poradnik metodyczny kompania, pluton, drużyna


0x08 graphic
DOWÓDZTWO WOJSK LĄDOWYCH

PION SZKOLENIA

DWLąd ......../2006

PORADNIK METODYCZNY

DO PRZYGOTOWANIA I PROWADZENIA

ĆWICZEŃ (ZAJĘĆ) Z WOJSKAMI

(KOMPANIA, PLUTON, DRUŻYNA)

0x08 graphic

Warszawa - 2006 r.

0x08 graphic

DOWÓDZTWO WOJSK LĄDOWYCH

PION SZKOLENIA

Zalecam do użytku w Wojskach Lądowych „Poradnik metodyczny do przygotowania i przeprowadzenia ćwiczeń z wojskami”

gen. broni Edward PIETRZYK

SPIS TREŚCI

WSTĘP

ZAŁĄCZNIKI 68

WSTĘP

S

zkolenie Wojsk Lądowych RP ma zapewnić zdolność do wypełniania konstytucyjnych zadań w zakresie bezpieczeństwa państwa w czasie pokoju, kryzysu i wojny. Szerokie spektrum zadań, jakie mogą wykonywać pododdziały Wojsk Lądowych RP w układzie narodowym, sojuszniczym, koalicyjnym wskazuje na potrzebę ciągłego szkolenia oraz doskonalenia i przygotowania do realizacji coraz bardziej złożonych zadań, nie tylko na terytorium kraju, ale także poza jego granicami. Efektywność szkolenia i przygotowania zależy w głównej mierze od właściwego (precyzyjnego) określenia celów i zadań szkoleniowych oraz podejmowanych przez dowódców pododdziałów skutecznych i sprawnych działań przy zachowaniu odpowiednich standardów oraz racjonalnego zużycia środków materiałowych przeznaczonych na szkolenie.

Dlatego tak ważnym elementem, decydującym o skuteczności szkolenia, jest odpowiednie przygotowanie i prowadzenie ćwiczeń (zajęć) taktycznych, a przede wszystkim osób odpowiedzialnych za ich realizację. Wpływa to na optymalne wykorzystanie czasu przewidzianego do zorganizowania i przeprowadzenia ćwiczenia (zajęcia), a tym samym sprzyja osiąganiu założonych celów szkoleniowych.

Realizacji powyższych zadań służy prezentowana pozycja wydawnicza, której celem jest usystematyzowanie sposobów przygotowania i prowadzenia ćwiczeń (zajęć) taktycznych oraz ujednolicenie zasad wykonywania dokumentów szkoleniowych poprzez przedstawienie przykładowych typowych dokumentów.

ROZDZIAŁ I Zasady ogólne, charakterystyka ćwiczeń taktycznych z wojskami

    1. Przeznaczenie metodyki przygotowania i prowadzenia ćwiczeń (zajęć) z wojskami w wojskach lądowych - szczebel: kompania/pluton/drużyna.

N

iniejszy poradnik metodyczny jest przeznaczony dla dowódcy batalionu jako materiał pomocniczy podczas organizowania i przygotowania ćwiczeń taktycznych/ zgrywających w pododdziałach piechoty i czołgów. W wyniku przeprowadzonego ćwiczenia dowódca batalionu dokonuje oceny przygotowania dowódcy kompanii do dowodzenia pododdziałem w walce oraz dokonuje praktycznego sprawdzianu wyszkolenia bojowego w ramach wykonywania zadań w składzie plutonu i kompanii.

Niniejszy poradnik metodyczny jest również przeznaczony dla dowódców kompanii ogólnowojskowych jako materiał pomocniczy podczas organizowania i przygotowania zajęć taktycznych na szczeblu plutonu/kompanii w pododdziałach zmechanizowanych.

W wyniku przeprowadzonych zajęć dowódca kompanii przygotowuje pododdział do prowadzenia działań taktycznych oraz dokonuje oceny przygotowania dowódców plutonów do dowodzenia pododdziałem w walce oraz dokonuje także praktycznego sprawdzianu wyszkolenia taktycznego plutonu w ramach wykonywania zadania bojowego w składzie kompanii.

Zasady ogólne.

  1. Ćwiczenie taktyczne jest najwyższą formą sprawdzianu wyszkolenia bojowego kompanii oraz dowódców, poprzedzone jest realizacją 1-2 ćwiczeń zgrywających kompanię;

  2. Ćwiczenie taktyczne realizowane jest raz na zakończenie okresu kadencji i stanowi podstawę do opiniowania dowódcy pododdziału;

  3. Prowadzi się je w wymiarze do trzech dób, na poligonach w najwyższym okresie szkolenia pododdziału;

  4. Ćwiczenie taktyczne prowadzi dowódca batalionu, poprzedza je ćwiczeniem epizodycznym z dowódcami pododdziałów i dowództwem batalionu lub treningiem sztabowym ze sztabem batalionu;

  5. W ramach ćwiczenia taktycznego dowódca batalionu realizuje zgrywanie wybranych podsystemów systemu walki.

  6. Zajęcia taktyczne realizowane na szczeblu plutonu w okresie zgrywania w ramach pododdziału mają za zadanie przygotowanie żołnierzy i zgranie pododdziału do działania w ramach plutonu.

  7. Po zrealizowaniu zajęć pododdział powinien osiągnąć zdolność do:

      1. Charakterystyka ćwiczenia taktycznego/zgrywającego kompanii

Ćwiczenie taktyczne kompanii jest najwyższą formą praktycznego szkolenia kompanii, w ramach którego dowódca kompanii dąży do wykonania określonego zadania bojowego, na tle opracowanej sytuacji taktycznej, rozwiązuje problemy
z zakresu przygotowania i prowadzenia podstawowych rodzajów walki;

Celem ćwiczenia taktycznego/zgrywającego jest zgranie działania plutonów w ramach kompanii, zgranie pododdziałów wsparcia i zabezpieczenia TGB w warunkach najbardziej zbliżonych do rzeczywistej walki oraz wyrabianie właściwych umiejętności i nawyków, które są niezbędne w walce;

Istota tego ćwiczenia polega na tym, że oprócz ćwiczącego pododdziału powinny brać w nim udział wyznaczone pododdziały wsparcia i zabezpieczenia TGB, umożliwiające osiągnięcie założonych celów ćwiczenia. Dla zwiększenia realizmu ćwiczenia, działania niećwiczących kompanii, sił przełożonego i sąsiadów, powinny być podgrywane, zaś działania przeciwnika pozorowane przez pododdział /grupy/ pozoracji;

Treścią ćwiczenia taktycznego kompanii będzie więc wykonywanie przez plutony rzeczywistych przemieszczeń i manewrów w toku walki, efektywne wykorzystanie elementów rozpoznania, dowodzenia i ognia, planowanie i prowadzenie ognia, działań logistycznych i zabezpieczenia bojowego, a także tworzenie elementów infrastruktury inżynieryjnej;

Przebieg: ćwiczenie taktyczne rozpoczyna się z zasady od sprawdzenia realizacji wybranych elementów OWSGB w MCzP, sposobu przemieszczenia i rozmieszczenia kompanii w rejonie alarmowym lub wyjściowym do ćwiczenia. Kierownictwo ćwiczenia przybywa do ćwiczącego pododdziału bezpośrednio przed rozpoczęciem ćwiczenia lub do rejonu wyjściowego (ćwiczeń). Może również przed rozpoczęciem ćwiczenia przybyć do rejonu alarmowego, jeżeli sytuacja wyjściowa na pierwszy dzień ćwiczenia (zadanie, zarządzenie) wręczana będzie ćwiczącym po osiągnięciu tego rejonu. Kierownictwo kontroluje sposób realizacji przedsięwzięć dowodzenia kompanią, stan wyszkolenia oraz przygotowania sprzętu bojowego
i zorganizowanie przedsięwzięć zabezpieczenia działań bojowych.

Kierowanie ćwiczeniem w dynamice walki powinno być ukierunkowane na zapewnieniu terminowego rozwoju sytuacji taktycznej, kontroli obiegu informacji
o sytuacji oraz reakcji ćwiczących na zachodzące w niej zmiany (podgrywane incydenty). W wypadku nieprzemyślanych decyzji i niewłaściwego działania wojsk należy stosować kary taktyczne. Decyzje słuszne nagradza się przyznawaniem powodzenia ćwiczącym.

Wszystkie wiadomości podawane ćwiczącym powinny wynikać z działania ćwiczących. Tworzenie kolejnych sytuacji przez kierownictwo ćwiczenia powinno wynikać z aktualnego położenia elementów ugrupowania bojowego ćwiczących i uzyskanych przez nich wiadomości (informacji) o przeciwniku. Informacje przekazuje się sposobami i drogą odpowiadającą ćwiczącemu szczeblowi dowodzenia. Istotną rolę w rozgrywaniu poszczególnych sytuacji spełniają rozjemcy terenowi, działanie grup pozoracji pola walki i pododdział pozoracji sił przeciwnika. Wpływają oni na przebieg działań bojowych poprzez określenie położenia wojsk, strat w stanie osobowym i sprzęcie pododdziałów, a także odpowiednie pozorowanie środków walki i obiektów przeciwnika oraz rejonów skażeń, gdyż z tego wynikają decyzję ćwiczącego dowódcy o dalszym sposobie prowadzenia działań.

W celu urealnienia działań bojowych, szczególnie w ramach prowadzenia ćwiczeń dwustronnych, należy dążyć do szerokiego wykorzystania w nich laserowych symulatorów strzelań broni ręcznej i pokładowej.

Ważnym zagadnieniem w ćwiczeniach taktycznych jest rozpoznanie środków ogniowych, intensywności ich działania oraz rozlokowania stanowisk ogniowych przeciwnika. Należy śledzić działania dowódców, zwracając szczególną uwagę na sposób łączenia realizacji zadań bojowych z likwidacją skutków uderzeń.

Jednym z warunków efektywnego wpływu kierownictwa na przebieg ćwiczenia jest określenie strat wynikłych w toku prowadzonych działań, uwzględniające przy tym potrzebę stworzenia dowódcom warunków do nabycia praktyki w organizowaniu odtwarzania zdolności bojowej pododdziału, w tym po uderzeniach z powietrza, uderzeniach bronią masowego rażenia i występowania zdarzeń typu ROTA,
a elementom logistycznym - organizowanie remontów, udzielania pomocy medycznej, itp.

    1. Układ i zawartość dokumentu

Na dokumentację ćwiczeń składa się zbiór dokumentów, opracowywanych w formie graficznej i opisowej.

      1. Dokumenty organizacyjne do ćwiczenia taktycznego/ zgrywającego kompanii:

  1. Rozkaz w sprawie przygotowania ćwiczenia - opracowywany i podawany w rozkazie dziennym batalionu (załącznik A);

  2. Koncepcja przygotowania i przeprowadzenia ćwiczenia (załącznik B);

  3. Rozkaz organizacyjny w sprawie przeprowadzenia ćwiczenia (załącznik C).

Ponadto opracowywane są następujące dokumenty organizacyjne:

  1. Harmonogram przygotowania ćwiczenia, w którym przedstawia się koncepcję opracowania dokumentów i zorganizowania ćwiczenia. Określa się w nim przedsięwzięcia głównych wykonawców i współwykonawców,
    a także terminy ich realizacji:

    1. prowadzenie rekonesansu przez Zespół Autorski;

    2. opracowanie zasadniczych dokumentów ćwiczenia;

    3. przygotowanie miejsc pracy i logistycznego zabezpieczenia kierownictwa ćwiczenia;

    4. przygotowanie rejonu ćwiczenia;

    5. organizację systemu łączności kierownictwa ćwiczenia;

    6. zabezpieczenie logistyczne ćwiczących;

    7. wręczenie ćwiczącym sytuacji wyjściowej do ćwiczenia;

    8. prowadzenie szkolenia kierownictwa ćwiczenia;

    9. osiągnięcie gotowości do ćwiczenia przez kierownictwo i ćwiczących.

  2. Plan rekonesansu zespołu autorskiego wykonuje się w formie opisowej,
    w którym ujmuje się:

    1. cel;

    2. termin przeprowadzenia;

    3. skład grupy rekonesansowej;

    4. punkty i czas pracy oraz rozpatrywane zagadnienia;

    5. środki transportowe wydzielone na zabezpieczenie rekonesansu;

    6. miejsce zbiórki i czas wyjazdu;

    7. drogi dojazdu na poszczególne punkty wraz z kalkulacją czasu;

    8. sposób utrzymania łączności z garnizonem.

Rekonesans prowadzi się przed wyjazdem na poligon.

  1. Plan szkolenia kierownictwa ćwiczenia wykonuje sięw formie opisowej w celu praktycznego przygotowania kierownictwa ćwiczenia do wykonania obowiązków w czasie ćwiczenia. Ujmuje się w nim następujące problemy:

    1. wydanie wytycznych dotyczących praktycznej pracy kierownictwa ćwiczenia ( grup);

    2. praktyczne przygotowanie się składu kierownictwa ćwiczenia (grup) do wykonywania obowiązków w czasie ćwiczenia;

    3. omówienie spraw organizacyjnych;

    4. inne, wynikające ze specyfiki ćwiczenia i warunków jego organizacji.

a) Dokumenty dla kierownictwa ćwiczenia:

  1. „Plan konspekt do organizacji i przeprowadzenia ćwiczenia”(załącznik D). Głównym dokumentem, który stanowi podstawę organizacji ćwiczenia na szczeblu kompanii jest plan konspekt, który powinien zawierać:

    1. temat, cele szkoleniowe i czas trwania ćwiczenia;

    2. miejsce przeprowadzenia ćwiczenia;

    3. skład ćwiczących (w tym elementy wsparcia oraz rodzajów wojsk
      i zabezpieczenia logistycznego);

    4. wskazówki organizacyjno-metodyczne;

    5. podstawowe przepisy bezpieczeństwa;

    6. dotychczasowe działania, położenie wojsk i zamiary walki stron;

    7. etapy ćwiczenia (czas trwania, zagadnienia szkoleniowe, zasadnicze przedsięwzięcia realizowane przez kierownika ćwiczenia i ćwiczących).

Ponadto do planu opracowuje się w formie załączników:

Uzupełnieniem części opisowej planu konspektu jest część graficzna
(na mapie), w której ujmuje się:

b) Dokumenty dla ćwiczących:

  1. Sytuacja wyjściowa na pierwszy dzień ćwiczenia (załącznik E).

Treść sytuacji wyjściowej na pierwszy dzień ćwiczenia powinna uzmysłowić ćwiczącym warunki bojowe przeciwstawnych stron, w ramach których ich dowódcy - po otrzymaniu zadania bojowego - będą przygotowywać walkę i kierować nią;

  1. Rozkazy i zarządzenia bojowe (załącznik F i G).

Ćwiczący dowódca w toku ćwiczenia powinien kierować działaniami na podstawie otrzymanych od kierownictwa ćwiczenia rozkazów i zarządzeń bojowych opracowanych na podstawie „Planu przeprowadzenia ćwiczenia” oraz decyzji dowódcy (przełożonego ćwiczącego szczebla dowodzenia).

Ponadto metodyka przedstawia w formie graficznej - „Czynności Kierownika ćwiczenia w zakresie przygotowania się do zajęć” (załącznik H) oraz modelowy skład kierownictwa ćwiczenia (załącznik I).

      1. Dokumentacja szkoleniowa do zajęć na szczeblu pluton/drużyna

W szkoleniu wojsk elementem decydującym o właściwym przeprowadzeniu wcześniej zaplanowanych zajęć jest przygotowanie dokumentacji szkoleniowej.

Dokumentami szkoleniowymi nazywamy opracowania pisemne i graficzne określające merytoryczną i metodyczną stronę zajęcia. Obejmują one między innymi opracowania metodyczne, instrukcje, regulaminy, konspekty, plany - konspekty, plany pracy, pomoce szkoleniowe.

Dokumentacja szkoleniowa obowiązuje zarówno organizatora - kierownika zajęć, jak i instruktorów -- bezpośrednio szkolących żołnierzy na punktach nauczania.

Opracowanie dokumentacji jest formą indywidualnego przygotowania się osób funkcyjnych, które będą uczestniczyć w realizacji procesu szkolenia. Dokumentacja ta spełnia funkcje:

  1. utylitarną - praktyczną mającą charakter użyteczny /pomoc dydaktyczna w aspekcie szkoleniowo - metodycznym/.

  2. ewaluacyjną - umożliwiającą antycypowanie przyszłego stanu rzeczy jako możliwego, a zarazem pożądanego do osiągnięcia.

Istotą opracowywania dokumentacji szkoleniowej jest takie profesjonalne przygotowanie zajęć pod względem organizacyjnym, merytorycznym i metodycznym, aby organizator /kierownik/ zajęć /szkolenia/ oraz ich realizatorzy /kierownik i  instruktorzy/ w sposób jednoznaczny rozumieli swoją rolę oraz wiedzieli czego, w jaki sposób i w jakim zakresie uczyć szkolonych. Powinni również wiedzieć, przy pomocy jakich środków szkoleniowo - metodycznych - uwzględniając czynniki czasowo - przestrzenne i zachowanie optymalnych środków bezpieczeństwa - zrealizować poszczególne zagadnienia szkoleniowe, osiągając tym samym zakładane cele szkoleniowe.

Wynika z tego, że dokumentacja szkoleniowa spełnia także funkcję dydaktyczną, gdyż ujmuje zaplanowane z odpowiednim wyprzedzeniem, świadome czynności szkolących i szkolonych, związane ze szkoleniem, przebiegiem /realizacją/ szkolenia, doborem odpowiednich treści /zagadnień szkoleniowych/, form, metod i środków dydaktycznych oraz warunków organizacyjno - środowiskowych /bazy szkoleniowej i zabezpieczenia materiałowego) tego szkolenia.

Na podstawie powyższych uogólnień można stwierdzić, iż dokumentacja szkoleniowa spełnia kluczową rolę w zakresie planowania, organizacji oraz realizacji szkolenia żołnierzy /pododdziałów/ i jest odzwierciedleniem przyjętej przez organizatora /kierownika/ zajęć strategii szkolenia.

Dlatego też osoby bezpośrednio odpowiedzialne za realizację procesu szkolenia żołnierzy /pododdziałów/ powinni priorytetowo traktować problematykę związaną z przygotowaniem i opracowaniem tej dokumentacji.

Dowódca plutonu lub drużyny (załogi) będzie najczęściej wykonawcą następujących dokumentów szkoleniowych: konspektu, planu - konspektu lub planu pracy.

Pierwsze dwa dokumenty wykonują kierownicy /organizatorzy/ zajęć, natomiast plan pracy wykonuje instruktor. Najczęściej jest to dowódca drużyny (załogi), który w czasie zajęć spełnia rolę instruktora, ale może to być inny, dobrze wyszkolony i przygotowany przez kierownika zajęcia żołnierz. Należy również pamiętać, że plan pracy instruktora może opracować np. dowódca plutonu, ale wówczas kierownikiem zajęć jest jego przełożony, który opracowuje konspekt lub
plan- konspekt.

Konspekt stanowi bardzo szczegółowy projekt lub scenariusz zajęcia wyrażający stronę organizacyjną oraz model metodycznego jego prowadzenia. Jego treść powinna być dostosowana do specyfiki przedmiotu, formy i metod, jakimi będzie prowadzone zajęcie.

Jego układ dotyczący przebiegu zajęć może być wykonany w formie tabelarycznej lub opisowej i powinien w sposób wyraźny i jednoznaczny odzwierciedlać przedsięwzięcia dowódcy (kierownika zajęć) oraz stosowane przez niego środki, a także planowane lub przewidywane czynności żołnierzy (podwładnych), zmierzające do osiągnięcia zamierzonych celów szkoleniowych. Konspekt powinni opracowywać (lub korzystać z takiego opracowania) dowódcy
o małym stażu i doświadczeniu dydaktycznym.

Konspekt może mieć różny układ, w zależności od miejsca realizacji zajęcia (teren, sala), ale powinien zawierać:

Przebieg zajęcia w planie - konspekcie może być przedstawiony w formie opisowej z elementami graficznymi (np.: schemat organizacji zajęcia na zrealizowanie danego tematu z podziałem na kolejne dni) lub w formie tabelarycznej, w której ujmuje się:

UWAGA: W przypadku gdy kierownik zajęć - dowódca plutonu prowadzi szkolenie na zasadniczym punkcie nauczania, to w części tabelarycznej opracowuje tylko zagadnienia ze swojego punktu nauczania.

Dodatkowo konspekt może zawierać:

Plan-konspekt w przeciwieństwie do konspektu - jest dokumentem bardziej ogólnym. Wykonuje się go do realizacji tematów i zajęć, których przeprowadzenie zarówno pod względem organizacyjnym jak i merytorycznym nie przedstawia większych trudności. Opracowują go zazwyczaj profesjonaliści, którzy doskonale znają tematykę realizowanych zajęć i zagadnień. Wiedzą również, jak należy rozwiązywać pojawiające się problemy. Nie oznacza to, że dokument ten powinien być opracowany w sposób pobieżny i nieprzemyślany. Wręcz przeciwnie. Powinien być on ogólniejszy, ale opracowany w sposób bardzo „przejrzysty” /czytelny/ i jednoznaczny /schematyczny/ tak, aby w sposób zrozumiały ukazywał najistotniejsze przedsięwzięcia i zadania przewidziane do zrealizowania przez organizatora /kierownika/ i szkolonych w czasie zajęć programowych. Nieprzestrzeganie powyższych zasad prowadzić może do „nadmiernej” rutyny opracowującego dany dokument i wówczas plan - konspekt może być nieprzydatny do zajęć, a co gorsze - może nie zawierać istotnych treści, np. związanych z przepisami bezpieczeństwa czy wskazówkami organizacyjno - metodycznymi itp., które są niezbędne.

Układ planu-konspektu zawiera w większości te same elementy, które ujmuje się w konspekcie. Zasadnicza różnica wynika w sposobie opracowania części głównej (zasadniczej) zajęcia. Treści poszczególnych zagadnień i problemów w nich rozpatrywanych przedstawia się mniej szczegółowo, stosując uogólnienia (hasła), którymi wywołuje się określone sytuacje dydaktyczne. Również czynności dowódcy (kierownika zajęć, instruktora) i czynności szkolonych pod względem merytorycznym przedstawia się w większym stopniu uogólnienia. Plan-konspekt powinni opracowywać tylko dowódcy o większym stażu i doświadczeniu dydaktycznym, np. dowódcy, którzy przynajmniej raz prowadzili szkolenie w danym etapie szkolenia. Decyzję dotyczącą zezwolenia na opracowywanie planów-konspektów do zajęć podejmuje bezpośredni przełożony.

Forma ww. dokumentów, tj. konspektu i planu - konspektu jest zazwyczaj taka sama, a różnica dotyczy zakresu ujętych treści. Układ konspektu (planu konspektu) do zajęć praktycznych - załącznik 1.

Opracowując dokumentację do zajęć praktycznych, należy wyeksponować najbardziej istotne szczegóły, a wykonywane przez szkolonych czynności praktyczne można przedstawić w sposób tabelaryczny. Przy tym należy uwzględnić tzw. czynniki czasowo - przestrzenne /schematy organizacji z rozbiciem czasowym itp./.

Bardzo ważnym „zabiegiem” przy opracowywaniu tego typu dokumentacji jest z jednej strony uwzględnienie określonych elementów szkoleniowo-metodycznych dotyczących danej specjalności wojskowej, a z drugiej - stałe aktualizowanie przekazywanych treści. W związku z powyższym istotną rolę odgrywają różnego rodzaju kursy instruktorsko - metodyczne, np. przed rozpoczęciem nowego cyklu szkoleniowego w danym pododdziale. Poprzez ustalenie jednolitości i jednoznaczności w wykonywaniu ww. dokumentów wpływa się na poprawną realizację zajęć, co bezpośrednio przekłada się na poziom szkolenia.

Plan pracy przygotowują - zgodnie z wcześniej udzielonym przez kierownika zajęć instruktażem - instruktorzy /dowódcy drużyn/. Jest on opracowywany w sposób bardzo szczegółowy i oprócz nazwy zagadnienia oraz czasu realizacji zawiera dane dotyczące zabezpieczenia materiałowo - technicznego oraz warunków bezpieczeństwa, a także rozpisane w sposób szczegółowy czynności zarówno prowadzącego szkolenie /instruktora/ na punkcie nauczania, jak i szkolących się słuchaczy /żołnierzy/ ujętych w formie tabelarycznej. Czynności te opisane są zgodnie z tokiem zajęć /część wstępna, główna i końcowa/ oraz zgodnie z tzw. „podstawowym lub problemowym modelem nauczania (instruowania)”, wg którego dany instruktor szkoli słuchaczy /żołnierzy/. Istotą każdego planu pracy jest jego wysoki poziom uszczegółowienia, tzn. że w sposób jednoznaczny określa kto, jak, kiedy i na jakie komendy realizuje nakazane czynności, kiedy przerywa ćwiczenie i przystępuje do następnych czynności itp. Takie przygotowanie dokumentu sprawia, że może on być wykorzystany - po krótkim zapoznaniu się z jego treścią - przez każdego, dobrze wyszkolonego podoficera np. kiedy dany instruktor jest nieobecny /podróż służbowa, choroba, itp./ Zapewnia to właściwą realizację zajęć bez konieczności np. łączenia grup czy przekładania zajęć na inny termin.

Instruktor, przygotowując się do praktycznej realizacji zagadnienia, musi przeznaczyć odpowiednią ilość czasu na przyswojenie sobie określonych treści oraz przemyślenie i przećwiczenie wszystkich czynności, jakie będzie realizował na punkcie nauczania w ramach zajęć programowych.

Instruktor powinien, w sposób kompetentny i profesjonalny, opracować plan pracy do prowadzenia zagadnienia na punkcie nauczania. Służą temu szczegółowe wytyczne, których podczas instruktażu udzielił kierownik /prowadzący/ zajęcia.

Układ planu pracy - załącznik 2.

    1. Podstawowe pojęcia i definicje dotyczące metodyki

      1. Formy szkolenia wojsk

Formy szkolenia stanowią zewnętrzną, organizacyjną stronę szkolenia, określającą warunki w jakich przebiega proces nauczania. Odpowiadają one na pytanie: kogo, gdzie, kiedy, w jakim układzie szkolić, aby osiągnąć cel dydaktyczny. Forma szkolenia określa więc zewnętrzny model zajęcia, natomiast nie wyjaśnia jak szkolić (uczyć).

Stosowane w Wojskach Lądowych formy organizacyjne szkolenia są zróżnicowane stosownie do podmiotów szkolenia: dowództw i sztabów, pododdziałów oraz w przygotowaniu metodycznym dowódców, instruktorów.

Właściwy dobór form organizacyjnych wywiera istotne znaczenie na efektywność szkolenia. Formy należy dobierać w taki sposób, aby odpowiadały one określonemu szczeblowi dowodzenia, rzeczywistym potrzebom, warunkom
i możliwościom ich zrealizowania oraz poziomowi intelektualnemu uczestników szkolenia.

Do najczęściej stosowanych form szkolenia, wspólnych dla wszystkich rodzajów wojsk, należą:

Musztra bojowa - jest formą stosowaną głównie w szkoleniu taktycznym. Istota tej formy sprowadza się do następujących cech:

Formę musztry bojowej stosuje się do szkolenia pojedynczego żołnierza, jak również całych pododdziałów (zespołów). W szkoleniu tą formą można poszczególne zagadnienia szkolić na odrębnym tle taktycznym (sytuacji).

Zajęcia (ćwiczenia) praktyczne są formą nauczania stosowaną w realizacji zajęć z różnych przedmiotów szkolenia wojskowego. Głównym celem zajęć praktycznych jest nauczenie:

Trening jest formą doskonalenia umiejętności pojedynczego żołnierza oraz pododdziałów (zespołów) mający na celu utrzymanie:

Ćwiczenie taktyczne jest najbardziej złożoną formą nauczania praktycznego taktyki działania.

Ćwiczenie taktyczne może mieć charakter ćwiczenia:

Z uwagi na duży stopień trudności i złożoności ćwiczenia, realizacja założonych celów szkoleniowych powinna być starannie i wszechstronnie przygotowana, zorganizowana i zabezpieczona oraz poprzedzona zajęciami
o charakterze przygotowawczym takimi jak: ćwiczenia prowadzone w formie musztry bojowej, zajęcia zgrywające, instruktaż i trening.

Celem ćwiczenia taktycznego jest zgrywanie działania dowództwa
i pododdziałów w warunkach najbardziej zbliżonych do rzeczywistych realiów wykonywania przyszłych zadań militarnych i niemilitarnych.

Treścią ćwiczenia jest praktyczne wykonywanie wszystkich przewidzianych dla nich zadań wynikających z przygotowania i prowadzenia działań w różnych warunkach terenowych i klimatycznych;

Ćwiczenia taktyczno-specjalne (łączności, logistyczne, artyleryjskie, rozpoznawcze, itp.) to rodzaj ćwiczenia, który stosowany jest w szkoleniu bojowym pododdziałów rodzajów wojsk i służb od plutonu do batalionu (równorzędny).

Celem tych ćwiczeń jest zgrywanie (doskonalenie) elementów systemu walki pododdziałów rodzajów wojsk do dowodzenia w warunkach zbliżonych do rzeczywistych oraz wyrabianie nawyków niezbędnych podczas dowodzenia walce.

Treścią tych ćwiczeń jest szkolenia (doskonalenie, trenowanie, zgrywanie) dowódców pododdziałów rodzajów wojsk i służb oraz przygotowania ich do ćwiczeń taktycznych z oddziałami i pododdziałami ogólnowojskowymi.

      1. Metody szkolenia

Metoda nauczania jest to naukowo opracowany sposób przekazywania wiedzy szkolonym w celu wyposażenia ich w wiadomości, wyrobienia umiejętności oraz nawyków. Metody nauczania odpowiadają na pytanie „jak uczyć”, czyli, w jaki sposób należy przekazywać wiedzę, aby umożliwić jej opanowanie oraz zapewnić kształtowanie odpowiednich umiejętności, pożądanych nawyków, postaw i cech charakteru.

W działalności szkoleniowej wykorzystuje się te metody, które pozwalają szkolonym w krótkim czasie opanować wiedzę specjalistyczną oraz wyrabiają umiejętności i nawyki.

Do metod tych należą: metody podające, poglądowe, praktyczne, problemowe.

Przy doborze metod szkolenia należy kierować się zasadą „W nauczaniu ta metoda jest właściwa, która jest skuteczna”. Postępując zgodnie z tą zasadą, należy:

Metody podające są najczęściej stosowanie w szkoleniu teoretycznym i obejmują: wykład (informacyjny, problemowy, konserwatoryjny), pogadankę, dyskusję i opis.

Wykład informacyjny jest metodą słowną polegającą na przekazywaniu wiedzy w sposób chronologiczny i logiczny. Wymaga od żołnierzy dużej koncentracji uwagi i dojrzałości intelektualnej. Stosowany jest głównie w szkolnictwie wojskowym.

Polega na przekazaniu szkolonym przez prowadzącego zajęcia określonej porcji informacji gotowej do zapamiętania. Informacje te dotyczą w głównej mierze faktów, zjawisk, danych taktyczno-technicznych lub operacyjno-taktycznych, kierunków i tendencji rozwoju określonych dziedzin wiedzy, zjawisk, procesów itp.

Wykład informacyjny składa się z trzech części: wprowadzającej, głównej i podsumowującej.

Metody poglądowe nazywane „eksponującymi” obejmują:

Pokaz umożliwia zaznajomienie żołnierzy z nowymi zagadnieniami w znacznie krótszym czasie i w połączeniu z innymi metodami pozwala osiągnąć najlepsze efekty szkolenia. Pokaz przedmiotów (broni i sprzętu wojskowego) polega na demonstrowaniu ich najbardziej istotnych właściwości i możliwości, połączonym
z opisem danego przedmiotu i sposobu posługiwania się nim.

Pokaz działania ma szczególne znaczenie w procesie szkolenia żołnierzy służby zasadniczej w jego początkowym etapie. Pokaz działania stosuje się głównie
w czasie nauczania prostych czynności (musztra, działania pojedynczego żołnierza, zachowania na strzelnicy itp.).

Pokaz działania (ćwiczenia) ma szczególne znaczenie w początkowym etapie szkolenia żołnierzy. Stosuje się go w nauczaniu wykonywania prostych czynności
z musztry, taktyki, itp.

Wykorzystanie w czasie pokazu filmów szkoleniowych, zestawów przeźroczy wraz z nagraniami dźwięku wzbogaca szkolenie, umożliwia szkolonym lepsze przyswajanie wiedzy.

W przygotowaniu metodycznym dowódców, wykładowców i instruktorów, metodę pokazu stosuje się w celu zaprezentowania sposobu prowadzenia zajęć (ćwiczeń).

Metody praktyczne to różnego rodzaju ćwiczenia, mające na celu zarówno wyrobienie określonych umiejętności praktycznych niezbędnych na polu walki, posługiwanie się uzbrojeniem i sprzętem wojskowym, jak również kształtowanie sposobu myślenia w kategoriach taktyczno-operacyjnych, zwłaszcza wykorzystanie wiedzy do rozwiązywania złożonych problemów pola walki.

W szkoleniu operacyjno-taktycznym najpowszechniejsze są metody ćwiczeń typu sensorycznego. Mają one na celu kształtowanie umiejętności oficerów
w rozwiązywaniu problemów taktycznych oraz w pracy sztabowej. Pozwalają na doskonalenie umiejętności myślowych takich jak: analizowanie, syntezowanie, porównanie, wnioskowanie, uogólnianie, itp.

Ćwiczenia motoryczne służą głównie przygotowaniu żołnierzy pod względem sprawnościowym, wyrabianiu wytrzymałości fizycznej i odporności na zmęczenie.

Metody problemowe stosowane w nauczaniu (kształceniu) kadry oraz dowództw. Mają one na celu motywowanie szkolonych do samodzielnego opanowania określonego zakresu wiedzy, który umożliwia rozwiązywanie zadań (problemów), będących przedmiotem rozważań w czasie zajęć.

Metody poszukujące są szczególnie efektywne w nauczaniu taktyki. Służą one wyrabianiu inwencji i dociekliwości żołnierzy, rozwijaniu ich zdolności do samodzielnego myślenia, szybkiego i prawidłowego reagowania na sytuacje, pobudzają do aktywnego działania. Uczą formułowania i wypowiadania myśli oraz odpowiedzialności za podjęte decyzje. Metody te mogą być stosowane na wszystkich poziomach szkolenia kadry.

Do metod poszukujących zaliczamy:

Metoda przypadku polega na przedstawieniu uczestnikom zajęć jakiegoś zdarzenia (autentycznego lub fikcyjnego), w którym powinno się dostrzec problemy do rozwiązania. Opis ten nie zawiera jednak wszystkich informacji niezbędnych do rozwiązania zawartych w nim problemów, ponieważ metoda ta ma służyć również wyrabianiu umiejętności gromadzenia analizowania i uzupełniania informacji, dzięki którym możliwe będzie dopiero rozwiązanie problemu. Uczestnicy zajęć mają więc do czynienia z sytuacją bardziej zbliżoną do życia, bo w rzeczywistości częściej mamy do czynienia z problemami, które musimy rozwiązać nie mając o nich pełnej informacji.

W metodzie tej można wyróżnić kilka charakterystycznych etapów:

Stosowanie tej metody przynosi lepsze efekty, gdy przedstawiany opis przypadku umożliwia więcej niż jedno rozwiązanie, z których każde ma inne zalety. W takiej sytuacji należy wypracowane przez uczestników zajęć rozwiązanie porównać z pozostałymi możliwymi rozwiązaniami, ustalić ich wady i zalety i wspólnie dokonać ostatecznej oceny tego rozwiązania.

Metody aktywizujące służą do pobudzania aktywności żołnierzy, którzy są czynnymi uczestnikami zajęć. Prowadzący zajęcia ogranicza się do roli organizatora (inspiratora). W czasie zajęć ukierunkowuje jego uczestników na rozwiązywanie zagadnień, które są przedmiotem szkolenia.

Metody aktywizujące to m.in. :

1) Metoda sytuacyjna polega na przydzieleniu szkolonemu określonej funkcji (mogą wszyscy szkoleni występować w tej samej roli). Dowódca (wykładowca) stawia ich w konkretnej sytuacji, którą przedstawia opisowo, rysunkowo lub przy pomocy technicznych środków nauczania, po czym poleca opracować prawidłowe rozwiązanie (podjąć decyzję) adekwatną do sytuacji.

2) Metoda inscenizacyjna polega na tym, że kierownik ćwiczenia urządza w warunkach ćwiczenia zbliżone do rzeczywistych warunków pola walki, określone sytuacje ćwiczebne, w których szkoleni żołnierze w trakcie ćwiczenia muszą się znaleźć. Ich zadaniem jest znalezienie właściwego rozwiązania tych sytuacji poprzez podjęcie decyzji i jej zrealizowanie.

3) Dyskusja związana z wykładem ma na celu zorientowanie się, na ile przedstawione w czasie wykładu treści są zrozumiałe dla szkolonych oraz wyjaśnienie powstałych wątpliwości. Pozwala również prowadzącemu na wyjaśnienie złożonych problemów, które trudno jest przedstawić przy pomocy samego wykładu. Metoda ta stosowana jest głównie w szkoleniu operacyjno -taktycznym dowództw oraz w szkolnictwie wojskowym.

4) Dyskusja okrągłego stołu polega na swobodnej wymianie poglądów pomiędzy prowadzącym zajęcia i uczestnikami szkolenia. Celem dyskusji jest doprowadzenie do zbliżenia stanowisk uczestników szkolenia. Metoda ta może być stosowana w wypracowaniu określonych rozwiązań dotyczących prowadzenia działań bojowych, prowadzenia przyszłych zajęć itp.

  1. ROZDZIAŁ II Przygotowanie ćwiczenia taktycznego z wojskami

    1. Czynności zespołu autorskiego

      1. Analiza uwag i wniosków z dotychczas przeprowadzonych zajęć i ćwiczeń w celu wykorzystania przy opracowywaniu ćwiczenia

      1. Spotkanie zespołu autorskiego - I odprawa planistyczna

  1. Analiza tematu i rozkazu dowódcy, w tym:

      1. Dokumenty opracowane po I odprawie planistycznej

  1. Opracowanie planu pracy zespołu autorskiego i harmonogramu przygotowania ćwiczenia;

  2. Opracowanie Koncepcji Przygotowania i Przeprowadzenia Ćwiczenia oraz przedstawienie jej do akceptacji kierownikowi ćwiczenia.

      1. Rekonesans zespołu autorskiego

  1. Zabezpieczenie wydawnictw topograficznych, sprzętu i materiałów pomocniczych;

  2. Zorganizowanie i przeprowadzenie rekonesansu rejonu ćwiczenia.

      1. II odprawa planistyczna

  1. Opracowanie dokumentów składowych Planu Konspektu
    do przeprowadzenia ćwiczenia;

  2. Przegląd i skompletowanie dokumentacji ćwiczenia;

  3. Opracowanie i wydanie Rozkazu organizacyjnego do przeprowadzenia ćwiczenia.

    1. Czynności kierownictwa ćwiczenia

      1. Rola i ogólne zadania kierownictwa ćwiczenia

W celu przygotowania ćwiczenia oraz kierowania jego przebiegiem wyznacza się kierownictwo ćwiczenia (zwane dalej „kierownictwem"). Powołuje się je rozkazem do przygotowania ćwiczenia dowódcy batalionu. Spełnia ono główną rolę w ćwiczeniu.

Kierownictwo odpowiada za:

  1. przygotowanie i przeprowadzenie ćwiczenia:

  • omówienie ćwiczenia;

  • działanie po zakończeniu ćwiczenia.

        1. Skład i zadania osób funkcyjnych i komórek kierownictwa ćwiczenia

    Skład kierownictwa zależy od rodzaju ćwiczenia, jego rozmachu, liczby ćwiczących, założonych celów szkoleniowych. Liczba osób funkcyjnych kierownictwa powinna być ograniczona do niezbędnego minimum, zapewniającego właściwe warunki do przygotowania i przeprowadzenia ćwiczenia.

    W ćwiczeniach taktycznych kompanii modelowy skład kierownictwa ćwiczenia
    przedstawia się następująco:

    1. Kierownik Ćwiczenia;

    2. Zastępca Kierownika Ćwiczenia ds. działań taktycznych i ogniowych;

  • Zastępca Kierownika Ćwiczenia ds. logistycznych

  • a. grupa ds. szkolenia logistycznego

    1. Szef sztabu kierownictwa ćwiczenia.

        1. Zadania osób funkcyjnych i komórek funkcjonalnych kierownictwa ćwiczenia

    1. Kierownik ćwiczenia - odpowiedzialny jest za przygotowanie, przeprowadzenie i omówienie ćwiczenia. Jest przełożonym wszystkich uczestników wchodzących w skład poszczególnych elementów struktury organizacyjnej ćwiczenia.

    Do jego obowiązków należy:

    Ponadto w ćwiczeniach, w ramach których prowadzone są strzelania, do
    jego obowiązków należy:

    1. Zastępca kierownika ćwiczenia - pomaga kierownikowi ćwiczenia
      w organizacji i prowadzeniu ćwiczenia. Jest zastępcą kierownika ćwiczenia ds. działań taktycznych i ogniowych z chwilą rozpoczęcia działań taktycznych. Odpowiada za organizację i kierowanie działaniami pododdziałów (grup) pozoracji pola walki oraz rozjemców. W czasie strzelania pełni on funkcję kierownika strzelania, odpowiada za działanie pododdziałów zgodnie z opracowanym planem przeprowadzenia ćwiczenia i decyzjami kierownika ćwiczenia, kierowanie i utrzymanie stałej łączności
      z obsługami sytuacji tarczowej i imitacji celów oraz rozjemcami ogniowymi. Zastępca odpowiedzialny jest za sporządzenie planu pozorowania pola walki i działań przeciwnika wraz z legendą. Stanowi on podstawę pozoracji pola walki oraz działań przeciwnika, sporządzony jest w formie opisowej
      i graficznej na mapie i powinien zawierać:

    W legendzie do planu podaje się:

    Plan ma na celu umożliwienie stwarzania w czasie ćwiczenia sytuacji typowych dla rzeczywistego pola walki i stanowi podstawę rozegrania działań bojowych.

    Do obowiązków zastępcy należy:

    Ponadto w ćwiczeniach, w ramach których prowadzone są strzelania, do jego obowiązków należy:

    1. Zastępca kierownika ćwiczenia ds. logistycznych - odpowiada za realizację celów i zadań szkolenia logistycznego pododdziałów. Ponadto odpowiada za realność praktycznych zadań zabezpieczenia logistycznego wykonywanych w toku dynamiki działań taktycznych.

    Do jego obowiązków należy:

    1. Szef Sztabu Kierownictwa Ćwiczenia - z upoważnienia kierownika ćwiczenia może wydawać rozkazy, zarządzenia i wytyczne wszystkim uczestnikom ćwiczenia, w szczególności osobom funkcyjnym wchodzącym
      w skład Kierownictwa Ćwiczenia. Do jego obowiązków należy:

    1. Pododdziały (grupy) pozoracji pola walki i działań przeciwnika - realizują zajęcia programowe i odpowiadają za:

    1. Rozjemcy terenowi - na okres rozgrywania działań przez pododdziały, na każdy rejon ich działania wyznacza się rozjemców terenowych. Do obowiązków rozjemców terenowych należy:

    1. Rozjemcy ogniowi - wyznacza się ich do każdego strzelającego plutonu oraz głównego rozjemcę do dowódcy kompanii. Rozjemców ogniowych do pododdziałów innych rodzajów wojsk wyznacza się zgodnie
      z obowiązującymi ich instrukcjami oraz wynikającymi z nich obowiązkami. Do ich zadań należy:

    1. Grupa podawania wiadomości podlega Szefowi sztabu kierownictwa ćwiczenia (choć niecelowe jest tworzenie tej grupy do ćwiczenia na szczeblu kompanii, zadania tej grupy pełni zespół podgrywający dowództwo batalionu i sąsiadów) i odpowiada za:

    1. Grupa zabezpieczenia łączności i stanowiska kierowania ćwiczeniem zobowiązana jest do:

    1. Grupa omówienia ćwiczenia (niecelowe jest tworzenie tej grupy do ćwiczeń do szczebla kompanii) - opracowuje: