Punkt 1)

1. a. Pojęcie: „prawo międzynarodowe publiczne” definicja i geneza.

Prawo międzynarodowe publiczne - jest to zespół norm prawnych regulujących stosunki pomiędzy państwami i innymi podmiotami tego prawa

1.b. Prawo międzynarodowe publiczne a prawo międzynarodowe prywatne.

Prawo międzynarodowe publiczne - to zespół norm, które reguluje stosunki wzajemne między państwami, państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego publicznego.

Prawo międzynarodowe publiczne wyraża interes całej społeczności międzynarodowej

Termin prawa międzynarodowego do literatury wprowadził Jeremy Bentham w 1870r. od tego czasu posługiwano się dwiema nazwami: prawo międzynarodowe i prawo narodów.

W okresie powojennym prof. Ludwik Ehrlich posługiwał się nazwą prawo narodów.

Początkowo używano nazwy prawo narodów z języka łac. Ius gentium.

W starożytnym Rzymie pojęcia te odnosiło się do norm prawa cywilnego i regulowało stosunki obywateli rzymskich z cudzoziemcami.

Z czasem doszło do ujednolicenia nazewnictwa i obecnie rozróżnia się prawo międzyn.publ. i prawo międzyn. prywatne.

Prawo międzynarodowe prywatne- zespół norm, których zadaniem jest wskazanie określonego systemu prawnego (własnego lub obcego państwa), właściwego dla dokonania oceny prawnej konkretnej sytuacji osobistej lub majątkowej.

Wyraża interes jednostek, reguluje stosunki o charakterze cywilnoprawnym, w którym występuje tzw. element obcy, może to być np. obywatelstwo osoby fizycznej, siedziba osoby prawnej.

Prawo to pozwala rozstrzygnąć kwestię jakiego państwa prawo należy zastosować w konkretnej sytuacji. Państwo, które dokonuje oceny nazywamy państwem sądu. Przewaga źródeł krajowych nad legislacją międzynarodową.

Prawo międzyn.publ. tworzone jest na arenie międzynarodowej głównie w drodze traktatów. t

Źródła tego prawa wymienia art.38 Statutu Międzyn. Trybunału Sprawiedliwości.

1. c. Funkcje prawa międzynarodowego -

Regulowanie stosunków zewnętrznych państw: - pokój, bezpieczeństwo, rozwój gospodarczy

-określa syt .państwa w społ. międzynarodowej (prawa przysługujące każdemu państwu od momentu jego powstania);

-ustala ogólne zasady postępowania państw we wzajemnych stosunkach (zasada nieagresji, pokoj. załatw. sporów m-naro;

-reguluje konkretne stos.między państwami (podj. Zobowiązań sojuszniczych-udzielanie pomocy wojskowej, gospodarczej);

-ustala formy wzajemnych stosunków (reguluje to prawo dyplomatyczne i konsularne);

-reguluje spr. zasięgu władzy terytorialnej poszczególnych państw (ustalenie granic państw, regulow. stos. Granicznych);

-ustala reguły postęp.na obszarach nie podleg. niczyjej suwerenności (obszary te to, np. morze pełne, przestrz. kosmiczna)

Oddziaływanie na stosunki wewnętrzne państw - prawa człowieka, równe traktowanie kobiet i mężczyzn, stosunki wizowe

1.d. Podstawy obowiązywania prawa międzynarodowego.

Podstawą obowiązywania normy prawa międzynarodowego jest w stosunku do określonego państwa musi być jego zgoda, obojętnie czy będzie ona wyraźna czy dorozumiana i obojętne jest również w jakiej formie.

1.e. Cechy charakterystyczne prawa międzynarodowego.

Prawo międzynarodowe są tworzone przez same państwa, które są jego podmiotami. Tworzenie prawa jest więc niesformalizowane i zdecentralizowane. Państwa tworzą prawo miedzyn. Zawierając umowy lub stosując określona praktykę, która przekształca się w prawo zwyczajowe.

- Brak ustawodawcy( nie istnieje żaden ponadpaństwowy organ międzyn. Do tworzenia prawa wiążącego dla państw - organem takim nie jest ONZ) oraz fakt, że normy pm tworzone przez te państwa obowiązują tylko te państwa, które wyraziły na to zgodę wiąże się partykularyzm

- Brak zorganizowanego aparatu przymusu (Liga Narodów jako pierwsza podjęła próbę zbudowania aparatu przymusu-nieudaną, obecnie instytucja, która ma prawo stosowania przymusu-sankcji tylko w obronie pokoju lub ataków agresji celem przywrócenia pokoju jest ONZ) - czyli nie może stosować przymusu w każdym przypadku naruszenia prawa międzynarodowego.

Trzy rodzaje sankcji:

1. natury psychologicznej - napiętnowanie naruszającego prawo przez światową opinię publiczną - formalna rezolucja lub orzeczenie organu międzynarodowego

2. natury odwetowej - środki odwetowe to retorsje i represalia - stosowane indywidualnie przez państwo pokrzywdzone lub przy udziale innych państw

3. zorganizowane - stosowane przez właściwy organ międzyn. - sankcje te mogą mieć charakter organizacyjny, tj. wykluczenie z organizacji międzynarodowej, gospodarczy, polityczny a nawet wojskowy

• Brak obowiązkowego sądownictwa - obecnie głównym stałym sądem międzynarodowym jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze. Sady międzynarodowe nie są wyposażone w kompetencję obowiązkową. Kompetencja ta musi opierać się zawsze na zgodzie państw. Gdy kompetencja sądu międzynarodowego zostanie w konkretnym przypadku uznana wtedy wyrok jest bezwzględnie wiążący.

Struktura i charakter norm współczesnego prawa międzynarodowego. Źródła prawa międzynarodowego - wstępna analiza zagadnienia. Umowa międzynarodowa

Punkt 2)

RODZAJE SANKCJI W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM

Mamy trzy rodzaje sankcji w prawie międzynarodowym:

-Sankcję psychologiczną,

-Sankcję odwetową,

-Sankcję zorganizowaną.

Sankcja psychologiczna ma na celu potępienie jednego państwa przez inne państwo czy grupę państw, które uważają, że postępowanie tego państwa jest sprzeczne z prawem międzynarodowym. Celem jej jest zwrócenie uwagi całego społeczeństwa międzynarodowego poprzez sformułowanie negatywnej oceny na zjawisko sprzeczne z prawem międzynarodowym. Sama więc sankcja nie jest skuteczna lecz sygnalizuje całemu światu, że coś złego w danym rejonie się dzieje.

Sankcja odwetowa wywodzi się z nauki biblijnej, a polega na reakcji jednego państwa na działanie drugiego zgodnie lub nie z prawem. Reakcja ta może występować w dwóch postaciach- retorsji i represariów.

Sankcja zorganizowana to reakcja grupy państw, która poprzez organizację międzynarodową. „ wymierzają” sprawiedliwość temu, kto łamie normy prawa międzynarodowego. Sprawiedliwość międzynarodową można uruchomić tylko za zgodą obydwóch państw.

Środki odwetowe w prawie międzynarodowym:

1) retorsje -to działalność odwetowa jaką jedno państwo podejmuje w odpowiedzi na sprzeczne z jego interesami lub nieprzyjazne działanie drugiego państwa takimi samymi środkami. Działanie, które powoduje zastosowanie retorsji nie stanowi pogwałcenia prawa międzynarodowego, podobnie jak sam odwet retorsyjny .Przykładem retorsji może być: podniesienie opłat celnych, ograniczenie wydawania wiz wjazdowych, wysiedlenie obywateli innego państwa.

2)represalia - to odwet w odpowiedzi na bezprawną działalność drugiego państwa, takimi samymi lub podobnymi środkami, a więc również bezprawnymi, lecz usprawiedliwionymi w tej sytuacji

3) embargo, czyli zatrzymanie przedmiotów należących do obcego państwa, przede wszystkim zaś utrzymanie w swoich portach statków należących do obcego państwa przede wszystkim zaś zatrzymanie w swoich portach statków należących do obcego państwa.

4) blokada pokojowa (obecnie zakazana, może być uznana za akt agresji)-to zamkniecie komunikacji z portami lub z wybrzeżem obcego państwa w czasie pokoju

Środki odwetowe jako instytucja służąca pokojowemu rozwiązywaniu sporów międzynarodowych

Zastosowanie środków odwetowych świadczy o tym, że istnieje spór międzynarodowy, ale nie są one sposobem załatwienia sporu. Z pomocą środków odwetowych państwo broni swego stanowiska czyli nie zachowuje się biernie wobec aktów drugiego państwa, godzących jego interesy. Do środków odwetowych zaliczamy retorsje, represalia, embargo. Dawniej również blokada pokojowa uważana była za dopuszczalny środek odwetowy , obecnie jest zakazana.

2A Rodzaje sankcji w prawie międzynarodowym

W prawie międzynarodowym istnieją 3 rodzaje sankcji:

1) sankcja psychologiczna (potępienie jednego państwa przez inne np. potępienie publiczne

w mediach)

2) sankcja zorganizowana (podejmowana w ramach struktur najczęściej międzynarodowych ,

np. sankcja wstrzymania prawa głosu, wykluczenie z organizacji)

3) sankcje odwetowe (mogą być stosowane indywidualnie i zbiorowo np. retorsje, represalia)

2B Środki odwetowe jako szczególny rodzaj sankcji

Środek odwetowy to działalność, którą podejmuje państwo w odpowiedzi na postępowanie innego państwa, które naruszyło jego interesy. Za pomocą śr. odwetowego państwo broni swego stanowiska, czyli nie zachowuje się biernie wobec aktów drugiego państwa.

Do środków odwetowych zalicza się: retorsje, represalia, embargo oraz zakazane blokady pokojowe.

2BI Retorsje

to działalność odwetowa państwa w odpowiedzi na na sprzeczne z jego interesami lub nieprzyjazne działanie drugiego państwa, za pomocą środków takich samych lub podobnych, które spowodowały zastosowanie odwetu.

Przykład retorsji: podniesienie opłat celnych, zażądanie opuszczenia państwa przez obcego dyplomatę.

2BII Represalia

to odwet, który ma charakter nielegalny ale usprawiedliwiony nielegalnością działania poprzednika. Odwet ma cechować proporcjonalność i humanitarność - to 2 reguły represali.

Karta Narodów Zjednoczonych przewiduje zakaz represalia represali z użyciem siły. Bezwzględnie zakazane są represalia godzące w życie lub zdrowie ludności.

Zasada stosunkowości - ten kto na działania bezpośrednie odpowiada taką samą akcją, musi dbać o to, by jego czyny były takie same lub podobne do czynów, które wywołały potrzebę stosowania represaliów.

2BIII Embargo

to środek odwetowy, który oznacza zatrzymanie przedmiotów należących do obcego państwa, przede wszystkim zatrzymanie w swoich portach statków należących do obcego państwa. Przymusowe zatrzymanie cudzej własności to również zatrzymanie cudzego ładunku na statkach państw trzecich.

2BIV Blokada pokojowa

polega na zatrzymaniu, zamknięciu komunikacji z portem lub wybrzeżem obcego państwa w czasie pokoju.

W chwili obecnej blokada pokojowa jest nielegalna uważana jest za akt agresji !!!

Ale jeśli Rada Bezpieczeństwa wezwie do ustanowienia blokady to wtedy jest legalna !!!

2BV Środki odwetowe jako instytucje służące pokojowemu rozwiązywaniu sporów.

Celem stosowania środków odwetowych jest przywrócenie naruszonej równości i zachęcenie do kontynuowania negocjacji. Są jedynym środkiem służącym pokojowemu rozwiązywaniu sporów.

Punkt 3)

Wszystkie normy są równe.

3.a. Zagadnienie hierarchiczności norm prawa międzynarodowego

Normy prawa międzynarodowego maja w zasadzie jednakową moc wiążącą. Ich stosunek zawiera się w zasadach , że prawo szczególne uchyla prawo ogólne i prawo późniejsze uchyla prawo wcześniejsze. Pojawia się jednak hierarchia norm prawa, tj.

1. istnieją normy o charakterze ius cigens, które nie mogą być uchylone w stosunkach między stronami

2. Karta Narodów Zjednoczonych norma o charakterze nadrzędnym w stosunku do innych norm, tzn. że jeżeli wynikną sprzeczności między zobowiązaniami członków ONZ wynikającymi z KNZ a zobowiązaniami wynikającymi z innych umów międzynarodowych, to pierwszeństwo maja zobowiązania z KARTY - art. 103. Karta jest tak jakby konstytucją, tzn. że dla członków ONZ wszystkie zobowiązania muszą być zgodne z kartą

3.b. Charakter norm prawa międzynarodowego.

Wyróżnia się:

1. normy o charakterze powszechnym (przede wszystkim zwyczajowych), które obowiązują wszystkie państwa

2. normy o charakterze partykularnym, wielostronne, obowiązują one określona grupę państw. Podstawa istnienia norm partykularnych mogą być różnego rodzaju wspólne interesy (np. prowadzenie połowów na tych samych łowiskach, konieczność ochrony tego samego morza, czy rzeki przed zanieczyszczeniami), podstawą może być również wspólnota ideologiczna i ustrojowa określonych państw (np. istniały normy wiążące państwa socjalistyczne - Statut RWPG, Układ Warszawski.

3. normy o charakterze dwustronnym - obowiązują wyłącznie w stosunkach między dwoma państwami (umowa handlowa, kulturalne, konsularne, o obrocie prawnym, ekstradycyjne i inne).

Jedno i to samo państwo może być w określonej dziedzinie związane zarówno normą o charakterze powszechnym, wielostronną umową międzynarodową a także dwustronną umową w stosunku do określonego państwa.

Uznaje się, że niektóre najbardziej istotne i podstawowe normy prawa międzynarodowego mają charakter bezwzględnie obowiązujący, tzn. stanowi ius cogens i:

• nie mogą być uchylone wolą państw w ich wzajemnych stosunkach,

• normy te są wyrazem interesów całej społeczności międzynarodowej,

• mogą być uchylane lub zmieniane tylko wolą wszystkich państw.

3.c. Źródła prawa międzynarodowego - zagadnienia wstępne.

Są różne znaczenia źródeł prawa międzynarodowego.

1. w znaczeniu materialnym - (pobudki) zespół czynników, które doprowadziły do powstania konkretnych norm prawa międzynarodowego, tj. współpraca, współzawodnictwo i walka państw, które doprowadziły do powstania norm prawa międzynarodowego.

2. w znaczeniu formalnym - rozumiane są jako formy, w których tworzone są normy prawa międzynarodowego, tzn. formy, w których przejawia się wola państw lub innych podmiotów prawa międzynarodowego tworzących prawo. Do źródeł tych należą: prawo zwyczajowe, umowy międzynarodowe oraz uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych.

3. w znaczeniu poznawczym - to wszystko z czego czerpiemy wiedzę, zbiory dokumentów, np. zbiory zwyczaju, zbiory umów międzynarodowych, zbiory państw w stosunkach międzynarodowych oraz orzecznictwa.

3.d. Źródła prawa międzynarodowego a źródła wyrokowania Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

Art.48 MTS źródła wyrokowania

„ 1. Trybunał, którego zadaniem jest rozstrzygać przedłożone mu spory zgodnie z prawem międzynarodowym, stosuje:

a) umowy międzynarodowe, bądź ogólne, bądź partykularne, ustanawiające normy wyraźnie uznane przez państwo wiodące spór,

b) zwyczaj międzynarodowy jako dowód powszechnej praktyki, przyjętej jako prawo,

c) ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane,

d) z zastrzeżeniem postanowień art. 59, wyroki sądowe tudzież zdania najznakomitszych znawców prawa publicznego różnych narodów, jako środek pomocniczy do stwierdzania przepisów prawnych.

2. Przepis niniejszy nie uwłacza prawu Trybunału rozstrzygnięcia sprawy ex aequo et bono (zasada skuteczności), jeżeli strony się na to zgodzą”.

Spór powstały na gruncie tego artykułu jest czy on dotyczy źródeł wyrokowania MTS, czyli tych źródeł w oparciu, o które może pracować, może wydawać wyroki MTS - czy też ten artykuł opisuje źródła prawa międzynarodowego. Tutaj również profesorowie stoją na stanowisku, że artykuł ten oddaje tylko i wyłącznie źródła wyrokowania MTS a nie jest przedmiotowym wyliczeniem źródeł prawa międzynarodowego. Dlatego, że z jednej strony nie mówi nic, np. o uchwałach organizacji międzynarodowych, bo w niektórych wypadkach są źródłami prawa. To jest w miarę zrozumiałe z tego względu, że MTS rozstrzyga spory między państwami. W związku z powyższym uchwały organizacji są niepotrzebne. Z drugiej strony powołuje się na jurysdykcję i doktrynę, czyli orzecznictwo i na poglądy autorów doktryny.

3.e. Umowa międzynarodowa - definicje proponowane przez doktrynę przedmiotu.

1. definicja według autora

Umowa międzynarodowa jest to wspólne a zarazem zgodne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki.

Współcześnie tylko oświadczenie państw ma charakter prawotwórczy. Deklaracja polityczna umową nie jest. Umowy mogą być nawet .

2. definicja według Konwencji Wiedeńskiej z 1969 roku

<<traktat>> jest to porozumienie międzynarodowe zawarte miedzy państwami w formie pisemnej, regulowane przez prawo międzynarodowe niezależnie od liczby dokumentów i niezależnie od nazwy (czy to będzie porozumienie, traktat, czy umowa).

Najważniejsze dokumenty nazwano traktatami.

3. definicja według ustawy o umowach międzynarodowych z 2000 roku

Umowa międzynarodowa oznacza porozumienie między RP a innym podmiotem lub podmiotami prawa międzynarodowego, regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy większej liczbie dokumentów, bez względu na nazwę oraz bez względu na to czy jest zawierane w imieniu państwa, rządu czy ministra kierującego działem administracji rządowej właściwego do spraw, których dotyczy umowa międzynarodowa

3.f. Pojęcie: „traktat” według Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 roku.

Traktat oznacza porozumienie międzynarodowe zawarte między państwami w formie pisemnej, regulowane przez prawo międzynarodowe, ujęte czy to w jednym dokumencie, czy też w dwu lub więcej powiązanych ze sobą dokumentach, bez względu na jego konkretną nazwę (traktat, konwencja, umowa, układ, porozumienie, deklaracja, protokół, pakt, statut, karta, konstytucja, konkordat).

Punkt 4)

Budowa umowy międzynarodowej :

1.tytuł umowy - zawiera oznaczenie nazwy umowy, wskazanie jej stron oraz określenie przedmiotu umowy

2.wstęp umowy(preambuła)-zawiera określenie stron umowy,
określenie przyczyn, które spowodowały zawarcie danej umowy międzynarodowej, stwierdzenie uzgodnienia tekstu stron.

3.dyspozycja(część merytoryczna ) -zawiera zasadnicze postanowienia umowy, w których państwa formułują swe prawa i obowiązki wynikające z umowy. Część ta zwykle podzielona jest na artykuły

W tej części umowy można spotkać pewne charakterystyczne klauzule umowne, które w sposób skrócony ustalają pewną treść służącą do wykładni, interpretacji postanowień danej umowy.
4.postanowienia końcowe - regulują m.in. różne zagadnienia formalno-prawne związane z trybem zawarcia umowy i jej wejścia w życie; określają czas obowiązywania umowy, ewentualnie także możliwość i warunki jej wypowiedzenia; niekiedy określają dopuszczalność zgłaszania zastrzeżeń.

5.zakończenie umowy-znajduje się tu miejsce i data podpisania, liczba egzemplarzy oraz języki w jakich umowa została sporządzona. Po tym następuje złożenie podpisów i przybicie pieczęci.

Typowe klauzule umowne :

a) Klauzula wzajemności
Na jej podstawie uzależnia się przyznanie kontrahentowi pewnych praw od tego czy ten drugi partner przyznaje takie prawa tej stornie umowy (swojemu partnerowi).
b) Klauzula narodowa
Na jej podstawie osoby fizyczne, osoby prawne, towary, statki drugiego państwa są tak samo traktowane jak obywatele tego państwa, osoby fizyczne i prawne, statki, towary, które pochodzą z państwa strony tej umowy (zrównanie pod względem prawnym podmiotów prawnych, statków, towarów drugiej strony z własnymi podmiotami prawnymi, towarami czy statkami)
c) Klauzula największego uprzywilejowania
Na jej podstawie przyznaje się drugiemu kontrahentowi takie prawa jakie ma lub mieć będzie w przyszłości inny partner będący w najkorzystniejszej sytuacji prawnej .

Zawieranie umów międzynarodowych składa się z następujących etapów:

1) rokowania(negocjacje) -prowadzą one do uzgodnienia treści umowy i ostatecznego zredagowania jej tekstu. Rokowania mogą być prowadzone w formie ustnej lub pisemnej na szczeblu uzgodnionym przez strony.

2) parafowanie-polega na tym, że pełnomocnicy stron, którzy prowadzili rokowania umieszczają pod przygotowanym tekstem swoje inicjały czyli parafy. Parafowanie oznacza jedynie , że tekst został przygotowany do podpisania.

3)podpisanie- zasadą jest, że każda umowa musi być podpisana przez upoważnionych do tego pełnomocników stron.

4)ratyfikacja- to zatwierdzenie umowy przez kompetentny do tego organ państwowy(zazwyczaj jest nim głowa państwa)

Wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych

Proces zawierania umowy międzynarodowej kończy się wymianą lub złożeniem dokumentów ratyfikacyjnych (formalne powiadomienie się państw umawiających o związaniu umową).

Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych ma miejsce przy zawieraniu umów dwustronnych. Jest ona dokonywana przez przedstawicieli stron umowy, którzy w ten sposób uzyskują dowód, że druga strona dokonała ratyfikacji a więc definitywnie wyraziła zgodę na związanie się umową.

Przy umowach wielostronnych dokumenty ratyfikacyjne składane są depozytariuszowi. Informuje on strony umów międzynarodowych o wszystkich dokumentach, notyfikacjach, zawiadomieniach dotyczących umowy

Rejestracja umów międzynarodowych

Według art.102 karty wszyscy członkowie ONZ mają obowiązek rejestrowania umów zawartych po wejściu w życie karty. Wszystkie umowy zarejestrowane są publikowane w wydawnictwie „United Nations Treaty Series”.

Publikacja wewnętrzna umów

W wielu państwach umowy międzynarodowe są publikowane w wydawnictwach i dziennikach urzędowych. W Polsce wszystkie umowy ratyfikowane ogłaszane są w Dzienniku Ustaw. Niektóre umowy ogłaszane są w dziennikach urzędowych resortów.

Przyczyny nieważności umowy międzynarodowej możemy podzielić na 3 grupy:

1)związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów dotyczącego zawierania umów -konwencja dopuszcza powołanie się na tę okoliczność wyłącznie w sytuacji, gdy pogwałcona norma prawa wewnętrznego ma zasadnicze znaczenie, zaś pogwałcenie było oczywiste, tj. obiektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie zgodnie ze zwyczajną praktyką i w dobrej wierze;

2) wady oświadczenia woli mogą być one spowodowane przez:

-przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienie do wyrażenia zgody - przy czym na przesłankę tę można się powoływać tylko gdy ograniczenia upoważnienia były podane do wiadomości pozostałym państwom przed wyrażeniem zgody

-błąd - jeżeli dotyczy faktu lub sytuacji, która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła istotną podstawę zgody państwa na zawarcie umowy. Nie może się na tę przesłankę powoływać państwo, które swoim postępowaniem przyczyniło się do powstania błędu lub okoliczności były takie, że powinno się liczyć z możliwością jego zaistnienia.

-podstęp - przez co należy rozumieć umyślne wprowadzenie w błąd ze strony innego państwa negocjującego

-przekupstwo

-przymus wobec przedstawiciela państwa

-przymus wobec państwa - chodzi tu wyłącznie o przymus polegający na groźbie lub użyciu siły.

3)niezgodność z ius cogens - nieważna jest umowa, która w chwili zawarcia jest niezgodna z bezwzględnie obowiązującą normą powszechnego prawa międzynarodowego.

Punkt 5)

Międzynarodowa umowa, porozumienie, wspólne pisemne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, tworzące prawo, a zatem uprawnienia i obowiązki. Umowy międzynarodowe dzielą się w zależności od liczby zawierających je stron na dwustronne (bilateralne) lub wielostronne (multilateralne). Umowa międzynarodowa jest otwarta lub zamknięta w zależności od dostępności bądź nie dla państw trzecich; bezterminowa lub terminowa, gdy jej czas obowiązywania jest ściśle określony. Umowy międzynarodowe są rozróżniane również w zależności od organu państwa, który je zawiera - są więc umowy państwowe (wymagające regulacji w ramach ustawy, ratyfikacji), rządowe i resortowe Wg kryterium treści dzielą się na prawne, polityczne, gospodarcze, wojskowe, społeczne, kulturalne itp. Umowy międzynarodowe określane są różnymi nazwami, np. traktaty i konwencje, karty, konstytucje to podstawy działania organizacji międzynarodowych, umowy zawierane przez Stolicę Apostolską to konkordaty. Stosowane są też określenia -umowa, układ, porozumienie, pakt, deklaracja, protokół. Bez względu na nazwę ich prawny wymiar jest taki sam. Zawarcie umowy poprzedza etap rokowań, zredagowania tekstu, czasami parafowania. Po podpisaniu następuje jej ratyfikacja lub zatwierdzenie, wymiana lub złożenie dokumentów, rejestracja w Sekretariacie ONZ(w przypadku braku takiej rejestracji umowa jest ważna, ale nie można powoływać się na nią na forum ONZ) oraz publikacja wewn. Wejście umowy w życie wiązać się może z jej podpisaniem, ratyfikacją, wymianą dokumentów, złożeniem minimalnej liczby ratyfikowanych dokumentów przez strony. Wygasa ona, m.in. gdy jej postanowienia zostały wykonane, upłynął termin ważności, była trwale niestosowana, została wypowiedziana zgodnie z jej literą lub za zgodą stron, gdy jedna ze stron utraciła swą podmiotowość, naruszyła jej warunki, wybuch wojny ją uchylił.
Umowa międzynarodowa jest nieważna, jeśli strona wskaże uzasadniony powód - pogwałcenie jej prawa wewn., zastosowanie podstępu, groźby, przemocy, przekupstwa przedstawiciela lub jeśli jest ona sprzeczna z obowiązującą ius cogens, czyli normą przyjętą i uznaną przez społeczność międzynar., bez prawa do odstępstwa od niej. Umowy nie działają wstecz, obowiązuje zasada pacta sunt servanda, tylko wyjątkowo mogą obejmować lub dotyczyć państw trzecich (np. układ poczdamski dawał korzyści państwom trzecim i dotyczył w sposób niekorzystny Niemiec). Sporne kwestie mogą być oddane pod jurysdykcję Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Wszystkie te zasady reguluje konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969.

Obowiązywanie i interpretacja umowy międzynarodowej

1. Umowa międzynarodowa pozostaje w mocy przez okres ograniczony z jednej strony momentem jej uprawomocnienia się, z drugiej zaś momentem jej wygaśnięcia i w zasadzie w tym czasie jest stosowana.

• wejście w życie umowy międzynarodowej - o jej czasie decydują jej postanowienia.

Umowy międzynarodowe nie wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie z chwilą podpisania lub w określonym czasie po podpisaniu. Niekiedy umowa określa datę kalendarzową i godzinę wejścia w życie. Czasami wejście w życie umowy może być połączone za spełnieniem określonego warunku. Umowy podlegające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie jeśli chodzi o umowy dwustronne, z chwilą wymiany dokumentów ratyfikacyjnych lub wymiany not dotyczących dokonania zatwierdzenia albo w określonym czasie po dokonaniu. Natomiast wielostronne zazwyczaj wchodzą w życie w określonym czasie po złożeniu ustalonej liczby dokumentów ratyfikacyjnych, zatwierdzenia lub przystąpienia.

• wygaśnięcie umowy międzynarodowej, przyczyny jej wygaśnięcia można podzielić na: przewidziane oraz nieprzewidziane.

Z przyczyn przez nią przewidzianych:

• upływ czasu, na jaki umowa zastała zawarta,

• spełnienie się warunku rozwiązującego( ma miejsce wtedy, gdy nastąpi wypadek przyszły i niekonieczny, który powoduje wygaśnięcie),

• wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami.

• Zakres podmiotowy obowiązywania umowy międzynarodowej - umowa międzynarodowa obowiązuje i tworzy określone prawa i obowiązki jedynie dla jej stron. Istnieją jednak wyjątki kiedy to umowa dopuszcza państwo trzecie. Mogą to być umowy na korzyść państw trzecich lub na ich niekorzyść. Umowy na korzyść państwa trzeciego przyznają uprawnienia lub korzyści mu imiennie nadane. Umowy na niekorzyść nakładają one na państwa zobowiązania.

• Zakres terytorialny obowiązywania umowy - w zasadzie każda umowa obowiązuje i jest dopuszczalna na całym terytorium wszystkich jej stron. Niektóre umowy są jednak wyraźnie zlokalizowane i dotyczą określonych części terytoriów państwowych. Wiele umów dotyczy także obszarów niepodlegających niczyjej suwerenności.

- klauzula kolonialna.(k. terytoriów zależnych), szczególny problem powstaje gdy jakieś państwo sprawuje władzę w koloniach lub innych obszarach zależnych i jest odpowiedzialne za ich stosunki międzynarodowe.

4. Zakres przedmiotowy obwiązywania umów międzynarodowych - zastrzeżenia( jest to jednostronne oświadczenie złożone przez państwo podczas podpisywania umowy, za pomocą którego zmierza ono do uchylenia lub modyfikacji skutków prawnych określonych postanowień umowy w ich zastosowaniu do tego państwa. Zastrzeżenia mogą buc składane w różnych fazach procesu zawierania umowy międzynar., nigdy jednak po ostatecznym wyrażeniu zgody na związanie się umową). Dopuszczalność składania zastrzeżeń - jeśli umowa wyklucza składanie zastrzeżeń są one niedopuszczalne ale jeśli je dopuszcza są one dopuszczalne. Zgłaszanie zastrzeżeń jest dopuszczalne pod warunkiem, że nie są one sprzeczne z przedmiotem i celem umowy. Sprzeciw wobec zastrzeżeń - K. G. Przewiduje 2 rodzaje zgłaszania sprzeciwów: zwykły( powoduje, że postanowienia do których zgłoszone zostały zastrzeżenia a następnie sprzeciw nie mają zastosowania między państwem zgłaszającym zastrzeżenie a państwem zgłaszającym sprzeciw w stosunku do tego zastrzeżenia) i kwalifikowany(powoduje między państwem które zgłosiło zastrzeżenie a państwem które zgłosiło sprzeciw kwalifikowany w stosunku do tego zastrzeżenia, umowa w ogóle nie wchodzi w życie). Ograniczenie zakresu przedmiotowego obowiązywania umowy na skutek zastrzeżeń - w wyniku zgłaszania zastrzeżeń i sprzeciwów wobec niektórych z nich powstaje skomplikowany obraz przedmiotowego zakresu obowiązywania umowy międzynarodowej.

5. Interpretacja umów międzynarodowych - przy stosowaniu umów międzynarodowych powstaje konieczność ich interpretacji.

• podmiot dokonujący interpretacji - w zależności kto interpretuje umowę różny jest jej walor prawny, z tego punktu widzenia możemy wyróżnić: interpretację doktrynalną(przeprowadzaną przez teoretyków prawa międzynarodowego - nie ma mocy wiążącej dla stron umowy choć może mieć pośredni wpływ na interpretację przyjętą przez strony i organy międzynarodowe jak również na interpretację sądową) i i. urzędową(może być dokonywana przez strony umowy, przez sądy międzynarodowe oraz przez organizacje międzynarodowe). Jeśli chodzi o interpretację urzędową to największy walor prawny ma tzw. i. autentyczna tzn. interpretacja dokonywana wspólnie przez strony umowy( może być bezwzględnie wiążąca dla wszystkich stron). Istniej e też interpretacja Quasi-autentyczna lub uznana wynikająca ze zgodne postępowania państw czyli zgodnej praktyki wszystkich stron umowy. Interpretacja urzędowa dokonywana przez poszczególne strony umowy jest wiążąca tylko dla interpretujących i żadna strona umowy nie ma prawa narzucać jej innym stronom. Prowadzić to może do rozbieżności i sporów, które niekiedy modą buc rozstrzygane na drodze interpretacji sądowej( formalnie jest wiążąca tylko dla stron umowy, które uczestniczyły w postępowaniu sądowym tylko strony sporu). Umowa międzynarodowe są również interpretowane przez organy organizacji międzynarodowych.

• Ogólne zasady interpretacji - w praktyce państw wykształciły się pewne zasady interpretacji umów. Znalazły one sformułowanie w wielu wyrokach sądowych. W sformułowaniach tych znalazły wyraz 3 podstawowe zasady interpretacji:

. należy i. umowy w dobrej wieże,

. użyte w umowie wyrazy i zwroty powinny być w zasadzie rozumiane tak jak to wynika z ich normalnego znaczenia,

. znaczenie poszczególnych wyrazów należy przyjmować w świetle przedmiotu i celu.

- pomocnicze środki interpretacji - w rezultacie do pomocniczych środków interpretacji można sięgnąć dopiero wówczas, kiedy zwykłymi środkami nie można osiągnąć rozsądnych i logicznych wyników(dotyczy to w szczególności prac przygotowawczych).

Punkt 6)

Zwyczaj międzynarodowy i uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych.

ZWYCZAJ MIEDZYNARODOWY MOŻNA OKREŚLIC JAKO ZGODNE POSTĘPOWANIE PAŃSTW TWORZĄCE PRAWO.

- praktyka, a więc postępowanie państw, oznacza oczywiście działalność ich organów. Pojęcie praktyki należy rozumieć szeroko. Będą to umowy międzynarodowe, oświadczenia składane w różnych okolicznościach, korespondencja i praktyka dyplomatyczna. Będą to również akty ustawodawcze mające znaczenie dla stosunków międzynarodowych, wyroki sądowe. Praktykę państw można więc podzielić na zbiorową oraz indywidualną. Tę z kolei na wewnętrzną i zewnętrzną. Aby praktyka państw tworzyła prawo musi być zgodna oraz nieprzerwana.

• Element czasu - praktyka państw, prowadząca do powstania normy zwyczajowej powinna być odpowiednio długotrwała, jednakże element czasu sam przez się nie ma zasadniczego znaczenia. Okres ten zależy każdorazowo od okoliczności, w jakich powstaje nowy zwyczaj.

• Powszechność - przy zagadnieniu tym należy brać pod uwagę podstawową zasadę prawa międzynarodowego jaką jest suwerenność państw, z której wynika, że państwa same tworzą normy wiążące je i że żadnemu państwu nie można narzucić norm prawnych wbrew jego woli.

- Opinio iuris sive necessitatis - niezbędny element zwyczaju. Zwyczaj dla swojego istnienia wymaga nie tylko powszechnej praktyki państw, ale praktyce tej musi towarzyszyć przeświadczenie, że tworzy ona prawo czyli tzw. opinio iuris sive necessitatis, która nazywana jest elementem subiektywnym normy zwyczajowej.

Istota opinio iuris - może się przejawiać w różny sposób:

• może być zawarta w samej praktyce państw, która opiera się na milczącym uznaniu istnienia konkretnej normy prawnej,

• może być zawarta w oficjalnych oświadczeniach państw, które stwierdzają, że istnieje konkretna norma prawa międzynarodowego: może to mieć miejsce w notach, oświadczeniach, wystąpieniach,

• może być zawarta w uchwałach organizacji międzynarodowych; wiąże to jednak tylko tych, którzy wypowiadali się za uchwałą,

• może wynikać z umów międzynarodowych, jeśli strony zamierzały w nich potwierdzić istniejące normy zwyczajowej.

Moment pojawienia się opinio iuris - w doktrynie wskazywano na trudności uchwycenia momentu kiedy postępowanie państw przekształciło się w zwyczaj. Do powstania opinio iuris mogą się czasami przyczynić także wyroki sądowe, doktryna, lecz przede wszystkim uchwały organizacji międzynarodowych.

Dowód istnienia normy zwyczajowej może być ustawodawstwo wewnętrzne, a także i umowy międzynarodowe..

Pomocnicze środki dowodzenia istnienia normy zwyczajowej - judykatura i doktryna, większe znaczenie mogą mieć opinie zbiorowe, np. towarzystw zbiorowych.

Zwyczaj a umowa międzynarodowa może być rozpatrywany w wielu aspektach: w aspekcie tworzenia, znaczenia w stosunkach międzynarodowych. W aspekcie tworzenia niejednokrotnie istnieją ścisłe związki między umową a zwyczajem. Zwyczaj może być tworzywem, z którego powstają umowy międzynarodowe(kodyfikacja zwyczaju) natomiast umowy niejednokrotnie mogą przyczynić się do powstawania norm zwyczajowych przez ujednolicenie praktyki państw i przez przyspieszenie powstania opinio iuris. Wiele norm zwyczajowych, uznawanych i stosowanych przez państwa przez dłuższy czas, doczekało się kodyfikacji w postaci norm umownych. Jednakże zwyczaj nie utracił swego znaczenia:

- stale powstają normy zwyczajowe,

- nawet w dziedzinie regulowanych przez prawo umowne zwyczaj zachowuje swoją rolę w stosunku do państw niezwiązanych umową, poza tym umowy z reguły można wypowiedzieć,

- wszystkie normy o charakterze ius cogens muszą być normami zwyczajowymi,

- cały system prawa międzynarodowego ma charakter zwyczajowy, choć zostały potwierdzone w wielu umowach międzynarodowych.

Normy zwyczajowe mają charakter powszechny, natomiast umowy obowiązują tylko strony i mają z reguły charakter partykularny. Obok zwyczaju powszechnego może istnieć także zwyczaj partykularny - regionalny, a nawet lokalny. Prawo zwyczajowe i umowy międzynarodowe mogą istnieć i obowiązywać równolegle.

Od zwyczaju należy odróżnić tzw. grzeczność międzynarodową. Różnica między grzecznością a zwyczajem jest niejednokrotnie trudno uchwytna, zwłaszcza że czasem grzeczność przekształca się w zwyczaj.

Uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych - aby mogły być uznane za źródło prawa międzynarodowego, muszą spełniać równocześnie dwa warunki:

1. być prawnie wiążące,

2. tworzyć nowe normy prawa.

Jeśli chodzi o pierwszy warunek, to trzeba stwierdzić, że uchwały mające charakter zaleceń, propozycji czy sugestii nie mają mocy wiążącej i w konsekwencji nie mogą być uznane za źródła prawa. Czasami sytuacja jest jednak bardzie złożona . Uchwała, która w chwili jej podęcia nie jest jeszcze prawnie wiążąca, nabiera mocy wiążącej w wyniku późniejszego działania państw lub zaniechania. Uchwały te nie są taktowne jako umowy ani przez organizacje ani przez państwa członkowskie. Należy więc uznać, że jest to odmienna forma tworzenia norm prawa międzynarodowego, a więc odmienne jego źródło. Jeśli chodzi o prawotwórczy charakter, to posiadają go tylko te uchwały, które mogą występować nieokreśloną ilość razy. Nie posiadają go więc uchwały, które ustalają sposób postępowania w odniesieniu do konkretnych jednorazowych przypadków na podstawie istniejących norm prawnych. Uchwały organizacji można podzielić na:

1. uchwały odnoszące się do zagadnień związanych z wewnętrzną strukturą i funkcjonowaniem samej organizacji. Są one przeznaczone do regulowane tego wszystkiego co dzieje się na forum organizacji. Dotyczą one działalności organów organizacji, ich wzajemnych stosunków. Uchwały tego typu, jeśli mają charakter prawotwórczy, tworzą tzw. prawo wewnętrzne organizacji międzynarodowych.

2. Uchwały odnoszące się do postępowania państw poza organizacją międzynarodową.. Dotyczą one w zasadzie stosunków między państwami członkowskimi.

Prawo wewnętrzne organizacji międzynarodowych - w zakres tego pojęcia mogą wchodzić następujące kategorie przepisów:

- wewnętrzne regulaminy i przepisy proceduralne,

- przepisu budżetowe i finansowe,

- przepisy dotyczące personelu organizacji,

- przepisy regulujące inne sprawy administracyjne organizacji,

- przepisy dotyczące realizacji funkcji operacyjnych organizacji w zakresie jej kompetencji,

- przepisy dotyczące tworzenia i funkcjonowania organów pomocniczych.

W praktyce organizacji międzynarodowych występuje jednak tworzenie norm prawa wewnętrznego, nawet w przypadkach wyraźnie nieprzewidzianych przez ich statuty. Dotyczy to zwłaszcza uchwalania wewnętrznych regulaminów i przepisów proceduralnych. Praktyka ta doprowadziła do wysunięcia teorii kompetencji domniemanych organizacji w tym zakresie. W doktrynie dyskutowany jest charakter norm prawa wewnętrznego organizacji międzynarodowych. Prawo to nie jest prawem żadnego państwa. Reguluje ono różne aspekty działalności i funkcjonowania organizacji międzynarodowych, a więc prawo to bezpośrednio lub pośrednio opiera się na prawie międzynarodowym i jest jego rozwinięciem. Najpraktyczniej więc będzie traktować je jako dział prawa międzynarodowego.

Prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe dla państw( pro foro externo). Moc prawna uchwał organizacji odnoszących się do działalności zewnętrznej państw opiera się na zgodzie państw. Procedura tworzenia przez organizację norm wiążących dokonuje się głównie trzema sposobami. Są to:

- Uchwały podejmowane większością głosów, z mocą wiążącą dla wszystkich państw,

- tzw. system (contracting out z ang. wyłącznie się z umowy, ma zastosowanie do tworzenia norm o charakterze technicznym, usprawnia ich tworzenie), państwo które nie chce być związane uchwałą większości, musi złożyć w określonym terminie wyraźne oświadczenie wyłączające jej zastosowanie w stosunku do niego, milczenie traktowane jest jako wyrażenie zgody,

- uchwały podejmowane jednomyślnie przez organ założony z przedstawicieli państw.

Punkt 7) i 8)

Podmioty prawa międzynarodowe

Zasadniczymi podmiotami prawa międzynarodowego są państwa.

Ponadto państwa sa jedynymi podmiotami suwerennymi , pełnymi i pierwotnymi, tzn. kazde państwo z chwilą swego powstania staje się

Ipso facto pełnym podmiotem prawa międzynarodowego, natomiast wszystkie inne podmioty prawa m-wego są podmiotami niesuwerennymi ,niepełnymi i pochodnymi, czyli podmiotowość ich została stworzona lub uznana przez państwa oraz że posiadają ja w takim zakresie w jakim została im ona przez państwo nadana.

Podmiotem prawa nazywa się z reguły osobę /fizyczną lub prawną/, która może posiadać prawa i obowiązki wynikające z określonego systemu prawnego , więc ma tzw. .zdolność prawną. Analogiczną definicję można przyjąć dla określenia podmiotu prawa międzynarodowego.

Podmiotem prawa międzynarodowego jest ten , kto posiada prawa i obowiązki

Wynikające bezpośrednio z prawa międzynarodowego.

Zazwyczaj podmiot prawa posiada również zdolność do działania tj. zdolność do wywoływania skutków prawnych przez swoje działanie.

wg C. Berezowskiego podmioty prawa m-wego dzielimy na:

1.zorganizowane

-terytorialne/

-bezterytorialne

2nie zorganizowane /jednostki/

Państwo w stosunkach międzynarodowych

Państwo- z punktu widzenia prawa m-wego można określić jako suwerenną organizację terytorialną.

Elementy pojęcia państwa:

-określone terytorium

-ludność zamieszkującą to terytorium

-władza /rząd/mająca charakter władzy najwyższej /suwerennej/

Państwo jako osoba prawa m-wego powinno posiadać atrybuty:

a/ stałą ludność

b/ określone terytorium

c/ rząd

d/ zdolność do utrzymania stosunków z innymi państwami

suwerenność państwowa- to niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek

innej władzy.

Wykonywanie władzy suwerennej

Zasada suwerenności państw stanowi podstawowa normę prawną określająca ich sytuację w społeczności międzynarodowej.

Każde państwo może robić wszystko , co nie jest zakazane przez normy prawa m-wego wiążące to państwo.

Kompetencja własna państwa/kompetencja wewnętrzna/

To co należy do kompetencji własnej państwa, określone jest przez aktualny stan jego zobowiązań prawno międzynarodowych.

Zakres kompetencji własnej jest zmienny w czasie oraz jest zmienny podmiotowo.

Wybór ustroju politycznego. społecznego i gospodarczego zawsze należy do kompetencji własnej każdego państwa.

Zasada nieinterwencji

To zakaz mieszania się państw /i org, międzynarodowych/ w sprawy należące do kompetencji własnej innych państw.

Formy interwencji:

-interwencja zbrojna

-interwencja gospodarcza

- interwencja dyplomatyczna

-jawna

-zamaskowana

-pośrednia

Równość państw

Na pojęcie suwerennej równości składają się elementy:

-państwa prawnie sa równe

-każde państwo korzysta z prawa pełnej suwerenności

-osobowość państwa .integralność terytorialna i niezależność polityczna musza być szanowane

Konsekwencje równości państw

-materialne

-proceduralne

-protokolarne

Immunitet jurysdykcyjny państwa

Obcego obejmuje jego organy i wszystkie agendy państwowe, Siły zbrojne oraz własność.

Z immunitetu przysługującemu państwu nie korzystają z reguły p-stwa państwowe które posiadają odrębną osobowość prawną.

RODZAJE PAŃSTW

Ze względu na stopień rozwoju-państwa jednolite i złożone

Ze względu na stopień rozwoju-państwa rozwijające się

Ze względu na szczeg. harakter. geograficzny państwa śródlądowe i o niekorzystnym położeniu geograficznym

Z uwagi na możliwość uczestnictwa w konfliktach zbrojnych-państwa trwale

Neutralne

Państwa jednolite- to takie którego kompetencje w zakresie stosunków międzynarodowych/utrzymywanie sts. dyplomatycznych i konsularnych, zawieranie umów

m-wych, wypowiadanie wojny/ będą należały wyłącznie do rządu centralnego/federalnego/

Państwa złożone-?

Państwa rozwijające się

Początkowo była to grupa państw słabiej rozwiniętych gospodarczo ,która solidarnie

Wystąpiła z postulatem uzyskania pomocy w rozwoju gospodarczym ,grupa ta na I Konferencji Handlu i Rozwoju w Genewie w 1964 r. liczyła 77 państw i przyjęła nazwę

„Grupa 77”. Następnie liczba państw rozwijających się rosła a obecnie liczy przeszło

100 państw, mimo to nazwa została utrzymana .

Państwa śródlądowe i niekorzystnym położeniu geograficznym-to takie które maja utrudniony /ograniczony/dostęp do morza i bogactw morskich.

Państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym-to takie które

Ze względu na swoje położenie geograficzne nie mogą ustanowić 200 milowych

Stref ekonomicznych czyli mają ograniczony dostęp do bogactw morskich.

Państwa trwale neutralne

Maja one szczególna sytuacje w społeczności m-wej., nie mogą podejmować pewnych działań przede wszystkim takich które mogłyby je wciągnąć w działania wojenne

Czyli maja ograniczona zdolność działania.

Państwo trwale neutralne:

-zobowiązane jest nie brać udziału w konfliktach zbrojnych między innymi państwami

-nie mogą zaciągać żadnych zobowiązań mogących uwikłać je w wojnę a przede wszystkim nie może uczestniczyć w sojuszach wojskowych oraz nie może zezwalać na budowę obcych baz wojskowych na swoim terytorium

-zachowując w granicach przyjętych zobowiązań pełna swobodę działania-tak w polityce wewn. Jak i zagranicznej-musi powstrzymywać się od udziału w blokach politycznych

-nie jest uprawnione do obrony swego terytorium przeciwko wszelkiemu zbrojnemu atakowi

Obecnie państwami trwale neutralnymi są- Szwajcaria I Austria

Trwała neutralność SZWAJCARII datuje się od 1815r. i związana jest z kongresem wiedeńskim.

Trwała neutralność AUSTRII -1955 r.. neutralność AUSTRII została znana przez cztery mocarstwa/ZSRR, Stany Zj. ,Wielka bryt. i Francję są to gwaranci neutralności.

Podmioty prawa m-wego inne niż państwa

Organizacje międzynarodowe

Najważniejsze uprawnienia to:

-prawo zawierania umów międzynarodowych z państwami i innymi organizacjami m-wymi

/ius contrahendi/,wyróżnić można rodzaje umów zawieranych przez org.m-we:

a/ umowy w sprawie stałej siedziby i czasowego przebywania organów organizacji

na terytorium państwa

b/ umowy w sprawie udzielania pomocy przez organizacje

c/ umowy w sprawie stowarzyszenia państw z organizacją

d/ umowy o współpracy i koordynacji działania-zawierane miedzy organizacjami m-wymi

w swej działalności org.m-we z reguły korzystają z przywilejów i immunitetów

wynikają one ze statutu tych organizacji oraz innych specjalnych umów m-wych,

te przywileje i immunitety obejmują zazwyczaj nietykalność siedziby organizacji,

imm. sądowy i egzekucyjny jej majątku i aktywów, zwolnienia podatkowe. ułatwienia

komunikacyjne jak również pewne przywileje i immun. przysługują funkcjonariuszom organizacji.

Niektóre org. m-we korzystają z biernego prawa legacji

Oznacza to że państwa /nie tylko członkowskie/ ustanawiają swoje przedstawicielstwa zbliżone do statusu dyplomatycznego.

Odpowiedzialność międzynarodowa- ponoszeni przez org. międzynarodową

odpow.za szkody spowodowane jej działalnością

Podmiotowość międzynarodowa-międzynarodowa zdolność prawna i zdolność

Do działań prawnych

Niesuwerenne organizacje terytorialne

To org, terytorialne nie stanowiące części terytorium żadnego państwa ale które same też nie są państwami gdyż ich władze nie dysponują suwerennością,

Zaliczamy do nich: ANGORA. MONAKO. w okresie międzywoj. Wolne Miasto Gdańsk,

Berlin Zachodni.

Watykan-stolica apostolska

Na podstawie Traktatu Laterańskiego z 11-02-1929 zawartego między Włochami a

Stolica Apostolską ,utworzone zostało Państwo Watykańskie znajdujące Sie pod suwerenną

Władza Stolicy Apost .Państwo Watykańskie posiada /ius contrahendi/ i jest stroną

Np. umów pocztowych i telekomunikacyjnych.

Podmiotowość prawno - międzynarodowa narodu

Naród walczący o swą niepodległość i utworzenie państwa może stać Sie podmiotem prawa

m-*wego.

Powstańcy i strona wojująca

Uznanie za powstańców-następuje wtedy gdy ze względów politycznych państwo nie

Chce uznać grupy walczącej za stronę wojującą, państwo uznające stwierdza tylko że grupa walcząca sprawuje faktyczna władze na pewnym obszarze i ze jest gotowe nawiązać z dana

Grupą stosunki o ograniczonym charakterze ze względu na konieczność ochrony swoich interesów.

Uznanie za stronę wojującą następuje kiedy spełnione sa warunki:

-grupa powstańcza jest zorganizowana/posiada swoje władze/

-sprawuje kontrolę nad pewnym terytorium

-przestrzega praw i zwyczajów wojennych

Podmiotowość powstańców i strony wojującej jest PODMIOTOWOŚCIA CZASOWĄ

Gdyż albo tocząca Sie walka doprowadzi do powstania nowego państwa albo powstanie zostanie stłumione a Wówczas podmiotowość powstańców wygaśnie.

zagadnienie podmiotowości prawno - międzynarodowej jednostek

jednostka może mieć uprawnienia i obowiązki płynące bezpośrednio z prawa międzynarodowego a nawet uzyskuje zdolność do działania w sferze prawno - międzynarodowej.

1. uchwalono i wyłożono do podpisu PROTOKÓŁ FAKLULTATYWNY

wg w/w protokołu jednostka po wyczerpaniu odwołania wewnętrznego może zwracać się

do Komitetu Praw Człowieka z zawiadomieniem o naruszeniu jej praw, komitet podejmuje wówczas postępowanie przewidziane w

protokole fakultatywnym.

Jednostka ma prawo do petycji

Prawno - międzynarodowa odpowiedzialność jednostek-jednostka może ponosić odpowiedzialność prawno - międzynarodową za zbrodnie przeciwko pokojowi ,wojenne i przeciwko ludzkości.

Funkcjonariusze organizacji międzynarodowych

W pewnych wyjątkowych okolicznościach jednostka może stać Sie podmiotem

Praw i obowiązków wynikających bezpośrednio z prawa m-wego , nawet może być dopuszczona do działań na forum m-wym.

Uznanie międzynarodowe

Uznanie jest to stwierdzenie przez podmiot udzielający uznania istnienia pewnych faktów i gotowość respektowania związanych z tym skutków prawnych.

Przedmiotem uznania może być:

Nowo powstałe państwo, rząd który doszedł do władzy w sposób niekonstytucyjna w wyniku zamachu stanu, naród walczący o swoją niepodległość, powstańcy i strona wojująca.

Podstawy uznania

W pewnych sytuacjach może istnieć obowiązek prawny uznania lub nie uznania

Charakter prawny uznania

Uznanie deklaratywne- jeżeli istnienie tego co się uznaje nie zależy od aktu uznania

W tym przypadku uznanie nie tworzy nowej sytuacji prawnej czy nowego podmiotu prawa m-wego

Uznanie konstytutywne- tworzy nowa sytuacje prawną lub nowy podmiot prawa który bez aktu uznania by nie istniał.

Formy uznania

Uznanie wyrażane- państwo oświadcza że uznaje nowe państwo ,nowy rząd powstańców lub stronę wojująca

Uznanie milczące- milczące uznanie państwa może np. nastąpić przez uznanie rządu lub w formie nawiązania z nowym państwem stosunków dyplomat. Lub konsularnych.

Uznani de iure i uznanie de facto

De iure- pełne i ostateczne, udziela Sie go wówczas gdy uznawana org./państwo, rząd/spełnia wszelkie warunki

De facto-niepełne, prowizoryczne i może być w każdej chwili cofnięte

Uznanie państwa

Jest to jednostronny akt za pomocą którego państwo lub państwa oświadczają lub milcząco przyjmują że istniejącą org ,terytorialna uważają za państwo ze wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami. Jest to uznanie de pleno osobowości m-wej nowego państwa.

Uznanie państwa ma charakter deklaratywny nie tworzy ono nowego podmiotu prawa m-wego gdyż istnienie państwa nie zależy od uznania go.

Uznanie rządu

Jest to akt jednostronny państwa w którym oświadcza ono lub milcząco przyjmuje

Że nowy rząd jest organem właściwym do reprezentowania swego państwa w stos. m-wych i że uznający chce utrzymywać stosunki z tym rządem.

Przy uznawaniu nowych rządów istotne jest kryterium efektywności czyli fakt że dany rząd sprawuje rzeczywista władze na teryt. państwa i jest w stanie reprezentować

Je wobec innych państw. ,uznanie rządu ma charakter DEKLARATYWNY.

Doktryna tobara -dopuszcza ocenę legalności zmian rządów, pozwala na mieszanie Sie w sprawy wewnętrzne innych państw

Doktryna estrady z 1930 r.- państwa powinny możliwie jak najdłużej utrzymywać miedzy sobą stosunki dyplomatyczne bezwzgl .na zmianę rządów ,do których doszło w wyniku przewrotów. celem tej doktryny jest uznawanie rządów bez względu na sposób w jaki doszła ona do władzy.

Uznanie powstańców i strony wojującej

To rodzaj uznania który związany jest z powstaniem i i wojna domowa toczącą Sie na teryt.

Jakiegoś państwa. ,ma ono charakter KONSTYTUTYWNY tworzy nowy podmiot praw i obowiązków .Uznanie to może nastąpić ze strony państwa macierzystego lub ze strony państwa trzeciego może być udzielone wyraźnie lub milcząco.

Punkt 9)

Stosunki, zdarzenia i akty (czynności) prawno międzynarodowe oraz odpowiedzialność międzynarodowa.

1. Stosunki prawno międzynarodowe.

2. Zdarzenia prawno międzynarodowe.

3. Akty (czynności) prawno międzynarodowe.

4. Akty jednostronne państw.

5. Odpowiedzialność międzynarodowa.

1. Pojęcie deliktu i zbrodni międzynarodowej

2. Odpowiedzialność państwa

3. Odpowiedzialność jednostek.

Stosunki prawno międzynarodowe

Są to stosunki między państwami i innymi podmiotami prawa międzynarodowego, które stają się stosunkami prawnymi. Na podst. norm prawa międzynarodowego powstaje siec wzajemnych uprawnień i obowiązków między nimi. Wyróżniamy w stosunkach prawnomiędzynarodowych podmiot i przedmiot Najogólniej mówiąc przedmiotem stosunku prawnego jest okr. Zachowanie podmiotów ( jego uczestników)

A)Zdarzenie prawnomiędzynarodowe- to takie zdarzenie, które powoduje skutki prawne w sferze prawnomiędzynarodowej.

Z darzenie naturalne to fakty fizyczne ,przyrodnicze, które prawo międzynarodowe wiąże określone. skutki prawne np. .zmiana granicy z powodu przesunięcia się koryta rzeki.

Zdarzenie związane z ludźmi -działanie nie występującymi jako uczestnicy stosunków prawnomiędzynarodowych ani działania przypisanego państwom. Np. przekroczenie granicy ( traktowanie obywatela jak zawiera umowa),ucieczka przestępcy (prawo ekstradycji),lub eksport towarów.

Akty (czynności) prawnomiędzynarodowe - przejaw woli przypisany podmiotowi lub podmiotom prawa miedzynarod., z którym prawo te wiąże określone. skutki prawne.

Rodzaje aktów - dozwolone. Niedozwolone prawem -naruszające normy prawa międzynarodowego

Akty jednostronne-przejaw woli tylko jednego podmiotu. Niezależnie od woli jednego podmiotu wywołują skutki prawne.

Akty dwustronne i wielostronne-zgodne określenie woli wielu podmiotów prawa międzynarodowego.

Odpowiedzialność za czyny wszyscy członkowie społeczności międzynarodowej ponoszą odpowiedzialność za swoje działania.

Czyny zakazane-niezgodne działanie z prawem międzynarodowym, czyli naruszenie prawa partykularnego lub powszechnego (niezależnie czy chodzi o bezprawne działanie czy zaniechanie)np. zbrodnie międzynarodowe (agresja) powoduje to powstanie nowych skutków prawnomiędzynarodowych- obowiązek naprawienia szkody (przywrócić stan z przed naruszenia, odszkodowanie pieniężne -reparacja,zadośćuczynienie) Podmiot prawa międzynarodowego, który dopuścił się czynu zakazanego ponosi odpowiedzialność międzynarodową -aby powstała w/w odpow. muszą wystąpić łącznie dwa elementy

1)naruszenie zobowiązania międzynarodowego. (bezprawność postępowania rodzącego odpowiedzialność)

2) możliwość przypisania tego naruszenia określonemu podmiotowi prawa międzynarodowego.

Odpowiedzialność Państwa zaczyny zakazane opiera się na prawie zwyczajowym. Umowy międzynarodowe uregulowały na razie odpowiedzialność za szkody wyrządzone na ziemi przez samoloty, szkody atomowe i kosmiczne.

Powstanie odpowiedzialności międzynarodowej Źródłem powstania odpowiedzialności międzynarodowej państwa jest naruszenie prawa międzynarodowego, w wyniku, którego powstała szkoda. Naruszenie takie nosi nazwę deliktu międzynarodowego i zgodnie z powszechnym przekonaniem może polegać na działaniu lub zaniechaniu. Zaniechanie organu państwowego zostało uznane za źródło odpowiedzialności w wielu sporach międzynarodowych i znalazło wyraz w wielu orzeczeniach międzynarodowych sądów.

zbrodni międzynarodowej

Prawo londyńskie uznało odpowiedzialność indywidualną za trzy rodzaje zbrodni podlegające właściwości Trybunału. Są to:

-Zbrodnie przeciwko pokojowi (planowanie, przygotowywanie, rozpętanie lub prowadzenie wojny napastniczej albo wojny podjętej z pogwałceniem traktatów międzynarodowych, porozumień, gwarancji, tudzież udział w planowaniu lub w spisku w celu dokonania tych czynów)

-zbrodnie wojenne (pogwałcenie praw lub zwyczajów wojennych)

-zbrodnie przeciwko ludzkości (mordowanie, eksterminacje, deportacje i inne akty nieludzkie, popełniane przed lub w czasie wojny wobec ludzkości cywilnej, prześladowanie ze względów politycznych, rasowych czy religijnych)

Prawo londyńskie przewidywało odpowiedzialność za wymienione czyny, nawet, jeżeli czyn taki nie naruszał prawa krajowego.

Rezolucja ZO ONZ określa agresję jako użycie siły zbrojnej przez państwo przeciw suwerenności terytorialnej lub niezawisłości politycznej innego państwa lub w jakikolwiek inny sposób niezgodny z Kartą NZ. Przykłady aktów agresji:

-Napaść czy akt sił zbrojnych

-Okupacja militarna

-Aneksja terytorium

-Bombardowanie lub użycie jakiejkolwiek broni

-Blokada portów lub wybrzeży

-Zaatakowanie sił zbrojnych

-Użycie sił zbrojnych drugiego państwa zgodnie z zawartym z nim porozumieniem w sposób sprzeczny z warunkami porozumienia (przedłużenie ich pobytu po wygaśnięciu porozumienia) udostępnienie swego terytorium jako bazy dla dokonania aktów agresji

-Wysyłanie zbrojnych band nieregularnych sił czy najemników, dokonujących aktów zbrojnych przeciw innemu państwu Prawo do samoobrony w wypadku napaści zbrojnej to jedyny wyjątek użycia siły w stosunkach międzynarodowych. Państwo może, więc uciec się do środków przemocy jedynie w celu odparcia faktycznie dokonanej agresji zbrojnej nie zaś tylko zamierzonej, przygotowywanej skierowanej przeciwko niemu (samoobrona indywidualna) lub przeciwko innemu państwu, któremu winno ono w takim wypadku pośpieszyć z pomocą (samoobrona zbiorowa). Realizacja prawa do samoobrony nie może wyprzedzić napaści zbrojnej, czyli nie może być akcją prewencyjną, lecz tylko zbrojną repliką na napaść zbrojną. Środki samoobrony mają charakter tymczasowy zanim RB nie podejmie środków przemocy jedynie w celu

a)W każdym stosunku prawno międzynarodowym możemy wyróżnić jego podmioty oraz przedmioty(jest to określone zachowanie się jego uczestników, zachowaniem tym może być działanie lub zaniechanie, którego jeden lub wielu uczestników stosunku prawnego może żądać od innego lub innych uczestników tegoż stosunku prawnego.).

b)zdarzenia prawnomiędzynarodowe - jest więc to takie zdarzenie, które powoduje skutki prawne w sferze prawnomiędzynarodowej.

Odpowiedzialność międzynarodowa państw, występuje, gdy państwo naruszy prawo międzynarodowe ze szkodą dla innego państwa lub grupy państw. Może to być obraźliwa wypowiedź polityków, naruszenie godności symboliki jakiegoś kraju, a także agresja, zbrodnia międzynarodowa.
W zależności od konkretnej sprawy stosowane są różne formy odpowiedzialności. Może to być tzw. satysfakcja, czyli przeprosiny, zobowiązanie się do ukarania winnych, reparacja - forma materialnego zadośćuczynienia, wypłacenie odszkodowania lub zwrócenie bezprawnie zagarniętych dóbr (restytucja). Najpoważniejszą formą są sankcje ekonomiczne i wojskowe nakładane na państwo łamiące prawo (art. 41, 42 Karty ONZ), może być to embargo na broń, zakaz handlu z danym krajem, zerwanie dyplomatycznych i politycznych więzi.

Odpowiedzialność prawno - międzynarodowa państw, jest wynikiem naruszenia prawa międzynarodowego (delikt międzynarodowy). Państwo odpowiada za działania (i zaniechania) swoich organów, a niekiedy i swoich obywateli. Konsekwencją odpowiedzialności prawno - międzynarodowej państw jest obowiązek wynagradzania szkód i strat, jeśli to możliwe, przez przywrócenie do stanu pierwotnego (restytucja), ewentualnie odszkodowanie, przeproszenie lub wyrażenie ubolewania. Prace nad skodyfikowaniem zasad odpowiedzialności prawno - międzynarodowej od wielu lat są prowadzone przez ONZ.

Delikt międzynarodowy, czyn jednego państwa na szkodę drugiego państwa, sprzeczny z normami prawa międzynarodowego. Delikt międzynarodowy może być popełniony przez organ państwa i powoduje powstanie obowiązku zadośćuczynienia i odszkodowania.

Punkt 10

Zwierzchnictwo terytorialne

Władza państwa na jego terytorium określana jest jako suwerenność lub zwierzchnictwo terytorialne .jest ona władzą najwyższą, pełną, wyłączną. Wszystkie osoby i rzeczy znajdujące się na terytorium państwa podlegają jego władzy i prawu .Każde państwo może postępować na własnym terytorium tak jak chce. Ponieważ zwierzchnictwo jest władzą wyłączną oznacza to,że żadna inna władza nie może działać na terytorium państwa bez jego zgody. Zwierzchnictwo może być ograniczone na rzecz społeczności międzynarodowej lub na rzecz niektórych konkretnych państw.


Szczególne ograniczenia zwierzchnictwa terytorialnego :

a. obszary zdemilitaryzowane i zneutralizowane- całkowita demilitaryzacja terytorium oznacza zakaz stacjonowania i przebywania w strefie zdemilitaryzowanej jakichkolwiek oddziałów wojskowych, jak również obowiązek nie wznoszenia lub zniszczenia wszelkich urządzeń wojskowych jak twierdze, lotniska, koszary. Natomiast demilitaryzacja częściowa oznacza określone ograniczenia w wykorzystywaniu danego terytorium dla celów wojskowych. Obszary zdemilitaryzowane bywają czasami równocześnie zneutralizowane tzn. na obszarach tych nie mogą być prowadzone żadne działania wojenne.

b. pobyt obcych sił zbrojnych- w czasie pokoju siły zbrojne jednego państwa mogą przebywać na terytorium drugiego państwa tylko za jego zgodą. Taki pobyt ma charakter czasowy. Pobyt obcych wojsk nie powinien ograniczać suwerenności państwa. W szczególności wojska te nie mogą ingerować w sprawy wewnętrzne państwa pobytu.


Nabycie terytorium państwowego

Rozróżniamy 2 rodzaje nabycia terytorium:
a. nabycie pierwotne- jeżeli państwo nabywa terytorium, które do tego czasu nie pozostawało pod władzą

żadnego państwa. Pierwotnym nabyciem terytorium jest :
-zawłaszczenie ziemi niczyjej (okupacja)
-przyrost-może on nastąpić w sposób neutralny tzn. wskutek działania sił przyrody, lub sztuczny tzn. w rezultacie pracy człowieka
b. nabycie pochodne- jeżeli państwo nabywa terytorium ,które do czasu nabycia należało już do innego państwa.

Terytorium to przechodzi spod władzy jednego państwa pod władzę drugiego.

Do pochodnych sposobów nabycia terytorium zalicza się:
-cesja-polega na odstąpieniu przez jedno państwo części swego terytorium drugiemu państwu. Podstawą cesji jest umowa międzynarodowa, w której państwo cedujące określony obszar zrzeka się wszelkich swoich praw i tytułów do niego na rzecz innego państwa, które równocześnie ten obszar nabywa.
-cesja wzajemna-. Szczególnym rodzajem cesji jest wymiana terytoriów tzn. cesja wzajemna czyli dwustronna :państwo A ceduje określony obszar na rzecz państwa B , a państwo b ceduje w zamian inny obszar na recz państwa A.
-cesja odpłatna- zwana niekiedy kupnem-sprzedażą terytorium. Polega ono na tym ,że państwo A ceduje na rzecz państwa B określone terytorium w zamian za co państwo B wypłaca państwu A ustaloną sumę pieniężną.
-plebiscyt-Jeśli o przynależności państwowej jakiegoś terytorium decyduje głosowanie ludności zamieszkałej na danym obszarze mówimy wtedy o plebiscycie.
Granice międzynarodowe

Granica- jest to powierzchnia prostopadła do powierzchni kuli ziemskiej, która oddziela terytorium państwa od innych obszarów, tzn. od terytoriów innych państw lub terytoriów nie podlegających niczyjej suwerenności
Rodzaje granic:
-naturalne- to takie granice , które przebiegają zgodnie ze zjawiskami geograficznymi i rzeźbą terenu, w szczególności wyznaczone przez rzeki, morza, pasma gór
-sztuczne- to granice stworzone przez człowieka, bez uwzględnienia charakterystyki terytorium.

Podstawą prawną ustalenia granicy jest z reguły umowa międzynarodowa.


Proces ustalania konkretnej granicy możemy podzielić na 3 etapy:
1. ogólne określenie i opis granicy państwowej oraz wyznaczenie ogólnego przebiegu linii granicznej na mapie w dużej podziałce
2. delimitacja- ustalenie szczegółowego przebiegu granicy wraz z naniesieniem na mapę
3. demarkacja- polegająca na szczegółowym wytyczeniu granicy w terenie tj oznaczenie jej specjalnymi znakami.

Przebieg granicy na lądzie oznaczony jest przeważnie betonowymi słupkami i większymi monolitami w miejscach gdzie granica zmienia w sposób istotny swój kierunek

Przeprowadzenie linii granicznej na rzekach zależy od ich żeglowności. Na nieżeglownych granica biegnie środkiem rzeki (medianą), natomiast na rzekach żeglownych granica biegnie linią najgłębszego koryta (talwegiem).

System kontroli granicznej-granica państwowa jest miejscem gdzie kończy się zwierzchnictwo terytorialne państwa. Zezwoleniem na przekroczenie granicy przez konkretną osobę celem wjazdu jest wydanie jej wizy wjazdowej lub tranzytowej. Niektóre państwa znoszą wzajemnie dla swych obywateli obowiązek posiadania wiz.

Rzeki międzynarodowe
rzeka międzynarodowa -to rzeka , która spełnia określone warunki geograficzne i na której mocą umowy międzynarodowej została ustanowiona wolność żeglugi dla statków handlowych wszystkich państw.

Właściwości geograficzne rzeki międzynarodowej są następujące:

-przepływa ona kolejno przez terytorium co najmniej 2 państw lub stanowi między nimi granicę, jest spławna lub żeglowna.

-jest połączona z morzem bezpośrednio (wpada do morza) lub pośrednio (jest dopływem rzeki wpadającej do morza lub połączona jest z morzem za pomocą sztucznej drogi wodnej-kanału).

W umowach dotyczących żeglugi na rzekach europejskich powołuje się specjalny organ międzynarodowy tzw. komisję rzeczną, której zadaniem jest czuwanie nad przestrzeganiem prawa umownego o wolności żeglugi .

DUNAJ-jest jedną z najważniejszych dróg wodnych Europy.

REN-jest najważniejszą drogą wodną Zachodniej Europy.

Punkt 11)

1-Międzynarodowe prawo morza

Klasyfikacja obszarów morskich

Obszary morskie są dzielone na następujące strefy w kierunku od lądu do morza pełnego:
- morskie wody wewnętrzne,
- wody archipelagowe,
- morze terytorialne,
- strefa przyległa,
- strefa wyłącznego rybołówstwa,
- szelf kontynentalny,
- morze pełne.

Statki morskie

Statkiem morskim -jest każde urządzenie pływające przeznaczone lub używane do żeglugi po morzu i wodach z nim połączonych ,a uczęszczanych przez statki morskie.
Prawo międzynarodowe wymaga aby każdy statek posiadał określoną przynależność państwową. Statek nabywa przynależność przez rejestrację w określonym państwie, które wydaje wówczas dla niego odpowiednie

dokumenty, będące m.in. dowodem jego przynależności
Państwo sprawuje tzw. zwierzchnictwo okrętowe nad statkami pływającymi pod jego banderą co oznacza ,że na morzu pełnym statki znajdują się pod wyłączną władzą.

Morskie wody wewnętrzne
Morskie wody wewnętrzne stanowią część terytorium państwa nadbrzeżnego i sprawuje ono na nich pełną władzę suwerenną. Wody wewnętrzne stanowią tę część wód morskich, która znajduje się między lądem a morzem terytorialnym.

W skład wód wewnętrznych wchodzą:

- zatoki bez względu na wielkość i obszar, tzw. Zatoki i wody historyczne --wody portów.
Zatoki- mogą być poddane pełnej władzy państwa nadbrzeżnego. Jeżeli odległość między brzegami przy wejściu do zatoki nie przekracza 10 mil morskich, wody takiej zatoki są wodami wewnętrznymi. Konwencja genewska stanowi, że jeżeli odległość między punktami wytyczającymi naturalne wejście zatoki przy najdalszym odpływie nie przekracza ,linię zamykającą zatokę może wytyczyć między tymi dwoma punktami najdalszego odpływu, a wody tą linią zamknięte uważane będą za wody wewnętrzne
Porty- są to obszary, położone zazwyczaj na styku morza i lądu, wyposażone w urządzenia, które umożliwiają statkom postój oraz załadowanie i wyładowanie towarów i pasażerów. Porty otwarte dla statków handlowych są portami handlowymi, w odróżnieniu od portów zamkniętych, przeznaczonych wyłącznie np. dla własnych statków rybackich. Każde państwo samo decyduje o charakterze poszczególnych portów i o ich otwarciu lub zamknięciu dla żeglugi międzynarodowej. W

Polsce portami otwartymi są: Szczecin- Świnoujście, Gdynia i Gdańsk oraz Kołobrzeg, Darłowo i Ustka. Wszystkie statki zawijające do portu powinny być traktowane jednakowo.

Reda- jest obszarem wodnym leżącym przed wejściem do portu , który służy do postoju statków oczekujących na wpłynięcie do portu. Czasami na redzie przeprowadzany jest całkowity lub częściowy załadunek i wyładunek statków.

Statki w obcych portach-Okręty wojenne z reguły nie mogą zawijać do portów bez zezwolenia państwa nadbrzeżnego. Jednak z chwilą uzyskania takiego zezwolenia i wpłynięcia do obcego portu korzystają w nim z pełnego immunitetu i nie podlegają jurysdykcji ani cywilnej ani karnej. Jeśli chodzi o statki handlowe mogą one zawijać do obcych portów handlowych bez specjalnego zezwolenia. Statek handlowy znajdujący się na morzu pełnym podlega władzy i prawu państwa pod którego banderą płynie.

Wody archipelagowe-

Prawo do ustanowienia tych wód maja tylko tzw. państwa archipelagowi. Państwo archipelagowi może wytyczyć proste linie podstawowe łączące najbardziej wysunięte w morze punkty zewnętrzne wysp.

Wody leżące wewnątrz archipelagowych linii podstawowych to wody archipelagowi, które znajdują się pod suwerenną władzą państwa archipelagowego.

Prawo przejścia ma szerszy zakres niż prawo nieszkodliwego przepływu a mianowicie:
-nie może być ono zawieszone
-podwodne okręty wojenne mogą przepływać w zanurzeniu
-z prawa przejścia mogą korzystać cywilne i wojskowe statki powietrzne

Morze terytorialne-to pas wód morskich stanowiących część terytorium państwa nadbrzeżnego, który jest położony między morzem pełnym lub strefą ekonomiczną z jednej strony a wybrzeżem lub wodami wewnętrznymi względnie archipaelagowymi z drugiej strony.
Szerokość morza terytorialnego- 12 mil
Delimitacja morza terytorialnego- Linia od której mierzy się szerokość morza terytorialnego nazywa się linią podstawową. Państwa przeważnie mierzą szerokość morza terytorialnego od linii wybrzeża, która jest linia zetknięcia się morza z lądem przy odpływie a więc linia najdalszego odpływu. Niektóre państwa stosują inną metodę wyznaczania linii podstawowych . Jest nią metoda prostych linii podstawowych, która polega na łączeniu za pomocą odcinków linii prostych najdalej w morze wysuniętych przylądków i wysp.

Prawo nieszkodliwego przepływu- przepływ przez obce morze terytorialne musi być nieszkodliwy tzn. ten kto z niego korzysta, nie może zagrażać pokojowi, porządkowi lub bezpieczeństwu państwa nadbrzeżnego. Statek przepływający przez morze terytorialne musi przestrzegać praw i przepisów wydanych i ogłoszonych przez państwo nadbrzeżne.

Wyróżnia się trzy rodzaje przepływów:
-przepłynięcie przez morze terytorialne bez wpływania na wody wewnętrzne (Przepływ boczny)
-przepłynięcie w celu wpłynięcia na wody wewnętrzne
-przepływ w celu wpłynięcia z wód wewnętrznych na morze pełne
Sytuacja prawna obcych statków- Okręty wojenne, korzystające z przepływu, posiadają pełny immunitet. Jeżeli okręt wojenny nie stosuje się do przepisów państwa nadbrzeżnego dotyczących przepływu i nie zwraca uwagi na wezwania do zastosowania się do tych przepisów, państwo nadbrzeżne może zażądać aby okręt wojenny opuścił morze terytorialne.

Morska strefa przyległa- nie stanowi terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz część morza pełnego przyległą do morza terytorialnego, w której posiada ono specjalne uprawnienia, ściśle określone i służące mu dla specjalnych celów. Strefa przyległa może częściowo (lub całkowicie) pokrywać się ze strefą wyłącznego rybołówstwa lub strefą ekonomiczną.

Cieśniny morskie -są naturalnymi wąskimi połączeniami dwóch rozleglejszych obszarów morskich. Jeżeli szerokość cieśniny przekracza podwójną szerokość morza terytorialnego państwa nadbrzeżnego lub państw nadbrzeżnych, wówczas na części cieśniny znajdującej się poza granicami morza terytorialnego obowiązuje pełna wolność żeglugi

Prawo przejścia tranzytowego przez cieśniny- przejście tranzytowe oznacza wolność żeglugi i przelotu przez cieśninę musi być ono wykonywane w sposób ciągły i bez zwłoki, a jednostki korzystające z przejścia tranzytowego nie mogą prowadzić w cieśninie żadnej innej działalności poza wykonywaniem przepływu lub przelotu przez cieśninę.

Cieśniny duńskie. Są to :Mały Bełt, Wielki Bełt i Sund, które stanowią jedyne naturalne połączenie Morza Bałtyckiego z Morzem Północnym.

Cieśniny Czarnomorskie stanowią drogę wodną łączącą Morze Czarne z Morzem Egejskim.

Kanały morskie- są sztucznymi połączeniami dwóch otwartych dla żeglugi obszarów morskich. Są one otwartą dla wszystkich statków drogą wodną, jeżeli tak stanowi umowa międzynarodowa lub prawo krajowe.

Kanał Sueski- jest zawsze wolny i otwarty, zarówno w czasie wojny jak i pokoju dla wszystkich statków handlowych i okrętów wojennych. Na obszarze tego kanału nie można podejmować żadnych działań szkodzących żegludze. Kanału tego nie można nigdy poddać blokadzie.

Kanał Panamski-łączy Atlantyk z Oceanem Spokojnym.

Kanał kiloński - zbudowany na terytorium Niemiec łączy wody Morza Bałtyckiego z Morzem Północnym

Strefa wyłącznego rybołówstwa - jest obszarem, na którym państwo nadbrzeżne ma odnośnie do rybołówstwa takie same uprawnienia jak na morzu terytorialnym to znaczy, że może zastrzec wyłączność rybołówstwa dla własnych obywateli. Dopuszczenie obcych rybaków do połowów na tych wodach uzależnione jest od zgody państwa nadbrzeżnego i może nastąpić na podstawie umów międzynarodowych albo na podstawie przepisów wewnętrznych i decyzji odpowiednich władz. Dopuszczenie obcych rybaków może być ograniczone do określonych obszarów strefy wyłącznego rybołówstwa.


Szelf kontynentalny- są to płytkie obszary dna morskiego, zazwyczaj do głębokości 200 m, i jego podziemia, leżące poza granicami morza terytorialnego. Prawna regulację praw do szelfu określa konwencja genewska o szelfie kontynentalnym z 1952r. Każde państwo, które ma dostęp do szelfu sprawuje nad nim suwerenną władzę w celu poszukiwania i eksploatacji jego zasobów naturalnych. Granica szelfu jest z jednej strony określona przez głębokość dna morskiego (200 m) a z drugiej - przez możliwość eksploatacji zasobów naturalnych szelfu.


Strefa ekonomiczna- jest to obszar rozciągający się poza morzem terytorialnym, na którym państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawa dla celu poszukiwania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, zarówno żywymi jak i mineralnymi, wód morskich, jak również dna morskiego i jego podziemia.

Prawa państwa nadbrzeżnego w wyłącznej strefie ekonomicznej mają przede wszystkim charakter gospodarczy. W przypadku zasobów mineralnych, to państwo nadbrzeżne ma takie same uprawnienia, jak do zasobów szelfu kontynentalnego. Natomiast w odniesieniu do zasobów odnawialnych, czyli żywych, państwa nadbrzeżne powinny stosować zasadę ich optymalnego wykorzystania. Jeśli więc państwo mające strefę ekonomiczną nie może w całości zagospodarować odłowu ryb, to powinno dopuścić rybaków obcych państw do nadwyżki połowowej. Uzasadnieniem takiego rozwiązania jest okoliczność, że zasoby żywe są odnawialne

Prawa innych państw -prawa przysługujące w wyłącznej strefie ekonomicznej innym państwom to przede wszystkim wolności komunikacyjne obowiązujące na morzu pełnym

Morze pełne-

morze pełne jest wolne i dostępne dla wszystkich państw i ich obywateli. Nie podlega ono suwerenności żadnego państwa. Jedynym ograniczeniem tej wolności jest nie przeszkadzanie innym w korzystaniu z tych samych praw.

Wolności morza pełnego:
-wolność żeglugi
-wolność przelotu
-wolność układania kabli podmorskich i rurociągów
-wolność budowania sztucznych wysp i innych instalacji
-wolność rybołówstwa
-wolność badań naukowych

Wolność żeglugi oznacza przede wszystkim , że statki wszystkich państw mogą płynąć po morzu pełnym tam gdzie chcą i jeżeli znajdują się na morzu pełnym wówczas podlegają wyłącznej władzy i jurysdykcji państwa bandery, a kontrole nad nimi mogą sprawować tylko okręty wojenne i statki strażnicze tego państwa. Od zasady wyłącznej kompetencji państwa bandery istnieją 2 wyjątki dwa i w postaci prawa powszechnej represji piractwa i prawa pościgu.


Piractwo, zwane rozbójnictwem morskim, jest uważane za zbrodnię prawa narodów. Każde państwo może więc zatrzymać statek piracki, schwytać piratów i ukarać ich według swego prawa lub wydać władzy ojczystej.
Prawo pościgu jest to prawo państwa nadbrzeżnego do ścigania statku poza granicami jego morza terytorialnego lub strefy przybrzeżnej, schwytania go na morzu pełnym, sprowadzenia do portu i ukarania. Prawo pościgu może być wykonywane wówczas, gdy obcy statek albo znajdujące się na jego pokładzie osoby popełniły czyn niezgodny z prawem państwa nadbrzeżnego.

Pościg musi być gorący i nieprzerwany. Oznacza to, że :

-musi być rozpoczęty w chwili gdy obcy statek lub jedna z jego łodzi znajduje się na wodach wewnętrznych, morzu terytorialnym albo w strefie przybrzeżnej państwa nadbrzeżnego. Rozpoczęcie pościgu następuje przez sygnał optyczny lub dźwiękowy wzywający do zatrzymania. Jeśli obcy statek nie zastosuje się do tego - można go ścigać.

-Pościg musi również spełniać warunek ciągłości, a więc nie może być przerwany.

-Prawo pościgu przysługuje tylko okrętom wojennym i samolotom wojskowym albo innym upoważnionym do tego jednostkom.


Wolność eksploatacji bogactw morskich
Z zasady tej wynika, iż statki i obywatele każdego państwa mogą korzystać ze wszelkich bogactw morskich. Jedyne ograniczenia tej zasady wynikają obecnie ze względów natury ekologicznej. Podpisanych zostało wiele umów międzynarodowych, w których państwa zobowiązały się do racjonalnej eksploatacji bogactw morskich, ograniczenia połowów i przestrzegania okresów ochronnych.
Wolność układania kabli podmorskich i rurociągów-dopełnieniem wolności kabli i rurociągów jest ich ochrona i zakaz niszczenia
Wolność przelotu nad morzem pełnym-samoloty wszystkich państw mają wolność przelotu nad obszarami morza pełnego.

Punkt 12

Międzynarodowe prawo lotnicze

Prawem lotniczym można nazwać zespół norm dotyczących przestrzeni i jej wykonywania dla lotnictwa .

W zakres prawa lotniczego wchodzą normy:

-prawa międzynarodowego publicznego

-prawa wewnętrznego np. cywilnego, administracyjnego

Międzynarodowe prawo lotnicze zajmuje się m.in. sytuacją prawną przestrzeni powietrznej, dopuszczeniem samolotów do obecnej przestrzeni powietrznej.

Główne źródła międzynarodowego prawa lotniczego to :

-wielostronne umowy międzynarodowe

-dwustronne umowy -„ -

Źródłem międzynarodowego prawa lotniczego są również uchwały Rady ICAO, tzw. międzynarodowe normy i zalecone metody postępowania, które zawierają głównie normy o charakterze technicznym, dotyczące lotnictwa cywilnego.

Są one zawierane zgodnie z systemem contracting out

Obecnie Polska ma zawartych 91 umów o komunikacji lotniczej z 89 państwami

Przestrzeń powietrzna

Powstanie i rozwój żeglugi lotniczej na początku XX w. spowodowały, że przestrzeń powietrzna stała się sferą działalności ludzkiej

Każde państwo posiada całkowitą i wyłączną suwerenność w przestrzeni powietrznej ponad swoim terytorium. Zasada suwerenności państwa w przestrzeni powietrznej jest nie tylko normą umowną, ale powszechnie obowiązującą normą zwyczajową.

Polskie prawo lotnicze -Ustawa z 3.07.2002r - stanowi, że Polska ma całkowite i wyłączne zwierzchnictwo w swojej przestrzeni powietrznej, w zakresie tym zwierzchnictwo wykonuje minister właściwy do spraw transportu.

Zezwolenie na przelot obcych samolotów może wynikać z umowy międzynarodowej

( wielostronnej lub dwustronnej ) albo z aktu wewnętrznego państwa dot. jednego konkretnego przelotu lub wielokrotnych przelotów.

Statek powietrzny w locie podlega prawu tego państwa do którego należ przestrzeń powietrzna

Statki powietrzne

Do wykorzystania przestrzeni powietrznej służą statki powietrzne .

Prawo międzynarodowe odróżnia statki powietrzne :

-cywilne

-państwowe

A/Każdy statek powietrzny musi posiadać określoną przynależność państwową, którą nabywa przez wpisanie do rejestru statków powietrznych, prowadzonego przez władze państwowe, zgodnie z prawem wewnętrznym. Statek posiada przynależność tego państwa, w którego rejestrze jest wpisany. Warunki wpisu określa każde państwo

Prawo międzynarodowe wymaga zasady wyłącznej przynależności państwowej, która polega na tym, że statek powietrzny może mieć tylko jedną przynależność.

Przynależność państwowa statku jest więzią publicznoprawną, łączącą statek powietrzny z określonym państwem. Każde państwo sprawuje jurysdykcję i władzę a zarazem opiekuje się swoimi statkami powietrznymi

B/ Sytuacja prawna statków powietrznych na obszarach nie podlegających suwerenności żadnego państwa nie budzi wątpliwości - znajdują się one pod wyłączną władzą państwa rejestracji

Każde państwo może wykonywać jurysdykcję nad obcymi statkami znajdującymi się w jego przestrzeni powietrznej. W pewnych przypadkach może istnieć podwójna jursdykcja - państwa terytorialnego i państwa rejestracji statku powietrznego

Międzynarodowa Żegluga Powietrzna

A .KORZYSTANIE Z OBCEJ PRZESTRZENI POWIETRZNEJ .Międzynarodowa żegluga powietrzna wymaga korzystania z obcej przestrzeni powietrznej.

Upoważnienie do takiego korzystania może wynikać z umowy międzynarodowej ( wielostronnej lub dwustronnej ) albo z aktu wewnętrznego państwa , które sprawuje zwierzchnictwo nad daną przestrzenią ( zezwolenie lub koncesja )

Według Konwencji Chicagowskiej każde państwo, ze względu na konieczność wojskową lub bezpieczeństwo publiczne, może tworzyć strefy, w których loty statków powietrznych są ograniczone lub zakazane.

Statek który nie stosuje się do przepisów regulujących żeglugę powietrzną, może być zmuszony do lądowania.

B WOLNOŚCI LOTNICZE .Międzynarodowa żegluga powietrzna może się odbywać tylko na podstawie zezwoleń, czyli przywilejów przyznawanych przez państwa obcym samolotom we własnej przestrzeni powietrznej. Przywileje te nazywane są „ wolności lotnicze”

Wolności techniczne - nazywane są technicznymi lub tranzytowymi. Są to:

-wolność pierwsza - prawo przelotu bez lądowania

-wolność druga - prawo lądowania technicznego niehandlowego

Wolności handlowe. Podstawowymi wolnościami handlowymi są:

-Wolność trzecia - prawo przywożenia pasażerów i ładunku z państwa przynależności statku powietrznego

-Wolność czwarta - prawo zabierania pasażerów i ładunku do państwa przynależności statku powietrznego

-Wolność piąta - prawo zabierania pasażerów i ładunku do państw trzecich oraz prawo przywożenia pasażerów i ładunku z tych państw

C Międzynarodowa unifikacja norm dotyczących przewozu lotniczego.

Najważniejszą umową międzynarodową, regulującą zagadnienia cywilnoprawne przewozu lotniczego, jest Konwencja o ujednoliceniu niektórych prawideł dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego, podpisana w Warszawie 12.X.1929 tzw. Konwencja Warszawska.

LUDNOŚĆ PAŃSTWA

Wszystkie osoby przebywające na terytorium państwa można podzielić na jego obywateli

i cudzoziemców.

-osoby będące obywatelami państwa są z nim związane szczególnym węzłem prawnym

-cudzoziemcy przebywają na terytorium państwa z reguły czasowo. Cudzoziemcy mogą być obywatelami innych państw lub nie posiadać żadnego obywatelstwa ( są to tzw. bezpaństwowcy, czyli apatrydzi )

Wszystkie osoby przebywające na terytorium państwa podlegają jego władzy i prawu. Państwo w niektórych przypadkach wprowadza wyłączenie określonych osób spod władzy i prawa państwa pobytu. Są to tzw. immunitety, które przysługują np.. dyplomatom.

W sprawach obywatelstwa i traktowania osób fizycznych prawo międzynarodowe ściśle powiązane jest z prawem wewnętrznym.

Prawo międzynarodowe oddziaływa niekiedy na prawo wewnętrzni i odwrotnie.

Prawo międzynarodowe wiąże określone konsekwencje rozwiązania w prawie wewnętrznym państw oraz z decyzjami administracyjnymi.

OBYWATELSTWO

Obywatelstwo jest szczególnym węzłem prawnym łączącym jednostkę z państwem

Wynika z niego obowiązek wierności i lojalności w stosunku do państwa oraz zwierzchnictwo osobowe państwa ( jurysdykcja ) nad własnymi obywatelami.

Ze zwierzchnictwem osobowym konkuruje zwierzchnictwo terytorialne, które z reguły przeważa.

Każde państwo samo określa, kto jest jego obywatelem.

A .Nabycie obywatelstwa następuje m.in. przez :

-urodzenie

-nadanie ( naturalizację )

-zamążpójście

-adopcję

-opcję i repatriację

Sprawą nabycia obywatelstwa przy urodzeniu rządzą dwie podstawowe zasady :

-zasada prawa krwi ( ius sanguinis )

-zasada prawa ziemi ( ius soli )

Prawo polskie oparte jest na zasadzie krwi

B Utrata obywatelstwa

O utracie obywatelstwa decyduje w zasadzie prawo wewnętrzne poszczególnych państw i ich władze.

Utrata obywatelstwa może nastąpić m.in. przez zwolnienie z obywatelstwa, pozbawienie obywatelstwa, opcję, zamążpójście

C Wielokrotne obywatelstwo

Wielokrotne obywatelstwo jest stanem uważanym przez wiele państw za niepożądany.

D .Bezpaństwowcy ( apatrydzi)

Osoby, które nie posiadają obywatelstwa żadnego państwa, nazywane są bezpaństwowcami lub apatrydami . Bezpaństwowcy podlegają prawu państwa pobytu, ale nie korzystają z jego opieki dyplomatycznej, mogą być wydaleni, nie mają praw politycznych i innych , które przysługują tylko obywatelom.

TRAKTOWANIE OBYWATELI

Wszystkie osoby znajdujące się na terytorium państwa podlegają władzy i prawu.

Traktowanie cudzoziemców należy do kompetencji własnej państwa i regulowana jest prawem wewnętrznym.

W Polsce podstawowym aktem normatywnym dot. cudzoziemców jest ustawa z 13 VI 2003r. o cudzoziemcach

Do głównych systemów traktowania cudzoziemców należy:

-traktowanie narodowe - polega na przyznaniu cudzoziemcom w zasadzie takiego samego z zakresu praw -ywilnych, z jakiego korzystają obywatele

-traktowanie specjalne - przyznanie cudzoziemcom tylko ściśle określonych uprawnień zawartych w prawie wewnętrznym lub umowach międzynarodowych

-traktowanie w sposób najbardziej uprzywilejowany. - przyznanie obywatelom określonego państwa takich praw, jakie już posiadają lub uzyskają w przyszłości.

A Wydalenie cudzoziemca

Państwu przysługuje prawo wydalenia ze swego terytorium lub deportowania cudzoziemca , który naruszył prawo danego państwa lub którego dalszy pobyt zagraża bezpieczeństwu albo interesom państwa.

Z Polski cudzoziemiec może być wydalony, jeżeli zachodzą następujące okoliczności:

-przebywanie bez wymaganej wizy

-wykonywaniu pracy niezgodnie z ustawą z 14 .XII. 1994r o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu

-brak środków finansowych niezbędnych do pokrycia kosztów

-niezgodne z przepisami przekroczenie granicy

-dobrowolne nieopuszczenie terytorium RP w terminie określonym w odpowiedniej decyzji

MIĘDZYNARODOWY RUCH OSOBOWY

Przez międzynarodowy ruch osobowy należy rozumieć przemieszczanie się osób połączone z przekraczaniem granicy lub granic państwowych.

Do międzynarodowego ruchu osobowego należy zaliczyć:

-emigracje

-czasowe migracje pracownicze

-mały ruch graniczny lub szeroko poję

-tą turystykę

Dokumentem stwierdzającym tożsamość danej osoby i upoważniającym do przekroczenia granicy jest paszport

Udzielanie zgody na wjazd cudzoziemca na terytorium państwa następuje przez wydanie mu tzw. wizy

EKSTRADYCJA

Ekstradycja jest to wydanie władzom obcego państwa osoby ściganej przez te władze za popełnione przestępstwa.

Nie ma zwyczajowej normy prawa międzynarodowego, która by nakazywała lub zakazywała ekstradycji.

Na ogół umowy ekstradycyjne przewidują tylko wydawanie przestępców pospolitych, natomiast nie wydaje się osób ściganych za przestępstwa polityczne.

Wyjątkiem od zasady nie wydawania przestępców politycznych jest tzw. klauzula zamachowa.

Po drugiej wojnie światowej szczególnym zagadnieniem była ekstradycja przestępców wojennych

Przestrzeń powietrzna, obszar powietrzny rozciągający się nad terytorium lądowym i morskim państwa bądź nad morzem otwartym i nad terytoriami nie podlegającymi żadnemu zwierzchnictwu. W tym drugim przypadku przestrzeń powietrzna jest otwarta dla wspólnego użytkowania przez wszystkich. Natomiast przestrzeń powietrzna przynależna określonemu państwu podlega jego całkowitej suwerenności Oznacza to, iż żadne statki powietrzne nie mają prawa naruszać jej obszaru bez zgody danego państwa. Kwestie te regulują obecnie: konwencja chicagowska z 1944, układ o tranzycie międzynarodowych służb powietrznych oraz o międzynarodowym transporcie lotniczym.
Organem kontrolującym przestrzeganie układów jest Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego. Problemem pozostaje natomiast określenie górnej granicy przestrzeni powietrznej.

Obywatelstwo, więź prawna łącząca jednostkę z państwem oraz związane z tym uprawnienia i obowiązki określone przez prawo i konstytucję. Obywatelstwo można nabyć na mocy prawa - przez urodzenie, stosowane są tu 2 rozwiązania:
- o obywatelstwie decyduje tzw. prawo ziemi (Ius soli) - dziecko nabywa obywatelstwo państwa, w którym się urodzi;
- prawo krwi (Ius sanguinis) - dziecko nabywa obywatelstwo rodziców (lub matki), niezależnie od tego, gdzie się urodzi.
Nabycie obywatelstwa w wyniku decyzji również występuje w 2 wariantach:
- przez nadanie (naturalizację) na podstawie decyzji uprawnionego organu państwowego, na wniosek osoby zainteresowanej, po spełnieniu określonych warunków (np. zamieszkiwania pewnego okresu czasu na terytorium państwa);
- przez tzw. opcję - dana osoba ma możliwość wyboru obywatelstwa któregoś z rodziców bądź małżonka.
Konsekwencją nabycia obywatelstwa jest uzyskanie praw i obowiązków wynikających z konstytucji.
W Polsce kwestię obywatelstwa reguluje ustawa z 1962. Obywatelstwo polskie nabywa się przez:
1) urodzenie z obojga rodziców lub jednego z rodziców posiadających obywatelstwo polskie;
2) urodzenie lub znalezienie się w Polsce zarówno w przypadku, gdy rodzice są nieznani, jak i wtedy gdy nie posiadają żadnego obywatelstwa;
3) prawo wyboru jednego z dwóch posiadanych obywatelstw i zrzeczenia się jednego z nich (opcja);
4) nadanie cudzoziemcowi obywatelstwa polskiego, jeżeli mieszka co najmniej 5 lat w Polsce (naturalizacja);
5) powrót do Polski z zamiarem osiedlenia się na stałe;
6) przysposobienie za zgodą opiekuna (tj. przez adopcję).
Są kraje, w których osoby mogą posiadać podwójne obywatelstwo lub nie posiadać żadnego (bezpaństwowiec, apatryda).

Ekstradycja (z łaciny ex - z, poza; traditio - wydanie), wydanie władzom innego państwa osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub skazanej.
Ekstradycja sięga początków kształtowania się prawa narodów, wyraził ją H. Grocjusz słowami: “albo karać, albo wydawać”. W prawie międzynarodowym nie ma powszechnego obowiązku ekstradycji przestępców, ale państwa realizują ją na podstawie wielostronnych lub dwustronnych umów.

Punkt 13)

Prawo dyplomatyczne.

- Źródła prawa dyplomatycznego.

- Funkcje misji dyplomatycznej.

- Ustanowienie i utrzymywanie stosunków.

- Personel misji.

- Przywileje i immunitety.

Ad. 1

Dyplomacja to oficjalna , urzędowa działalność państwa w stosunkach międzynarodowych, występującego za pośrednictwem swoich stałych i czasowych organów , mająca na celu realizację polityki zagranicznej w drodze prowadzenia rokowań i zawierania umów międzynarodowych.

Prawo dyplomatyczne regulujące oficjalne stosunki między państwami , określające funkcje misji dyplomatycznych także przywileje i immunitety dyplomatyczne, przez wiele wieków było prawem zwyczajowym.

Regulamin Wiedeński z 1815 r. to pierwszy istotny dokument o znaczeniu umowy międzynarodowej który dotyczył stopni pierwszeństwa przedstawicieli dyplomatycznych został uzupełniony Protokołem Akwizgańskim z 1818 r.

W wyniku prac kodyfikacyjnych Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ została podpisana 18 IV 1961 r. Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych.

Konwencja ta stanowi pierwszą kodyfikację międzynarodowego prawa dyplomatycznego w skali światowej , weszła ona w życie 24 IV 1964 r.

Do źródeł prawa międzynarodowego należy Konwencja Wiedeńska o misjach specjalnych z 16 XII 1969 r . oraz Konwencja Wiedeńska z 14.III 1975 r. o stosunkach państw z organizacjami międzynarodowymi.

Ad. 2

Misja dyplomatyczna jest stałym organem państwa wysyłającego , mającym swoją siedzibę w państwie przyjmującym . Na czele misji stoi jej szef , który kieruje pracą personelu misji. Misja reprezentuje państwo wysyłające i współdziała w jego imieniu w ustalaniu ogólnych zasad stosunków.

Funkcje misji dyplomatycznej obejmują;

a. reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym;

b. ochronę w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego i jego

obywateli w granicach ustalonych przez prawo międzynarodowe;

c prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego

d. zaznajamianie się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami

panującymi w państwie przyjmującym oraz zdawania z tego sprawy rządowi

państwa wysyłającego;.

e popieranie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym a państwem

przyjmującym oraz rozwijanie stosunków gospodarczych, kulturalnych i naukowych.

Ad. 3

1. prawo wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych nazywane jest czynnym

prawem legacji.

b. natomiast prawo ich przyjmowania - biernym prawem legacji.

Wszystkie państwa posiadają czynne i bierne prawo legacji.

Nawiązanie i utrzymywanie stosunków dyplomatycznych zależy od zgody zainteresowanych państw .Państwa ,jeśli nie łączą ich żadne więzi i interesy , mogą nie odczuwać potrzeby ustanowienia stosunków dyplomatycznych i utrzymywania stałych misji.

Zerwanie stosunków dyplomatycznych może być reakcją na poważne naruszenie praw, interesów lub godności państwa albo w sytuacji ,kiedy państwo przyjmujące nie

zapewnia misji warunków normalnego wykonywania funkcji, nie zapewnia jej należytego bezpieczeństwa .

Zerwanie stosunków dyplomatycznych może nastąpić jako sankcja wobec państwa naruszającego pokój lub dopuszczenie się aktu agresji. (wybuch wojny).

Ad. 4

Personel misji dzieli się na trzy grupy;

1. personel dyplomatyczny,

2. personel administracyjny i techniczny,

3. personel służby,

Członkiem personelu dyplomatycznego jest członek misji posiadający stopień dyplomatyczny .

Personel dyplomatyczny obejmuje :

- radców , sekretarzy oraz attache.

Personel administracyjny i techniczny :

- personel kancelaryjny obejmuje: (kierownika kancelarii, tłumaczy ,

lekarzy, radiotelegrafistów ,szyfrantów,

Personel służby to:

- kierowcy

-gońcy

-oraz służba zatrudniona przez państwo wysyłające.

Wszystkie osoby zatrudnione w misji dyplomatycznej Konwencja Wiedeńska nazywa członkami misji.

Najważniejszą osobą wśród członków misji jest - szef , pozostałe osoby to personel misji. Szef misji stoi na czele misji i kieruje jej pracą , jest akredytowany w państwie przyjmującym.

Szefowie misji dzielą się na trzy klasy:

a) ambasadorów i nuncjuszów(wysyłani przez Stolicę Apostolską), akredytowanych przy głowach państw , oraz innych szefów misji równorzędnego stopnia;

b) posłów , ministrów i internuncjuszów , akredytowanych przy głowach państw;

c) charges d affaires (stali szefowie misji) akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych..

Pracownicy misji mogą chwilowo kierować misją w czasie nieobecności lub chorobą szefa są to tzw. charges d affaires ad interim (funkcje pełni zazwyczaj najstarszy rangą członek personelu dyplomatycznego.

Wygaśnięcie funkcji członka misji może nastąpić;

a. z inicjatywy samego przedstawiciela dyplomatycznego,

dyplomatycznego.

b. z woli państwa wysyłającego,

c. z woli państwa przyjmującego , jest to uznanie obcego dyplomaty za persona non grata,

d. na skutek wypadków losowych lub powstania okoliczności zewnętrznych

uniemożliwiających dalsze istnienie obrotu dyplomatycznego.

Ad. 5

Przywileje i immunitety dyplomatyczne- jest to zespół udogodnień i wyłączeń przysługujących członkom misji dyplomatycznej , a zwłaszcza przedstawicielom dyplomatycznym i członkom ich najbliższych rodzin.

Do przywilejów immunitetów rzeczowych zaliczamy:

- prawo używania flagi i godła na pomieszczeniach misji dyplomatycznej,

- nietykalność pomieszczeń misji ,jej archiwów , dokumentacji i korespondencji urzędowej,

- zwolnienie od podatków i opłat, opłat celnych,

- swobodę porozumiewania się ,

Do przywilejów i immunitetów osobowych zaliczamy:

- prawo używania flagi i godła( tylko w przypadku szefa misji dyplomatycznej na terenie jego

rezydencji prywatnej i w środkach transportu.)

- nietykalność osobistą , rozciągającą się także na prywatną rezydencję, mienie , dokumenty i

korespondencję,

-immunitet jurysdykcyjny , czyli co do zasady- nie podleganie prawu kraju, w którym się jest

akredytowanym,

- zwolnienie od opłat , podatków i ubezpieczeń społecznych,

- zwolnienie od rewizji osobistej i rewizji bagażu , chyba że istnieje poważne podejrzenie

że zawiera przedmioty nie podlegające zwolnieniu celnemu bądź przedmioty których

wywóz jest zabroniony.

Punkt 14)

Główne organy ONZ:
Zgromadzenie Ogólne (ZO) - każde państwo ma 1 głos. Decyduje w sprawach ważnych (deklaracji pokojowych, wyb. nowych członków i niestałych członków Rady Bezpieczeństwa oraz budżetu),kóre. zapadają większością 2/3 gł. Pozostałe sprawy zapadają większością zwykłą. Zgrom zbiera się raz na rok na sesje zwykłe, mogą być zwoływane sesje nadzwyczajne na życzenie R.B. lub większości czł. Zgrom. Uchwały mają charakter zaleceń, a nie obowiązkowy. ZO zajmuje się wszystkimi sprawami wchodzącymi w zakres działalności ONZ, inicjuje badania i podejmuje zalecenia we wszystkich dziedzinach współpracy międzynarodowej.
· Rada Bezpieczeństwa (RB) - skł. się z 5 czł. stałych: Chiny, Federacja Ros.(do 1991 ZSRR), Fr., USA, Wlk.Bryt., oraz 10 czł. niestałych, wyb. po pięciu co roku na dwuletnie kadencje (5 z Afryki i Azji, 2 z Am.Łac., 3 z Europy). Uchw. zapadają przy 9 gł. (w tym 5 wlk. moc.). Wyjątek od zasady jednomyślności, gdy roztrzygany jest spór, kt. stroną jest jedno z mocarstw, ma ono prawo i obowiązek wtrzymania się od gł. Prawo Veta przysługuje stałemu czł., gdy chodzi o podjęcie akcji w konf., w kt. czł. jest uwikłany. Kompetencje: +utrzymanie międzynar. pok. i bezpieczeństwa; +rozpatruje spory i sytuacje zagrażające pokojowi; + wyd. zaleceń dotycz. sposobu załatwienia sporu; +decyzje w sprawie zastosowania sankcji wobec państwa dopuszczającego się naruszenia pokoju. Sankcje mogą obejmować częściowe lub całkowite ograniczenie wymiany gosp., zerwanie połączeń komunikacyjnych oraz stosunków dyplomatycznych. Gdy sankcje są nieskuteczne wprowadzane są działania militarne, prowadzone przez siły zbrojne ONZ, które podlegają Radzie. Organami pomocniczymi RB są: Wojskowy Kom. Sztabowy (przygotowywanie planów użycia Sił Zbr. ONZ), Kom. Rozbrojeniowa oraz misje obserwacyjne na terenach objętych konf.
· Rada Społ.-Gosp. - składa się z 54 członków wyb. przez ZO na 3 lata (co roku wym. 1/3 skł.). Należą do niej sprawy gosp., społ., kulturalne, zagadnienia praw człowieka, inicjowanie konf., ustalanie wytycznych dla organów pomocniczych (np. Kom. Praw Człowieka) i agencji specjalnych (np. Fundusz NZ pomocy dzieciom), koordynowanie działalności organizacji wyspecjalizowanych. Uchwały zapadają zwykłą większością.
· Rada Powiernicza - skł. się z 5 czł. stałych RB. Nadzoruje administracje na terytoriach powierniczych z wyjątkiem wysp Karoliny, Mariany, Marshala. Ostatnim teryt. powier. były wyspy Palou na Pacyfiku (od 1947 pod kontrolą USA),w 1994 uzyskały niepodl.
Sekretariat - jest głównym organem administracyjnym i organizacyjnym. Na czele stoi Sekretarz Generalny wyb. przez ZO na zlecenie RB. Kadencja - 5lat. Ma prawo uczestniczyć w posiedzeniach wszystkich organów ONZ. Zarządza majątkiem, zbieraniem składek członkowskich. Może zwrócić uwagę RB na każdą sprawę mogącą być zagrożeniem dla pokoju. Mianuje personel sekretariatu. Składa ZO roczne sprawozdanie z działalności ONZ. Podlega mu Centrum Praw Człowiek. Obecnym sekretarzem jest Kofi Annam z Gahny, urzędujący od 1997 do 31 XII 2001.
· Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze - 15 czł. wyb. ZO i RB na wniosek Sekret. Gen. na 9 lat. Sędziego usuwa się za zgodą wszystkich czł. Tryb. W skł. sędziowskim może być jeden reprezentant danego kraju. Przewodniczącego i zastępcę wyb. się na 3 lata i co 3 lata wymienia się 1/3 skł. Czł. mogą być wybierani kilkakrotnie. Wyroki w sprawach międzynar. są ostateczne.

Główne cele:
· utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa światowego
· rozwijanie współpracy międzynarodowej
· ochrona praw i godności człowieka
· popieranie postępu w dziedzinie gospodarczej
Realizacja tych celów opiera się o zasady zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych:
· suwerenna równość państw członkowskich
· przestrzeganie zobowiązań międzynarodowych
· pokojowe rozwiązywanie sporów
· nie ingerowanie w sprawy wew. członków
· państwa czł. zobowiązane są do udzielania pomocy Organizacji w akcji podjętej zgodnie z Kartą
. powstrzymanie się od udzielania pomocy państwu, przeciw kt. ONZ zastosowało środki zapobiegawcze lub środki przymusu.
· jednomyślność w najważniejszych sprawach dotyczących pokoju i bezpieczeństwa
.przyjmowanie nowych czł.
· rewizja postanowień Karty NZ
· wybór sekretarza Generalnego.

Punkt 15)

POKOJOWE SPOSOBY ZAŁATWIANIA SPORÓW MIĘDZYNARODOWYCH

- rokowania(negocjacje) - najprostsza metoda załatwiania sporu, jeżeli powstała różnica stanowisk między państwami. Są skuteczne, jeśli państwa będące w sporze pragną kompromisu i potrafią w wyniku przeprowadzonych rozmów uzgodnić swoje stanowiska i ustalić na przyszłość jednolite postępowania. Są rozmowami dyplomatycznymi mającymi na celu osiągnięcie porozumienia między państwami. Mogą one dotyczyć spraw gospodarczych, uzgodnień w zakresie wspólnie prowadzonej polityki, załatwiania sporów między nimi lub problemów rozbrojeniowych. Rokowania mogą być prowadzone na różnych szczeblach: przez głowy państw, szefów rządu, ministrów spraw zagranicznych lub inne upoważnione do tego osoby.

- mediacja(pośrednictwo) (z łaciny mediatio - pośredniczyć w sporze), forma pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych. Polega na tym, że państwo trzecie pośredniczy w porozumieniu stronom pozostającym w sporze (również w stanie wojny), przez próby formułowania propozycji ugody. Rolę trzeciego państwa może też odgrywać organizacja międzynarodowa, np. ONZ. Po raz pierwszy mediację przewidywał traktat paryski w 1856 kończący wojnę krymską, postanawiał on, że strony zanim użyją sił zbrojnych wykorzystają mediację innych mocarstw. Podstawą prawną mediacji jest konwencja haska z 1907. Obecnie najczęściej korzysta się z pośrednictwa wybitnych osobistości.

- dobre usługi - przy d.u. rola państwa trzeciego polega na ułatwieniu państwom obcym w sporze nawiązania rokowań bezpośrednich. W samych rokowania państwo to nie bierze jednak udziału.

- komisje śledcze(badawcze) mogą być powoływane za zgodą stron będących w sporze w celu wyjaśnienia stanu faktycznego. Zadaniem ich jest stwierdzenie faktów, jeśli są one sporne. Konwencja Haska z 1907r. Przewiduje powołanie komisji śledczej po wyczerpani drogi dyplomatycznej. Skład komisji ustalają strony. Określają one szczegółowo jej zadanie przez dokładne określenie faktu, który ma być poddany zbadaniu. Postępowanie przed komisją jest kontradyktoryjne. Uchwały komisji podejmowane są większością głosów jej członków. Kończy się ono sporządzeniem sprawozdania ograniczonego do stwierdzenia faktów. Sprawozdanie to jest dla stron wiążące i zależy od ich woli, jakie z niego wyciągną wnioski.

- koncyliacja - (łc. conciliatio `zjednoczenie; zjednanie sobie') metoda rozstrzygania sporów międzynarodowych przez specjalnie powołaną komisję koncyliacyjną, która po rozpatrzeniu sprawy niewiążąco proponuje sposób polubownego rozwiązania; arbitraż międzynarodowy. Zajmuje ona pośrednie miejsce między drogą dyplomatyczną a drogą sądową załatwiania sporu. Łączy w sobie element badań i pośrednictwa. Komisja koncyliacyjna może być organem stałym lub nie stałym. Zadaniem stałej komisji lub powołanej(at hock) jest pojednanie stron. Rozpoczęcie postępowania przed komisją wymaga przedstawienia sporu przez obie strony, przewiduje się wszczęcie postępowania na wniosek jednej ze stron. Postępowanie przed komisją k. Jest postępowaniem kontradyktoryjnym, jej uchwały zapadają większością głosów. Jej działalność kończy się przez sporządzenie protokołu który stwierdza , że strony doszły do porozumienia i uznały podane warunki porozumienia albo stwierdza, że strony nie można było pojednać. Przy tym sposobie załatwiania sporów międzynarodowych decyzja ostateczna należy do stron.

- Postępowanie przed organami ONZ - główną rolę w załatwianiu sporów międzynarodowych (a zwłaszcza sporów kwalifikowanych) odgrywa Rada Bezpieczeństwa, chociaż również Zgromadzenie Ogólne:

. spory kwalifikowane - sporami tego rodzaju zajmuje się głównie Rada Bezpieczeństwa. Może ona rozpatrywać na wniosek państw, na wniosek Zgromadzenia Ogólnego, z inicjatywy Sekretarza Generalnego, z urzędu. Natomiast z inicjatywy rozpatrzenia sporu przez ZO mogą wystąpić: państwa, Rada Bezpieczeństwa.

. postępowanie na wniosek państw - prawo skierowania sporu przed organ ONZ przysługuje każdemu członkowi Organizacji. Państwem, które kieruje do ONZ spór może być stroną w sporze albo państwo nie biorące w nim udziału, a także państwo znajdujące się w określonej sytuacji międzynarodowej, która grozi pokojowi. Państwo wnosząc sprawę samo decyduje o tym, czy sprawą ma się zając Rada Bezpieczeństwa czy zgromadzenie Ogólne. Państwo, które nie jest członkiem ONZ, może zwrócić uwagę RB lub ZO na spór, w którym jest stroną. Art. 37 ust.3 Karty ONZ przewiduje obowiązek stron skierowania sporu kwalifikowanego do RB jeżeli nie zdołały one załatwić sporu sposobami wyliczonymi w art. 33 ust.1 W tym przypadku, jeśli RB uzna, że dalsze trwanie sporu może rzeczywiście zagrozić międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu, jest ona władna: ograniczyć się do wskazania stronom takiej lub innej metody załatwienia sporu, lub zalecić merytoryczne warunki załatwienia sporu.

. postępowanie z urzędu - Rada Bezpieczeństwa ma prawo wkraczania z urzędu we wszystkie spory kwalifikowane, w związku z tym ma prawo kwalifikowania sporów i może zbadać każdy spór lub sytuację w celu ustalenia, czy dalsze trwanie może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. RB może wezwać strony do załatwienia sporu metodą przez nią wskazaną . Ingerując w kwalifikowanych sporach lub sytuacjach, RB powinna wziąć pod uwagę procedurę już przyjętą przez strony w celu załatwienia sporu. Postanowienie to nie wiąże RB w sposób absolutny,

. spory zwykłe - w każdym sporze, wniesionym przez strony, RB może wydać zalecenie w celu pokojowego jego załatwiania. Warunkiem jest jednak zgoda wszystkich stron w sporze na zwrócenie się do Rady o wydanie zalecenia. Wydane zalecenie nie ma mocy wiążącej.

- sądownictwo polubowne(arbitraż) - jest w stosunkach międzynarodowych znane od dawna.

Arbitraż międzynarodowy ma za przedmiot rozstrzyganie sporów miedzy państwami przez sędziów przez nie wybranych w oparciu o poszanowanie prawa. Zastosowanie arbitrażu pociąga za sobą obowiązek poddania się z dobrą wolą wyrokowi. W postępowaniu arbitrażowym wyrok zostaje wydany na podstawie prawa. Arbitraż jest uznany za najskuteczniejszy i najbardziej sprawiedliwy sposób załatwiania sporów.

. Poddanie się arbitrażowi nie ma charakteru obowiązkowego. Wyrażenie zgody na poddanie się arbitrażowi konkretnego sporu odbywa się zazwyczaj na mocy specjalnej umowy, zwanej kompromisem. Uprzednie wyrażenie zgody może nastąpić na podstawie specjalnego postanowienia, tzw. Klauzuli arbitrażowej. Państwa zawierają niekiedy dwustronne umowy o pokojowym załatwianiu sporów.

. Skład trybunału arbitrażowego - liczbę arbitrów lub skład jego określają strony. A. może być powierzony jednemu arbitrowi lub komisji, która z reguły ma nieparzysta liczbę członków, a w każdym przypadku wyrok mógł być wydany większością głosów. W skład komisji mogą wchodzić wyłączne obywatele państw trzecich, ale również obywatele stron sporu. Również Konwencja Haska z 1907 r. przewiduje procedurę tworzenia trybunału, jeśli z powodu braku zgody nie został on ukonstytuowany.

. Postępowanie przed sądem arbitrażowym odbywa się według zasad ustalonych przez strony ( w przypadku braku takiego ustalenia należy stosować procedurę przewidzianą w Konwencji Haskiej). Postępowanie składa się z dwóch części: z postępowania pisemnego i rozprawy ustnej. Po złożeniu wszelkich wyjaśnień ogłasza się zamknięcie sprawy, po czy następuje narada, która odbywa się przy drzwiach zamkniętych i jest tajna. Decyzja zapada większością głosów.

. Wyrok arbitrażowy ustalony jest na naradzie jednomyślnie lub większością głosów, wyrok odczytuje się na posiedzeniu publicznym, w obecności agentów i doradców stron. Musi być zaopatrzony w motywy. Wyrok jest prawomocny i rozstrzyga spór ostatecznie i bezapelacyjnie. Wiąże strony w sporze. Jeśli pomiędzy stronami wyniknie spór co do interpretacji i wykonania wyroku, podlega on w zasadzie rozpatrzeniu przez ten sam sąd arbitrażowy.

. Stały Trybunał Arbitrażowy - inaczej Stały Trybunał Rozjemczy, organ sądowy powołany przez pierwszą konferencję haską w 1899 w celu rozstrzygania sporów między państwami. Jego sekretariat - Stałe Biuro Międzynarodowe - znajduje się w Hadze. Każde państwo wyznacza do 4 prawników o najwyższych kwalifikacjach z zakresu prawa międzynarodowego, którzy znajdują się na listach Trybunału i są dyspozycyjni, gdyby zaszła potrzeba pełnienia funkcji arbitra, są to tzw. grupy narodowe w STA. Państwa wybierają z tej listy sędziów dla swej sprawy. Rola STA nie jest tak znacząca, jak było to zamiarem twórców, ale rozpatrzył on wiele spraw związanych z arbitrażem po drugie wojnie światowej. Współcześnie umowy międzynarodowe przewidują arbitraż międzynarodowy jako sposób rozstrzygania sporów, ale jest on w praktyce stosowany rzadko.

. Arbitraż a sądownictwo stałe - arbitraż ma wiele cech wspólnych z sądownictwem stałym. Rozstrzygnięcie sporu następuje w zasadzie i na podstawie prawa, a wyroki , zarówno arbitrażowe, jak i sądowe, są wiążące. Różnice między postępowaniem arbitrażowym a sądowym mają charakter raczej drugorzędny i są następujące: w arbitrażu strony same ustalają skład sądzący, natomiast w skład sądu międzynarodowego jest stały, w arbitrażu strony mogą ustalić dowolną procedurę postępowania, natomiast procedura sądowa jest stała.

- Sądownictwo międzynarodowe( Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości) - stałe sądownictwo jest instytucją stosunkowo nową. Pierwszym sądem międzynarodowym o znaczeniu światowym był powołany w okresie Ligi Narodów Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej. Po II wojnie światowej został on zastąpiony przez działający do dzisiaj Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Sądy międzynarodowe działają na podstawie prawa międzynarodowego.

Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej, Permanent Court of International Justice, pierwszy stały sąd międzynarodowy funkcjonujący przy Lidze Narodów jako jej autonomiczny organ orzekający w sporach między państwami. Utworzony na mocy umowy międzynarodowej z 1920 z siedzibą w Hadze. Działał w latach 1922-1940, formalnie przestał istnieć 1946, zastąpiony przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, w skład Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej wchodziło 15 sędziów wybieranych przez Radę i Zgromadzenie Ligi Narodów. Prócz kompetencji sądowej miał też kompetencje opiniodawcze (doradcze), realizowane na żądanie Rady lub Zgromadzenia Ligi Narodów.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS)

organ sądowniczy ONZ z siedzibą w Hadze. Ustanowiony w 1946r. w miejsce Stałego Trybunału Sprawiedliwości Ligi Narodów, na którym wzorowany jest statut MTS. Rozstrzyga międzynarodowe spory (w wypadku zgody państw na jurysdykcję MTS), wydaje opinie doradcze dla organów ONZ i innych organizacji międzynarodowych. Wyroki MTS są ostateczne w sprawach dotyczących praw człowieka. Podstawą prawną werdyktów są ustalenia zawarte w Deklaracji Praw Człowieka z 1948, Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1968. Sędziów MTS wybiera Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa ONZ. Liczy 15 sędziów z różnych państw wybieranych na 9 lat. Od 2000 prezydentem Trybunału jest Francuz Gilbert Guillaume.

Funkcje MTS :sądzenia i wydawania opinii doradczych. Opinie doradcze - Trybunał wydaje je na żądanie Zgromadzenia Ogólnego i Rady Bezpieczeństwa, które są upoważnione do zwracania się o nie we wszystkich sprawach prawnych. Natomiast państwa nie są upoważnione do żądania od Sądu wydania opinii doradczej. Opinie doradcze z istoty swej nie mają charakteru prawnie wiążącego.

Organizacja Trybunału Sędziowie: Trybunał składa się z 15 sędziów wybieranych na dziewięcioletnie kadencje. Co 3 lata wybierana jest jedna trzecia składu. Sędziowie mogą być wybrani ponownie (reelekcja). Kandydatów na sędziów zgłaszają grupy narodowe Stałego Trybunału Arbitrażowego w Hadze spośród osób mogących pełnić najwyższe stanowiska sędziowskie w swych państwach lub uznanych znawców prawa międzynarodowego. Następnie sędziowie są wybierani przez Zgromadzenie Ogólne ONZ oraz Radę Bezpieczeństwa i muszą uzyskać bezwzględną większość w każdym w tych organów. Każdy sędzia musi być obywatelem innego państwa. Przy wyborze należy zwracać uwagę na to, by w składzie były reprezentowane główne systemy prawne i formy cywilizacji. W przypadku wakatu wybiera się sędziego na resztę kadencji poprzednika. Sędziowie nie mogą zajmować się inną działalnością zawodową (nie dotyczy to publikacji lub wygłaszania wykładów) ani polityczną. Nie są reprezentantami swych państw. Są niezawiśli, nie mogą przyjmować instrukcji od żadnej strony. Sędzia nie podlega wyłączeniu, jeżeli MTS rozpatruje spór z udziałem państwa jego obywatelstwa. Jeżeli państwo toczące spór przed MTS nie ma swego obywatela w składzie sądu, może wyznaczyć sędziego ad hoc(sędziowie narodowi), który może (choć nie musi) być jego obywatelem. Sędziowie wybierają spośród swego grona prezesa i wiceprezesa Trybunału na trzyletnią kadencję (z prawem reelekcji). MTS może orzekać w składzie plenarnym lub w izbach, jeżeli o to wniosą strony. Do tej pory tylko czterokrotnie orzekał w izbach. Polskimi sędziami w Trybunale dotychczas byli Bohdan Winiarski (1946-1967, prezes 1961-1964) i Manfred Lachs (1967-1993 - zmarł w trakcie kadencji; prezes 1973-1976), a Krzysztof Skubiszewski zasiadał jako sędzia ad hoc. 6 lutego 2006 zakończyła się kadencja sędziów Buergenthala (wybrany ponownie), Nabi Elaraby, Francisco Rezka, Pietera Kooijmansa i Władlena Wereszczetina. Zgromadzenie Ogólne i Rada bezpieczeństwa dokonuje wyboru członków Trybunału niezależnie od siebie. Każdy sędzia może wykluczyć się ze składu sądzącego w konkretnej sprawie. Również przewodniczący może zwrócić uwagę sędziemu, że w danej sprawie nie powinien zasiadać.

Kompetencje Trybunału „ratoine personae”(kto może być stroną w postępowaniu przed T.) stronami w postępowaniu spornym przed MTS mogą być tylko państwa. W sporach z państwami nie mogą przed Sądem stawać organizacje międzynarodowe, a tym bardziej jednostki. Przed MTS mogą stawać członkowie ONZ jak też i jego nie członkowie. RB ustala warunki, na jakich zasadach państwa nie będące Stronami Statusu mogą stawać przed Sądem. Warunki te nie mogą stwarzać nierówności stron.

Kompetencje Trybunału ”ratione materiale”( jakie sprawy może rozstrzygać T,) - podstawą kompetencji T. jest zgoda państw, tzn. MTS nie może, bez zgody państw, orzekać w sprawach międzynarodowych. Zgodę tę państwa muszą wyrazić w sposób oczywisty. Państwa mogą zgodzić się na właściwość T. do orzekania w istniejącym sporze lub mogą zgodzić się na poddanie mu przyszłych sporów. Istnieją trzy sposoby wyrażenia zgody na kompetencje T.:

• wyrażenie zgody na osądzenie jednego, ściśle określonego sporu; zgoda wyrażana jest w tym przypadku ex pos (zgoda odnosi się do osądzenia istniejącego już konkretnego sporu)t ,po zaistnieniu sporu,

• wyrażenie zgody na kompetencję T. we wszystkich sporach, jakie mogą powstać w przyszłości, postanowienie umowy przewidujące kompetencje T. nazywamy klauzulą sądową( przewiduje, że w razie sporu co do stosowania lub interpelacji danej umowy kompetentny do rozstrzygnięcia sprawy będzie sąd międzynarodowy),

• generalne wyrażenie zgody na kompetencje T. we wszystkich sporach o charakterze prawnym - klauzula fakultatywna( na jej podstawie strona Statutu może w każdym czasie złożyć deklarację, że uznaje właściwość Sądu za obowiązkową i bez specjalnego porozumienia w stosunku do każdego innego państwa przyjmującego takie samo zobowiązanie).

W razie sporu co do kompetencji T. w konkretnej sprawie - zagadnienie to rozstrzyga sam Trybunał.

Komplety rozstrzygające. Izby. T. orzeka zasadniczo w pełnym składzie, z zastrzeżeniem, że dla ukonstytuowania Sądu potrzebne jest kworum 9 sędziów. Przy obliczaniu kworum nie bierze się po uwagę sędziów at hoc. Jeżeli przewodniczący stwierdzi brak kworum, powinien odroczyć posiedzenie do czasu uzyskania kworum. Sąd może także orzekać w niepełnym składzie lecz w składzie izby. Statut przewiduje 3 rodzaje izb: izbę postępowania uproszczonego, izby specjalnie dla określonych kategorii sporów oraz izby at hoc tworzone dla rozpoznania konkretnej sprawy.

Postępowanie przed Trybunałem strony są reprezentowane przed Trybunałem przez agentów lub doradców. Postępowanie przed Sądem składa się z dwóch części - pisemnej i ustnej.

Wyrok odczytuje się na posiedzeniu publicznym, musi on zawierać uzasadnienie. Jeżeli wyrok w całości lub w części nie jest wyrokiem jednomyślnym, każdy sędzia może odczytać własna opinię, która może być opinią indywidualną lub opinią odrębną. Wyrok Sadu wiąże strony lecz tylko w danej sprawie.

Interpelacje i rewizja wyroku. W razie sporu co do znaczenia lub zakresu wyroku Sąd daje jego właściwą interpelację na żądanie którejkolwiek za stron, po jej odpowiednim postępowaniu dokonywana jest przez Sąd w formie wyroku. W wyjątkowych okolicznościach sąd może dokonać rewizji wyroku. Postępowanie rewizyjne otwiera orzeczenie Trybunału, że istnieją dostateczne podstawy do rewizji wyroku.

Załatwianie sporów międzynarodowych

przed organami organizacji międzynarodowych.

Spór międzynarodowy to sytuacja, w której punkty widzenia dwóch państw - stron są wyraźnie przeciwstawne. Spory wynikają z naturalnej sprzeczności interesów różnych państw i są związane ze stosunkami międzynarodowymi. Spory mogą mieć różne podłoże, a mianowicie polityczne, prawne, gospodarcze. Mogą lub nie, w sposób istotny zagrażać pokojowi i bezpieczeństwu międzynarodowemu.

Załatwianie sporów międzynarodowych odbywa się m.in. poprzez działania organów organizacji międzynarodowych, poparte różnego rodzaju środkami dyplomatycznymi i sądowymi, stosowanymi w zależności od charakteru danego sporu. Załatwianie sporu może toczyć się w sposób kończący się wiążącym rozstrzygnięciem, lub nie prowadzący do takiego rozwiązania. Do pierwszej kategorii zaliczamy arbitraż i postępowanie sądowe, a do drugiej rokowania, mediacje, badania komisji śledczej i koncyliację.

Organy organizacji międzynarodowych, w szczególnych przypadkach, uprawnione są a nawet obowiązane do stosowania środków przymusu w celu skłonienia strony do ustępstw lub wyegzekwowania żądań. Najczęściej stosowane są środki odwetowe o podobnym charakterze tj. retorsje (zgodne z prawem międzynarodowym) oraz represalia (bezprawne działanie) w celu wymuszenia respektowania prawa międzynarodowego, do których zalicza się:

• embargo (zajęcie statków obcego państwa i znajdujących się na nich ładunków w portach państwa stosującego embargo),

• blokadę pokojową (przerwanie komunikacji morskiej z portami jakiegoś państwa za pomocą okrętów wojennych, nie dopuszczających statków handlowych do portów),

• okupację pokojową (zajęcie części terytorium lądowego drugiego państwa bez wypowiedzenia wojny i bez oporu zbrojnego ze strony państwa okupowanego).

Generalnie w praktyce wykształtowała się zasada pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych, której fundament utworzyły konwencje haskie z 1899 i 1907 roku, zawierające postanowienia, dotyczące środków pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych. Następnie wiele innych umów międzynarodowych i deklaracji, zawiera regulacje tej kwestii, a mianowicie zawarte były i są one m.in. w:

1. Pakcie Ligi Narodów z 1919 r. (uchwalony 28.04.1919 r., który został włączony do Traktatu Wersalskiego).

2. Karcie Narodów Zjednoczonych z 1945 r. Konwencji o prawie morza z Montego Bay z 1982 r.

3. Akcie końcowym Konferencji

4. Deklaracji zasad prawa międzynarodowego, uchwalonej przez Zgromadzenie Ogólne 24.10.1970 r., w której sformułowano zasadę pokojowego załatwiania sporów, obowiązek stosowania środków na zasadzie pokoju, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, tj. wg suwerennej równości i zgodnie z zasadą swobodnego wyboru przez państwa środków załatwienia sporu.

5. Traktacie Bogotańskim o pokojowym załatwianiu sporów z 1948, dotyczącym członków Organizacji Państw Amerykańskich.

Zasada pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych została również uznana w Pakcie Ligi Państw Arabskich, Karcie Jedności Afrykańskiej, Europejskiej Konwencji, dotyczącej pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych.

Organy Ligi Narodów tj. Zgromadzenie Ogólne LN, Rada LN oraz działający przy LN Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej, posiadały kompetencje w zakresie rozstrzygania sporów międzynarodowych i współdziałały z państwami członkowskimi w zakresie pokojowego załatwiania sporów. Jednym z celów LN było stworzenie systemu bezpieczeństwa, warunków pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych. (To LN rozpatrywała m.in. spór Litwy z Polską o Wilno z 1920 r.).

Pakt Ligi Narodów w artykule 12, zobowiązywał państwa do pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych. Nie było to jednak postanowienie wprowadzające bezwzględny zakaz wojny jako środka rozwiązywania sporów i konfliktów międzynarodowych. Tego rodzaju zobowiązanie zostało zawarte dopiero w przyjętym w 1928 r. Pakcie Brianda-Kelloga, mówiącym o wprowadzeniu zakazu wojny, traktowanej dotąd jako legalny środek polityki zagranicznej państwa.

Państwa - strony sporu zobowiązane były do przekazywania sporu do rozpatrzenia przez Radę Ligi Narodów, gdy wcześniej takiej sprawy nie skierowały na drogę postępowania rozjemczego lub sądowego.

Ponadto Rada LN:

• rozpatrywała sprawy konfliktowe między państwami członkowskimi oraz państwami nie będącymi członkami LN,

• wskazywała środki działania na wypadek naruszenia całości terytorialnej i niezależności politycznej członków Ligi,

• prowadziła działania mediacyjne i rozjemcze na rzecz członków m.in. wyznaczała komisje badań i proponowała powołanie komisji koncyliacyjnej,

• proponowała zastosowanie środków, zapewniających skuteczność wykonania wyroku arbitrażowego lub sądowego.

Przewodniczący Rady Ligi wyznaczał w miarę możliwości spośród członków nie zainteresowanych bezpośrednio w omawianej sprawie, sprawozdawcę dla konkretnej sprawy, wego,odów powołanie komisji acyjnetrzech ms-adę Ligi Narodów.który pełnił niejako funkcje mediacyjne, następnie sporządzał szczegółowe sprawozdanie, dotyczące okoliczności sporu oraz proponowany sposób rozstrzygnięcia. Sprawozdanie przyjęte jednomyślnie (bez głosów przedstawicieli stron sporu), zobowiązywało strony sporu do niestosowania wojny. Swobodę zastosowania środków, także wojny, pozostawiano w przypadku nie osiągnięcia jednomyślności, co do przyjęcia sprawozdania. Ucieknięcie się do wojny było możliwe po upływie trzech m-cy od przyjęcia sprawozdania.

Chcąc oddalić stałe pomawianie o stronniczość Rady przez jedną, lub drugą stronę, postanowiono w końcu 1926 r. dokonać podziału pomiędzy członkami przypisując im określoną grupę spraw do referowania na Radzie (np. Chile zajmowały się sprawami wolnego miasta Gdańska).

Zgromadzenie Ligi Narodów stanowiło gremium opiniodawcze, konsultacyjne Rady oraz rozważało spory, przedłożone przez Radę.

Po II wojnie światowej, kompetencje Ligi Narodów przejęły Organy ONZ.

Karta NZ przyjęła, iż strony w sporze, którego dalsze trwanie może narazić na niebezpieczeństwo utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, powinny przede wszystkim dążyć do jego rozstrzygnięcia w drodze:

• rokowań,

• badań,

• pośrednictwa,

• koncyliacji,

• arbitrażu,

• postępowania sądowego,

• odwołania się do organów lub porozumień regionalnych

• innych sposobów pokojowych.

Zasada pokojowego załatwiania sporów uznawana jest za korelat zasady, zabraniającej stosowania groźby i użycia siły i jako część prawa międzynarodowego. Karta NZ, w zakresie spraw dotyczących międzynarodowego bezpieczeństwa i pokoju, uznała priorytet kompetencji Rady Bezpieczeństwa.

Zgodnie z art. 24 Karty NZ, członkowie nakładają na Radę Bezpieczeństwa główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz uznają, że Rada przy wykonywaniu swych obowiązków, wynikających z tej odpowiedzialności działa we wspólnym ich imieniu, a członkowie są zobowiązani do przyjmowania i wykonywania decyzji Rady Bezpieczeństwa (art. 25).

Do kompetencji Rady Bezpieczeństwa należy:

• badanie sytuacji i faktów zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju lub dokonania agresji,

• sklasyfikowanie rodzaju sporu, a w przypadku sporu prawnego, przekazanie do MTS (raz tylko zdarzyło się, że RB skierowała sprawę w 1947 r. dotyczącą Nambii, raz do sądu rozjemczego w 1956 r. w sprawie Kan. Sueskiego),

• rozpatrywanie sporów i sytuacji, zagrażających pokojowi oraz wydawanie zaleceń, dotyczących sposobów i metod załatwiania sporu, przy uwzględnieniu, przyjętej przez strony procedury, (państwa niebedące członkami mogą uczestniczyć w rozmowach bez prawa głosu, jeżeli jest to w ich interesie),

• wzywanie stron zainteresowanych, żeby się zastosowały do zaleconych środków, również do zastosowania środków tymczasowych,

• stosowanie sankcji w przypadku uchylania się od wykonania decyzji,

• popieranie rozwoju pokojowego załatwiania sporów lokalnych w ramach porozumień regionalnych,

Zgodnie z art. 27 Karty, decyzje RB w sprawach załatwiania sporów winny być podejmowane większością dziewięciu głosów w stosunku do ogólnej liczby 15 członków RB, z zastrzeżeniem, że w tych 9 głosach mieścić się muszą głosy wszystkich stałych członków RB. Natomiast strona biorąca udział w sporze, winna się wstrzymać od głosu. Z powyższego wynika, iż muszą być zgodne poglądy pięciu wielkich mocarstw. W sytuacji, kiedy jedno z mocarstw uczestniczy w sporze, głosy musza być jednomyślne.

Zgromadzenie Ogólne ONZ nie jest pozbawione kompetencji w omawianej kwestii, jednak nie są one tak szerokie jak w przypadku RB. Generalnie ZO może zalecać środki w celu pokojowego wyrównania sytuacji, mogącej zachwiać powszechnym porządkiem.

Do innych kompetencji ZO należy:

• omawianie spraw wnoszonych przez członków, RB, inne państwa,

• udzielanie wytycznych dla rozbrojenia i uregulowania zbrojeń, w związku z tym może udzielać zaleceń członkom i RB,

• przeprowadzanie dyskusji, nad każdą sprawą dotyczącą międzynarodowego pokoju, a przedłożoną przez członka lub Radę, (Zgromadzenie zwróciło się 10 razy do MTS o opinie doradcze, kilka razy zalecało skierowanie sprawy na drogę sądową),

Zgodnie z uchwałę, dotyczącą „Zjednoczenia dla Pokoju” z 1950 r. w sytuacji, gdy ma miejsce zagrożenie lub naruszenie pokoju albo akt agresji, a Rada Bezpieczeństwa na skutek braku jednomyślności jej stałych członków nie wykonuje swego głównego obowiązku w zakresie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, Zgromadzenie Ogólne zajmuje się taką sprawą w celu udzielenia zalecenia państwom członkowskim.

Po przeanalizowaniu funkcji spełnianych przez ZO w przedmiotowym zakresie, można zauważyć, iż wykraczają one nieco poza kompetencje przyznane przez przepisy Karty.

Organy ONZ zmierzają nie tylko do pojednania stron w sporze, ale przede wszystkim do zapobiegania i łagodzenia konfliktów zbrojnych, poprzez wysyłanie misji obserwacyjnych, zwłaszcza oddziałów porządkowych i mediacyjnych. Wysyłają mediatorów, siły pokojowe, wzywają do zawieszenia broni, organizują nadzór nad zawieszeniem broni.

Duże znaczenie przywiązuje się do publicznej dyskusji nad danym sporem. Niekiedy jednak nadanie sporowi mniejszego rozgłosu i podjecie próby przedyskutowania sprawy w sposób poufny miedzy stronami, ułatwia pokojowe załatwienie sporu.

Do sporów powstających na gruncie handlu, inwestycji międzynarodowych, zazwyczaj pomiędzy państwami a inwestorami, stosowany jest zazwyczaj arbitraż i negocjacje. Do tej roli powołany został na podstawie Konwencji z 1965 r. o regulowaniu sporów dotyczących inwestycji między państwami a obywatelami innych państw, Międzynarodowy Ośrodek Regulowania Sporów Inwestycyjnych. Stosowane przez tę organizację środki to rokowania, koncyliacje i arbitraż.

Sprawy m.in. bezpieczeństwa europejskiego i zasady pokojowego załatwiania sporów i współpracy między państwami w tym zakresie, zawarte zostały w Akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), przyjętym na spotkaniu belgradzkim 10.1977-03.1978 r. (od 1994 r. - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie -OBWE).

Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza rozstrzyga spory zgodnie z postanowieniami Konwencji o prawie morza z Montego Bay, podpisanej 10.12.1982 r. Przedmiotem sporów, regulowanych przez niniejszą Konwencję są:

• naruszenia przez Państwo nadbrzeżne postanowień Konwencji, dotyczących wolności i praw żeglugi, przelotu lub układania kabli podmorskich i rurociągów i innych zgodnych z prawem międzynarodowym sposobów korzystania z morza,

• - naruszenia międzynarodowych zasad i standardów ochrony środowiska morskiego ustanowionych przez Konwencję lub przez właściwe organizacje międzynarodowe

• - spory dotyczące interpretacji lub stosowania postanowień niniejszej Konwencji w zakresie badań naukowych morza, rybołówstwa.

Wg Konwencji państwa-strony zobowiązane są do załatwiania sporów, dotyczących interpretacji lub stosowania niniejszej Konwencji, środkami pokojowymi wybranymi przez strony (zgodnie z artykułem 2 ustęp 3, Karty Narodów Zjednoczonych). Strony przystępują bezzwłocznie do wymiany poglądów dotyczących załatwienia sporu w drodze rokowań lub innymi środkami pokojowymi.

Państwo-strona wiodąca spór, może zaproponować drugiej stronie w sporze, poddanie sporu koncyliacji. Strona wszczynająca postępowanie wyznacza dwóch komisarzy, wybranych z listy, z których jeden może być jej obywatelem. Listę komisarzy sporządza i prowadzi Sekretarz Generalny NZ. Każdemu państwu-stronie przysługuje prawo wyznaczenia czterech komisarzy. Natomiast komisja koncyliacyjna składa się z pięciu członków.

• Komisja podejmuje decyzje dotyczące spraw proceduralnych.

• Komisja może zaprosić każde państwo-stronę do przedstawienia swoich poglądów w formie pisemnej 1ub ustnej.

• Komisja wysłuchuje strony, bada ich żądania i zarzuty, a także przedstawia stronom propozycje w celu osiągnięcia polubownego załatwienia sporu.

• Komisja składa sprawozdanie w ciągu 12 miesięcy od jej utworzenia. Sprawozdania są przyjmowane większością głosów członków.

• Sprawozdanie wymienia wszelkie osiągnięte porozumienia oraz w braku porozumienia, wnioski komisji we wszelkich kwestiach faktycznych i prawnych dotyczących przedmiotu sporu, a także takie zalecenia, jakie komisja uzna za właściwe dla polubownego rozstrzygnięcia.

• Sprawozdanie, zawierające wnioski lub zalecenia komisji nie wiąże stron.

• Sprawozdanie składane jest Sekretarzowi Generalnemu NZ, który niezwłocznie przesyła je stronom sporu.

• Sprawozdanie przekazuje się również właściwym organizacjom międzynarodowym.

Każdy spór dotyczący interpretacji lub stosowania Konwencji o Prawie Morza niezałatwiony w drodze pokojowej, poddaje się na wniosek strony sporu, sądowi lub trybunałowi, mającemu jurysdykcję w określonej sprawie. Przy podpisywaniu, ratyfikowaniu lub przystępowaniu do Konwencji lub w każdym późniejszym czasie, Państwo może w drodze pisemnej deklaracji wybrać jeden lub więcej z następujących środków załatwiania sporów, a mianowicie:

• międzynarodowy Trybunał Prawa Morza,

• - międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości,

• trybunał arbitrażowy,

• - specjalny trybunał arbitrażowy ustanowiony dla jednej lub wielu kategorii sporów w niej określonych.

Jeżeli strony sporu nie przyjęły tej samej procedury załatwienia sporu, spór może być poddany tylko arbitrażowi. Postępowanie arbitrażowe jest wszczynane po złożeniu przez stronę pisemnej notyfikacji skierowanej do drugiej strony sporu.

• Notyfikacja powinna określać roszczenia i zawierać jego uzasadnienie.

• Listę arbitrów sporządza i prowadzi Sekretarz Generalny NZ.

• Każde państwo-strona ma prawo do mianowania czterech arbitrów.

• Decyzje trybunału arbitrażowego podejmowane są większością głosów jego członków.

• Nieobecność lub wstrzymanie się mniej niż połowy członków nie stanowi przeszkody w wydaniu przez trybunał decyzji.

• W razie równości głosów, Przewodniczący ma głos decydujący.

W sporze dotyczącym zagadnień naukowych lub technicznych, sąd lub trybunał może wybrać w porozumieniu ze stronami nie mniej niż dwóch ekspertów naukowych lub technicznych. Sąd lub trybunał, może zarządzić na czas do wydania ostatecznej decyzji, wszelkie środki tymczasowe, jakie uzna za odpowiednie w danych okolicznościach, w celu zabezpieczenia praw stron sporu lub dla zapobieżenia poważnej szkodzie w środowisku morskim.

Również wiele innych organów organizacji międzynarodowych, posiada kompetencje, w zakresie załatwiania sporów międzynarodowych, dotyczących ściśle określonych spraw, a są to m.in.:

• Rada Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego,

• Rada Administracyjna Międzynarodowej Organizacji Pracy,

• Rada Ligi Arabskiej,

• Komisje Mediacyjne, Koncyliacyjne i Arbitrażowe Organizacji Jedności Afrykańskiej.

Nadto należy zauważyć, iż obecnie najpopularniejszymi formami oddziaływania na państwa, strony sporu, są publiczne dyskusje na forum organizacji międzynarodowych, z uwagi na fakt, iż spory stanowią przedmiot żywego zainteresowania wszystkich państw danego regionu, a nawet świata. Naciski ze strony opinii publicznej poprzez media są współcześnie bardzo wyraźne, dlatego też stanowią istotny element konstruktywnego załatwiania wszelakich sporów.

1

---