieszczenia środkiem dezynfekcyjnym.

odkażanie mechaniczne

odkażanie mechaniczne

, polega na usunięciu ściółki, skrobaniu ścian i sufitu

, polega na usunięciu ściółki, skrobaniu ścian i sufitu

(łopatami i szczotkami). Jeżeli na stanowiskach jest ziemia, gli

(łopatami i szczotkami). Jeżeli na stanowiskach jest ziemia, gli

na itp. należy usunąć

na itp. należy usunąć

wierzchnią warstwę (ok. 20 cm) starej i wymienić na nową.

wierzchnią warstwę (ok. 20 cm) starej i wymienić na nową.

odkażanie właściwe

odkażanie właściwe

zastosowanie wybranych w zależności od gatunku zarazka

zastosowanie wybranych w zależności od gatunku zarazka

środków dezynfekcyjnych.

środków dezynfekcyjnych.

Grupy związków chemicznych używanych do dezynfekcji

Grupy związków chemicznych używanych do dezynfekcji

I.

I.

Pochodne fenolu

Pochodne fenolu

(fenol, karbol,

(fenol, karbol,

kreolina

kreolina

, lizol, krezol,

, lizol, krezol,

bioval

bioval

).

).

II.

II.

Uwalniające chlor

Uwalniające chlor

(chloramina, wapno chlorowane,

(chloramina, wapno chlorowane,

chlorogen

chlorogen

)

)

Uzdatniane wody i odkażanie studzien.

Uzdatniane wody i odkażanie studzien.

III.

III.

Aldehydy

Aldehydy

(formaldehyd)

(formaldehyd)

IV.

IV.

Kwasy

Kwasy

(nieorganiczne i organiczne)

(nieorganiczne i organiczne)

V.

V.

Zasady

Zasady

(ług sodowy, wapno gaszone, wapno chlorowane)

(ług sodowy, wapno gaszone, wapno chlorowane)

(5 kg

(5 kg

NaOH

NaOH

+ 7,5 l ciepłej wody = 9l 40% roztworu macierzystego)

+ 7,5 l ciepłej wody = 9l 40% roztworu macierzystego)

VI.

VI.

Mydła

Mydła

VII.

VII.

Alkohole

Alkohole

VIII.

VIII.

Sole metali ciężkich

Sole metali ciężkich

(sublimat, sole żelaza, srebra i rtęci)

(sublimat, sole żelaza, srebra i rtęci)

IX.

IX.

Detergenty

Detergenty

X.

X.

Jodofory

Jodofory

XI.

XI.

Preparaty utleniające

Preparaty utleniające