Podatek dochodowy

Płacenie podatków jest obowiązkowe i obejmuje wszystkie podmioty funkcjonujące na obszarze podlegającym administracji państwa. Jest wiele rodzajów podatków i kilka stawek (wysokości) podatkowych. Wysokość podatków regulowana jest przez odpowiednie ustawy uchwalane przez parlament. Określają one podstawy prawne oraz zasady pobierania podatków i działania systemu podatkowego państwa i systemu podatkowego samorządów terytorialnych. Podatki są podstawowym źródłem dochodu państwa i samorządów terytorialnych. Płacąc je, podatnicy finansują m.in. obronność i bezpieczeństwo kraju, opiekę zdrowotną, szkolnictwo. Poprzez system podatkowy państwo wpływa na funkcjonowanie podmiotów gospodarczych, instytucji i ludzi będących w obszarze jego jurysdykcji. Dzięki pieniądzom z podatków może spełniać swoje obowiązki wobec obywateli, np. finansować funkcjonowanie szkolnictwa, dbać o bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne kraju.

Głównym klasyfikacja podatków polega na podziale ich na podatki:

1. Bezpośrednie

a) dochodowe

- podatek dochodowy od osób fizycznych,

- podatek dochodowy od osób prawnych,

b) majątkowe

- podatek od nieruchomości,

- podatek od środków transportu,

- podatek od spadków i darowizn,

- podatek rolny,

- podatek leśny,

2. Pośrednie

a) konsumpcyjne

- podatek od towarów i usług (VAT),

- podatek akcyzowy,

- cło.

Podatek dochodowy wymierzany jest od dochodów. W Polsce opodatkowaniu nim podlegają dochody osób fizycznych z wyjątkiem m.in. dochodów uzyskiwanych z działalności rolniczej i leśnej, spadków i darowizn, oraz dochody osób prawnych z wyjątkiem m.in. dochodów uzyskiwanych z działalności rolniczej oraz wynagrodzeń pracowników polskich placówek dyplomatycznych i urzędów konsularnych.

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH

Jest podatkiem osobistym nakładanym na osoby fizyczne i uwzględniającym ich sytuacje osobistą. Obciąża on dochód całkowity podatnika, uzyskiwany z różnych źródeł przychodów po potrąceniu kosztów. Jest instrumentem polityki podziału dochodu i łagodzącym wahania koniunktury. Jest stosowany w rozwiniętym systemie gospodarczym i finansowym.

Warianty podatku dochodowego od osób fizycznych:

Podatek dochodowy od osób fizycznych

pobierany na zasadach ogólnych pobierany na zasadach szczegółowych

od dochodów z od dochodów od przychodów w formie

działalności osobistych ewidencjonowanych karty

gospodarczej podatkowej

od osób

duchownych

Podstawa prawna

Podatek dochodowy od osób fizycznych został wprowadzony ustawą Sejmu z dnia 26 lipca 1991 r. (Dz. U. Nr 14 z 2000r., poz. 176 z późn. zm.), dotyczy ona osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osób fizycznych osiągających przychody osobiste. Ustawa ta jest jednak co roku poprawiana przez Sejm.

Akty prawne podatku dochodowego:

• Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z 26 lipca 1991 r.

(Dz. U. Nr 14 z 2000r., poz. 176 z późn. zm.),

• Ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym z 20 listopada 1998 r.

(Dz. U. Nr 144 z 1998 r., poz. 930 z późn. Zm.),

• Ustawa o zwolnieniach z podatku dochodowego z 15 października 1988 r.

(Dz. U. Nr 132 z 1998 r.):

- Ustawa z 17 lipca 1997 r. (Dz. U. Nr 80, poz. 692 i Dz. U. Nr 160, poz.

1087),

- Ustawa z 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych rozwiązaniach prawnych

związanych z usuwaniem skutków powodzi z lipca i sierpnia 2001 r. (Dz.U.

Nr 84, poz. 907).

Podmiot opodatkowania

Obejmuje wszystkie osoby fizyczne osiągające dochody ze źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu (zarówno tych, które pochodzą z pracy jak i z kapitału i praw majątkowych, a także od dochodów fundowanych: stypendia, emerytury, zasiłki, renty. Nie obejmuje jedynie przychodów, które wynikają z czynności nie mogących być przedmiotem skutecznej prawnie umowy, a także przychodów objętych innymi podatkami). Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych określa:

• nieograniczony obowiązek podatkowy, polegający na tym, że osoby fizyczne zamieszkujące terytorium Polski lub przebywające w Polsce czasowo (przez okres ponad 183 dni w roku) podlegają obowiązkowi podatkowemu, niezależnie od miejsca położenia przychodów;

• ograniczony obowiązek podatkowy, którym objęte są osoby fizyczne osiągające dochody z pracy wykonywanej na terenie Polski lub osiągające dochody z innych źródeł przychodów. Obowiązkiem podatkowym o podobnym charakterze są objęte osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania lub pobytu w Polsce, które osiągają dochody podlegające podatkowi. Do tego okręgu należą osoby fizyczne, których czas pobytu nie przekracza 183 dni w ciągu roku.

Przedmiot opodatkowania

Przedmiotem podatku jest przychód pochodzący z następujących źródeł przychodów:

• stosunku służbowego, stosunku pracy (także spółdzielczego stosunku pracy), członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracy nakładczej, emerytury, renty,

• wykonywania wolnego zawodu lub innej samodzielnej działalności o podobnym charakterze (działalność artystyczna, literacka, naukowa, działalność społeczna i obywatelska, uczestnictwo w radach nadzorczych i innych organach osób prawnych),

• pozarolniczej działalności gospodarczej pochodzące głównie z wytwórczości świadczenia usług i innych czynności o charakterze zarobkowym,

• najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz innej umowy o podobnym charakterze,

• kapitału pieniężnego i praw majątkowych (wkłady oszczędnościowe i środki pieniężne na rachunkach bankowych, odsetki od pożyczek i obligacji, dywidendy, honoraria z tytułu prac autorskich, wynalazczych, znaków towarowych, przychody ze sprzedaży tych praw),

• sprzedaży nieruchomości lub ich części.

Postanowienia ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie obejmują następujących rodzajów przychodów:

• z działalności rolniczej i leśnej,

• z tytułu spadków i darowizn,

• zwolnionych z podatku dochodowego na podstawie art. 16 ustawy z 17 lipca 1997 r. o stosowaniu szczególnych rozwiązań w związku z likwidacją skutków powodzi, która miała miejsce w lipcu 1997r.,

• zwolnionych z podatku dochodowego na podstawie art. 1 ustawy z 21 września 2000 r. o zwolnieniu z podatków i opłat świadczeń z tytułu prześladowań przez nazistowskie Niemcy oraz o niezaliczaniu ich do dochodów,

• opodatkowanych w formie ryczałtu, m.in. z działalności gospodarczej,

• z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków, w którego wyniku nastąpiło ustanie lub ograniczenie małżeńskiej wspólnoty majątkowej.

Koszty uzyskania przychodów

Podatek dochodowy jest podatkiem typu dochodowego. Sięga więc nie po przychody lecz po przychody pomniejszone o koszty ich uzyskania. Wpływają one na ukształtowanie podstawy opodatkowania dochodu. Przyjęta została zasada, że jeżeli podatnik ponosi koszty uzyskania przychodów ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu, oraz koszty związane z przychodami z innych źródeł, a nie jest możliwe ustalenie kosztów uzyskania przypadających na poszczególne źródła, to koszty te ustala się w takim stosunku, w jakim pozostają przychody z tych źródeł w ogólnej kwocie przychodów.

Koszty uzyskania przychodów są określane kwotowe lub procentowo. Kwotowe określenie kosztów występuje w przypadku prowadzenia podatkowej książki przychodów i rozchodów lub ksiąg rachunkowych, w których te koszty są rejestrowane. W pozostałych przypadkach koszty określane są z zasadzie procentowo. I tak: koszty uzyskania przychodów z tytułu stosunku pracy wynoszą 0,25% kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej. Koszt uzyskania przychodów z tytułu prac zleconych (umowa zlecenie) wynosi 20% przychodu, czyli wartości umowy, a w przypadku korzystania przez twórców z praw autorskich norma ta wynosi 50% przychodów. Koszty uzyskania przychodów są wolne od podatku. Lista kosztów, których ustawa nie zalicza do kosztów uzyskania przychodów jest długa. Chodzi tu o koszty, które poniesione zostały na powiększenie źródła przychodów (wydatki inwestycyjne) lub różnego rodzaju sankcje.

Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania poszczególnych osób fizycznych jest dochód będący nadwyżką przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięty w roku podatkowym po odjęciu kwot ustanowionych odliczeń. Podatek dochodowy od osób fizycznych jest obliczany od wszelkich dochodów, jakie te osoby uzyskują. Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż z jednego źródła (np. umowa o pracę i prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej ), to dochody podlegają kumulacji, czyli sumowaniu (z zastrzeżeniem kilku wyjątków w ustawie).

Od dochodu ustalonego po potrąceniu kosztów uzyskania przychodu odlicza się niektóre rodzaje świadczeń. Zatem w celu ustalenia dochodu potrąca się najpierw koszty uzyskania przychodów, przy ustalaniu zaś podstawy opodatkowania potrąca się jeszcze niektóre świadczenia. Są to m.in.:

• darowizny na cele naukowe, naukowo - techniczne, oświatowe, kulturalne, dobroczynne itp.

• renty i inne trwałe ciężary oparte na tytule prawnym, nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów,

• składki na ubezpieczenie społeczne oraz wszelkie inne składki, których obowiązek ponoszenia wynika z ustaw, albo też jeżeli są to składki na rzecz organizacji, do których przynależność podatnika jest obowiązkowa,

• niektóre wydatki poniesione na cele mieszkaniowe: wydatki na zakup gruntu lub prawa wieczystego użytkowania gruntu pod budowę budynku mieszkalnego (do 350 m²), wydatki na budowę, zakup budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku (do 70 m² przy znormalizowanym koszcie budowy), wydatki na rozbudowę, remont i modernizację budynku lub lokalu mieszkalnego.

• wydatki poniesione na odpłatne dokształcanie i doskonalenie zawodowe do wysokości miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, wydatki na cele rehabilitacyjne ponoszone przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne,

• wydatki poniesione na cele emerytalne, nabycie akcji itp. Do określonej wysokości.

Przepisy ustawy bardziej szczegółowo określają sposoby potrącania poszczególnych rodzajów wydatków.

Stawki podatku dochodowego

Podatek dochodowy od osób fizycznych pobiera się wg stawek podatkowych, które nie są jednolite. Stawki określane są procentowo od wielkości osiągniętego dochodu rocznego.

Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych wynoszą:

• 0% od dochodu nie przekraczającego kwoty 2 596,42 zł,

• 19% od nadwyżki dochodu ponad kwotę 2 596,42 zł,

• 30% od nadwyżki dochodu ponad kwotę 37 024, - zł,

• 40% od nadwyżki dochodu ponad kwotę 74 048, - zł,

W ustawie skonstruowano skalę podatkową, która stanowi ułatwienie do obliczenia podatku. Poniższa tabela przedstawia skalę podatku dochodowego.

Podstawa obliczenia podatku w złotych		Podatek wynosi
ponad	do
	37 024	19% podstawy minus kwota 493,32 zł
37 024	74 048	6 541,24 zł + 30% nadwyżki ponad kwotę 37 024 zł
74 048		17 648,44 zł + 40% nadwyżki ponad kwotę 74 048 zł

Zmiany skali podatkowej, dokonywane corocznie w zależności od wysokości inflacji, powodują destabilizację obciążenia i mają jedynie na uwadze aspekt fiskalny (zapewnienie budżetowi dochodu), co jest sprzeczne z podstawowymi zasadami podatku dochodowego od osób fizycznych. Dokonywanie zmian skali podatkowej w ślad za kształtowaniem się przeciętnych wynagrodzeń w gospodarce narodowej, przy niejasno określonych kryteriach ustalania stopy inflacji, nie stanowi waloryzacji podstawy opodatkowania.

Kwota wolna od podatku (limit rocznego dochodu niepowodującego obowiązku podatkowego) wynika ze skali podatkowej (w 2002 r. kwota wolna od podatku wynosiła 2727,16 zł). Osoby, które w ciągu całego roku uzyskają dochody nieprzekraczające tej sumy, a pobrano od nich zaliczki na podatek dochodowy, mogą je odzyskać po złożeniu zeznania podatkowego za ten rok (zaliczka w 2002 r. wynosiła 518,16 zł).

Zwolnienia podatkowe

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych daje również możliwość dodatkowych ulg i odliczeń po spełnieniu określonych warunków. Mają one na celu pomoc o charakterze socjalnym albo stymulowanie pożądanych z punktu widzenia interesów państwa zachowań. Wykorzystanie przez podatników takich możliwości zmniejsza kwotę podatku dochodowego.

W chwili obecnej funkcjonuje znacznie rozbudowany system ulg podatkowych o dość skomplikowanej strukturze. Odliczenia i ulgi odpisuje się zarówno od podstawy opodatkowania jak i od obliczonego już podatku.

Przysługują podatnikom m.in. następujące

ulgi odliczane od dochodu:

1. składki związane z systemem ubezpieczeń społecznych: ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika, również potrącane z pensji przez zakład pracy;

2. renty prywatne;

3. darowizny dla osób prawnych,

4. cele rehabilitacyjne: adaptacja mieszkań i budynków, przystosowanie pojazdów mechanicznych, zakup sprzętu rehabilitacyjnego, leczenie sanatoryjne, przewozy karetką sanitarną, dla osób I i II grupy inwalidztwa- utrzymanie psa przewodnika i inne wydatki;

odliczenia od podatku dochodowego:

1. zakup gruntu pod budowę budynku mieszkalnego (19% poniesionych wydatków, ale nie więcej niż 19% wartości 350 m² gruntu);

2. systematyczne gromadzenie oszczędności w kasie mieszkaniowej (nie więcej niż 9660 zł);

3. remont lub modernizacja budynku mieszkalnego lub mieszkania (łącznie w latach 2000-2002 nie więcej niż 4620 zł);

4. dojazdy dzieci do szkoły do innej miejscowości (19% poniesionych wydatków);

5. doskonalenie zawodowe (nie więcej niż 399 zł);

6. dokształcanie w szkołach wyższych (nie więcej niż 700 zł);

7. świadczenia zdrowotne (nie więcej niż 370,24 zł);

8. zakup pomocy naukowych, komputerów oraz wydawnictw fachowych (nie więcej niż 399 zł);

Wspólne opodatkowanie jest rodzajem ulgi podatkowej. Jego zastosowanie powoduje obniżenie należnych wpłat podatkowych do urzędu skarbowego. Prawo do wspólnego opodatkowania przysługuje małżonkom oraz osobom samotnie wychowującym dzieci: do ukończenia 18 roku życia, dzieci bez względu na wiek, na które pobierany jest zasiłek pielęgnacyjny, dzieci uczące się w szkołach, dzieci, których dochody z tytułu renty rodzinnej lub inne nie przekroczyły sumy określonej dla danego roku (w 2001 r. 2596,42 zł).

Wspólne opodatkowanie dotyczy małżonków:

- mieszkających na terytorium Polski lub przebywających w Polsce ponad 183

dni w roku podatkowym,

- pomiędzy którymi istnieje wspólnota podatkowa,

- pozostającymi pełny rok podatkowy w związku małżeńskim,

- którzy nie uzyskali dochodów opodatkowanych w formie ryczałtu od

przychodów ewidencjonowanych (np. z prowadzenia działalności handlowej)

- wyrażających wolę wspólnego opodatkowania przez własnoręczny podpis na

rocznym zeznaniu podatkowym.

Aby maksymalnie wykorzystać możliwości tkwiące w systemie proponowanych ulg należy je dobrze poznać. Ulgi podatkowe i odliczenia od podatku zmieniają się każdego roku. Korzystanie z nich wymaga śledzenia tych zmian.

Rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych

Pobór podatku jest dwufazowy; w czasie roku pobierane są zaliczki, a po jego zakończeniu - następuje roczne rozliczenie podatku. W roli płatników występują osoby (pracodawcy oraz instytucje i inne organizacje) wypłacające dochody, które podlegają opodatkowaniu. Osoby te mają obowiązek przesłania do właściwego urzędu skarbowego podatnika zawiadomień o wypłaconych kwotach, zastosowanych odliczeniach i pobranej zaliczce na podatek. Po zakończonym roku następuje rozliczenie roczne. Rozliczenia rocznego dokonuje w imieniu podatnika zakład pracy lub ZUS, bądź też podatnik osobiście. Zakład pracy dokonuje rozliczenia jedynie po uzyskaniu od podatnika oświadczenia o tym, że poza dochodami uzyskanymi w tym zakładzie pracy nie uzyskał dochodów z innych źródeł, a także nie poniósł wydatków podlegających odliczeniu i nie korzysta z możliwości łącznego opodatkowania się małżonków. We wszystkich innych przypadkach (osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz osoby fizyczne osiągające dochody osobiste z kilku źródeł, uprawnione do ulg i odliczeń, chcące się rozliczyć wspólnie z małżonkami oraz samotnie wychowujący dzieci) obowiązek rozliczenia podatku spoczywa na podatniku. Na podstawie zeznania rocznego o wysokości osiągniętego dochodu następuje roczne rozliczenie podatku dochodowego. Za pozostałych rozliczenie to przeprowadza ZUS. Deklaracje końcową dotyczącą roku podatkowego należy złożyć w nieprzekraczalnym terminie do 30 kwietnia roku następnego, na normalizowanych drukach:

PIT-30 rozliczenie indywidualne z dochodów osobistych,

PIT-31 rozliczenie wspólne małżeńskie z dochodów osobistych,

PIT-32 rozliczenie indywidualne z dochodów z działalności gosp.,

PIT-33 rozliczenie wspólne małżeńskie z dochodów z działalności gosp.

PIT-34 rozliczenie indywidualne z dochodów osobistych osób samotnie wychowujących dzieci,

PIT-35 8,44 rozliczenie indywidualne z dochodów z działalności gospodarczej osób samotnie wychowujących dzieci.

Rozliczenie podatkowe polega na:

1. podsumowaniu przychodów podatnika podlegającego opodatkowaniu,

2. odjęciu kosztów uzyskania przychodów w celu określenia dochodów,

3. odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne pobranych w roku podatkowym,

4. ewentualnym odliczeniu od dochodów tych wydatków, które są objęte systemem ulg,

5. obliczeniu należnego podatku poprzez zastosowanie stawki do podstawy opodatkowania (wg skali podatkowej),

6. ustaleniu wysokości zaliczek na podatek dochodowy pobranych w ciągu roku podatkowego,

7. odliczeniu składek na ubezpieczenie zdrowotne pobranych w roku podatkowym,

8. ustaleniu kwoty podlegającej wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi.

W wyniku tego rozliczenia powstaje nadpłata (jej zwrot otrzymuje osoba fizyczna z urzędu skarbowego) lub kwota do zapłaty, którą należy (wraz z rozliczeniem podatku) przekazać do urzędu skarbowego do dnia 30 kwietnia. W rocznym rozliczeniu podstawę opodatkowania tworzy się jako sumę dochodów wszystkich źródeł objętych opodatkowaniem. Wstępne rozliczenie roczne składają do 31 marca następnego roku, a ostateczne w terminie 10 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego, nie później niż do 30 września.

Uproszczone formy podatku dochodowego od osób fizycznych

Praktyka prawna, korzystając z możliwości prawnych jakie stwarzają przepisy ustawy o zobowiązaniach podatkowych, sięga do opodatkowania przychodów i dochodów w sposób uproszczony. Polega on najczęściej na ustalaniu w aktach prawnych wysokości podatku lub podatków, niezależnie od wysokości osiągniętego przychodu, poniesionych kosztów oraz osiągniętego dochodu. Wysokość podatku oznacza się w odniesieniu do pewnego rodzaju działalności wykonywanej przez daną grupę osób fizycznych. Ten sposób opodatkowania otrzymuje różne nazwy, np. karty podatkowej, ryczałtu podatkowego. Ich byt związany jest wyłącznie ze sposobem opodatkowania niektórych przychodów i dochodów pewnej kategorii osób fizycznych.

Forma karty podatkowej

Konstrukcja prawna karty podatkowej została opisana w przepisach rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 1991 r. w sprawie karty podatkowej. Możliwość opłacenia podatku dochodowego w formie karty podatkowej mają podatnicy prowadzący działalność w zakresie wytwórczości, handlu spożywczego, obwoźnego i obnośnego handlu artykułami przemysłowymi, gastronomii i sprzedaży posiłków domowych, usług transportowych, rozrywkowych, wolnych zawodów służby zdrowia. Możliwość ta dotyczy jedynie tych podatników, którzy złożyli wniosek o zastosowanie opodatkowania w tej formie, zgłaszając prowadzenie działalności w zakresie wyżej wymienionym oraz przy prowadzeniu działalności nie korzystali z usług osób nie zatrudnionych u siebie lub z usług innych zakładów, z wyjątkiem specjalistycznych.

Podatnicy opłacający podatek w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji podatkowych oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Są natomiast zobowiązani do prowadzenia ewidencji rachunków stwierdzających sprzedaż towarów lub świadczenie usług oraz do wydawania tych rachunków na żądanie klientów. Przy stosowaniu karty podatkowej zrezygnowano z ustalania podstawy opodatkowania - przyjęto wysokość podatku przy zastosowaniu skali proporcjonalnej i stawek kwotowych, obliczaną w zależności od: rodzaju prowadzonej działalności, jej rozmiaru, liczby mieszkańców miejscowości, w której wykonywana jest działalność gospodarcza podatnika.

Zryczałtowany podatek dochodowy

Podatnicy opłacający zryczałtowany podatek dochodowy mają obowiązek prowadzenia i przechowywania ewidencji przychodów i zakupów, a także karty wypłat dla pracowników zatrudnionych przez podatnika. Ma on także obowiązek dokonywania wpłat w terminach miesięcznych i złożenia informacji o wysokości uzyskanego przychodu za I półrocze do 31 lipca, a po upływie roku podatkowego - w terminie do 31 stycznia następnego roku. Z możliwości opodatkowania w tej formie nie mogą korzystać wszyscy podatnicy. Nie maja jej w szczególności: 1) opłacający podatek w innych formach zryczałtowanych i uproszczonych, 2) korzystający z okresowego zwolnienia od podatku dochodowym, 3) osiągający w całości lub w części przychody z tytułu niektórych zajęć (wykonanie usług radcowskich, prowadzenia kantorów, swiadczenie usług w zakresie rachunkowości i rzeczoznawca). Charakterystyczne dla tej formy opodatkowania jest to, że podatnicy nie uwzględniają przy ustalaniu wysokości podatku kosztów działalności. Celem tej formy opodatkowania jest duże uproszczenie rejestrowania zdarzeń gospodarczych i sposobu ustalania wysokości podatków, co jest ważne w przypadku małych podmiotów gospodarczych, w których nie zatrudnia się specjalistów w zakresie podatków.

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH

Jest to podatek płacony przez przedsiębiorstwa działające jako osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.

Podstawa prawna

Podatek dochodowy od osób prawnych jest pobierany na podstawie ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. (Dz. U. Nr 106 z 1993 r., poz. 482 z późn. zm.) o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania.

Podmiot opodatkowania

Jego podmiotami podatku są nie tylko osoby prawne, lecz także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej (spółki cywilne, jawne i komandytowe). Podatek nie dotyczy także podatników osiągających dochody z działalności rolniczej i leśnej oraz dochodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Z podatku są zwolnione:

• Skarb Państwa,

• Narodowy Bank Polski,

• jednostki budżetowe,

• fundusze celowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw,

• przedsiębiorstwa międzynarodowe i inne jednostki organizacyjne utworzone przez organ administracji państwowej wspólnie z innymi państwami na podstawie umowy lub porozumienia,

• gminy i związki gmin w odniesieniu do dochodów własnych.

Ustawa przyjmuje zasadę tzw. nieograniczonego obowiązku podatkowego. Oznacza to, że podatek pobiera się od całości dochodów bez względu na miejsce ich osiągania (a więc także i za granicą). Natomiast podatników, których siedziba lub zarząd znajdują się za granicą dotyczy tzw. ograniczony obowiązek podatkowy. Wiąże się on a opodatkowaniem jedynie dochodów osiąganych na terytorium Polski.

Przedmiot opodatkowania

Przedmiotem opodatkowania jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich został osiągnięty. W pewnych okolicznościach przedmiotem podatku jest przychód, np. osiągnięty z praw autorskich, wynalazczych, praw do znaków towarowych oraz pochodzący z dywidend i udziałów w zyskach osób prawnych mających siedzibę na terenie Polski.

Przedmiotem opodatkowania mogą być zatem:

• przychody otrzymane - pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe,

• wartość otrzymanych nieodpłatnie świadczeń oraz przychodów w naturze,

• wartość umorzonych zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych pożyczek,

• wartość zwróconych wierzytelności, w tym pożyczek.

Ustawa określa zarazem, czego m.in. nie zalicza się do przychodów:

• pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych,

• kwot naliczonych (lecz nie otrzymanych) odsetek od należności, w tym od udzielonych pożyczek,

• otrzymanych kwot z tytułu zwrotu udziałów lub wkładów w spółdzielni, umorzenia udziałów w spółce,

• przychodów otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego, funduszu udziałowego lub funduszu założycielskiego,

• zwróconych podatków i należności niepodatkowych,

• odsetek otrzymanych w związku z uchyleniem lub zmianą decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania jest dochód będący w rozumieniu podatkowym nadwyżką przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięty w roku podatkowym po odjęciu kwot ustawowo przysługujących odliczeń. Do podstawy opodatkowania nie zalicza się przychodów uznanych przez ustawę za zwolnione z podatku. Są to m.in.: niektóre przychody ze sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych, przychody przeznaczone na cele charytatywne. Ponadto nie zwiększają podstawy opodatkowania dochody pochodzące z odszkodowań, dotacji budżetowych i innych subwencji.

Stawki podatku

Skala podatku jest proporcjonalna. Stawki podatku wynoszą:

• w 2000 r. wynosił 30% , w latach 2001i 2002 28% , w 2003 r. 24% a od stycznia 2004 r. 22% podstawy opodatkowania ( stawka podstawowa);

• 20% przychodów z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę na terytorium RP;

• 20% przychodów dla podatników nie mających na terytorium RP siedziby lub zarządu, uzyskujących na terytorium RP przychody z praw autorskich i projektów wynalazczych, należności za udostępnienie receptury lub procesu produkcyjnego, za użytkowanie lub prawo do użytkowania urządzeń naukowych, transportowych oraz za informacje know-how, a 10% przychodów uzyskanych na terytorium RP przez zagraniczne przedsiębiorstwa żeglugi morskiej i powietrznej, chyba że umowa w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu zawarta z krajem miejsca siedziby lub zarządu podatnika stanowi inaczej.

Zwolnienia podatkowe

Lista zwolnień podmiotowych i przedmiotowych jest bardzo obszerna. Obejmuje ona m.in.:

• dochody z tytułu sprzedaży całości lub części nieruchomosci,

• dochody z tytułu sprzedaży nieruchomości albo prawa wieczystego użytkowania na podstawie przepisów o ochronie środowiska,

• dochody podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo - techniczna, oświatowa itp.,

• dochody spółek, których udziałowcami są wyłącznie organizacje działające na podstawie ustawy o stowarzyszeniach,

• dochody związków zawodowych, partii robotniczych i organizacji pracodawców,

• dochody z tytułu prowadzenia szkół,

• dochody podatników zatrudniających osoby niepełnosprawne,

• dochody z tytułu dotacji podmiotowych z budżetu państwa oraz budżetów samorządowych i funduszów celowych,

• dochody narodowych funduszów inwestycyjnych,

Listę dopełnia także zwolnienie przedsiębiorstw podległych Ministerstwu Obrony Narodowej i Ministerstwu Spraw Wewnętrznych czy związków wyznaniowych.

Pobór podatku

Pobór podatku odbywa się bezpośrednio i poprzez instytucję płatników. Na podatnikach spoczywają liczne obowiązki formalne oraz obowiązek uiszczania zaliczek. Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych składają miesięczne deklaracje o wysokości dochodu (lub straty) osiągniętego od początku roku podatkowego (narastająco0, a także wpłacają - do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni - na rachunek urzędu skarbowego właściwego dla siedziby podatnika zaliczki na poczet podatku dochodowego od osób prawnych. Rozliczenie roczne wstępnie należy złożyć do 31 marca następnego roku, a zeznania o ostatecznej wysokości dochodu za rok podatkowy w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego, nie później niż do 30 września.

Uchwalenie w 1991 r. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, która rozpoczęła swe obowiązywanie od 1 stycznia 1992 r. oznaczało m.in. uchylenie ustawy z 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym oraz innych ustaw podatkowych (m.in. podatku od wynagrodzeń, podatku od płac, podatku wyrównawczego, podatku rolnego od działów specjalnych produkcji rolnej). W 1992 r. zmieniła się ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, lecz zmiana ta była koniecznością związaną z wejściem w życie równolegle obowiązującej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W ten sposób opodatkowanie dochodów zamyka się w zasadzie w tych dwóch podatkach. Podatek dochodowy od osób fizycznych jest w Polsce urządzeniem nowym. Pierwsze doświadczenia jego funkcjonowania wskazywały na różne jego wady konstrukcyjne. Podatek okazał się też mocno skomplikowany w rozliczeniu rocznym. Przyniósł wiele kłopotów organom podatkowym, które w licznych przypadkach zmuszone były do dokonywania zwrotów nadpłat, powstałych po zastosowaniu odliczeń kosztów i potrąceń różnego rodzaju ulg podatkowych. Można też stwierdzić, że podatek nie spełnia się z punktu widzenia sprawiedliwości społecznej i zdolności płatniczej różnych grup społecznych.

Bibliografia:

1. „Finanse publiczne”, A. Konopko;

2. „Finanse publiczne”, E. Denek, J. Wierzbicki, J. Sobiech, J. Wolniak, Wydawnictwo PWN;

3. „Finanse”, M. Pietraszewski, S. Strzyżewska, J. Szwajor, Wydawnictwo eMPi²;

4. „Podstawy przedsiębiorczości”, Z. Makieła, T. Rachwał, Wydawnictwo Nowa Era

---