1. Sformułować prawo popytu i podaży.

Prawo popytu i podaży, podstawowe prawo ekonomiczne regulujące działanie mechanizmu rynkowego, określające wzajemne zależności pomiędzy wielkością popytu, wielkością podaży, a poziomem ceny towaru. Mówi, że w warunkach niezmienności innych zjawisk rynkowych popyt zmienia się z reguły w odwrotnym, a podaż w tym samym kierunku, co cena. Nadwyżka popytu nad podażą powoduje wzrost ceny, nadwyżka podaży nad popytem jest przyczyną spadku ceny.

2. Co to jest cenowa elastyczność popytu?

Cenowa elastyczność popytu - stosunek względnej zmiany ilości pożądanego dobra, do względnej zmiany jego ceny, wyrażony współczynnikiem cenowej elastyczności popytu:

gdzie:

• E_d(p) - cenowa elastyczność popytu,

• 
  - wyrażona w procentach zmiana zgłaszanego zapotrzebowania na dobro w sztukach,

• 
  - wyrażona w procentach zmiana ceny.

Innymi słowy cenowa elastyczność popytu mówi o tym, o ile procent zmieni się chęć zakupu wyrażona w sztukach towaru, jeżeli cena danego towaru zmieni się o 1%.

Współczynnik cenowej elastyczności popytu

• Dla E_d(p) < 0, wzrost ceny powoduje spadek popytu:

• dla E_d(p) < − 1 popyt elastyczny - procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana ceny

• dla E_d(p) = − 1 popyt proporcjonalny - procentowa zmiana popytu jest równa procentowej zmianie ceny

• dla
  popyt nieelastyczny - procentowa zmiana popytu jest mniejsza niż procentowa zmiana ceny

• Dla E_d(p) = 0 popyt doskonale nieelastyczny (popyt sztywny) zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu

• Dla E_d(p) > 0 wzrost ceny powoduje wzrost popytu:

• dla
  popyt nieelastyczny - procentowa zmiana popytu jest mniejsza niż procentowa. Produkty należące do dóbr niższego rzędu

• dla E_d(p) = 1 popyt proporcjonalny - procentowa zmiana popytu jest równa procentowej zmianie ceny

• dla E_d(p) > 1 popyt elastyczny - procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana ceny

• Dla
  popyt doskonale elastyczny - minimalna zmiana ceny wywołuje maksymalną zmianę popytu

Popyt sztywny	Popyt nieelastyczny	Popyt proporcjonalny	Popyt elastyczny
Popyt doskonale elastyczny

3. Jakie czynniki decydują o wielkości popytu?

Popyt, ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu.

związane z rynkiem:

• wielkość dochodów, gdy wzrasta dochód, wzrasta również popyt na dane dobro (i odwrotnie)

• cena towaru: (ceny substytutów, ceny dóbr komplementarnych, przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości,

nie związane z rynkiem (pozarynkowe):

• preferencje konsumentów: (gusty konsumentów, upodobania i przyzwyczajenia,

• moda,

• czynniki demograficzne: liczba ludności, struktura wiekowa konsumentów, struktura płciowa konsumentów, stan cywilny, poziom wykształcenia, wyznanie,

• warunki geograficzne

• warunki klimatyczne,

• pora roku,

• poziom zamożności,

• sytuacja gospodarcza,

4. Jakie czynniki decydują o wielkości podaży?

Podaż to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku. Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży

Czynniki decydujące o wielkości podaży:

1. cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra

2. ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów - czyli poziom kosztów produkcji

3. technologia, czyli postęp techniczny

4. ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających)

5. liczba producentów na danym rynku

6. cele przedsiębiorstwa

7. oczekiwania dotyczące zmian cen

8. eksport oraz import

9. wielkość rezerw

10. czynniki przypadkowe, np. pogoda

11. czas, jakim dysponują producenci

12. interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne

13. elastyczność podaży

1. Jakie są ekonomiczne funkcje ceny?

• Informacyjno - bodźcowa - parametru, który pozwala określić wielkość przychodów ze sprzedaży, a także parametru pobudzającego do określonego działania. Nabywcę ceny informują o ile zmniejszą się jego zasoby pieniężne, jeśli dokona on zakupu. Sprzedającego ceny informują o ile zwiększy się jego przychód, jeśli dokona on sprzedaży.

• Redystrybucyjna (wtórny podział, rozdział). Ceny są narzędziem podziału dóbr i usług, oraz przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do budżetu państwa. Państwo również może dokonywać redystrybucji dochodów przy pomocy cen - różnicując obciążenie cen podatkami, ustalając ceny minimalne / maksymalne czy dotując pewne gałęzie gospodarki.

• Stymulacyjna - narzędzie oddziaływania na dostawców i odbiorców - im wyższy jest poziom cen, tym większa jest opłacalność produkcji. Stymuluje to producentów do zwiększania rozmiarów produkcji. Niższy poziom cen zniechęca producentów i powoduje ograniczenia produkcji. Wyższy poziom cen może skłaniać producentów do zwiększenia produkcji a nawet podnoszenia wartości użytkowej wyrobów (jakość, estetyka, funkcjonalność). Zazwyczaj wyższy poziom cen skłania konsumentów do ograniczenia spożycia a niższy stymuluje wzrost spożycia.

Przy pomocy cen państwo może stymulować wzrost spożycia niektórych wyrobów tj. modyfikować strukturę spożycia, a także regulować poziom dochodów realnych w społeczeństwie.

• Agregacyjna - umożliwia sumowanie niedodawanych w sensie fizycznym wielkości

5. Na czym polegają paradoks Giffena i paradoks Veblena?

Paradoks Giffena - sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny. Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy wzroście cen dóbr niższego rzędu, zwanych dobrami Giffena. Cena dobra Giffena jest relatywnie niższa od innych substytutów lub dane dobro nie posiada bliskich substytutów (np. chleb), dlatego popyt rośnie. Paradoks Giffena jest jednym z dwóch (obok paradoksu Veblena) przypadków w mikroekonomii, zaprzeczających działaniu krzywej popytu (wg której wzrost ceny danego dobra powoduje spadek popytu na to dobro).

Paradoks Veblena (efekt demonstracji, efekt prestiżowy), zwany także paradoksem Veblena, dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr. Posiadanie takich dóbr jest środkiem dowartościowania się, dlatego popyt na nie jest tym większy, im mniej ludzi je posiada, i - paradoksalnie - rośnie wraz z ceną. Przyczyna tego zjawiska tkwi w chęci ukazania przez najzamożniejsze grupy społeczne swojego statusu materialnego za sprawą posiadanych dóbr luksusowych. Przykładami tego rodzaju dóbr są rzadkie dzieła sztuki i markowe ubiory znanych projektantów mody.

6. Co to jest użyteczność (korzyść?) krańcowa i na czym polega jej związek z ceną?

Korzyść krańcowa - korzyść jaką odnosi konsument ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o jedną jednostkę. Stanowi przyrost korzyści w związku z konsumpcją dodatkowej jednostki dobra. Przy danej wielkości konsumpcji danego dobra konsument odnosi określone korzyści. Jeżeli zwiększy swoją konsumpcję o jedną jednostkę dobra, wówczas całkowite korzyści jakie czerpie z konsumpcji zmienią się. Różnica w wielkości korzyści jakie konsument odnosił wcześniej i korzyści jakie odnosi po zwiększeniu konsumpcji stanowi właśnie korzyść krańcową.

prawo malejącej użyteczności krańcowej, zgodnie z którym korzyść krańcowa każdej kolejnej konsumowanej jednostki dobra jest mniejsza od korzyści krańcowej poprzedniej jednostki dobra. Tym samym konsument zwiększając konsumpcję o kolejne jednostki powoduje zwiększenie odnoszonych korzyści, ale przyrost tych korzyści z każdą jednostką dobra jest coraz mniejszy.

7. Wymienić główne cechy gospodarki planowej?

Gospodarka planowa - gospodarka, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa. Plany takie popularne są w państwach o ustrojach socjalistycznych, a ich tworzenie i realizowanie jest jednym z najważniejszych zadań kierownictwa partii. Uchwalane są często na określony czas podczas zjazdów partyjnych lub plenum. W historii PRL powszechnie znany jest plan trzyletni i plan sześcioletni. W gospodarce centralnie planowanej to władze ustalają, co, jak i dla kogo ma być produkowane. Ustalane są także ceny poszczególnych produktów. System planowania gospodarczego we wszystkich krajach okazuje się nieefektywny i prowadzi do obniżenia stopy życiowej obywateli.

9. Na czym polega konkurencja monopolistyczna?

Konkurencja monopolistyczna - powszechnie występująca forma rynku (inne to konkurencja doskonała, oligopol, monopol) wyróżniona ze względu na możliwość kształtowania ceny przy jednoczesnej dużej liczbie podmiotów na rynku i gdzie producenci próbują odróżniać się od swoich konkurentów.

Rynek ma postać konkurencji monopolistycznej, jeżeli:

• występuje na nim ograniczona lecz stosunkowo duża liczba producentów (znacznie mniejsza niż przy konkurencji doskonałej, ale wyraźnie większa niż przy oligopolu) i wielka liczba kupujących,

• dostawcy próbują się odróżniać i wytwarzają zróżnicowane (choć podobne) produkty - produkt jest niejednorodny

• krzywe popytu są wysoce elastyczne, więc zmiana rozmiarów produkcji ma wpływ na poziom ceny.

• dostawcy i odbiorcy posiadają doskonałą wiedzę o rynku.

W konkurencji monopolistycznej istnieje konkurencja zarówno cenowa jak i na polu cech produktu. Każdy produkt ma określone cechy, których nie ma inny. Producent ma ograniczoną kontrolę nad ceną. Konkurencja odbywa się głównie na poziomie reklamy, promocji, także przez doskonalenie wyrobów, różnicowanie wyglądu, sprawność obsługi i napraw. Wejście na rynek nie jest łatwe, potrzebny jest duży kapitał do promocji.

1. Co to jest rynek doskonały?

Rynek doskonale konkurencyjny występuje w przypadku, gdy liczba kupujących i sprzedających jest na tyle duża, iż ich indywidualne decyzje nie wpływają na poziom cen (będący wynikiem działania podaży i popytu). Panuje tu informacja doskonała - każdy posiada dokłądną informację o rynku. Firma na takim rynku jest cenobiorcą i będzie ustalać wielkość swojej produkcji w miejscu, gdzie cena towaru będzie równa kosztowi krańcowemu z jego wytworzenia.

2. Co to jest monopson?

Monopson to taka forma rynku, na którym istnieje tylko jeden odbiorca (przedsiębiorstwo pośredniczące w handlu) oraz wielu dostawców pewnego towaru lub usługi. Monopsonami są zazwyczaj firmy państwowe, np. kupujące ropę naftową, gaz ziemny lub usługi zdrowotne. Przedsiębiorstwo mające taką pozycję dąży do zakupu po zaniżonych cenach podczas negocjacji z dostawcami.

3. Co to jest kartel?

Kartel - zmowa (umowa) państw lub przedsiębiorstw posiadających decydujący wpływ w tej samej lub podobnej gałęzi gospodarki, mająca na celu całkowitą kontrolę nad rynkiem i jego regulację (ceny, podaży, popytu). Tworzenie karteli pomiędzy przedsiębiorstwami jest nielegalne w Unii Europejskiej oraz w Stanach Zjednoczonych, jak również w wielu innych państwach świata.

4. Jakie są skutki monopolizacji rynku?

Praktyki monopolistyczne uderzaja przed wszystkim w konsumenta - źródłem zysku monopolistycznego jest cena wyższa niż w warunkach konkurencji. Ograniczenie popytu przez monopol prowadzi do niepełnego wykorzystania mocy produkcyjnych w gospodarce, a co za tym idzie do trwałego bezrobocia, brak postepu technicznego, mniejsze firmy upadają gdyż nie mają szans prowadzenia walki z poważnym rywalem.

5. Jakie są rodzaje przedsiębiorstw z punktu widzenia własności?

• państwowe

• komunalne - właścicielami są mieszkańcy pewnej okolicy (właścicielem jest np. gmina)

• spółdzielcze - posiadaczami spółdzielni są reprezentowani przez zarząd pracownicy - nie ma uzależnienia zysków od wielkości wkładu

• prywatne

10. Co to jest punkt Cournota?

Jest to punkt który wyznacza równowagę przedsiębiorstwa monopolistycznego , czyli ekonomiczne optimum produkcji. W punkcie tym monopol osiąga zysk maksymalny (Uk=Kk).

11. Czym są pasywa a czym aktywa?

Środki gospodarcze, aktywa - kontrolowane przez jednostkę gospodarczą zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Środki gospodarcze klasyfikuje się według możliwości ich spieniężenia, upłynnienia ("zasada wzrastającej płynności"), a w ramach tych grup według postaci, w jakiej występują:

• majątek trwały, aktywa trwałe (wartości niematerialne i prawne, rzeczowy majątek trwały, środki trwałe, finansowy majątek trwały, inwestycje długoterminowe, należności długoterminowe

• majątek obrotowy, aktywa obrotowe

• zapasy (materiały, produkcja niezakończona (półprodukty i produkcja w toku), produkty gotowe, (wyroby gotowe, usługi), towary)

• należności krótkoterminowe

• finansowy majątek obrotowy, inwestycje krótkoterminowe

• papiery wartościowe

• środki pieniężne

Pasywa to termin księgowy oznaczający źródło pokrycia majątku przedsiębiorstwa. Pasywa dzieli się według różnych kryteriów:

• zapadalności (zobowiązania długo i krótkoterminowe),

• od tego czy pozostają trwale (kapitały własne) czy przejściowo w dyspozycji przedsiębiorstwa

• od tego czy są one pochodzenia własnego czy obcego.

10. Co przedstawia rachunek przepływów finansowych?

Rachunek przepływów pieniężnych jest jednym z elementów sprawozdania finansowego. Nazywany jest także sprawozdaniem z przepływów pieniężnych lub (od nazwy angielskiej) cash flow. Rachunek przepływów pieniężnych jest analitycznym rozwinięciem przedstawionych w bilansie informacji o zmianie stanu środków pieniężnych dokonywanej w okresie sprawozdawczym. Celem sporządzenia tego elementu sprawozdania finansowego jest uzyskanie podstawy oceny możliwości jednostki gospodarczej do generowania środków pieniężnych oraz potrzeb w zakresie ich wykorzystania. Sporządzać go muszą jednostki podlegające obowiązkowemu badaniu rocznego sprawozdania finansowego. Rachunek przepływów pieniężnych powinien umożliwiać przede wszystkim uzyskanie informacji na temat stopnia płynności finansowej. Istotnym elementem rachunku jest pokazanie aktywności jednostki w ściąganiu należności a także zdolności do spłaty zobowiązań. Rachunek przepływów pieniężnych sporządzany jest w formie zestawienia prezentującego obieg środków pieniężnych w przedsiębiorstwie.

Może być sporządzany:

• metodą bezpośrednią poprzez przeanalizowanie wszystkich wpływów i wypływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej,

• metodą pośrednią polegającą na korygowaniu zysku netto w taki sposób, aby został on sprowadzony do zmian netto w środkach pieniężnych na skutek działalności operacyjnej, z uwzględnieniem wszystkich wpływów i wypływów z działalności inwestycyjnej i finansowej.

10. Jakie są źródła finansowania rozwoju firmy?

11. Czym różnią się inwestycje rzeczowe od finansowych?

Inwestycje finansowe dokonywane sa w drodze zakupu papierów wartosciowych oraz innych instrumentów finansowych. Ich nadrzednym celem jest osiaganie okreslonego dochodu w postaci: dywidendy, odsetek czy przyrostu wartosci rynkowej kapitału. W zamian za udostepnienie kapitału innym podmiotom gospodarczym, inwestor nabywa okreslone prawa. Najwa.niejszym jest prawo do otrzymywania płatnosci tj. dywidendy, oprocentowania itp. Oczekiwane płatnosci sa głównym motywem dokonywania długoterminowych inwestycji finansowych. Wielkosc tych płatnosci wyznacza wartość rynkowa lokat, a przez to ich opłacalnosc.

Ze wzgledu na charakter inwestycji finansowych, ich ogół dzieli sie na:

- lokaty o charakterze udziałowym;

- lokaty o charakterze wierzytelnosciowym.

Istota lokat udziałowych jest udostepnianie kapitału w zamian za prawo do własnosci podmiotu emitujacego instrument finansowy i wynikajacej z niego partycypacji w dochodach. Wysokosc dochodów wynikajacych z inwestycji w lokaty udziałowe jest bezposrednio uzale.niona od wyników osiaganych przez biorce kapitału. Do najczesciej spotykanych form lokat udziałowych zaliczamy: akcje, udziały w spółkach nieemisyjnych i jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych.

Lokaty wierzytelnosciowe sa forma inwestycji finansowych, polegajaca na czasowym udostępnianiu srodków finansowych, w zamian za okreslone w umowie korzysci finansowe. Dochody wyrażane sa jako, ustalony w umowie zawartej miedzy inwestorem a emitentem instrumentu finansowego, procent od udostepnionego kapitału. Najważniejszymi formami lokat o charakterze wierzytelnosciowym sa: obligacje, bony i depozyty oszczednosciowe czy udzielone pożyczki.

Alternatywa, badz uzupełnieniem inwestycji finansowych sa inwestycje rzeczowe. Jest to forma przedsiewziec gospodarczych, polegajaca na angażowaniu srodków finansowych w powiekszenie zasobów rzeczowych składników majatku trwałego podmiotu inwestujacego. Zwrot z tego rodzaju inwestycji wynika z potencjalnego przyrostu wartosci kapitału w czasie i jest realizowany przez sprzedaż danego instrumentu inwestycyjnego.

Biorac pod uwage kryterium przedmiotowe, wyró.nic nale.y dwie podkategorie:

- inwestycje rzeczowe produkcyjne

- inwestycje w dobra rzeczowe

Istota inwestycji rzeczowych produkcyjnych jest anga.owanie kapitału w srodki trwałe podmiotu gospodarczego, aby w ten sposób zwiekszyc jego zdolnosci wytwórcze. Z uwagi na to, i. kategoria ta nie dotyczy inwestycji klientów indywidualnych, w niniejszej pracy nie jest szerzej omawiana.

Inwestycje w dobra rzeczowe, sa forma lokowania srodków finansowych w aktywa rzeczowe o dużej i unikalnej wartosci. Zwrot z tego typu inwestycji wynika z potencjalnego przyrostu wartosci danego instrumentu inwestycyjnego w czasie i jest realizowany przez jego sprzeda.. Taki sposób angażowania swych srodków finansowych wybieraja zarówno klienci instytucjonalni, jak i osoby prywatne.

12. Czym jest amortyzacja?

Amortyzacja, wyrażona w pieniądzu równowartość zużycia środka trwałego. Amortyzacja może dotyczyć także wartości niematerialnych i prawnych: licencji, znaków towarowych czy praw autorskich.
Jest ona:
1) instrumentem pomiaru zmniejszania się początkowej wartości trwałego majątku przedsiębiorstwa wskutek jego zużywania się w procesie produkcji (umorzenie).
2) narzędziem przenoszenia, w postaci comiesiecznych odpisów, wartości zużycia majątku trwałego na wytwarzany produkt (uwzględnienie jej jako kosztu produkcji). Sposób obliczania amortyzacji na poszczególne rodzaje środków trwałych określany jest przez Radę Ministrów.
3) narzędziem tworzenia funduszy pieniężnych, przeznaczonych na finansowanie inwestycji odtworzeniowych (zastąpienie zużytego majątku nowym).

13. Jakie są główne rodzaje kosztów w przedsiębiorstwie?

Koszty całkowite stanowią zbiór różnych elementów i występują w różnych konfiguracjach. Stąd też w teorii i praktyce wyróżnia się kilka kryteriów klasyfikacyjnych, np. rodzaj kosztów, miejsce powstawania kosztów, sposób rozliczania na gotowy produkt oraz reakcja kosztów na zmianę wielkości produkcji. Idea klasyfikacji kosztów polega na tym, iż każdy element kosztów całego zbioru czynników zużytych w procesie działalności przedsiębiorstw przyporządkowany jest danemu kryterium.
Koszty w układzie rodzajowym związane są ze zużyciem określonego rodzaju czynnika i dzielą się na:
• materiałowe (surowce, materiały, paliwo, energia),
• amortyzację,
• osobowe, (płace łącznie z ubezpieczeniami społecznymi),
• inne (np. czynsze, usługi obce).
W przedsiębiorstwie jako całości w każdym wydziale, oddziale i różnych komórkach organizacyjnych występuje zużycie wymienionych czynników produkcji, a więc występują te właśnie rodzaje kosztów. Z faktu, iż przedsiębiorstwo jest określoną strukturą organizacyjną (produkcyjną i funkcjonalną), wynika drugi podział kosztów według miejsc ich powstania. Z tego punktu widzenia koszty dzieli się na:
• koszty produkcji podstawowej,
• koszty produkcji pomocniczej,
• koszty działalności marketingowej,
• koszty bezpieczeństwa i higieny pracy,
• koszty działalności badawczo-rozwojowej,
• koszty informacji naukowo-technicznej itd.
Na uwagę zasługuje też podział kosztów z punktu widzenia przeprowadzenia kalkulacji. Wyróżnia się tu:
• koszty bezpośrednie,
• koszty pośrednie — dzielą się ona na wydziałowe i ogólnozakładowe.
Koszty bezpośrednie to te, które można bezpośrednio naliczyć (skalkulować) na gotowy produkt (np. mąka — chleb), natomiast koszty pośrednie (zależne od miejsca powstania) rozlicza się (kalkuluje) na wyrób lub usługę za pomocą tzw. klucza rozliczeniowego. Kluczem tym jest na ogół liczba zatrudnionych pracowników bądź liczba przepracowanych roboczogodzin. W przedsiębiorstwach o wysokim stopniu automatyzacji kluczem tym może być materiał zużyty w procesie produkcji.
Koszty wg charakteru działalności dzielimy na następujące grupy:
• koszty działalności operacyjnej, dotyczą normalnej działalności gospodarczej określonej jednostki, działalność ta może mieć charakter wytwórczy, usługowy lub handlowy.
• pozostałe koszty operacyjne, obejmują koszty zdarzeń nietypowych nie wynikających z normalnej działalności.
• koszty finansowe związane z działalnością finansową, należą do nich takie pozycje, jak: płacone przez jednostkę odsetki (także za zwłokę), pro¬wizje od pożyczek i kredytów, dyskonto, ujemne różnice kursowe, wartość sprzedanych udziałów i papierów wartościowych, odpisy aktualizujące ich wartość.

14. Czym różnią się obligacje od akcji i które z nich są bardziej atrakcyjne dla firmy?

Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - emitent obligacji - pożycza od nabywcy obligacji określoną sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi odsetkami. Innymi słowy, obligacje skarbowe to forma oprocentowanej pożyczki pieniężnej zaciąganej przez Skarb Państwa u osób zakupujących obligacje. Środki uzyskane z obligacji finansują istotne cele przewidziane w budżecie państwa oraz są przeznaczane na spłatę wcześniej zaciągniętych długów.

Akcja - papier wartościowy łączący w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym, wynikające z uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Także ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce lub część kapitału akcyjnego. Wyróżniamy akcje: imienne, na okaziciela, aportowe, gotówkowe, uprzywilejowane, nieme, załozycielskie

15. Co to jest rynek kapitałowy pierwotny i wtórny?

Rynek pierwotny - rynek kapitałowy, na którym następuje sprzedaż nowych papierów wartościowych bezpośrednio przez emitenta - akcji i obligacji dopuszczonych do obrotu przez Komisję Nadzoru Finansowego. Cenę papierów wartościowych w tym wypadku ustala emitent, czyli instytucja wystawiająca akcje lub obligacje we własnym imieniu. Emisja i zakup papierów wartościowych na rynku pierwotnym odbywa się za pośrednictwem domów maklerskich lub banków prowadzących działalność maklerską.

Funkcje rynku pierwotnego

• alokacja kapitału do najbardziej efektywnych sektorów gospodarki,

• zwiększenie możliwości rozwojowych podmiotów gospodarczych - dodatkowe kapitały umożliwiają podejmowanie nowych inwestycji,

• zwiększenie konkurencji na rynku finansowym - możliwość wyboru źródła kapitału obniża koszt kapitału,

• rozwój rynku papierów wartościowych - nowe emisje wpływają na pojawiania się nowych inwestorów,

• lepsza ocena emitenta przeprowadzającego emisję - każda emisja wymaga przygotowania prospektu emisyjnego zawierającego szczegółowe informacje o emitencie.

Rynek wtórny - rynek kapitałowy, będący uzupełnieniem rynku pierwotnego, na którym następuje proponowanie nabywania papierów wartościowych od podmiotów innych niż emitent. Rynek wtórny charakteryzuje się tym, że nie następuje zasilanie emitenta papierów wartościowych w kapitał. Stronami transakcji na tym rynku są inwestorzy. W skład rynku wtórnego wchodzi Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Centralna Tabela Ofert.

Funkcje rynku wtórnego

• wpływa na mobilizację kapitału - inwestor podejmując decyzję kieruje się warunkami panującymi na rynku wtórnym,

• umożliwia transformację kapitału - zamianę jednej formy kapitału (np. akcje) w drugą (np. obligacje, instrumenty pochodne) i odwrotnie,

• wpływa na kierunki alokacji kapitału - inwestor ma możliwość obserwacji notowanych spółek, w celu wyrobienia sobie opinii o przyszłych inwestycjach,

• wycena kapitału - pozwala na ustalenie relacji pomiędzy ceną emisyjną i rynkową.

10. Co to jest obrót publiczny papierami wartościowymi?

Obrót papierami wartościowymi dokonuje się na rynku niepublicznym bądź na rynku publicznym.

Obrót niepubliczny ma miejsce wtedy, gdy emisja skierowana jest do nie więcej niż 300 osób, akcje udostępniane są pracownikom na zasadach preferencyjnych lub proponowane jest nabycie akcji w jednoosobowych spółkach Skarby Państwa w ilości nie mniejszej niż 10% akcji dla jednego nabywcy. Takich emisji jest bardzo dużo, zazwyczaj są związane z powołaniem do życia spółki akcyjnej oraz kolejnymi emisjami skierowanymi (z reguły w formie listownej) do wcześniejszych właścicieli, kooperantów, czy ewentualnie zaproszonych osób lub podmiotów.

Z obrotem na rynku publicznym mamy do czynienia, gdy papiery wartościowe oferowane są przy wykorzystaniu środków masowego przekazu (radia, telewizji, prasy). Mogą wówczas trafić do szerokiego grona potencjalnych inwestorów, np. do wszystkich oglądających reklamę w telewizji. Jeżeli propozycja sprzedaży papierów wartościowych na rynku pierwotnym kierowana jest do konkretnych inwestorów (osób fizycznych czy firm) i tych podmiotów jest więcej niż 300, to również jest to obrót publiczny.

1. Na czym polega system jednolitej ceny na giełdzie?

2. Czym różnią się dobra publiczne od dóbr prywatnych?

Dobra publiczne to dobra, które mogą być konsumowane jednocześnie przez wielu konsumentów, bez uszczerbku dla żadnego z nich. W szerszej definicji dobra publiczne obejmują także tzw. dobra klubowe i wspólne zasoby. W węższej definicji dobra publicznie nie obejmują dóbr klubowych i społecznych i określa się je niekiedy 'czystymi dobrami publicznymi'. Przykładem dóbr publicznych mogą być np.: obrona narodowa, twórczość naukowa, program komputerowy. Specyficznym rodzajem dobra publicznego są dobra społeczne. Są to dobra publiczne, które mogłyby być dobrami prywatnymi, ale z różnych powodów (zwykle na skutek prowadzonej przez władze publiczne polityki społecznej) są dostępne dla każdego obywatela i finansowane z funduszy publicznych (np.: w Polsce oświata, opieka zdrowotna).

Dobra prywatne to w ekonomii każde dobro, które nie jest dobrem publicznym, tzn. które nie może być konsumowane przez wielu konsumentów bez uszczerbku dla któregokolwiek z nich. Przykładem dobra prywatnego może być np. odzież, żywność.

3. Jakie są podstawowe operacje wykonywane przez banki?

Do operacji bankowych zalicza się:

- operacje pasywne - które polegają na gromadzeniu środków pieniężnych i emisji bankowych papierów wartościowych;

- operacje aktywne - polegające na wykorzystywaniu zgromadzonych środków m.in. poprzez udzielanie kredytów, lokaty na rynku międzybankowym oraz zakup papierów wartościowych; - operacje usługowe (pośredniczące) - polegające na dokonywaniu rozliczeń pieniężnych, skupie i sprzedaży wierzytelności, obsłudze emisji papierów wartościowych itp.

4. Czym jest funkcja produkcji?

Funkcja produkcji - funkcja matematyczna przy pomocy której bada się, jakie zależności zachodzą pomiędzy nakładami i zasobami produkcyjnymi a efektami produkcji.

5. Czym jest zwrot z kapitału własnego?

6. Czym jest zwrot z aktywów?

7. Co to są koszty transakcyjne?

Koszt transakcyjny Koszt wynikające ze współdziałania wielu podmiotów gospodarczych. Pojęcie wprowadzone przez Ronalda Coase, a rozwinięte przez Olivera Williamsona w teorii kosztów transakcyjnych.

Koszty te można podzielić z grubsza na następujące grupy:

• koszty poszukiwania informacji - potrzebne na sprawdzenie czy dane dobro jest dostępne na rynku, kto oferuje najlepsze warunki, etc. Są to typowe koszty badania rynku i planowania umów.

• koszty zarządzania i zawierania kontraktów - potrzebne, aby doprowadzić do zaistnienia transakcji

• koszty kontroli - ponoszone na dopilnowanie, aby druga strona wywiązała się z warunków kontraktu. Mogą to być wszelkie koszty zarządzania, kontroli, monitorowania procesów i wyników, ubezpieczenia od strat spowodowanych korupcją i oportunizmem.

Podział ten jest oczywiście bardzo umowny, w praktyce trudno jest rozdzielić jeden rodzaj kosztu od drugiego. Koszty transakcyjne stanowią podstawę dochodu prawników, instytucji finansowych, policji, przedsiębiorców, kierowników, urzędników - są nimi w zasadzie wszystkie koszty poza ścisłymi nakładami na produkcję i transport. W krajach o mniej rozwiniętej gospodarce lub mniej sformalizowanych koszty te są mniejsze, zawsze stanowią ponad połowę dochodu kraju.

24. Jakie są ekonomiczne funkcje państwa?

Rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w gospodarce:
- funkcja alokacyjna - polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Ogólnie biorąc w gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o ochronę własności prywatnej oraz o wspomaganie i uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub zastępowanie mechanizmu rynkowego
- funkcja redystrybucyjna: polega przede wszystkim na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami. Państwo przejmuje część dochodów i poprzez transfery pieniężne przekazuje je tym osobom, które mają niskie dochody. Głównymi instrumentami realizacji tej funkcji są: system podatkowy, wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego typu opłat i cen.

Głównymi formami pomocy ze strony państwa są więc różnego typu świadczenia pieniężne (transfery), w tym:

dofinansowywane przez państwo (emerytury i renty, zasiłki inwalidzkie i chorobowe, zasiłki dla bezrobotnych),

w całości finansowane przed państwo (zasiłki dla osób o niskich dochodach, dodatki rodzinne, dodatki mieszkaniowe)

świadczenia w naturze (powszechna służba zdrowia i oświata)

- funkcja stabilizacyjna: Funkcja stabilizacyjna - polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę przez realizację głównie takich celów jak: osiągniecie i utrzymywanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, stabilizację rynku pieniężnego (aby stopa% kredytu nie była zbyt wysoka), możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji. Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki państwa.

Istnieją dwa zasadnicze rodzaje polityki makroekonomicznej państwa: polityka fiskalna (manipulowanie poziomem podatków i wydatków państwa) i polityka monetarna (manipulowanie przez bank centralny stopą wzrostu podaży pieniądza)

Polityka podatkowa powinna zwalniać od podatku, uwzględniać ulgi. Podatki nadmiernie zmniejszają możliwość wydatków domowych, wpływają na inwestycje, potencjalną produkcję i zatrudnienie. Fiskalizm - wysoki poziom podatku.

Polityka regulacji cen i płac - aby ceny nie wpływały na obniżenie popytu na towary. Wydatki Państwowe stwarzają określony popyt na produkt społeczny, na jego wytworzenie, wpływają na wielkość konsumpcji zbiorowej.

25. Jakie są główne zasady teorii Keynesa?

26. Jakie są główne zasady monetaryzmu?

Monetaryzm został ukształtowany w ostatnich trzech dziesięcioleciach przez M. Friedmana oraz A. Meltzera, K. Brunnera, B. Sprinkel, J. Jordana, L. Olsona, L. Andersena, A. Waltersa i in. Pod wpływem M. Friedmana niektórzy zwolennicy monetaryzmu opowiadają się za maksymalnym oparciem się na siłach rynkowych; ich zdaniem rząd powinien się wyrzec wywierania bezpośredniego wpływu na gospodarkę, a określać tylko stałe zasady, powinien unikać ingerowania w działanie wolnego rynku oraz programów cenowo-płacowych.
Współczesny monetaryzm opiera się na 3 założeniach:
a) wzrost podaży pieniądza jest podstawowym stałym czynnikiem kształtującym tempo wzrostu nominalnego PNB,
b) ceny i płace są względnie giętkie,
c) gospodarka prywatna jest stabilna.
Założenia te sugerują, że główną przyczyną fluktuacji ekonomicznej jest niewłaściwa stopa wzrostu podaży pieniądza. Współczesny monetaryzm jest utożsamiany z leseferyzmem oraz polityczną filozofią przeciwstawiającą się zbyt dużej roli rządu; jednak po doświadczeniach eksperymentu monetarystycznego w USA 1979-82 wielu ekonomistów bardziej sceptycznie ocenia możliwości praktycznego wykorzystania zasad monetaryzmu, a inni proponują, aby rząd formułował cele w zakresie PNB.

27. Jakie są główne zasady ekonomii strony podażowej?

• to ekonomia przeciwstawiająca się popytowym ujęciom keynsizmu, ale sugerująca pozostawienie jakiegoś miejsca dla aktywnej polityki gospodarczej państwa

• za główne źródło trudności gospodarczych uznaje - ograniczenia po stronie podaży

• opiera się na dwóch zasadniczych założeniach:

• długookresowej stabilności systemu rynkowego

• decydującej roli jednostki w przebiegu procesów gospodarczych

• aktywność państwa powinna koncentrować się na stosowaniu instrumentów zwiększających: wydajność, stopę oszczędzania, poziom inwestycji - co spowoduje wzrost podaży w gospodarce

• w odróżnieniu od keynsizmu - zajmuje się ograniczeniami popytu, jako przyczyną depresji

• w odróżnieniu od monetarystów - zajmuje się skutkami nadmiaru pieniądza

• wg propodażowców, aby zwiększyć podaż produkcji należy:

• skłonić przedsiębiorców do wzrostu produkcji i inwestycji

• obniżyć podatki

• skłonić do wzrostu oszczędności (bo przy wzroście stanu depozytów będzie następowała obniżka ceny kapitału sprzyjająca aktywności gospodarczej oraz wzrostowi produkcji i zatrudnienia)

• głównym zadaniem polityki ekonomicznej państwa jest skłanianie do oszczędzania, do powiększania zasobów kapitału i ułatwiania dostępu do nich ludziom interesu

• podobnie jak monetaryści proponuje ograniczenie regulacyjnych działań państwa odrzuca funkcje opiekuńcze państwa i ponoszenie wydatków na cele socjalne

24. Podaj popytową definicję PKB.

Najpopularniejsza formuła obliczania PKB ma podstawę w spostrzeżeniu, że PKB jest w dobrym przybliżeniu równy finalnym wydatkom wszystkich nabywców wartości dodanej wytworzonej na terenie kraju. Zatem od strony popytowej:

PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import + zmiana stanu zapasów

25. Podaj produktową dochodową definicję PKB.

Wartość wytworzonych dóbr i usług finalnych oblicza się, odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług zużytych do tej produkcji. W skali przedsiębiorstwa jest to więc wartość dodana, a PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarujące. Zgodnie z tym od strony produkcyjnej:

PKB = produkcja globalna kraju - zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.

Trzecia formuła wynika z faktu, że suma wydatków musi być równa sumie dochodów ze wszystkich źródeł. Zatem od strony dochodowej:

PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody państwa + amortyzacja.

Powyższa formuła wyraża podział wartości dodanej pomiędzy pracę (pracowników najemnych), kapitał (właścicieli kapitału, inwestorów), państwo i odtworzenie zużytego majątku.

26. Czym różni się PKB od PNB?

Produkt Krajowy Brutto (PKB) (ang. GDP - Gross Domestic Product) (ekon.) to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).

Produkt narodowy brutto (PNB, ang. GNP) - miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.




• K - konsumpcja

• I - inwestycje

• G - wydatki rządowe

• En - eksport netto, czyli eksport-import

• Dn - dochód netto obywateli za granicą

24. Co to jest zagregowany popyt i zagregowana podaż?

Popyt zagregowany (inaczej popyt globalny) jest to suma popytów na danym obszarze. Funkcja ta, podobnie jak funkcja popytu, pokazuje skłonność do zakupu (jednakże tu bez rozgraniczania na dobra) w zależności od wielkości dochodu grup konsumenckich np. gospodarstw, przedsiębiorstw etc. Obliczanie popytu zagregowanego jest jedną z metod obliczania produktu krajowego.

Na popyt zagregowany mają wpływ:

• Realne bogactwo społeczeństwa,

• Realne stopy procentowe,

• Oczekiwania ekonomiczne,

• Oczekiwania inflacyjne,

• Zmiany w kursach wymiany walut,

• Dochód państw importujących towary danego państwa.

Podaż zagregowana (agregatowa) - suma podaży dóbr i usług w gospodarce narodowej.

Pokazuje zależność między ilością produktów, czyli wielkością realnego produktu narodowego brutto, jaką wszyscy producenci w gospodarce chcą zaoferować na sprzedaż, a poziomem cen mierzonych deflatorem produktu narodowego brutto w danym okresie.

24. Wyjaśnij pojęcie: koszty zdartych zelówek.

Tzw. koszty zdartych zelówek - są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu - wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć. Społeczny koszt inflacji, wynikający z dodatkowego wysiłku podmiotów poszukujących szansy nabycia towarów po niższej cenie. Nazwa pochodzi od zdartych zelówek ludzi, chodzących od sklepu do sklepu w poszukiwaniu miejsca, gdzie ceny wzrosły wolniej i do banku po gotówkę.

25. Wyjaśnij pojęcie: koszty zmiany jadłospisu.

Skutek wysokiej inflacji. Tzw. koszty zmienianych jadłospisów - są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami - przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

1. Wyjaśnij pojęcie: praktyka indeksowania cen i dochodów.

2. Czym różni się inflacja kosztowa od popytowej?

Inflacja popytowa - zjawisko spadku siły nabywczej pieniądza (wzrostu cen w gospodarce), zachodzące gdy podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług. W sytuacji wzrostu ilości pieniądza na rynku cena równowagi między popytem a podażą stabilizuje się na wyższym poziomie.

Z uwagi na przyczynę wzrostu popytu wyróżniamy dwa rodzaje inflacji popytowej: inflację finansową i inflację kosztową.

Inflacja finansowa Inflacja finansowa to rodzaj inflacji popytowej spowodowany wzrostem wydatków rządowych przy niezmienionych dochodach z podatków.

Inflacja kredytowa Inflacja kredytowa to rodzaj inflacji popytowej spowodowany przez nadmierne zaciąganie pożyczek bankowych.

Inflacja kosztowa (dostawców) jest pojęciem stworzonym przez kosztową teorię inflacji. Według tej teorii, nie można założyć wysokiej elastyczności cen. Ceny bowiem administrowane są przez monopole. Przyczyna inflacji jest niezależna od agregatowego popytu na towary.

W ramach inflacji kosztowej wyróżniamy cztery rodzaje inflacji:

• inflacja płacowa - wzrost płac jest niezależny od popytu na pracę

inflacja ciągniona przez zyski - monopoliści podnoszą ceny na wyroby, niezależnie od popytu na nie

• inflacja ciągniona przez ceny dóbr importowanych - wzrost cen towarów sprzedawanych na terenie kraju spowodowany jest wzrostem cen produktów i półproduktów importowanych

• inflacja ciągniona przez podatki - wzrost cen spowodowany jest zwiększeniem podatków - wzrost opodatkowania "przerzuca" się na ceny

Inflację kosztową zwalczać można za pomocą ustawodawstwa antymonopolowego i polityki propodażowej.

Inflacja kosztowa jest efektem ogólnego wzrostu kosztów albo naturalnego bądź sztucznego ograniczania globalnej podaży na rynku przy stałym popycie globalnym. Ten rodzaj inflacji jest spowodowany wzrostem każdego ze składników kosztów (przy założeniu, że pozostałe nie ulegają zmniejszeniu), na przykład wzrostem płac, cen surowców i produktów importowanych, cen surowców i półfabrykatów pochodzenia krajowego, narzutów na płace (m.in. składek na ubezpieczenie społeczne), a także innych składników kosztów (kosztów płaconych odsetek od kredytów bankowych, kosztów dzierżawy itd.). Przyczyną zwiększenia się kosztów może być wytwarzanie w nieoptymalnej skali produkcji lub wysokie koszty stałe przy niewykorzystanych zdolnościach produkcyjnych, a także podniesienie podatków (nie są składnikiem kosztów, ale uwzględnia się je w kalkulacji cen).

1. Co to jest inflacja bazowa?

Inflacja bazowa obrazuje długookresowy trend kształtowania się wskaźnika cen towarów

i usług konsumpcyjnych, będącego miarą inflacji. Ilustruje ona kształtowanie się zmian cen po wyeliminowaniu wahań o charakterze sezonowym oraz wahań powstałych wskutek

przejściowych szoków podażowych. W porównaniu ze wskaźnikiem CPI indeksy bazowe

charakteryzują się bardziej wyrównanym przebiegiem. W związku z tym wskaźniki te mogą być użytecznym narzędziem analitycznym służącym do badania zjawisk inflacyjnych. Wysokość inflacji bazowej pozwala również na określenie zakresu faktycznego wpływu polityki monetarnej na kształtowanie się cen konsumpcyjnych. Wskaźniki te są wykorzystywane w Narodowym Banku Polskim do badań i prac analitycznych, ale, podobnie jak w wielu bankach centralnych na świecie, nie stanowią alternatywy dla wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych publikowanego przez powołane do tego urzędy statystyczne.

2. Dlaczego wysoka inflacja utrudnia wzrost gospodarczy?

3. Przedstaw dwie teorie dotyczące krzywej Phillipsa.

Krzywa Phillipsa (Phillips Curve) to w ekonomii krzywa ilustrująca związek pomiędzy stopą bezrobocia a stopą inflacji, przy założeniu pewnej oczekiwanej stopy inflacji. Obecnie jest już raczej oczywiste, że bezrobocie i inflacja nie muszą być związane odwrotną zależnością, jak to utrzymują niektórzy ekonomiści, a krzywa Phillipsa sprawdza się tylko w pewnych, szczególnych warunkach. Obecnie niewielu już ekonomistów uznaje ważność tej wymienności w długim okresie. Aktualnie istnieje kilka teorii próbujących bardziej precyzyjnie wyjaśnić relacje między inflacją a bezrobociem - z których dwie najbardziej znane to teoria racjonalnego wyboru oraz teoria NAIRU

O Teorii Racjonalnego Wyboru ogólnie

Teoria Racjonalnego Wyboru nie jest tylko teorią socjologiczną. Przede wszystkim wywodzi się z psychologii społecznej, politologii i ekonomii. Jest więc interdyscyplinarna. Co więcej można ją wykorzystać tak do analiz mikro jak i makro. Teoria Racjonalnego Wyboru to także duża ilość przeprowadzonych eksperymentów w psychologii społecznej.

TRZON Teorii racjonalnego Wyboru:

• 1. Badany, rozpatrywany jest zbiór aktorów - graczy w systemie,

• 2. każdy z aktorów ma sobie dostępne alternatywy wyboru,

• 3. jest określony zbiór outcomes, wyników/rezultatów dostępnych w systemie, przypisanych do alternatyw,

• 4. określa się preferencje aktora do zbioru alternatyw,

• 5. określa się oczekiwania aktorów do parametrów systemu (pozytywne/negatywne),

Główna problematyka i dylematy

Centralnym problemem Teorii Racjonalnego Wyboru są relacje między preferencjami aktorów, które mogą być rozbieżne bądź zbieżne (co się rzadko zdarza, bo rzadko to, co racjonalne jednostkowo jest racjonalne obiektywnie). Większość sytuacji opisywanych w TRW - dotyka takich racjonalnych działań jednostki, które mogą pogorszyć ogólną sytuację, spowodować konflikt - są to dylematy. Są trzy podstawowe dylematy, którym odpowiadają trzy problemy:

1. dylemat więźnia (PD) - i problem zaufania

2. chicken game - i problem współzawodnictwa

3. assurances game - i problem koordynacji.

• Ad. 1.

W dylemacie więźnia (the prisoners dilemma) możliwe są dwie decyzje - kooperacja (D) lub dezercja (D). Możliwe są z tego wypłaty: R - reward - nagroda, S - sucker - frajerstwo, T - temptation - pokusa. Rezultatem dylematu więźnia jest stwierdzenie, że racjonalne wybory prowadzą do nieracjonalnego rezultatu. Tu bowiem najbardziej opłacałoby się, gdyby jeden z więźniów tylko się przyznał, wtedy drugi idzie siedzieć, a ten pierwszy nie. Jednak wiadomo, że w związku z tym obaj będą sypać, bo każdy myśli, że jest to dla niego najlepsze wyjście. Podobny dylemat pojawia się przy kwestiach ekologii - każdy rybak chciałby jak najwięcej móc łowić, i każdemu opłaca się jak najbardziej eksploatować łowisko, jednak gdy tak pomyśli każdy, wtedy żaden z nich nie będzie miał zysku, bo ekosystem zostanie zachwiany… Są dwa sposoby radzenia sobie z DW (a tyczy się to także codziennych sytuacji społecznych) - 1. Zachęta do współpracy, kooperacji nagradza kooperujących. Co za tym idzie należy karać tych niechętnych współpracy (np. kara za jazdę bez biletu). 2. Wytworzenie reputacji (systemu r.) - wytycznych komu można a komu nie można zaufać.

• Ad. 2.

Chicken game - gra w cykora. W przeciwieństwie do DW, tu najgorsza jest sytuacja, kiedy obie strony się nie dogadają, i obie są „uparte”. Przypomnijmy na czym polega chicken game. Dwie osoby wsiadają do samochodów i z dużą prędkością jadą naprzeciwko siebie - ten, kto pierwszy zahamuje lub zjedzie z trasy jest "cykorem" i przegrywa. W CG chodzi o konkurowanie o dobro rzadkie (nie o to, jak ludzie mogą współpracować, jak to było przy DW). Są dwie strategie - chicken (tchórz) i daredevil (śmiały). Karą w tym dylemacie jest zderzenie, a nagrodą, gdy obaj zjedziemy z drogi, bowiem pokusą jest moment, gdy ktoś nam zjedzie i się nie zderzymy. Główny problem CG - koncesyjne alokacje - gracz A i B chcą coś osiągnąć. Ale aby wygrać cokolwiek na tym, muszą uwzględnić też interesy drugiej strony - stąd nagrodą jest właśnie obustronna rezygnacja ze zderzenia. Ta gra dotyczy zatem sytuacji, gdy interes wspólny współistnieje z przeciwstawnymi preferencjami co do działania.

• Ad. 3.

Assurance game - dylemat koordynacji, zaufania. Pojawia się wtedy, gdy wymagana jest koordynacja dla wspólnego dobra, przedsięwzięcia, aby powstała współpraca. Każdy z graczy jest nakłaniany przez system do współuczestnictwa. Współuczestnictwo zaś ma wiele form i wymaga koordynacji przez system. Na przykład - chcemy się umówić z kimś w restauracji na obiad - muszę z drugą osobą skoordynować wybór restauracji, co powoduje powstanie koalicji aktorów (idziemy razem na żarcie). Znany także jako stag hunt - Jean-Jacques Rousseau opisuje sytuacje kiedy dwie osoby wybierają się na polowanie. Każdy może indywidualnie wybrać jelenia (stag) lub zająca (rabbit). Każdy podejmuje decyzję nie znając decyzji drugiej osoby. Jeśli jedna storna wybierze jelenia, musi kooperować z drugą, inaczej jej się to nie uda. Może za to sama upolować zająca, ale ten jest mniej wartościowy niż jeleń. Jest to istotna analogia do problemu kooperacji społecznej. Gdy nie ma kooperacji - nie ma wyniku, lub ten jest gorszy.

NAIRU (ang. Non-Accelerating Inflation Rate of Unemployment) - jest to ekonomiczna teoria bezrobocia stabilizującego poziom inflacji inaczej teoria bezrobocia równowagi.

Bezrobocie NAIRU pojawia się gdy płace odpowiadające wymaganiom pracowników zrównują się z płacami zgodnymi z realiami gospodarczymi czyli przy ustabilizowanej dynamice procesów inflacyjnych. Gdy występuje zrównanie oczekiwań płacowych nie oddziałują one na inflacje. Tak więc NAIRU zależy od płacy realnej i poziomu postulowanych płac. Zakładając brak szoków podażowych to w przypadku wystąpienia bezrobocia niższego od poziomu NAIRU, w gospodarce pojawia się zwiększenie tempa inflacji. Jeśli poziom bezrobocia jest wyższy od NAIRU inflacja spada. NAIRU jest wyznaczana z krzywej Philipsa (pokazuje związek pomiędzy bezrobociem a inflacją). Punkt, w którym krzywa Philipsa krzyżuje się z linią poziomą oznacza NAIRU. NAIRU odpowiada potencjalnej wydajności, czyli maksymalnemu poziomowi Produktu Krajowego Brutto.

43. Jakie są rodzaje podatków?

Podatki klasyfikuje się z punktu widzenia wielu kryteriów.

Podstawowy podział podatków pozwala wyróżnić:

podatki bezpośrednie - podatki płacone od dochodów osób prawnych - CIT (najczęściej przedsiębiorstw) oraz od dochodów osób fizycznych - PIT (najczęściej pracowników i osób prowadzących działalność gospodarczą). Do podatków bezpośrednich zalicza się również podatki majątkowe, czyli podatki pobierane od nabywanego majątku. W Polsce większość podatków bezpośrednich ma charakter progresywny, co oznacza, że stawka opodatkowania rośnie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania (dochodu);

podatki pośrednie - podatki nakładane na przedmiot obrotu gospodarczego (towary, usługi). Do podatków bezpośrednich zalicza się podatek VAT (PTU - podatek od towarów i usług), podatek akcyzowy i cło. Podatki te stają się składnikami cen produktów i ostatecznie ponoszone są przez konsumentów tych produktów.

Ze względu na przedmiot opodatkowania można wyróżnić:

podatki dochodowe - dla których podstawą opodatkowania są dochody osiągane przez podmioty gospodarujące i osoby fizyczne (podatek PIT i CIT),

podatki przychodowe - dla których podstawą opodatkowania są potencjalne przychody pochodzące z posiadanych zasobów (np. podatek rolny),

podatki majątkowe - których podstawą naliczenia jest wartość posiadanego / nabywanego majątku (np. podatek od nieruchomości, podatek od spadków i darowizn),

podatki od wydatków konsumpcyjnych - które nalicza się od wartości nabywanych produktów i płaci w momencie zakupu (np. podatek VAT, akcyza).

44. Jakie są główne rodzaje dochodów i wydatków budżetu państwa?

Klasyfikacja dochodów budżetowych

Bezzwrotne:

• podatki

• cła

• czynsze

Zwrotne:

• kredyty

• pożyczki

• weksle

• obligacje

Klasyfikacja wydatków budżetowych

według działów:

• rolnictwo

• nauka

• oświata i wychowanie

• szkolnictwo wyższe

• ochrona zdrowia

• opieka społeczna

• administracja publiczna

• wymiar sprawiedliwości

• urzędy naczelnych organów władzy

• ubezpieczenia społeczne

• obrona narodowa

• bezpieczeństwo publiczne

według przeznaczenia:

• dotacje do podmiotów gospodarczych

• dotacje do gospodarstw komunalnych i mieszkalnictwa

• ubezpieczenia społeczne

• obsługa długu krajowego

• obsługa zadłużenia zagranicznego

• subwencje dla gmin

• wydatki bieżące jednostek budżetowych

• wydatki inwestycyjne

43. Czym różni się wzrost od rozwoju gospodarczego?

Wzrost gospodarczy - zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim - mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej zarobić, źródłem wzrostu jest nasza praca. Ale jeśli w tym samym czasie, gdy wzrosły nasze zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów, które kupujemy, mieliśmy do czynienia tylko ze wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić więcej niż poprzednio. Dlatego cieszyć się można tylko z wzrostu realnego, czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.

Ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:

• Praca (w ujęciu ilościowym- podaż pracy, jak i jakościowym- dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje motywacja)

• Zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska)

• Kapitał- środki wykorzystywane w procesie produkcji

• kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)

• kapitał finansowy

• kapitał ludzki

• Technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)

Rozwój gospodarczy jest długofalowym procesem przemian dokonujących się w gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia i in. wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym. Jest terminem szerszym, ponieważ oprócz zmian ilościowych obejmuje zmiany jakościowe (zmiany organizacji społeczeństw).

Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest podwyższenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepsza sytuacja socjalna, większe bezpieczeństwo publiczne.

Czynniki rozwoju gospodarczego:

• kapitał ludzki

• ziemia i surowce - odnawialne i nieodnawialne

• postęp techniczny

• inwestycje - powiększanie kapitału rzeczowego

43. Jakie są główne rodzaje bezrobocia?

bezrobocie strukturalne - mówimy o nim wtedy gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania kwalifikacji pracowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mięć charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy tez miejsca zamieszkania.

bezrobocie frykcyjne - związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopasowania między wolnymi miejscami pracy, napływem i odpływem siły roboczej z rynku pracy oraz zmianie miejsc pracy przez pracowników. Rezultatem tych procesów jest to, że występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych. Jest to spowodowane niedostatecznie szybkim przepływem informacji między pracodawcami a pracownikami, zatem musi upłynąć czas zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsca pracy. Decyzje o zwolnieniu z pracy w celu znalezienia innego zajęcia podejmują sami pracownicy, a czas poszukiwania nowej pracy jest stosunkowo krótki bowiem wynosi mniej niż 3 miesiące.

bezrobocie długookresowe - dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców.

bezrobocie długotrwałe (chroniczne) - trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe.

bezrobocie ukryte - rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego.

bezrobocie cykliczne - powstaje na skutej spadku zagregowanego popytu w gospodarce. W czasie kiedy występuje zapotrzebowani na wytwarzane produkty, nie ma problemów z miejscami pracy. Kiedy jednak zapotrzebowanie to maleje zaczynają się problemy z pracą. Producenci w celu zmniejszenia kosztów produkcji zwalniają pracowników.

bezrobocie z wyboru - pojawia się w niektórych krajach, gdzie wysokość zasiłków przyznawanych bezrobotnym jest na tyle wysoka, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym.

bezrobocie dobrowolne - spowodowane jest tym że część pracowników poszukujących pracy nie akceptuje poziomu płacy realnej są skłonni pracować przy wyższej stawce, a pracodawcy gotowi są ich zatrudnić poniżej płacy realnej. Zjawisko to jest głównym powodem powstawania tej odmiany bezrobocia gdzie preferencje siły roboczej nie pokrywają się z rachunkiem opłacalności pracodawców.

bezrobocie przymusowe - czyli niezależne od zachowania bezrobotnych. Ekonomia klasyczna tłumaczy je tym, że istnienie ustawowej gwarancji płacy minimalnej, zafałszowuje sygnały na rynku pracy, stan równowagi rynkowej zostaje zniekształcony, nawet przy spadku cen i popytu, wzroście bezrobocia, place i tym samym koszty nie maleją, poprzez strajki związki zawodowe wymuszają stawki powyżej wolnej ceny rynkowej.

bezrobocie strukturalne - które charakteryzuje się zastojem gospodarczym i nowe roczniki napływające na rynek pracy nie mogą jej znaleźć. Istnienie wiec samego zjawiska bezrobocia tłumaczone jest tym że chęć podjęcia pracy i zgłoszonej jej podaży nie daje się w pełni urzeczywistnić,

bezrobocie technologiczne - wynika ze zmiany techniki, technologii, oraz z zastąpienia pracy żywej pracą maszyn,

bezrobocie koniunkturalne - Keynesowska teoria przymusowego bezrobocia przyjmuje że jest ono wywołane zbyt małym popytem konsumpcyjnym i inwestycyjnym, który powoduje zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych, poziom popytu stale ulega wahaniom, czyli jest zależny od koniunktury, stad nazwa bezrobocia. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia naturalnego.

bezrobocie frykcyjne - obejmujące również ludzi zmieniających prace, przejściowo jej poszukujących z rożnych powodów.

bezrobocie sezonowe - uzależnione od pór roku (np. budownictwo);

bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia.

bezrobocie średniookresowe - od 3 do 12 miesięcy bez zatrudnienia.

bezrobocie długookresowe - dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców.

bezrobocie ukryte - rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej - przerost administracji).

bezrobocie jawne - zarejestrowane (da się określić).

44. Jak należy zwalczać bezrobocie strukturalne?

Bezrobocie strukturalne wymaga zmiany kwalifikacji czyli odpowiedniego przeszkolenia pracowników, co jest długotrwałym procesem.

45. Opisz główne instrumenty polityki pieniężnej.

• instrumenty kontroli głównej - zmiany oficjalnej stopy redyskontowej, operacje otwartego rynku, system minimalnych rezerw obowiązkowych,

• instrumenty kontroli selektywnej - kontrola stóp procentowych, udzielonych pożyczek, polityka selektywnych wskaźników rezerwowych,

• oddziaływanie przez perswazję (ang. moral sausion) - przekazywanie wszelkich uwag i sugestii w stronę polityki banków komercyjnych. Polega to zazwyczaj na ustnym formułowaniu przez bank centralny i rząd nieformalnych zaleceń w celu wymuszenia określonych działań. Często oddziaływanie to ma skalę znacznie szerszą - międzynarodową i wywierane jest przez międzynarodowe organizacje finansowe.

43. Jakie są funkcje pieniądza?

- Miernik wartości: jako powszechny ekwiwalent pieniądz pozwala na wyrażenie w jednostkach monetarnych wartości towarów będących na rynku. Cena stanowi pieniężny wyraz wartości dóbr.
- Środek cyrkulacji: czyli obiegu lub pośrednika wymiany. Dzięki funkcjonowaniu pieniądza następuje proces rozdzielenia w czasie i przestrzeni transakcji kupna-sprzedaży.
- Środek płatniczy: cechą charakterystyczną jest oderwanie od ruchu towarów; w tej funkcji pieniądz występuje także przy pokrywaniu zobowiązań.
- Środek gromadzenia wartości: czyli akumulacji, przechowywania, nagromadzania wartości w pieniądzu jest wygodniejsza od gromadzenia kosztowności lub innych towarów.
- Pieniądz światowy: pieniądze niektórych krajów są przyjmowane na całym świecie dlatego mogą pełnić funkcje pieniądza światowego.  

44. Jakie są zadania banku centralnego?

 Bank Emisyjny - jako bank emisyjny dokonuje emisji pieniądza, jest zawsze wypłacalny, jeśli ponosi straty dodrukowuje pieniądza

 Bank Banków - jako bank banków jest bankiem rezerwowym dla banków komercyjnych, tworzy pieniądz gotówkowy, reguluje cyrkulację emitowanego pieniądza gotówkowego, reguluje płynność systemu bankowego, kształtuje potencjał kredytowy banków komercyjnych poprzez stosowanie instrumentów pieniężnych.

 Bank Gospodarki Narodowej - jako bank gospodarki narodowej jest egzekutorem obiegu pieniężnego oraz bilansu płatniczego.

 Bank Państwa - jako bank państwa zajmuje się obsługą płatności zagranicznych, realizuje politykę państwa w stosunku do kursu walut i zajmuje się utrzymywaniem rezerw międzynarodowych środków pieniężnych

45. Na czym polega niezależność banku centralnego?

1. Banki centralne nie podlegają politycznemu zwierzchnictwu i nie otrzymują od innych władz żadnych instrukcji, co  oznacza niezależność instytucjonalną.

2. Instytucje polityczne nie mogą zabiegać o uzyskanie wpływu na decyzje banków centralnych

3. Osobista niezależność - prezes i członkowie zarządu banku centralnego wybierani są na kilka lat. Ich kadencja powinna być dłuższa niż organów, które uprawnione są do ich nominowania. W ten sposób osłabiony jest wpływ zmian na arenie politycznej na władze banku centralnego.

4. Niezależność finansowa banku centralnego. Bank nie może być uzależniony od finansowania z zewnątrz, na przykład z budżetu rządowego; musi swobodnie dysponować własnymi środkami, aby móc wykonać swoje podstawowe zadanie: dbanie o stabilność cen, bez konieczności zwracania się o zgodę do innych organów.

Niezależność banku centralnego nie tylko ułatwia prowadzenie długofalowej polityki, której celem jest stabilizacja cen, ale  równocześnie zwiększa wiarygodność banku. Powszechne przekonanie, iż organ odpowiedzialny za politykę monetarną będzie dążył do utrzymania niskiej inflacji obniża oczekiwania inflacyjne, co dodatkowo pomaga w utrzymaniu stabilnych cen. Przy braku tego przekonania rządy pożyczając pieniądze na rynku muszą płacić dodatkową premię za ryzyko wyższej inflacji. Jeśli niezależny bank centralny cieszy się powszechnym zaufaniem, wtedy premia ta jest niższa i tańsza obsługa zadłużenia państwa. Wiarygodność banku centralnego leży zatem w interesie wszystkich.

46. Co to jest stagflacja i deflacja?

Stagflacja - zjawisko z dziedziny makroekonomii; powstaje, gdy wysoka inflacja i bezrobocie występują równocześnie. Jest to stagnacja gospodarcza w warunkach inflacji.

Przyczyny stagflacji: Stagflacja, wg części ekonomistów, często wynika z szoku podażowego. Pojęcie to pojawiło się w teorii ekonomii w latach 70. Po decyzji OPEC o ograniczeniu wydobycia ropy nastąpił gwałtowny wzrost jej cen na rynkach światowych. Doprowadziło to do jednoczesnego występowania wysokiej inflacji i bezrobocia.

Deflacja - wzrost siły nabywczej pieniądza obecnego na rynku. Potoczne określenie spadku cen rynkowych, sytuacji, kiedy za tę samą ilość pieniędzy kupić można coraz więcej dóbr towarów i usług. Przeciwieństwem deflacji jest inflacja.

Wśród przyczyn deflacji wymienia się:

• brak proporcjonalnej do wzrostu gospodarczego emisji pieniądza.

• nadmierne oprocentowanie lokat terminowych czyniących opłacalną tezauryzację pieniądza - zjawisko powszechnie wykorzystywane do walki z inflacją, powoduje jednak wzrost ilości pieniądza poza rynkiem tzw. "balon inflacyjny"; nie tyle znosi więc inflację, co oddala jej wystąpienie i może wywołać przejściową deflację.

• spłata zobowiązań kredytowych przy braku emisji pieniądza i wstrzymaniu akcji kredytowej. Deflacja jest wówczas efektem nadmiernego zadłużenia a to wszystko przyczyną krachu gospodarczego zwanego nietrafnie "nadprodukcją".

Skutki deflacji:

• zmniejszenie opłacalności produkcji

• wzrost bezrobocia

Walka z deflacją:

• emisja pieniędzy ożywiająca popyt - wyrównanie niedoboru pieniądza na rynku, który wywołał deflację.

• obniżenie stóp procentowych czyniące inwestycje w realną gospodarkę bardziej opłacalnymi od tezauryzacji pieniędzy.

• ujemne oprocentowanie lokat terminowych jako opłata za "parkowanie" pieniądza; koncepcja niemieckiego ekonomisty Silvio Gesella

• roboty publiczne zmniejszające bezrobocie, prowadzące do odbudowania popytu poprzez wypłacanie pensji robotnikom; koncepcja Johna Maynarda Keynesa.

• Negative Income Tax (NIT) - dofinansowanie najniżej zarabiających; koncepcja Miltona Friedmana.

43. Co to jest deprecjacja?

Deprecjacja - spadek ceny towaru lub dobra. Termin używany w szczególności w odniesieniu do spadku wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. W systemie stałego kursu walutowego obniżanie wartości waluty krajowej nazywamy dewaluacją. Deprecjacja (dewaluacja) oznacza obniżenie siły nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych.

Pozytywne skutki deprecjacji:

• poprawienie konkurencyjności eksportu,

• obniżka kosztów pracy (w gospodarce o sztywnym prawie pracy deprecjacja waluty umożliwia obniżkę płac dzięki iluzji pieniężnej - ludzie dostrzegają realne zmiany wartości pieniądza z opóźnieniem, nominalne natychmiast).

Negatywne skutki deprecjacji:

• wzrost kosztów obsługi zadłużenia zagranicznego (budżet ma przychody w walucie krajowej zatem rośnie deficyt),

• zwiększenie presji inflacyjnej,

• zubożenie społeczeństwa - głównie na skutek obniżenia siły nabywczej płac.

Zjawiskiem odwrotnym do deprecjacji jest aprecjacja.

43. Wymień fazy cyklu koniunkturalnego.

Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.

Cykl koniunkturalny

• Faza ożywienia

• rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• maleje: bezrobocie

• Faza szczytu

• koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie

• Faza kryzysu

• rośnie: bezrobocie

• maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• Dno

• koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie

W cyklu współczesnym wyróżnia się dwie fazy: ożywienie (Expansion) i recesję (Contraction).

43. Jakie są możliwości oddziaływania państwa na koniunkturę gospodarczą?

44. Czym jest dług publiczny?

Dług publiczny (albo zgodnie z definicją ustawową „państwowy dług publiczny”) obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych (administracja rządowa i samorządowa, sądy, trybunały, państwowe szkoły wyższe, ZUS, KRUS, NFZ) ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto), zaciągnięte z następujących tytułów:

1. papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami udziałowymi),

2. pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona),

3. kredyty,

4. przyjęte depozyty,

5. zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których termin płatności minął, a które nie zostały przedawnione lub umorzone).

43. Co jest bardziej korzystne: deficyt czy równowaga budżetowa?

Równowaga budżetowa, stan, w którym wydatki budżetu państwa (także budżetów organów samorządowych) są w całości pokryte dochodami tych jednostek. Rozróżnia się równowagę budżetową planowaną i rzeczywistą. Zrównoważenie planowanych (przewidywanych) dochodów z planowanymi wydatkami, a więc zapewnienie równowagi w fazie konstrukcji budżetu, jest jedną z kardynalnych zasad budżetowych.

Deficyt budżetowy - występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) są wyższe niż jej dochody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa.

44. Czym jest interwencja na rynku walutowym?

45. Jakie są instrumenty polityki fiskalnej?

Polityka fiskalna to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa (np. subwencje, inwestycje państwowe, itp.).

Zgodnie z poglądami szkoły keynesowskiej działania te mają na celu zmniejszenie bezrobocia (wzrost aktywności gospodarczej) - mówimy wtedy o polityce ekspansywnej lub ograniczenie inflacji - polityka restrykcyjna. W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy. Podstawową częścią składową polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz sposoby ich realizacji.

Instrumenty polityki fiskalnej

• makroekonomiczne

• dochody budżetu państwa

• wydatki budżetu państwa

• deficyt i nadwyżki budżetowe

• dług publiczny

• mikroekonomiczne

• podatek

• opłata

• cło

• dotacja

• subwencja

• bon skarbowy

• obligacja skarbowa

• poręczenia i gwarancje rządowe

43. Czym charakteryzował się system z Bretton Woods?

System z Bretton Woods stworzył podstawy relacji międzynarodowych w sferze zarządzania systemami monetarnymi. System z Bretton Woods był pierwszym w pełni negocjowalnym systemem monetarnym kierowanym przez rządy państw. System z Bretton Woods nakładał obowiązek na każdym państwie do zastosowania polityki monetarnej, której jednymi z celów było utrzymanie kursów wymiany w jednoprocentowym przedziale wahań. Z powodu wzrastających obciążeń system załamał się w 1971, jednym z powodów było wstrzymanie przez Stany Zjednoczone wymienialności dolara na złoto. Do wczesnych lat 70. system z Bretton Woods w efektywny sposób zapobiegał konfliktom oraz pomagał w osiąganiu wspólnych celów państw, które stworzyły ten system, w szczególności Stanom Zjednoczonym.

44. Wymienić główne składniki rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego?

Rachunek bieżący bilansu płatniczego, rachunek obrotów bieżących, nazywany w skrócie rachunkiem bieżącym (od ang. current account) jest składową bilansu płatniczego danego państwa.

Na saldo rachunku obrotów bieżących składają się:

• saldo wymiany towarów i usług z zagranicą, nazywane bilansem handlowym = (wartość eksportu towarów i usług) minus (wartość importu towarów i usług),

• saldo transferów bieżących = prywatne i oficjalne transfery do kraju minus prywatne i oficjalne transfery z kraju

• saldo dochodów

• inne niesklasyfikowane obroty bieżące

Nadwyżka na rachunku bieżącym zwiększa rezerwy walutowe kraju, deficyt powoduje zmniejszenie rezerw.

43. Wymienić główne rodzaje inwestycji zagranicznych?

Inwestycje zagraniczne polegają na nabywaniu w jednym kraju przez rządy, instytucje oraz poszczególne osoby aktywów innego kraju. Inwestycje te obejmują inwestycje zarówno bezpośrednie jak i inwestowanie w papiery wartościowe.

44. Wymienić główne argumenty za unią monetarną.

Zyskiem z utworzenia jednej waluty, który wymienia się najczęściej jest pozbycie się kosztów wymiany pieniędzy. Gospodarka zyskała dzięki zlikwidowaniu ryzyka kursowego, które występowało w związku z potrzebą prowadzenia operacji finansowych przy udziale kilku walut.

Dla firm oznaczać będzie to zarówno oszczędności jak i szanse rozwoju produkcji na europejską skalę.

Bez wątpienia zwiększy się dzięki temu konkurencja, którą na chwilę obecną pomimo otwartych granic wewnątrz Unii utrudnia przymus wymieniania pieniędzy. Będzie to miało z pewnością korzystny wpływ dla klientów ponieważ wyrównanie w znaczący sposób różniących się w wybranych państwach będzie odbywało się w "dół".

Tym samym euro będzie pierwszą po zakończeniu wojny walutą, która w poważny sposób może zagrozić dolarowi . Oba te rynki, tak amerykański jak i nowo powstały europejski (który obejmuje "walutowo" zjednoczone jedenaście państw) są takie same jeśli chodzi o ilość ludzi, PKB czy też wydatki budżetowe. USA miało jednak spory atut, a była nim wspólna waluta, która pociągała za sznurki w świecie finansowym. Obecnie Europejska Unia Walutowa będzie mogła korzystać z tych samych dóbr co do tej pory USA.

45. Wymienić główne argumenty nakazujące wstrzemięźliwość w przypadku unii monetarnej.

Wprowadzenie na rynek waluty euro niesie za sobą nie tylko same zalety. Istnieją także duże zagrożenia. Głównie wiążą się one ze słabymi więziami, które łączą integrujące się gospodarki. Rynek europejski jest jeszcze bardzo młody i przytrafiają się spadki koniunktury, które dotyczą niektórych obszarów.

Przy niewielkim unijnym budżecie (który w sumie stanowi 1,27% PKB wszystkich uczestników) nie istnieje możliwość interweniowania ze wspólnej kasy. Przy sporym zróżnicowaniu gospodarczym Europejski Bank Centralny będzie miał kłopot aby wypracować politykę, która będzie odpowiadać wszystkim państwom członkowskim.

Ryzyko związane jest też z nieprzestrzeganiem przepisów, które narzucił traktat podpisany w Maastricht. Jak do tej pory wszystkie warunki wypełniły tylko Finlandia, Irlandia oraz Luksemburg, w czasie kiedy unijne "giganty" w tym Niemcy, Francja, Holandia, które dotychczas wypracowywały 80% PKB państw EMU mają w tej kwestii duże zaległości. A taka sytuacja jest zagrożeniem dla stabilności euro.

Innym poważnym zagrożeniem jest wysoki stopień bezrobocia w większości tych jedenastu państw.

Ostatnią, ale prawdopodobnie najważniejszą sprawą jest integracja polityczna, którą w przypadku takich krajów jak Wielka Brytania lub Dania traktuje się z większym dystansem niż samo euro. Dwie "lokomotywy" integrującej się Europy czyli Niemcy oraz Francja same nie są w stanie rozwiązać tego problemu, jak dokonały tego w kwestii zjednoczenia gospodarczego. Pomimo to według sporej ilości ekspertów warunkiem utrzymania wspólnego rynku na dłuższy okres jest przybliżenie polityczne.

46. Na czym polega jednolity rynek Unii Europejskiej?

• Jednolity rynek jest jednym z największych osiągnięć Unii Europejskiej. Stopniowo eliminowano ograniczenia w zakresie handlu i wolnej konkurencji pomiędzy państwami członkowskimi, dzięki czemu możliwa była poprawa poziomu życia.

• Jednolity rynek nie jest jeszcze jednolitym obszarem gospodarczym. Niektóre sektory gospodarki (usługi publiczne) nadal podlegają przepisom krajowym.

• Poszczególne kraje UE są w dużej mierze nadal odpowiedzialne za system podatków oraz opieki społecznej.

• Funkcjonowanie jednolitego rynku wspiera cały szereg powiązanych ze sobą zasad polityki, które Unia opracowała w ciągu lat. Dzięki tym zasadom, z liberalizacji rynku będzie mogła skorzystać jak największa liczba przedsiębiorstw i konsumentów.

43. Czym zajmuje się ekonomia?

Ekonomia jest nauka o procesach gospodarczych. Stara się wykrywać i opisywać prawidłowości rządzące tymi procesami. Te prawidłowości to prawa ekonomiczne. Przedmiotem zainteresowań ekonomii jest więc gospodarowanie, czyli działalnośc gospodarcza ludzi. Istotnym uwarunkowaniem tej działalności jest ograniczalność zasobów gospodarczych. Główne działy ekonomii to mikroekonomia (bada przede wszystkim poszczególne elementy tworzące gospodarkę: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, rynki określonych produktów i usług) i makroekonomia (analizuje gospodarkę jako całość, bada czynniki wpływające na poziom i zmiany np. globalna produkcja i konsumpcja, globalna podaż i popyt, globalne zatrudnienie i inwestycje).

---