MSG a kraje rozwijające się

• Pojęcie i typologie

• Podstawowe charakterystyki

• Teorie

• Polityka handlowa krajów rozwijających się

Pojęcie

• KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ, kraje słabo rozwinięte, kraje nie uprzemysłowione, kraje zacofane, kraje nowo wyzwolone, Trzeci Świat, Południe — terminy (o zakresach niezupełnie pokrywających się) używane na określenie grupy państw (ponad 130) Afryki, Ameryki Łac., Azji i Oceanii, z  reguły postkolonialnych

• O wyodrębnieniu się tej grupy państw zdecydował proces dekolonizacji i  podział świata po II wojnie świat. na dwa systemy polityczno-gospodarcze: kapitalistyczny. (tzw. I Świat — Zachód) i komunistyczny (tzw. II Świat — Wschód)

Kryteria wyodrębnienia
krajów rozwijających się

Cechy krajów rozwijających się:

• niski poziom PKB na 1 mieszkańca,

• struktura gospodarki charakteryzująca się słabym uprzemysłowieniem, zwykle przewagą rolnictwa, często monokulturowego

• wysoki odsetek zatrudnionych w rolnictwie,

• wysoki wskaźnik analfabetyzmu,

• niski poziom zdrowotności społeczeństwa

• niska jakość środowiska naturalnego

• słabe państwa, skorumpowane rządy

Typologie krajów rozwijających się

• Wg OECD:

• kraje o średnim dochodzie na 1 mieszkańca,

• kraje o niskim dochodzie na 1 mieszkańca,

• kraje nowo uprzemysłowione oraz

• kraje OPEC.

• Wg ONZ:

• kraje najsłabiej rozwinięte,

• nienaftowe kraje rozwijające się oraz

• kraje OPEC

Klasyfikacja krajów świata

Klasyfikacja wg Banku Światowego:

• kraje o niskim dochodzie,

• kraje o średnioniskim dochodzie,

• kraje o średnim dochodzie i

• kraje o wysokim dochodzie

Klasyfikacja i potencjał grup krajów 2007r. wg World Development Report 2009, Bank Światowy

Kraje	Ludność mln	PNB per capita ($)	PNB per capita wg PPP
Swiat	6612	7958	9852
PNB per capita < 935$	1296	578	1494
PNB per capita 936 - 3705$	3437	1887	4543
PNB per capita 3,706-11455 $	823	6987	11868
PNB per capita > 11456$	1056	37566	36100

Najsłabiej rozwinięte kraje

• W 1971, kiedy Zgromadzenie Ogólne ONZ po praz pierwszy zdecydowało się ustanowić kategorię państw najsłabiej rozwiniętych i najbiedniejszych - LDC (Least Developed Countries), 25 państw spełniało te kryteria.

• Obecnie kryteria obejmują wskaźniki ekonomiczne, mierzące rozwój społeczny i stan gospodarki

• Krajów spełniających to kryterium jest 50, tylko jednemu krajowi - Botswanie - udało się zmienić status i wyjść z grupy LDC, kilka oczekuje na „awans”.

Makroekonomiczne cechy
krajów rozwijających się

• Krajowe rynki finansowe nie są rozwinięte i stanowią przedmiot silnej kontroli państwa

• Bezpośrednie zaangażowanie się rządu w sprawy gospodarki rozciąga się poza rynki finansowe

• Znaczną część deficytu budżetowego rząd finansuje w drodze drukowania pieniędzy co prowadzi do wysokiej inflacji

• Kursy walutowe są ustalane przez bank centralny, a nie określane przez mechanizm rynku dewizowego

• Dużą część eksportu w wielu krajach stanowią surowce naturalne lub produkty rolnicze

Teoria zależności

• Koncepcja sformułowana na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych przez A. G. Franka i P. Barana.

• Zacofanie krajów rozwijających się jest spowodowane ich zależnością gospodarczą od krajów rozwiniętych.

• Zależność ta jest wynikiem zależności politycznej, w jakiej większość krajów rozwijających się znajdowała się w którymś z okresów swej historii.

• Metropolie kolonialne narzuciły większości krajów uzależnionych politycznie takie miejsce w międzynarodowym podziale pracy, które odpowiadało ich interesom

Teoria wzrostu zubażającego

• Wg tej koncepcji w określonych warunkach handel międzynarodowy odbywający się zgodnie z zasadą kosztów komparatywnych prowadzi do spadku dobrobytu kraju zwiększającego eksport.

• Dzieje się tak wówczas, gdy wynikający ze zwiększenia podaży czynnika produkcji w danym kraju wzrost produkcji i eksportu określonego dobra pociąga za sobą spadek cen tego dobra na rynku światowym.

• Zgodnie z tą koncepcją zjawisko to dotyczy przede wszystkim produkcji surowców, a więc artykułów eksportowanych przez kraje rozwijające się.

Teoria Prebisha

• Na podstawie przeprowadzonych badań długookresowych zmian cen w eksporcie i imporcie Wielkiej Brytanii w latach 1876-1947 Prebish sformułował twierdzenie, że w długim okresie następuje stałe pogarszanie relacji cenowych surowców mineralnych i artykułów rolnych w stosunku do cen dóbr przemysłowych.

• Efektem tego jest długookresowa tendencja do pogarszania się terms oj trade krajów eksportujących przede wszystkim surowce i produkty rolne, czyli właśnie krajów rozwijających się.

Zalecenia dotyczące zmiany sposobu uczestnictwa krajów rozwijających się w handlu międzynarodowym (wg teorii Prebisha)

• Industrializacja - postulat przesunięcia czynników wytwórczych z produkcji surowców przeznaczonych na eksport do produkcji artykułów przemysłowych oraz

• Substytucja importu - propozycja ograniczenia przez kraje rozwijające się importu artykułów przemysłowych i podjęcie próby podniesienia cen eksportowanych przez nie artykułów surowcowo-rolnych przez wchodzenie w porozumienia kartelowe

• Pomoc rozwojowa i preferencje handlowe - postulat, by kraje te, tytułem rekompensaty za małe korzyści uzyskiwane z handlu międzynarodowego, miały prawo do pomocy gospodarczej od krajów rozwiniętych i szerszego otwarcia rynków dla towarów przemysłowych pochodzących z krajów rozwijających się

Międzynarodowe porozumienia towarowe

Do najważniejszych porozumień surowcowych zalicza się:

. Międzynarodową Grupę Studiów Miedzi (utworzoną w 1989 r.).

. Międzynarodową Grupę Studiów Cyny (1989 r.).

. Międzynarodową Grupę Studiów Niklu (1886 r.).

. Międzynarodową Grupę Studiów Cynku i Ołowiu (1959 r.).

. Międzynarodowe Porozumienie w Sprawie DrewnaTropikalnego (1994 .

. Międzynarodowa Umowa Kawowa (1994 r.).

. Międzynarodowa Umowa Kakaowa (1993 r.). .

. Międzynarodowe Porozumienie Cukrowe (1992 r.).

. Międzynarodowe Porozumienie w Sprawie Kauczuku Naturalnego (1995 . Konwencja o Handlu Zbożem (1995 r.).

Narzędzia stosowane w międzynarodowych umowach towarowych

Mechanizm kwot eksportowych:

• Przyjęcie przez kraje-eksporterów docelowego poziomu ceny dobra będącego przedmiotem porozumienia na nadchodzący okres (np. przyszły rok).

• Prognozuje się wielkość popytu światowego dla tego samego okresu przy przyjętym poziomie ceny docelowej.

• Określenie łącznej wielkości podaży,

• Podaż dzielona jest na kwoty będące limitami produkcji (lub wywozu) przyznawanymi krajom członkowskim

System zapasów buforowych

Wprowadzany jest najczęściej przy współdziałaniu krajów eksportujących i importujących surowce:

• Polega na utworzeniu funduszu wyposażonego w środki finansowe oraz postawione mu do dyspozycji zasoby określonego surowca.

• Fundusz ten działa w kierunku stabilizacji cen surowca, prowadząc odpowiednią politykę sprzedaży i zakupów.

• W przypadku spadku ceny dokonuje on interwencyjnych zakupów surowca, gdy natomiast jego ceny rosną, prowadzi sprzedaż z posiadanych zasobów

Polityka handlowa promująca uprzemysłowienie - antyimportowa

Strategia antyimportowa (substytuująca import):

• Założenie: zmniejszenie uzależnienia kraju od importu artykułów przemysłowych przez podjęcie ich produkcji na miejscu

• Środki polityki handlowej chroniące przez dopływem dóbr zagranicznych:

• wysokie efektywne stawki protekcji celnej, obejmującej znaczną liczbę produktów,

• dużo ilościowych ograniczeń importu oraz

• przewartościowany kurs własnej waluty.

Polityka handlowa promująca uprzemysłowienie - proeksportowa

Strategia proeksportowa

• Założenie: popieranie rozwoju produkcji artykułów przemysłowych z przeznaczeniem na eksport

• Podstawa eksportu: przede wszystkim pracochłonne wyroby przemysłu lekkiego, początkowo wyroby przemysłu włókienniczego i odzieżowego, następnie również pracochłonne wyroby elektroniczne

• Środki polityki handlowej: liberalna polityka handlowa przy jednoczesnym szerokim stosowaniu środków wspierania eksportu

Podział Północ-Południe

• Stosunki Północ - Południe - po zakończeniu okresu "zimnej wojny", podczas której główna oś podziału przebiegała na linii Wschód-Zachód, pod wpływem procesów globalizacyjnych w  stosunkach międzynarodowych zaczął dominować podział na globalną Północ i  globalne Południe.

• Północ utożsamiana jest najczęściej z obszarem stabilności, demokracji, dobrobytu, przestrzegania praw człowieka, natomiast Południe z niedorozwojem ekonomicznym, biedą, konfliktami.

• Podział ten jest oczywiście umowny, państwa leżące na południu globu, o  wysokim dochodzie narodowym, takie jak np. Australia należą do Północy.

Debata Północ-Południe

1. Czy kraje biedne są wyzyskiwane? Czy stan obfitości w krajach rozwiniętych został osiągnięty w znacznym stopniu kosztem krajów rozwijających się?

2. Jaka jest rola zagranicznego kapitału w rozwoju? Czy inwestowanie przez kraje rozwinięte w krajach rozwijających się jest korzystne, czy niekorzystne dla krajów biednych?

3. Czy ceny w eksporcie krajów rozwijających się powinny być wyższe? Czy powinny być organizowane kartele w celu podwyższenia cen surowców?

Milenijne Cele Rozwoju (Millennium Development Goals - MDG)

Milenijne Cele Rozwoju zostały przyjęte w Deklaracji Milenijnej przez przywódców 189 państw na szczycie Organizacji Narodów Zjednoczonych w 2000 roku. Osiem Milenijnych Celów stanowi wymierne zobowiązanie społeczności międzynarodowej, w tym Polski, do:

• redukcji ubóstwa i głodu,

• zapewnienia równego statusu kobiet i mężczyzn,

• poprawy stanu zdrowia,

• poprawy stanu edukacji,

• walki z AIDS,

• ochrony środowiska naturalnego a także

• zbudowania globalnego partnerstwa między narodami na rzecz rozwoju.

Milenijne Cele Rozwoju

• Zobowiązania dotyczą spełnienia wyznaczonych celów do 2015 roku zarówno przez kraje rozwijające się, kraje w okresie transformacji, jak i państwa wysoko rozwinięte.

• Realizacja MDG jest poważnie zagrożona

Pomoc rozwojowa

• Pomoc rozwojowa to pomoc świadczona przez państwa oraz organizacje międzynarodowe w formie finansowej, materialnej czy doradczej na rzecz krajów mniej rozwiniętych.

• Celem pomocy rozwojowej jest:

• redukcja ubóstwa,

• promocja zrównoważonego rozwoju,

• wsparcie reform demokratycznych i rządów prawa,

• przestrzeganie praw człowieka,

• rozwój społeczeństwa obywatelskiego,

• wspieranie wzrostu gospodarczego,

• zapobieganie konfliktom oraz

• promocja bezpieczeństwa globalnego.

Oficjalna Pomoc Rozwojowa

• Oficjalną Pomoc Rozwojową (Official Development Assistance - ODA) stanowią dotacje i pożyczki przekazane instytucjom sektora publicznego państw rozwijających się, wspierające przede wszystkim rozwój gospodarczy i budowanie dobrobytu w tych krajach.

• Pożyczki są liczone jako Oficjalna Pomoc Rozwojowa tylko wtedy, gdy zawierają komponent dotacji o wartości przynajmniej 25 % wartości pomocy.

• Dodatkowo do Oficjalnej Pomocy Rozwojowej zalicza się pomoc techniczną.

• Dotacje, kredyty i pożyczki przeznaczone na cele militarne nie wliczają się do Oficjalnej Pomocy Rozwojowej

Globalna pomoc rozwojowa

	ODA (mld. $)	ODA/PKB (%)
1990	58	0,33
2001	52	0,22
2002	58	0,23
2003	68	0,25
2006	75	0,29
Potrzebne do realizacji Milenijnych Celów Rozwoju	100

Pomoc techniczna

• Pomoc techniczna oznacza doradztwo, przekazanie umiejętności technicznych i managerskich oraz know-how lub technologii w celu zwiększenia potencjału kraju-odbiorcy do podejmowania działań rozwojowych w swoim kraju.

• Pomoc techniczna obejmuje finansowanie szkoleń obywateli państw rozwijających się za granicą lub w ich kraju ojczystym lub odbywa się poprzez finansowanie pracy konsultantów i doradców z krajów wysoko rozwiniętych w krajach rozwijających się.

Pomoc wiązana - co to jest

• Pomoc wiązana (Tied Aid) - rodzaj pomocy, w ramach której fundusze pomocowe są przeznaczane na zakupy towarów lub usług w kraju, od którego państwo uzyskało pomoc.

• Taka forma pomocy jest sprzeczna z koordynacją polityki i trendami zmierzającymi do liberalizacji handlu i usuwania barier inwestycyjnych.

• Jest również niezgodny z założeniami efektywnego partnerstwa rozwojowego i własności lokalnej.

• Pomoc wiązana pociąga za sobą dodatkową kontrolę administracyjną projektów, dodatkowe koszty i staje się przeszkodą w koordynacji pomiędzy donorami.

• Jest korzystny dla krajów świadczących pomoc gdyż ma pozytywny wpływ na ich gospodarkę.

Pomoc niewiązana

• Pomoc nie-wiązana (Untied Aid) - przeciwieństwo pomocy wiązanej.

• Rodzaj pomocy, w ramach której państwo otrzymujące pomoc nie jest zobligowane do wydawania środków pomocowych na zakup towarów lub usług w kraju z którego otrzymało taką pomoc.

• Środki takie wydawane są na zakup towarów lub usług bezpośrednio w kraju korzystającym z pomocy, jednocześnie dodatkowo wzmacniając jego gospodarkę.

• Ten rodzaj pomocy jest najczęściej realizowany poprzez programy dwustronne.

Ocena efektywności pomocy

• Deklaracja Paryska nt. Efektywności Pomocy - deklaracja przyjęta przez biorców i dawców pomocy (w tym Polskę) 2 marca 2005 r. Ujęte w niej zostały najważniejsze zasady efektywnej pomocy rozwojowej, w tym:

• własność koncepcji rozwojowych (ang. ownership),

• dostosowanie pomocy do strategii rozwojowych biorców (ang. alignment),

• harmonizacja procedur regulujących przekazywanie wsparcia oraz

• nacisk na konkretne i prorozwojowe rezultaty działań pomocowych.

Efekty - na ogół rozwój społeczny na wyższym poziomie

• Do obliczenia syntetycznego miernika HDI wykorzystywane są następujące mierniki podstawowe:

• przeciętne dalsze trwanie życia

• ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania

• wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania

• PKB per capita w USD liczony wg parytetu siły nabywczej waluty (PPP $).

Pomoc rozwojowa: poprawić efektywność (wg raportu UNDP)

• Pomocy jest za mało - donatorzy muszą zrealizować obietnice i lepiej planować pomoc

• W 2004 roku 79 mld USD wobec 200 mld USD obiecanej pomocy rozwojowej

• Zbyt dużo pomocy jest źle kierowanej

• Zbyt dużo jest marnotrawionej poprzez niewydajne systemy pomocowe (wysokie koszty)

• Potrzebna „własność” tej pomocy i odpowiedzialność po stronie państw-biorców

Formy pożyczek dla
krajów rozwijających sie

Pożyczki krajów rozwijających się mogą przyjmować postać:

• obligacji,

• finansowania bankowego,

• pożyczki ze źródeł oficjalnych

Źródłem zasileń finansowych są także bezpośrednie inwestycje zagraniczne, które są formą finansowania o charakterze udziałowym. Finansowanie to różni się od finansowania poprzez zadłużenie tym, że generowane przez nie strumienie płatności nie są wcześniej określone w umowie, ale zależą od warunków gospodarczych w kraju pożyczającym.

10

---