Warzywnictwo - część produkcji ogrodniczej, gdzie uprawiane są rośliny zielne zwane warzywami. Rośliny te mają różne wymagania, ale łączy je to, że w 90% są spożywane w formie surowej, natomiast pozostałe 10% w formie niewiele zmienionej.

• Wczesne ziemniaki uważamy za warzywo, natomiast późne ziemniaki za roślinę rolniczą.

• Niektóre grzyby zaliczamy również do roślin warzywnych - są to boczniak i pieczarka.

Na świecie uprawianych jest około 247 tys. odmian warzyw, z tego 20% w Polsce. Znaczenie gospodarcze w Polsce mają głównie: kapusta, buraki czerwone, marchew, cebula, pomidor, ogórek, kalafior.

Poszerzenie asortymentu warzyw

Warzywa świeże - sałata krucha, kapusta chińska, kawon, melon, oberżyna
Warzywa świeże i do przechowywania - kapusta pekińska, cykoria liściowa, dynia makaronowa, skorzonera, pasternak, rzodkiew
Warzywa świeże i surowiec do mrożenia - jarmuż, brokuł, kalafior zielony
Warzywa świeże lub do konserwowania - soja, bób, soczewica, kukurydza cukrowa, szparagi bielone i zielone, papryka słodka, cukinia, patisony, seler naciowy
Skorzonera - kruchy korzeń dł. 50 cm, podobna do szparagów, korzenie ciemne - prawie czarne

Istnieje 8 ośrodków pochodzenia warzyw, są one źródłem genów dla poprawienia istniejących odmian

Ośrodek chiński - środkowe Chiny - oberżyna, ogórek, rzodkiew, soja
Ośrodek śródziemnomorski - burak, rośliny kapustne, pietruszka, marchew, sałata, szparagi, seler, skorzonera, pasternak, salsefia, koper, rabarbar, szczaw, czosnek, por, rzepa, cebula, groch
Ośrodek abisyński - groch, kawon
Ośrodek południowomeksykański - fasola karłowa i tyczna, kukurydza, papryka, pomidor
Ośrodek południowoamerykański - pomidor, ziemniak, kukurydza

Przy ocenie warzyw bierzemy pod uwagę:

1. wygląd zewnętrzny

b) wartość użytkową

c) wartość biologiczną

a) Wygląd zewnętrzny - warzywa są obecnie dobrze przygotowywane do sprzedaży: są czyste, dobrej jakości, ładnie opakowane - to wszystko zachęca nas do zakupu

b) Wartość użytkowa - brana pod uwagę do celów przetwórczych

np. groszek zielony - ma ładny zielony kolor, odpowiednią wielkość, twardość, jest zbierany w odpowiednim czasie
pomidor - odpowiednia zawartość suchej masy, liptotenu, karotenu, ma odpowiednią lepkość soku, twardość

c) Wartość biologiczna - przydatność produktu do spożycia (określana jest na podstawie badań żywieniowych) np. groszek - witamina C, białka, cukry
pomidor - witamina C, beta karoten

 
Witaminy

Witaminy - związki egzogeniczne, spełniające w organizmie rolę regulatorów (katalizatorów)

• witaminy gr. A - witamina i prowitamina A, witamina i prowitamina D, witamina E, witamina K

A - marchew, papryka, dynia, pietruszka naciowa, szpinak, jarmuż, sałata

dzienne zapotrzebowanie 1,5 - 3 mg
wpływa na: wzrok, naskórek, nabłonek
E - rośliny kapustne, sałata, szpinak, groch, fasola, soja
dobowe zapotrzebowanie 20 mg
wpływa na: naskórek, nabłonek, narządy rodne
K - kapusta, szpinak, sałata
wpływa na krzepliwość krwi

• witaminy z grupy B - witaminy B₁, B₂, B₆, witamina PP, witamina B_!2

B₁ - groch, fasola, marchew, pomidor, kapusta włoska
dzienne zapotrzebowanie 1 - 2 mg
B₂ - szpinak, groch zielony, fasola szparagowa, jarmuż
dzienne zapotrzebowanie 2 - 4 mg
B₆ - strączkowe, korzeniowe, kapustne
PP - korzeniowe, strączkowe, jarmuż, brokuł, kalarepa, kukurydza, pieczarki
wpływają na system nerwowy, naskórek (zajady), korzonki, zapalenie mięśni

• Witaminy z grup C - witamina C, witamina C₂

C - papryka słodka, warzywa liściowe (pietruszka naciowa, brokuły, jarmuż, kalafior zielony)
C₂ - papryka
Dzienne zapotrzebowanie 50-60 mg
Wpływają na zabezpieczenie odpornościowe, zabezpieczają przed szkorbutem; C2 powoduje przejście kwasu hydroaskorbinowego do askorbinowego, który jest już pełnowartościowym kwasem dla organizmu.

Białka

Dzienne zapotrzebowanie 50-60 g
fasola, groch, bób, kapustne (zawierają ok. 20% białka)
z wiekiem zmniejsza się zapotrzebowanie na białko gdyż po zakończeniu procesów wzrostowych jest ono używane tylko do odtwarzania pewnych struktur komórkowych

Cukrowce - Węglowodany

melony, marchew, burak ćwikłowy - warzywa słodkie
błonnik - istotne znaczenie w żywieniu człowieka jakkolwiek składnik ten nie ma wartości odżywczej. Potrzebny jest do prawidłowego trawienia i czyszczenia organizmu.
Kwasy organiczne, olejki lotne, fitoncydy
szpinak szczaw, rabarbar - kwasy organiczne
seler pietruszka, marchew, warzywa cebulowe, warzywa kapustne - olejki lotne - podwyższają trawienie
czosnek cebula, chrzan - fitoncydy - olejki o właściwościach bakteriobójczych
Składniki mineralne - Ca. P, Mg, Na, K, Cl, S, Fe, Cu, F, Mn, Zn, I, Co
większość warzyw posiada tak bogaty skład jeżeli chodzi o składniki mineralne
wpływają na: przyspieszenie przemiany materii, Ca i Mg tworzą kości, K reguluje gospodarkę wodną, Fe wchodzi w skład hemoglobiny
 
Wartość energetyczna - 100g = Kcal
Fasola (suche nasiona) 400
Groch zielony 80
Pomidor 20
Ziemniak 90
Kapustne 20-40
Sałata 15
Ogórek 13
2500-3000 zapotrzebowanie dzienne dorosłego człowieka
Warzywa działają odkwaszająco na organizm

Stopień zasadowości warzyw

Szpinak 40
Jarmuż 17
Buraki ćwikłowe 11
Ziemniaki młode got. 7
Pomidory 5
Kapusta 5
Produkcja warzywnicza - cechy
Inwestycje:

• Deszczownie

• Szklarnie

• tunele foliowe

Wysokie nakłady środków obrotowych pod:

• nasiona

• środki ochrony

• energia cieplna i świetlna

• paliwo

Są to większe koszty niż koszty rolnicze przeznaczone na ten sam cel.

Ciągłość produkcji:

• uprawa przez cały rok

• przechowywanie warzyw

• okres produkcji, a czas pracy

Pielęgnacja, zbiór, przygotowanie do sprzedaży mogą być ręczne lub mechaniczne.

Typy produkcji warzywniczej:

• na własne potrzeby

• prace ogrodniczo - działkowe

• towarowa produkcja warzyw - podmiejska produkcja warzyw

• ośrodki warzywnicze w optymalnych rejonach glebowo - klimatycznych

• produkcja warzyw dla przechowalnictwa

• towarowa produkcja warzyw w pomieszczeniach

• produkcja nasion warzywnych

Powierzchnia ogólna upraw warzywnych w Polsce wynosi ok. 270 tys. hektarów. Uprawiane są przede wszystkim: kapusta, cebula, marchew, buraki, ogórki, pomidor, kalafior.
Produkcja pod szkłem do roku 1988 rosła, jednak potem zaczęła spadać.

Spożycie warzyw:

Kapusta 40%
Marchew 11%
Burak 10%
Ogórek 10%
Cebula 8%
Pomidor 5%

NORMA WARZYWNICZA

Norma na materiał siewny dopuszczalny do obrotu

• nasiona wysokiej jakości można uzyskać tylko z takich roślin matecznych, które przez cały okres wzrostu i rozwoju rosły w optymalnych warunkach

• każde odchylenie od optymalnych warunków odbija się silniej na jakości nasion niż na wysokości plonu

• każde zahamowanie wzrostu odbija się zwykle silniej na jakości nasion aniżeli na wysokości ich plonu

Czynniki (lub grupy czynników) wpływające na jakość nasion

• odmiana (cechy genetyczne, wrażliwość na choroby)

• warunki środowiska (temperatura, wilgotność, skład atmosfery)

• architektura nasiennika np. strąki osadzone piętrami - każde piętro ma inną wartość

• metody uprawy (termin i sposób wykonania różnych zabiegów, zagęszczenie roślin, zapylanie; ochrona roślin, stosowanie herbicydów, różnych substancji wzrostowych i innych preparatów chemicznych)

• faza dojrzałości i pogoda w czasie zbioru (wilgotność nasion, procent nasion dojrzałych, zabarwienie nasion)

• długość czasu i warunki w jakich nasiona znajdują się pomiędzy zbiorem a omłotem

• wilgotność nasion w czasie omłotu i dalszej obróbki pożniwnej oraz metody i maszyny używane do omłotu i dalszej obróbki nasion

PN- R-67050- nasiona roślin warzywnych

Najważniejsze zmiany w znowelizowanej normie dotyczą

• zaktualizowania podziału na kategorie i stopnie klasyfikacji

likwidacja I-ego odsiewu, pozostał: odsiew kontrolowany, super elita, elita, oryginał, F1
wprowadzenie nowej kategorii - nasiona standardowe (tożsamość odmianową stwierdza hodowca, a nie komisja - tym różnią się od nasion kwalifikowanych, hodowca wydaje również atest i oznacza parametry dla danej odmiany)

• likwiduje się klasy jakości nasion

• cechy charakteryzujące nasiona - zdolność kiełkowania, czystość, wilgotność

• czystość obligatoryjna 98-99% dla i większości nasion

97% cykoria sałatowa, endywia, marchew, szpinak nowozelandzki
96% rabarbar, szczaw
95% koper, pasternak, pietruszka, salsefia, sałaty, seler, skorzonera

• maksymalna zawartość innych roślin obcych, uprawnych, chwastów 0,1-0,3%

0,4% seler naciowy, salsefia, skorzonera
0,5% kawon, koper, pasternak, pietruszka, rabarbar, seler
0,7% marchew

Zdolność kiełkowania - jest to procent nasion które normalnie wykiełkują w optymalnych warunkach i w podanym przez normę czasie (odpowiednio dobranym w zależności od gatunku)
-nie mniej niż 75 - 80% ( 30 gatunków )
-minimum 80% bób, fasola szparagowa, groch, kapusty, ogórek, rzepa jadalna, rzeżucha, słonecznik
-minimum 65% endywia, kart, karczoch, miechunka, oberżyna, por, seler korzeniowy, szczaw i szpinak nowo zelandzki
-60% marchew, rabarbar, roszponka
-55% koper, pietruszka
-50% poziomka, rodzynek brazylijski

Minimalna zdolność kiełkowania %

	Normal	Extra		Normal	Extra
Ogórek	80	95	Szpinak	75	90
Groch pomarszczony, kapusty	80	90	Burak	70	90
Pomidor	75	95	Rzodkiew	70	90
Cebula	75	90	Rzodkiewka	70	90
Kalafior	75	90	Marchew	60	85
Papryka	75	90	Koper	55	75
Sałaty	75	90	Pietruszka	55	75

Wilgotność - maksymalna dopuszczalna wilgotność

11% cykoria, dynie, salsefia, słonecznik, szparag
12% endywia, karczoch, kawon, kukurydza, melon, rabarbar
13% burak ćwikłowy, szpinak, szpinak nowozelandzki
14% groch
15% bób, fasola szparagowa, fasola na suche nasiona (drobne i średnie)
16% fasola na suche nasiona duże
17% fasola na suche nasiona - wielokwiatowa

Maksymalna zawartość nasion uszkodzonych

Bób 10%
Fasole 17%
Groch 10%
Rzodkiew 6%
Rzodkiewka 8%

Maksymalna zawartość nasion z pękniętą łupiną nasienną

Brokuł 4%
Brukiew 4%
Jarmuż 4%
Kalafior 4%
Kalarepa 4%
Rzepa 4%
Kapusty 2%
Kalafior ekstra 2%

Przechowalnictwo

Podstawowe zadania przechowalnictwa

• utrzymanie nasion w głębokiej abiozie

• zahamowanie lub zatrzymanie procesu starzenia

• zachowanie określonego czasu pełnej żywotności

Długość przechowywania zależy od:

• genetycznie uwarunkowanej długości życia (związane z budową okryw nasiennych, głębokością spoczynku)

• nasiona w grobowcach egipskich sprzed 2000 lub 5000 lat - rozsypują się przy dotknięci (gdyby zachowane nasiona nie rozpadały się świadczyłoby to o tym, iż dostały się tam znacznie później)

• nasiona lotosu indyjskiego (roślina wodna) - bardzo twarda okrywa nasienna, znaleziono je w bardzo starych złożach torfowych w Mandżurii płd.(znaleziono je gdyż dzisiejsze torfowisko było dnem stawu)

• Ross i Dawidson (1992) z Narodowego Laboratorium Przechowywania Nasion w Stanach Zjednoczonych donoszą o nasionach papryki, które mogą zachować zdolność kiełkowania do 20 lat

Jakość nasion po przechowaniu zależy od:

• wyjściowej jakości nasion

• warunków w pomieszczeniu do przechowywania

• rodzaju i wielkości opakowań, warunków dystrybucji

• według Haringtona i Barsa przechowywanie nasion rozpoczyna się w momencie osiągnięcia przez nie dojrzałości fizjologicznej (przestają wówczas dopływać do nich substancje pokarmowe z rośliny matecznej, a nasiona mają jeszcze wysoka wilgotność)

Przechowywanie obejmuje czas od osiągnięcia przez nasiona dojrzałości fizjologicznej do

• zbioru

• od zbioru do omłotu

• od omłotu do czyszczenia

• od czyszczenia do suszenia

• transport z pola do magazynu

• transport z magazynu do przechowalni, do PNOS, dystrybucja, pakowanie, detal (jest to najsłabsze ogniwo naszego nasiennictwa)

Do określania żywotności nasion stosuje się testy wigorowe

Wilgotność obligatoryjna (krytyczna) - nie więcej niż, to taka wilgotność, powyżej której zaczyna się intensyfikacja procesów asymilacji, wzmożona aktywność w zarodku itd.
Do przechowywania wilgotność nasion powinna być niższa - jest to wilgotność kondycjonalna . Stawianie znaku równości między tymi dwoma wilgotnościami to następna PUŁAPKA!

Wilgotność nasion związana jest z wilgotnością przeciętnego magazynu nasiennego

-dobre warunki do budowy przechowalni są w dolinie Nilu w Egipcie i w dolinie centralnej w Kalifornii

• w Polsce praktycznie nie ma warunków do budowy przechowalni - jest zbyt niska wilgotność powietrza, mała ilość opadów (roczna wilgotność powietrza wynosi 75-80%).

Wilgotność równoważna - jest to stan równowagi między wilgotnością nasion a wilgotnością powietrza w magazynie

Wilgotność równoważna nasion różnych gatunków i odmian jest różna mimo identycznych warunków i zależy od:

• wielkości i kształtu nasion

• struktury pokryw nasiennych

• układania się nasion w masie nasiennej

• składu chemicznego nasion

Nasiona hydrofilowe - zawierają głównie węglowodory i białka, szybko dosychają i na ogół dobrze się przechowują

Nasiona hydrofobowe - zawierają głównie tłuszcze, bardzo szybko tracą żywotność w czasie przechowywania i suszenia

Kapustne 35-45%
Papryka 31%
Pietruszka 22%
Pomidor 17%
Im więcej tłuszczu zawierają nasiona tym mniej wody powinny zawierać w momencie składania do przechowania.
Lista orthodox - znajduje się na niej większość roślin uprawnych naszej strefy klimatycznej. Dobrze się przechowują przez obniżenie temperatury środowiska i obniżenie wilgotności nasion.
(generalnie uważa się, że optymalną temperaturą dla większości roślin jest -5 do 5^oC)
Lista recalcitrant - znajdują się na niej nasiona cytryny, kawy, palmy olejowej. Są to gatunki, u których obniżenie wilgotności nasion w granicach 12-13% powoduje skrócenie okresu zachowania względnie wysokiej żywotności.

Międzynarodowy Urząd Roślinnych zasobów genowych

• nie będzie stosowana metoda próżniowa do przechowywania genów (do konserwacji banku genów)

• przyszłość przechowywania tych rezerw jest w ciekłym azocie

 

Warunki przechowywania nasion w opakowaniach hermetycznych

• niska temperatura pomieszczenia

• niska wilgotność nasion (niższa od konwencjonalnej)

• im więcej nasion znajduje się w pojemniku hermetycznym tym lepiej się przechowują (hermetycznie zapakowane nasiona można przechowywać w dużych pojemnikach, a przy kierowaniu do sprzedaży detalicznej przepakowywać na małe opakowania - nasiona, przy przepakowywaniu, bardzo powoli tracą zdolność kiełkowania)

• opakowania hermetyczne eliminują lub ograniczają działalność bakteryjnej flory nasiennej (pleśnie)

Przechowywanie rezerw państwowych jest krótsze od przechowywania zwykłych nasion (długowiecznych) np. burak 10 lat, rezerwa 3 lata.

DOJRZEWANIE WARZYW

W miarę dojrzewania zachodzą w warzywach procesy fizjologiczne:

• wzrost części użytkowej (normy wyznaczają minimalne i maksymalne wymiary)

• zmiana barwy (pomidor, papryka) - związana z syntezą różnych barwników, zanikiem chlorofilu, w przypadku pomidora - likopen

• zmiany składu chemicznego np. zwiększenie zawartości cukrów głównie kosztem skrobi (ulega ona hydrolizie) lub łączenie cukrów prostych w skrobię (u kukurydzy, grochu)

• zmiana twardości - twardnienie (wykształcanie tkanki sklerenchymatycznej - szparagi, kalarepa, fasolka szparagowa) lub mięknięcie tkanek - pomidor (rozkład propektyn do pektyn, które są rozpuszczalne w wodzie)

• synteza związków aromatycznych np. melon (związki o charakterze estrów)

Wyróżniamy różne fazy dojrzałości

• dojrzałość użytkowa - warzywa nadają się do określonych celów

• dojrzałość konsumpcyjna - warzywa charakteryzują się zespołem cech pożądanych dla konsumenta

• dojrzałość przechowalnicza - zebrane warzywa będą się dobrze przechowywać, jest niższa od konsumpcyjnej

• dojrzałość fizjologiczna - w owocach wykształcone są nasiona, warzywo gotowe jest do fazy generatywnej

Różne części warzyw są częściami użytkowymi:

• korzenie - marchewka, pietruszka

• liście - sałata

• ogonki liściowe - rabarbar

• odcinki pędów (młode pędy) - szparag

• nierozwinięty kwiatostan - kalafior, brokuł

• niedojrzałe strąki - fasolka szparagowa

• owoce - pomidor, papryka

• dojrzałe nasiona - suchy groch, fasola

• niedojrzałe nasiona - groch cukrowy

Termin zbioru zależy od czynników przyrodniczych (dojrzewanie warzyw od rodzaju uprawy) i od przeznaczenia warzyw - od V do IX (zbiór wczesny - późna wiosna, zbiór późny - pierwsze przymrozki)

• wcześniej zbieramy warzywa do przechowania i transportu

• sałata, kapusta - mogą być zbierane w różnych fazach

Po zbiorze należy warzywa jak najszybciej schłodzić, a niektóre jeszcze dosuszyć ( cebula, por)

Zbiór może być:

- jednorazowy (cebula, marchew), przy dużych plantacjach zbiór mechaniczny (wszystkie warzywa są w tej samej fazie rozwojowej)

• wielokrotny (pomidor, ogórki)

• ręczny - małe plantacje, zbiór wielokrotny

• mechaniczny - duże plantacje, zbiór jednorazowy

Zbiór:

• Korzeniowe - faza młodociana - w pęczkach, do przechowywania gdy osiągną odpowiednią wielkość

• Cebula - faza młodociana ze szczypiorkiem, po zaschnięciu szczypioru do przechowania i sprzedaży

• Kapusta - późna do przechowywania - przed przymrozkami, do konsumpcji XI

• Groch zielony - krótka dojrzałość zbiorcza (szybka przemiana cukru w skrobię 1/1 cukrów prostych do skrobi, pomiar twardości nasion w tenderometrze - groch dla przemysłu 90-100)

• Kukurydza cukrowa - ziarniaki w późnej dojrzałości mlecznej

• Oberżyna (bakłażan) -czarne z połyskiem

• Pomidor - zielone do przechowywania, do transportu gdy się zapalają, do spożycia prawie w pełni wybarwione

Po zbiorze przygotowanie przed sprzedażą:

• Usuwanie części niejadalnych (sałata, kapusta - zewnętrzne liście, korzeniowe - nać)

• Czyszczenie i mycie (usuwanie zanieczyszczeń mineralnych, można czyścić na sucho - cebula lub na mokro - marchew, pietruszka selery)

• Sortowanie (oddzielenie produktu o określonej jakości, wydzielenie klas jakościowych)

• Kalibrowanie (podział pod względem wielkości lub masy)

• Niekiedy wiązanie w pęczki np. marchew

• Woskowanie (wosk chroni przed transpiracją - pomidory, papryka, marchew, robimy to woskami organicznymi

• Pakowanie (skrzynie, palety, worki) - powinny spełniać wymogi sanitarne - nietoksyczne, chroniące przed zgnieceniem, zwiędnięciem

Cechy jakościowe:

• Wygląd zewnętrzny - wielkość, kształt, forma, połysk, defekty (uszkodzenia zewnętrzne i wewnętrzne)

• Tekstura - jędrność, chrupkość, soczystość, mączystość, twardość

• Posmak (smak i zapach) - aromat, słodkość, gorzkość, kwaśność, dojrzałość

• Przydatność spożywcza - węglowodany, białka, tłuszcze, błonnik, witaminy, sole mineralne

• Bezpieczeństwo - naturalne toksyny, zanieczyszczenia chemiczne, toksyny grzybowe (mykotoksyny), drobnoustroje

 

Rośliny kapustne ^19.IX.98

Klasa: Dwuliścienne - Dicotyledonopsida
Podklasa: Wolnopłatkowe - Dialypetalidae
Rząd: Makowce (Krzyżowce) - Rhoadales
Rodzaj: Kapusta - Brassicaeae
Gatunki::
Kapusta głowiasta biała - Brassica oleraceae L. Var. capitata f. Alba
Kapusta głowiasta czerwona - Brassica oleraceae var. capitata rubra
Kapusta włoska - Brassica oleraceae var. sabauda
Kalafior - Brassica oleraceae var. botrytis

Kapusty

• rośliny dwuletnie ( w pierwszym roku po wysadzeniu wytwarzają główkę, a w drugim - pęd kwiatostanowy)

• wywodzą się od kapusty dzikiej - Brassica sylvestris pochodzącej z basenu Morza Śródziemnego, która nie tworzyła główki, a wyrastała w wysoki pęd

• Celtowie stworzyli pierwszą formę jadalną, w roku 1380 usystematyzowano około 50 odmian

• kapusta czerwona i włoska została rozpowszechniona w XVI w.

• u kapusty po posadzeniu rozsady wykształca się rozeta liściowa, po wykształceniu się kilku liści okrywowych następuje tworzenie główki (narasta ona od środka i ma różne kształty - okrągły, spłaszczony, lekko wydłużony - zależne od kształtu liścia)

• łodyga to silnie skrócony pęd tzw. głąb; występują dwa rodzaje głąbów: zewnętrzny i wewnętrzny, te z kolei ze względu na rozmiar dzielimy na małe, średnie i duże

	Głąb wewnętrzny	Głąb zewnętrzny
Mały	do 4 cm	5-6 cm
Średni	5-7 cm	6-12 cm
Duży	7-10 cm	Powyżej 12 cm

• łodyga ma kształt walca lub wrzeciona, osadzone są na niej liście na bardzo krótkich ogonkach lub siedzące, w kątach liści występują pąki śpiące ( w drugim roku wegetacji wyrastają z nich boczne pędy kwiatostanowe)

• u kapusty białej liście zewnętrzne są zielone, u odmian średniopóźnych i późnych - ciemnozielone gładkie i pokryte woskowym nalotem, liście wewnętrzne są białe

• u kapusty czerwonej liście wewnętrzne są ciemnoczerwone, a liście zewnętrzne ciemniejsze od wewnętrznych ( zabarwienie to powoduje rubrobrassycyna - barwnik z grupy antocyjanów)

• u kapusty włoskiej liście wewnętrzne są kremowe, natomiast liście zewnętrzne ciemniejsze do nich, karbowane (karbowanie liści spowodowane jest nierównomiernym wzrostem tkanki między nerwami)

• kapusta tworzy silny system korzeniowy, korzeń główny widoczny jest tylko u młodych roślin i w uprawie z siewu, w momencie przesadzania zostaje on uszkodzony, co powoduje rozwój licznych korzeni bocznych dochodzących do1,5 m, główna masa korzeni znajduje się na głębokości 30-60 cm

• do jarowizacji potrzebna jest temperatura 1-3^OC przez co najmniej 4 dni (po przejściu okresu spoczynku dochodzi do generatywnego rozwoju rośliny)

• ulistnione pędy kwiatostanowe typu groniastego tworzą się w drugim roku wegetacji; kształt liści na pędach kwiatostanowych zbliżony jest na ogół do kształtu liści w pierwszym okresie wegetacji kapusty

• wysokość pędów kwiatostanowych wiąże się z ilością oraz długością międzywęźli głąba, a to z kolei - ze zwięzłością główek; odmiany o główkach luźnych mają zazwyczaj wysoki głąb wewnętrzny i długie pędy kwiatostanowe

• kwiaty są jasnożółte, zebrane w baldachogrona, obcopylne, owadopylne i samoniezgodne

• owocem kapusty jest pękająca, podłużnoowalna łuszczyna, o długości 9-12cm

• nasiona (7-10) umieszczone na rzekomej przegrodzie mają kształt kulistojajowaty lub kulisty i zabarwienie ciemnobrunatne; w 1g nasion mieści się około 300 sztuk nasion kapusty czerwonej lub włoskiej oraz 200-250 sztuk nasion kapusty białej

• nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez 4-5 lat, w optymalnych warunkach kiełkują po 3-4 dniach

• znaczenie gospodarcze kapust głowiastych wynika z ich dużej wartości odżywczej i możliwości użytkowania przez cały rok (bezpośrednie spożycie, konserwowanie, zamrażanie, przechowywanie); kapusta znalazła także zastosowanie w fitoterapii, a przede wszystkim w leczeniu stanów zapalnych i nieżytów przewodu pokarmowego, chorobach dróg oddechowych i kamicy nerkowej; fitoncydy kapusty działają bakteriobójczo i bakteriostatycznie na wiele bakterii; liście kapusty stosowane są w formie okładów w nerwobólach, oparzeniach itp. Kapusta głowiasta czerwona i włoska są mniej rozpowszechnione w uprawie i spożyciu

• z organicznych swoistych związków występują w kapuście olejki gorczyczne, posiadające w swym składzie siarkę, przy czym ilość ich jest największa u kapusty włoskiej, a najmniejsza u białej, dodatkowo cecha ta jest związana istotnie z odmianą; kapusta jest bogata w składniki popielne, a w popiele dominują związki potasu i sodu; duża jest w kapuście zawartość żelaza

	Sucha masa %	Wit. C mg%	Cukry ogółem
Kapusta biała	7,7-8,7	41-52	4,2-4,6
Kapusta czerwona	10-10,2	65-81	4,5-5,3
Kapusta włoska	10,2-10,5	55-77	4,7-5,8

• kapusty bogate są w witaminy B₁ i A

• białko występujące w kapuście odznacza się korzystnym dla człowieka składem aminokwasowym, zawiera prawie wszystkie aminokwasy niezbędne w żywieniu człowieka

• przy gotowaniu zawartość witaminy C spada o około 20%, zaś przy kwaszeniu o 10%

• do strawienia najlżejsza jest kapusta surowa

Kalafior

• jest rośliną jednoroczną

• pierwsze wzmianki o jego uprawie pochodzą z XVI w

• pęd główny jest silnie skrócony o gęstym ulistnieniu tworzącym rozetę, zakończoną tzw. różą

• róża czyli część jadalna składa się z milionów stożków wzrostu (wielokrotnie rozgałęziającej się górnej części łodygi)

• po 10-20 dniach od zawiązania róży międzywęźla wydłużają się i tworzą kwiaty (w naszych warunkach kwitnie słabo, a jeszcze rzadziej wytwarza nasiona - jeśli nie wytworzy róży do 20.VI to nie ma szans na wytworzenie nasion)

• ma słaby system korzeniowy więc wymaga dobrej jakości gleby

• owocem jest łuszczyna

• podatny na niedobór składników (B, Mo), w uprawach odmian wczesnych często występuje guzikowatość róż (róża wykształca się bardzo szybko - jeszcze przed wykształceniem łodygi)

• jarowizację przechodzi w temperaturze 12-13^OC; bez przejścia jarowizacji duża ilość kalafiorów nie wytwarza róż; niektóre odmiany wytwarzają róże przy temperaturze 20-22^OC

• jest najbardziej lekkostrawny z roślin kapustnych

• jest rośliną dietetyczną 100g - 25 kcal

• w naszych warunkach uprawiane są odmiany wczesne, średniowczesne, średniopóźne (późne nie zdążą wytworzyć róży)

• wykorzystywany do bezpośredniego spożycia i do mrożenia

• w 100g zawiera 70 mg% witaminy C, 10% suchej masy

• ma wysoką zawartość białka - około 1,5 %

Rośliny psiankowate ^10.X.98

Klasa: Dwuliścienne - Dicotyledonopsida
Podklasa: Zrosłopłatkowe - Sympetalidae
Rząd: Wargowce - Lamiales
Rodzina: Psiankowate - Solanaceae
Gatunki::
Pomidor - Lycopersicon lycopersicum
Papryka - Capsicum annuum
Oberżyna - Solanum melongena
Ziemniak - Solanum tuberosum *
Miechunka peruwiańska (rodzynek brazylijski) - Physalis peruviana
Miechunka pomidorowa (pomidor skórzasty) - Physalis ixocarpa
Psianka pepino - Solanum muricatum **
* ziemniakiem w pojęciu warzywniczym są tylko bardzo wczesne odmiany ziemniaka
** psianka pepino nadaje się wyłącznie do uprawy szklarniowej; w uprawie polowej może być krzewem ozdobnym, gdyż w niskiej temperaturze nie wiąże owoców

Pomidor

• pochodzi z Ameryki Pn. rośnie dziko w Ameryce Środkowej i Południowej

• do uprawy wprowadzili go Aztekowie, oni też robili pierwsze krzyżówki aby uzyskać odmiany o większych owocach

• w XVI w. (1548 rok) pomidor dotarł do Europy (Hiszpania, Portugalia)

• do XIX w. głównie w Hiszpanii i Portugalii odgrywał rolę rośliny ozdobnej, gdyż powszechnie był uznawany za roślinę trującą

• pierwsze formy pomidora mogły być szkodliwe ze względu na nadmierną zawartość solaniny (alkaloid), natomiast te uprawiane w Portugalii i Hiszpanii nie mogły już być trujące

• do Polski pomidory przywędrowały pod koniec XIX wieku, na początku wieku XX z wojskami kaukaskimi

• rozwój produkcji pomidora w Polsce nastąpił po II wojnie światowej

• w naszych warunkach klimatycznych pomidor jest rośliną jednoroczną

• ma palowy system korzeniowy, który niszczymy przy pikowaniu, wówczas główna masa korzeni znajduje się na głębokości 30-50 cm, a pojedyncze korzenie mogą dochodzić do 1,5 m

• system korzeniowy pomidora ma bardzo duże zdolności regeneracyjne

• łodyga na początku jest sztywna i rośnie pionowo po czym po osiągnięciu pewnej wysokości staje się wiotka i kładzie się (u odmian sztywnołodygowych łodyga przez cały czas rośnie pionowo i nie kładzie się)

• początkowo wzrost łodygi jest monopodialny do momentu wytworzenia pierwszego grona (kwiatostanu), a następnie - sympodialny (tworzą się rozgałęzienia I, II, III i dalszych rzędów)

• pomidor ma kwiaty pięciokrotne (5 działek kielicha, płatków korony, pręcików i słupek z dwukomorową zalążnią), samopylne

• owocem jest jagoda prawdziwa, 2 lub 3,4,5 komorowa

• owoce barwy czerwonej, żółtej, białej

• kwiatostanem jest sierpik

• nasiona bielmowe, owłosione, słomkowożółte, przyczepione do łożyska

• liczba nasion zależy od odmiany i warunków w czasie uprawy

• komora nasienna wypełniona jest galaretowatą substancją

• uprawa pomidora stanowi 12-13% upraw warzywnych w Polsce (ok. 20 tysięcy ha)

• pomidory polowe uprawiane są do celów przetwórczych, natomiast przy palikach uprawiane są pomidory deserowe

• pomidory charakteryzują się dobrym składem aminokwasowym, zawierają kwas maleinowy i cytrynowy

• zawierają prowitaminę A oraz witaminy z grupy

• owoce wysoko leżące mają większą zawartość witaminy C od owoców leżących niżej

• należy uważać by przy przetwarzaniu pomidorów nie było dostępu światła i powietrza, gdyż wówczas straty witaminy C mogą dochodzić do 50%, podczas gdy we właściwych warunkach wynoszą one tylko 10%

	Sucha masa w mg%	Witamina C w %	Białko w %	Wartość en. w kcal	Cukry w %	Likopen w %
Pomidor	6-8	10,5-35,5	1,0-1,5	20-22	3-6	1,5-1,9

 

Papryka

• pochodzi z Ekwadoru, Peru, Boliwii

• wyróżniamy 3 podgatunki papryki: Capsicum annuum makrokarpum - o owocach dużych, należą tu odmiany słodkie

Capsicum annuum mikrokarpum - o małych owocach, należą tu odmiany ostre i półostre

Capsicum annuum fascikulatum (papryka bukietowa) - odmiana ozdobna

• do Europy dotarła w XVI wieku, uprawiano ją w Hiszpanii, Bułgarii, Rumunii i na Węgrzech

• w Polsce na skalę produkcyjną zaczęto uprawiać ją w latach 70-tych

• w naszych warunkach klimatycznych papryka jest rośliną jednoroczną

• wytwarza korzeń palowy, którego staramy się nie uszkodzić, gdyż korzenie papryki mają małe zdolności regeneracyjne

• główna masa korzeni znajduje się a głębokości 30-50 cm, a pojedyncze korzenie dorastają na głębokość 90 cm

• papryka wytwarza silny pęd główny, który początkowo rośnie monopodialnie, a następnie przechodzi w fazę wzrostu sympodialnego, przy czym rozgałęzienia sympodialne wyrastają pod bardzo ostrym kątem (stąd zdarzają się częste wyłamania pędów przy silnym wietrze)

• kwiaty papryki są pojedyncze, pięciokrotne (z dwukomorową zalążnią), wyrastają w kątach liści i rozgałęzieniach, są samopylne

• owocem jest jagoda prawdziwa, 2-3 komorowa

• owoce odmian słodkich są raczej sześciokątne, natomiast odmian ostrych - stożkowate

• nasiona są jasnokremowe, osadzone na łożysku

• papryka ma skłonności do partenokarpii (wytwarzania owoców bez nasion)

• owoce mogą być zielone, jasnożółte, ciemnożółte, pomarańczowe, karminowe, czerwone, ciemnoczerwone, fioletowe, czarne

• uprawa papryki stanowi 0,1-0,3 % upraw warzywnych w Polsce

• w większości uprawiana jest w szklarniach

• zawiera ryboflainę, tiainę, kwas galakturonowy

• w papryce występuje prowitamina A, witaminy z grupy B₁ i B₂

• papryki ostre zawierają dużą ilość kapsyicyny

	Sucha masa w mg%	Witamina C w %	Białko w %	Wartość en. w kcal	Cukry w %	Likopen w %
Papryka	4-19	80-400	1,0-1,5	20-22	2-9	-




Temperatura i światło, jako czynniki środowiska w uprawie warzyw

Warzywa pozostają pod wpływem środowiska - gleby i klimatu. Aby je uprawiać należy znać wymagania roślin (temp., światło, gleba itp.). Pozytywny efekt możemy uzyskać tylko wtedy gdy wszystkie czynniki działają równocześnie.

Temperatura

- okres wegetacyjny - początek okresu wegetacyjnego to okres na danym terenie gdzie średnia wieloletnia przekracza 5⁰C; koniec okresu wegetacyjnego to okres na danym terenie gdzie średnia wieloletnia spada poniżej 5⁰C.
najkrótszy jest na północnym wschodzie około 180 dni
najdłuższy jest na południowym zachodzie około 220 dni
w Polsce centralnej około 200 dni

- okres bezmroźny - okres w którym nie występują temperatury ujemne (od ostatniego przymrozka wiosną do pierwszego przymrozka jesienią, nie bierzemy pod uwagę przymrozków sporadycznych.)
Najcieplejszym miesiącem w Polsce jest lipiec
Najcieplejsze rejony to: zachód okolice Legnicy

rejon sandomierski - papryka pomidory
rejon Kalisza i Poznania

- temperatura minimalna we wzroście roślin to taka kiedy zaczyna się wzrost rośliny
- temperatura optymalna to taka gdy są najlepsze warunki do wzrostu, następuje najlepszy, najszybszy czyli optymalny wzrost rośliny
- temp. maksymalna to taka po której przekroczeniu roślina już nie rośnie

groch	ogórek
	ciepłolubny
min. 3-5^0C	min.ok.10^0C
opt. 20^0C	opt. 25^0C
max. ok. 40^0C	max. ok. 40^0C

- warzywnicze optimum temp. umożliwia uzyskanie najwyższego plonu, jest niższe o około 5⁰C od optimum fizjologicznego (fizjologiczne rośnie bardzo szybko, a nam chodzi o uzyskanie bardzo dobrej jakości plonu)

Rośliny odporne na niskie temperatury (czasami lekkie, krótkie przymrozki)

groch (wysiewany w II)
kapustne
pory
bób (siejemy bardzo wczesną wiosną)

Rośliny z którymi są kłopoty gdy temperatura spada poniżej 10⁰C

Sałata
endywia
skorzonera
salsefia
pasternak
pietruszka
marchew
rzodkiewka
Rośliny pośrednie - temperatura min. ok. 10⁰C

burak
seler
Rośliny ciepłolubne 25 - 30⁰C

fasola
papryka
dyniowate (oprócz melona, dyni, kawonów)
psiankowate
 
Rośliny mrozoodporne do -25⁰C

brukselka
szparagi
jarmuż
rabarbar
szczaw
szczypiorek

-termoperiodyzm (zjawisko dotyczące wzrostu roślin) są to dobowe wahania między temp. dnia i nocy.
jeżeli nocą nie obniżamy temp. to asymilaty zużywane są na intensywne oddychanie, jeżeli obniżymy temp. o 5 - 7⁰C w nocy to asymilaty odprowadzane są do odpowiedniej części rośliny

Temperatura a rozwój roślin

- jarowizacja - wpływ okresy niskiej temp. na rozwój generatywny
bodziec chłodu musi wystąpić przez 7-10 dni by rośliny były zjarowizowane
marchew, pietruszka, buraki kapusta (rośliny 2 letnie) w pierwszym roku wytwarzają organ wegetatywny, w drugim roku po przejściu niskich temp, wytwarzają organ generatywny (wybijają w pęd kwiatostanowy)
burak przyjmuje stadium jarowizacji w nasieniu
- okres juwenilny (młodociany) - okres w którym roślina jest zbyt młoda by przyjąć okres chłodu i nie następuje rozwój generatywny rośliny.
Buraki nie posiadają okresu juwenilnego, u kapusty trwa on do momentu gdy łodyga osiągnie grubość ołówka
- dejarowizacja - to odwrócenie procesu jarowizacji
można uzyskać ją w uprawach krytych, -działamy wysoką temp. powyżej 20⁰C przez taki sam okres jaki warzywa były w niskiej temp. (jakieś 10 do 15% pozostanie z jarowizowane)
- rejarowizacja - ponowne zjarowizowanie
Produkcja nasion u kapustnych w ciągu jednego roku
Od czerwca do lipca wysiewamy rozsady, po kilku tygodniach wysadzamy w polach. Gdy rośliny wytworzą rozetę liści przygotowujemy je do zimowania ( obradlamy). W zimie przechodzą okres chłodu a wczesną wiosną wytwarzają organy wegetatywne. Następnie bez tworzenia główki wybijają w pędy kwiatostanowe.

Światło

Do prawidłowego rozwoju roślin potrzeba 230 - 370 W/m² (w lecie mamy do 900 W/m²).
Od października do połowy marca warunki słoneczne są bardzo słabe, większość roślin nie może być uprawiana.
Przyczyny:
wzrost zachmurzenia
krótszy dzień (najkrótszy 22.XII)
kąt padania promieni słonecznych (bardzo ostry - w XII 13-14⁰)
najgorsze warunki solarne - północno-wschodnia Polska
najlepsze warunki solarne - południowa Polska (na Podkarpaciu)
ogórek - wysadzanie: południowa Polska - początek II
centralna Polska - połowa II
półn-wsch Polska - III
Najlepszym źródłem światła jest słońce
40 % światła widzialnego
ok. 50% światło niewidoczne dające ciepło
kilka procent światło odbite

Doświetlanie roślin

Światło włączamy do 2 godz. po zachodzie słońca lub do 2 godz. przed wschodem słońca
Doświetlanie stosujemy w okresie jesiennym i jesienno zimowym ma ono na celu zwyżkę plonu. Do doświetlania stosujemy lampy: sodowe, rtęciowe z odbłyśnikiem, żarowo rtęciowe, fluorescencyjne. Najlepsze są lampy sodowe (WLS) - ich sprawność fotosyntetyczna wynosi ok.20%.
Do wzrostu rośliny potrzebne jest przejście punktu kompensacji świetlnej
Punkt kompensacji świetlnej - zachodzi oddychanie - roślina żyje ale nie rośnie; 9-13 W/m² dla upraw warzywnych.
Do poprawienia warunków solarny w szklarniach przyczyniają się :
- czyste szyby
- jak najwięcej szyb najmniej konstrukcji
- ustawienie szklarni wsch-zach
- odpowiedni rozstaw roślin (odpowiednia pielęgnacja, obrywanie żółknących liści itp.)

Światło a rozwój roślin

Fotoperiodyzm - reakcja organizmu na względną długość okresu światła i ciemności (dł. dnia i nocy)
Rośliny dnia krótkiego, długiego i średniego.
Rośliny dnia krótkiego kwitną przy dniu poniżej 14 godz. np soja.
Rośliny dnia długiego kwitną przy dniu powyżej 14 godz.
rzodkiewka ( uprawiana wiosną lub jesienią
sałata
szpinak
kapusta pekińska
Rośliny fotoperiodycznie obojętne (kwitną bez względu na długość dnia)
kalafior
brokuł
pomidor
ogórek
dynia
Rośliny dnia pośredniego między 12-14 godzinnym dniem
kosmos (warszawianka)
koniczyna
Długość dnia ma wpływ na tworzenie organów wegetatywnych.
papryka
ziemniak
cebula (długość dnia ma duże znaczenie przy tworzeniu się zgrubień cebuli)
Termofotoperiodyzm - jednoczesny wpływ temp. i światła na rozwój rośliny
 
 
Woda w uprawie warzyw

Ponieważ świeże warzywa odznaczają się bardzo dużą zawartością wody, dochodzącą 90 - 97%, dostarczanie tym roślinom wody w okresie wegetacji jest nie tylko warunkiem uzyskania dużych plonów, ale również warunkiem wysokiej ich jakości. Wiele roślin warzywnych osiąga wysoką jakość tylko wtedy, gdy tempo ich wzrostu w ciągu całego okresu wegetacji jest szybkie. Roślinami bardzo silnie reagującymi na ilość wody w ciągu okresu wegetacji są:
fasola szparagowa
sałata
rzodkiewka
kalarepa
W przypadku tych roślin choćby przejściowy zastój we wzroście wskutek niedoboru wody powoduje utratę delikatności i soczystości oraz stwardnienie tkanek; warzywa te łykowacieją lub drewnieją.
Spośród wszelkich roślin uprawnych warzywa reagują na nawadnianie w okresie niedoboru wody największą zwyżką plonu
okopowe 60-80%
sadownicze 50-100%
warzywa 100-150%
Zasadniczym źródłem wody dla roślin w naszym klimacie są opady. Jednak wielkość opadów na terenie Polski wykazuje duże zróżnicowanie.
w Polsce centralnej roczne opady wynoszą 500-600mm
w rejonach południowych 400-700 mm
w okolicach Bydgoszczy, Kujaw, Włocławka 300-350 mm (niedobór)
Roczne zapotrzebowanie warzyw na wodę wynosi 400-700 mm tj. 6-7 tys. m³/ha. Zapotrzebowanie to jest zaspakajane częściowo z opadów i częściowo z wód gruntowych (ważny jest tu poziom wód gruntowych, który powinien wynosić 70-80 cm aby rośliny mogły ją pobierać).
Współczynnik transpiracji - jest to określona liczba ml pobranej wody, przy której roślina może wyprodukować 1g suchej masy.
Współczynnik transpiracji zależy od: temperatury, światła, zawartości składników pokarmowych w podłożu (N, P), wilgotności powietrza (wzrasta wraz z wilgotnością), pH (wzrasta przy zbyt niskim pH), rośliny.
Współczynnik transpiracji warzyw wynosi 500-700 ml
Współczynnik transpiracji chwastów wynosi 200-300 ml
Wydajność transpiracji - jest to ilość suchej masy wyprodukowana przy pobraniu 1 litra wody.
Wydajność transpiracji zależy od: temperatury, światła, zawartości składników pokarmowych w podłożu (N, P), wilgotności powietrza (wzrasta wraz z wilgotnością), pH (wzrasta przy zbyt niskim pH), rośliny.

Wrażliwość warzyw na wilgotność gleby zależy do:

• rejonu pochodzenia

• powierzchni transpiracji

• systemu korzeniowego i jego długości (warzywa nieodporne mają słaby system korzeniowy np. papryka, kapustne wczesne - kapusta, brokuł, kalafior, cebula, seler, por, czosnek, pomidory karłowe; warzywa odporne mają silny system korzeniowy np. pomidory wysokorosnące, burak czerwony - pojedyncze korzenie 50-70 cm; fasola tyczna wrażliwa tylko w momencie kiełkowania potem bardzo odporna)

• metody uprawy

• zapotrzebowania na wodę w różnych miesiącach (najwięcej wody musimy dostarczyć warzywom w okresie VII i VIII, potem V,VI i IX)

Krytyczne fazy wzrostu

• faza korzenienia się lub kiełkowania

• faza przyrostu masy roślin

• faza dojrzewania

Jeżeli w okresie wegetacji nie zamierzamy nawadniać roślin, to nie nawadniamy ich od samego początku ze względu na to, że podczas nawadniania korzenie rozrastają się w powierzchniowej warstwie gleby gdyż mają wodę w bezpośredniej bliskości (część porów w glebie wypełniona jest wodą a nie powietrzem, więc korzenie nie schodzą niżej, gdzie miałyby gorsze warunki tlenowe). Możemy zastosować nawadnianie w fazie krytycznej gdy jest sucho i istnieje ryzyko opóźnionych wschodów, wówczas stosujemy nawadnianie przez bardzo krótki okres (20-30 mm), a potem zaprzestajemy by nie przeszkadzać korzenieniu się roślin.

• okresem krytycznym dla pomidora, papryki, ogórka jest moment zawiązywania owoców

• okresem krytycznym dla fasoli jest moment wypełniania strąków nasionami

• okresem krytycznym dla kapusty jest moment tworzenia się główek

Nawadnianie a nawożenie organiczne

Nawożenie organiczne poprawia stosunki powietrzno - wodne w glebie, poprawia strukturę i wilgotność gleby, natomiast nawadnianie powoduje pogorszenie stosunków powietrzno - wodnych, wymywanie związków wapnia, wypłukiwanie koloidów glebowych. Jeśli deszczujemy rośliny obornik oraz nawozy zielone powinniśmy stosować cały czas. Jeżeli nie korzystamy z deszczowni obornik stosujemy po warzywach wczesnych.

Nawadnianie a uprawa gleby

Orka jesienna ma za zadanie poprawienie struktury gleby i nagromadzenie wody. Przy deszczowni wykonujemy ją ze względu na poprawę struktury gleby. Eliminujemy natomiast podorywki, bronowanie i kultywatorowanie.

Nawadnianie a herbicydy

Stosując herbicydy powinniśmy mieć możliwość stosowania deszczowni, gdyż wiele herbicydów działa w określonej wilgotności gleby. Mając deszczownie możemy stworzyć odpowiednią wilgotność do zadziałania herbicydu.

Nawadnianie a ochrona przed przymrozkami

Stosujemy opad o jak najmniejszych kroplach (zamgławianie), aby na liściu zamarzła minimalna warstwa wody, która będzie utrzymywała jego temperaturę. Deszczowanie stosujemy do momentu pojawienia się słońca, a nie tylko do momentu pojawienia się dodatniej temperatury. Gwałtowne przerwanie deszczowania groziłoby gwałtownym rozmarzaniem i uszkodzeniem ścian komórkowych liścia.

Wady deszczowania

• rozmycie struktury gleby

• zaskorupianie gleby

• występowanie chorób grzybowych i bakteryjnych (zwiększenie wilgotności)  stosowanie nadmiernej ilości środków ochrony

• koszty

• wymywanie nawozów głównie azotowych  zwiększenie nawożenia N (50-100%)

Rodzaje nawadniania

• nawadnianie zalewowe - jest to rodzaj nawadniania grawitacyjnego (wykorzystującego różnicę poziomów wody); przy tym systemie zalewa się wodą teren uprzednio otoczony grobelkami; woda wsiąka w ziemię całkowicie, albo też nadmiar jej jest odprowadzany.

• nawadnianie bruzdowe - jest to rodzaj nawadniania grawitacyjnego; powierzchnię roli formuje się w wąskie zagony lub redliny, bruzdami zaś przepuszcza się wodę, doprowadzoną z kanału zasilającego; do kanału zasilającego doprowadza się wodę np. z rzeki za pomocą pompy.

• nawadnianie podsiąkowe - woda znajduje się w rowach melioracyjnych, studzienkach i podsiąka tylko do momentu wystąpienia suszy

Zaletą deszczowania jest to, że duży procent wody (90-100%) jest wykorzystywany przez rośliny.

Elementy deszczowni

• ujęcie wody o odpowiedniej wydajności - wody stojące, rowy melioracyjne, sztuczne zbiorniki, coraz częściej są to studnie głębinowe

• urządzenie pompujące wodę (pompy, silniki spalinowe), zawory

• system rurociągów - doprowadzają wodę od ujęcia do miejsca deszczowania; są to: rury doprowadzające (najczęściej z tworzyw sztucznych) o średnicy 130-150 mm wewnątrz, których ciśnienie wody wynosi 10 atmosfer i rury odprowadzające o średnicy 20-50 mm oraz węże gumowe

• zraszacze - mogą być wielostrumieniowe, obrotowe (dominują w uprawach polowych) lub kropelkowe (używane głównie w uprawach sadowniczych); ciśnienie na zraszaczu wynosi 2,5-4 atmosfer, a średnica dysz wynosi 0,5-1,5 mm

Podział deszczowni

• deszczownie stałe - rurociągi umieszczone są pod ziemią, poniżej poziomu zamarzania gleby - około 1,5 m; mają około 2-3 km długości

• deszczownie półstałe - część rur jest zakopana, a część znajduje się na powierzchni; jej wadą jest utrudniona komunikacja - utrudnione przejazdy

• deszczownie przenośne - wszystkie rurociągi umieszczone są na powierzchni; jest mało wygodna, ale najtańsza (widać wszystkie uszkodzenia)

Temperatura i termin nawadniania

• temperatura wody do nawadniania nie ma znaczenia

• istotny jest termin nawadniania - w szklarni stosujemy nawadnianie rano (do 12⁰⁰) gdy temperatura na zewnątrz nie jest zbyt wysoka; nawadniania nie stosujemy w dni słoneczne gdyż grozi to poparzeniem roślin - wówczas dzienną dawkę wody dostarczamy rano; przy nawadnianiu wieczorem podnosimy znacznie ryzyko chorób grzybowych

Nawożenie roślin i produkcja rozsady

Nawożenie organiczne

Przy nawożeniu obornikiem w dużych ilościach możemy nie stosować nawożenia mineralnego. Plon będzie wówczas nieco niższy, ale nie będzie gorszy. Wraz z obornikiem wnosimy do gleby:

• makroskładniki N - 0,5%

K - 0,2%
P - 0,1%
Mg - 0,1%

• mikroskładniki B, Mo, Mn, Cu - utrzymuje je na odpowiednim poziomie

• utrzymujemy na stałym poziomie pH gleby - w granicach 3,2-6,5 przy którym pobierane są wszystkie składniki z gleby

• masę organiczną (poprawia ona strukturę gleby, podnosi zawartość próchnicy)

• mikroflorę - bakterie i grzyby odpowiedzialne za życie w glebie)

Mineralizacja obornika w glebie

• w 1 roku - 50%

• w 2 roku - 25-30%

• w 3 roku - 10-15%

• w 4 roku - 2-5%

Działanie obornika na różnych glebach

• na glebach zwięzłych, ścisłych stosujemy go dla poprawienia struktury gleby; przyorujemy go płytko

• na glebach luźnych przyorujemy go głębiej wówczas będzie działał przez dłuższy okres czasu, jego mineralizacja będzie wolniejsza

• przez regulowanie głębokości przyorywania obornika regulujemy czas jego działania (czas mineralizacji)

• słabo rozłożony obornik dajemy jesienią by przez zimę zdążył się rozłożyć (dajemy go pod jesienną orkę głęboką)

• nawóz bardzo dobrze rozłożony możemy dać wiosną pod uprawy późne

Reakcja warzyw na obornik może być słaba lub silna.

Warzywa silnie reagujące na obornik to:

ogórek
pomidory gruntowe karłowe
kapustne (kapusta wczesna, kapusta pekińska, kalafior, brokuł)
cebula
seler
pietruszka (w pierwszym roku po oborniku łatwiej kiełkuje)

Nawozy zielone

• nawozy motylkowe

• wnoszą dużą ilość azotu

• mają działanie podobne do obornika

• ze względu na głęboki system korzeniowy wyciągają z głębszych warstw gleby składniki mineralne

Gnojówka i gnojowica

• mają skład podobny do obornika

• rozcieńczamy je z wodą

• stosujemy jako nawożenie pogłówne

• wprowadzamy je pod glebę by nie spowodować strat azotu

Komposty

• stosowane głównie w ogródkach działkowych

• do pryzmy kompostowej dodajemy pewną ilość nawozów by szybciej się rozkładała

• musimy utrzymywać właściwą wilgotność pryzmy i co jakiś czas ją przerabiamy

• wprowadzamy z nimi bardzo duże ilości próchnicy rozpuszczalnej 0,05-0,15%

Sztuczny obornik

• na 1m³ słomy dajemy 8-10 kg N

• utrzymujemy odpowiednią wilgotność

• w razie potrzeby możemy dodać inne składniki pokarmowe

• jest doskonałym źródłem substancji organicznej w glebie

 
Nawożenie mineralne

• wnosimy z nim makroelementy (N, P, K, Mg) i mikroelementy

• nawożąc narażamy się na zasolenie gleby

• nawożenie wapniowe poprawia rozmytą strukturę gleby

• zmieniamy pH gleby - obniżamy; (podnosimy przez wapnowanie)

• w krótkim czasie udostępniamy roślinie składniki pokarmowe

Nawożenie azotowe

• mocznik, saletra azotowa, saletra potasowa, saletra wapniowa

• łatwo się rozpuszczają

• szybko oddziałują

• poziom N w glebie by nie były odczuwalne jego niedobory - 100-120 kg/ha

• 1/3 dawki dajemy przed siewem, resztę później w nawożeniu pogłównym

• objawy niedoboru: chlorozy liści

ograniczony wzrost
słaby, niższy plon

• objawy nadmiaru: przyspieszony rozwój wegetatywny

brak rozwoju generatywnego (roślina nie kwitnie i nie owocuje)

Nawożenie fosforowe

• superfosfat, mączka fosforytowa, fosforan amonu, kwas ortofosforowy

• P nie jest wymywany (nie dopuszczamy do wiązania w związki nierozpuszczalne - przez regulację pH)

• jest składnikiem trudnorozpuszczalnym

• możemy stosować go z zapasem na 2 lata

• poziom w glebie 60-70 kg/ha

• dawka uderzeniowa 100kg/ha

• nawożenie startowe - niewielka ilość nawozu po posadzeniu rośliny pomaga prawidłowo się rozwijać

• objawy niedoboru: ograniczenie wzrostu

słaby system korzeniowy
przebarwienia liści (ciemna barwa liści - antocyjany po spodniej stronie liścia)

wpływ na tworzenie nasion (mniejsza liczba, gorsza jakość, mniejsza siła kiełkowania)
rachityczne rośliny

Nawożenie potasowe

• saletrzane: saletra potasowa

• chlorkowe: chlorek potasu

• siarczanowe: siarczan potasu

• w uprawie warzyw stosujemy formę saletrzaną lub siarczanową

• między nawożeniem formą chlorkową a sadzeniem roślin powinniśmy zachować długi odstęp czasu

• warzywa chlorkolubne to: seler, szpinak, burak (ćwikłowy i pastewny), szparag - tylko i wyłącznie nawożenie chlorkowe

• poziom w glebie 150-200 kg/ha

• objawy niedoboru: żółknięcie i zasychanie końców liści starszych

mniejszy wzrost
odpowiedzialny za wzrost korzeni u marchwi
odpowiedzialny za wybarwianie owoców u pomidora

Nawożenie magnezowe

• siarczan magnezu, saletra magnezowa, kalimagnezja, wapno dolomitowe

• poziom w glebie 40-60 kg/ha

• objawy niedoboru: na liściach wzdłuż nerwów

Mikroelementy

• B, Fe, Zn, Cu, Mn - nie pobierane przy zbyt wysokim pH

• Mo - nie pobierany przy zbyt niskim pH

• Zn, Fe - na glebach zasadowych

• B, Mo - ważne przy uprawie roślin kapustnych (brokuły i kalafiory)

• Mo - odpowiedzialny za biczykowatość liści kalafiora

• Cu - chloroza liści przy niedoborze, występuje on głównie na glebach torfowych (choroba nowin)

Produkcja rozsady

• produkując rozsadę skracamy okres uprawy

• możemy uzyskać wczesny plon

• rozsadę produkujemy w inspektach i belgijkach lub w tunelach foliowych

• przy produkcji rozsady w tunelach foliowych nasiona wysadzamy do skrzyneczek i zapewniamy im odpowiednią temperaturę; gdy rośliny mają 2 liścienie pikujemy je do cylinderków różnej średnicy (kapustne 3-4 mm; dyniowate 8-10mm) i nadal utrzymujemy odpowiednią wilgotność, temperaturę, oświetlenie, dbamy aby nie występowały choroby (zaprawianie nasion - zapobieganie zgorzeli siewek)

• rozsadę na zbiory późne produkujemy na zewnątrz na rozsadnikach - nasiona siejemy siewnikiem w odpowiednich odstępach, przykrywamy folią perforowaną lub włókniną (przed lub zaraz po skiełkowaniu); włóknina chroni rozsadę przed szkodnikami i może pozostać na niej do momentu wysadzenia rozsady w pole

 

Materiał rozmnożeniowy roślin warzywnych

Powstawanie nasienia i owocu

Ziarnko pyłku przedostaje się na znamię słupka, wówczas wytwarza łagiewkę pyłkową, przesuwającą się przez szyjkę słupka aż do okienka zalążka. Łagiewką pyłkową przepływają 2 komórki plemnikowe. Jedna z nich zapładnia komórkę jajową, druga zaś łączy się z wtórnym jądrem woreczka zalążkowego. O takim zapłodnieniu mówimy, że jest podwójne. W jego efekcie powstaje tkanka odżywcza tj. bielmo (3n) oraz zygota (2n), z której później wyróżnicowuje się zarodek. Po zapłodnieniu zalążek rozrasta się i przekształca w nasienie. Równocześnie z powstaniem nasienia rozrasta się zalążnia, z której po opadnięciu szyjki i słupka powstaje nasienie. Owocnia z nasionami tworzy owoc - organ charakterystyczny tylko dla okrytonasiennych.

Budowa oraz rodzaje nasion i owoców

Nasienie jest to twór przetrwalnikowy rośliny, służący do rozsiewania, a powstający z zalążka w wyniku zapłodnienia. Nasienie roślin okrytonasiennych składa się z zarodka (2n), bielma (3n) i łupiny (2n).
Rozróżniamy trzy rodzaje nasion: bielmowe (łupina nasienna, bielmo, obielmo), bezbielmowe (nasiona o minimalnej ilości bielma, materiały zapasowe gromadzą się w liścieniach), obielmowe (obielmo - 2n - tkanka powstała z ośrodka zalążka, a nie z wtórnego jądra woreczka zalążkowego).
Owoc jest organem charakterystycznym dla okrytonasiennych. Typowy owoc rozwija się z zalążni słupka, czasem przy jego powstaniu bierze udział dno kwiatowe np. u ogórka. Owoc składa się z rozrośniętej ściany zalążni, zwanej owocnią oraz z nasion. Jego zadaniem jest ochrona nasion w czasie dojrzewania, a także uczestniczenie w ich rozsiewaniu.

Rodzaje owoców

I. Owoce pojedyncze

1. Suche (owocnia skórzasta, zdrewniała)

1. Pękające

• mieszek

• strąk (motylkowe)

• łuszczyna

• torebka

1. Niepękające

• niełupka

• skrzydlak

• ziarniak

• orzech

• orzeszek

• rozłupka

1. Mięsiste (owocnia soczysta)

• pestkowce

• jagody (ogórek, dynia, pomidor)

• jabłkowate szupinkowe

II. Owoce zbiorowe

• wielopestkowiec

• wieloorzeszkowiec

III. Owocostany

• jagodostan

• owocostan

• owocostan orzeszkowy

Ilość nasion w 1g

Pomidor 250-300
Papryka 200-250
Oberżyna 240-280
Ogórek 30-60
Dynia zwyczajna 3-6
Dynia olbrzymia 2-3
Melon 20-30
Kapusta (cz, b, wł ) 300-350
Brukselka 350-400
Kapusta pekińska 300-380
Jarmuż 350-400
Kalafior 530-400
Pasternak 600-700
Koper 600-700
Kawon 10-15
Brokuł wł. 250-280
Kalarepa 350-400
Rzodkiew 125-150
Rzodkiewka 125-150
Rzepa 400-450
Marchew 800-900
Pietruszka 800-900
Cykoria 800-900
Endywia 800-900
Seler 2500-3000
Cebula 250-530
Szczypior 450-500
Por 450
Fasola zwyczajna 4-12
Fasola wielokwiatowa 1-3
Groch 4-10
Bób 1-2
Kukurydza cukrowa 4-7
Kukurydza pękająca 8-10
Sałaty, głąbiki 1000-1300
Szpinak zwyczajny 70-120
Szpinak nowozelandzki 10-16
Szczaw 700-800
Szparag 40-60

Zdolność kiełkowania - jest to liczba nasion zdolnych do wydania zdrowych, normalnych siewek wyrażona w procentach.

Wigor nasion - jest to stan dobrego zdrowia i naturalnej żywotności nasienia, który po wysiewie pozwala na szybkie i zwarte wschody w szerokim zakresie warunków środowiska.
Do oznaczenia zdolności lub energii kiełkowania wykonuje się 4 powtórzenia po 100 sztuk nasion. Należy utrzymywać odpowiednią temperaturę i wilgotność (PN). nasiona lepiej kiełkują w temperaturze zmiennej dobowo (16h temperatura niższa, 8h temperatura wyższa np. 20/30^OC. Jeżeli potrzebne jest światło, doświetlamy przy wyższej temperaturze.
 
Podłoża do kiełkowania

Bibuła - duża pojemność wodna

dobra podsiąkliwość
wolna od substancji toksycznych
pH 6,5-7,5

Piasek - wyjałowiony w temperaturze 200^OC
kilkakrotnie mieszany
przesiany przez sita
pH 6,5-7,5
Ziemia - ogrodowa, kompost
wyjałowiona, wysterylizowana
gdy ma za dużo gliny dodaje się dodatkowo piasek
Woda - destylowana, redestylowana

wodociągowa nie mająca zbyt dużej ilości Ca lub Fe (jeżeli ma należy ją napowietrzyć i przegotować)
bez substancji trujących

Światło - jarzeniowe, zbliżone do światła naturalnego 750-1250 lux

Zabiegi specjalne pobudzające proces kiełkowania

• czasu zabiegu nie wlicza się do kiełkowania

• stosujemy jeden lub kombinację kilku zabiegów (nie łączymy ich jeśli jest to działanie środkami chemicznymi

• w świadectwie analizy podaje się rodzaj i czas zabiegu

Metody przerywania spoczynku fizjologicznego

• suche przechowywanie w 40^OC przez 1-7 dni

• przechładzanie do 7 dni w temperaturze 5-10 ^OC, czasem powtórzenie lub przedłużenie zabiegu

• podgrzewanie nasion przez 7 dni w temperaturze 30-35 ^OC + wolny obieg powietrza

• światło 750-1250 luxów

• KNO₃ stosowany do nawilżania

• kwas giberelinowy GA₃ 0,05%, spoczynek słaby 0,02%, spoczynek silniejszy 0,1%

Metody usuwania twardości nasion

• moczenie nasion przez 24-48h w H₂0

• mechaniczna skaryfikacja (przebicie, nakłucie, opiłowanie, nacięcie skalpelem, papier ścierny)

• skaryfikacja kwasem - moczenie w H₂SO₄ do momentu ukazania się wzorów na okrywie

Metody usuwania substancji inhibitujących

• wypłukiwanie występujących w owocni lub okrywie nasiennej substancji działających jako inhibitory

• pod bieżącą wodą o temperaturze 25 ^OC

• po przepłukaniu osuszyć w temperaturze 25 ^OC

Odkażanie nasion

• gdy przed kiełkowaniem odkażamy nasiona, to na świadectwie podajemy nazwę środka

Biochemiczna ocena żywotności

• barwienie w wodnych roztworach chlorku lub bromku 2,3,5 trójfenylotetrazoliny (na różowo barwią się tkanki żywe)

• pH 6,5-7,5

Nasiona żywotne to takie, u których całe nasiona lub zarodek są całkowicie zabarwione. Jeżeli są zabarwione częściowo, to o żywotności świadczy rozmieszczenie zabarwienia. Jeżeli rozmieszczenie jest nietypowe lub nasiona są częściowo pozbawione turgoru, to uważamy je za martwe.

Pomidor

• moczenie w H₂O

• odcięcie szpiczastego końca nasiona

• moczenie w 1% roztworze tetrazoliny

• płukanie pod bieżącą wodą

• przeparowanie - przepołowienie (jeżeli zarodek i bielmo są zabarwione to są żywe)

• taki test przeprowadza się 4 razy

Ocena zdrowotności nasion

• zaleca się odkażanie nasion podchlorynem sodu zawierającym 1% dostępnego chloru

• moczymy przez 10 minut

Oznaczanie wilgotności nasion

• dwukrotnie stosujemy metodę suszarkową

• 130-133 ^OC przez 1h (cykoria, marchew, burak, ogórek, pasternak, sałata)

• 103 + 2 ^OC przez 17 +1h (cebula, papryka kapustne

• suszenie dwuetapowe: wstępne (fasola, groch, bób, kukurydza) podsuszanie 70 ^OC przez 2-5h - zależy od wilgotności początkowej (wówczas obliczamy ją ze wzoru*)

właściwe - 130-133 ^OC (obliczamy ze wzoru**)

* wilgotność wstępna (zawartość wody - %wagowy)




gdzie: M₁ - masa (g) naczynka z przykrywką
M₂ - masa naczynka z przykrywką i nasionami przed suszeniem
M₃ - masa naczynka z przykrywką i nasionami po suszeniu

** wilgotność właściwa



gdzie: S₁ -
S₂ -

Wigor nasion

Szybkość kiełkowania jest miernikiem wigoru nasion. Kiełkowanie przeprowadzamy w ciemności (utrzymujemy optymalną temperaturę do momentu, w którym przez 3 dni nic nie skiełkuje)

Współczynniki kiełkowania

kolejny dzień kiełkowania 3 4 5 6 7 8 9 10 11
liczba nasion skiełkowanych 7 10 12 14 10 16 12 10 5

1. 
   Współczynnik Piepera

Podaje średni czas skiełkowania 1 nasienia

2. Współczynnik Kotowskiego




Podaje średnią ilość nasion skiełkowanych w ciągu dnia

3. Współczynnik Magguiae'a




Podaje sumę i iloraz liczby skiełkowanych nasion w danym dniu.

Testy wigorowe

Cdd test

• nasiona roślin ciepłolubnych (kukurydza, soja, fasola)

1. 7 dni w temperaturze 10 ^OC, ciemność, odpowiednia wilgotność

2. 6 dni w temperaturze 25 ^OC, światło

oceniamy siewki, wykonujemy wielokrotne powtórzenie

Test Wilthera

• gruz ceglany średnicy 2-3 mm (1100g gruzu + 250g H₂O)

• kuweta - 3 cm, warstwa 100sztuk nasion i przykrycie 3-4 cm gruzu

• test trwa 10-14 dni w temperaturze 20 ^OC, w ciemności

• po tym czasie liczymy nasiona, które przebiły się przez gruz

Grupa testów Perrego

• temperatura 20 ^OC, ciemność, 7 dni (długość siewek 10 cm)

• 4 powtórzenia po 25 sztuk nasion

• mierzymy część nadziemną i podziemną

• określamy stosunek części nadziemnych do części podziemnych, ważymy, suszymy i obliczamy suchą masę

Test przyspieszonego starzenia

• inkubacja 40-45 ^OC przez 72h, RM - wilgotność = 100% - w tych warunkach padają słabe

• zdolność kiełkowania

• wigor - różnica pomiędzy ilością zdolnych do kiełkowania, a ilością przy inkubacji

Test kontrolowanego pogarszania jakości nasion (deterioracji)

• doprowadzenie do tej samej wilgotności ~ 20% (12h, 10 ^OC)

• inkubacja 54 ^OC przez 24h

• kiełkowanie 20 ^OC

• wigor % siewek z radiculą

Test elektroprzewodnictwa

• moczenie w H₂O, 20 ^OC, 24h

• zlanie wody, zmierzenie elektroprzewodnictwa w temperaturze 2 ^OC

• wysokie elektroprzewodnictwo oznacza niski wigor

• niskie elektroprzewodnictwo oznacza wysoki wigor

 

Przechowywanie warzyw i przygotowanie do obrotu

Przechowywanie ma na celu przedłużenie okresu przydatności warzyw świeżych do spożycia. Okres przechowywania jest różny i zależy od przeznaczenia warzyw. Mrożenie, konserwowanie, suszenie, kwaszenie ma również na celu przedłużenie przydatności warzyw do spożycia. Jednak produkty utrwalone w procesie przetwórstwa mają na ogół mniejsza wartość odżywczą i gorszy smak niż produkty świeże.
W czasie przechowywania powstają straty na skutek:

• gnicia spowodowanego działaniem mikroorganizmów

• procesów fizjologicznych zachodzących w roślinach (np. wyrastanie szczypioru u cebuli)

Procesy zachodzące w warzywach po zbiorze

1. oddychanie

2. dojrzewanie i przejrzewanie

3. transpiracja

4. gnicie (zmniejszenie odporności na patogeny)

5. wzrost

6. zmiany stanu chemicznego

Ad. 1

• Oddychanie tlenowe

C₆H₁₂O₆ + 6 O₂ = 6 + 6 H₂O + energia

Wykorzystywane jest do procesów życiowych. Część energii rozprasza się w otoczeniu i wówczas warzywa zagrzewają się. Należy pamiętać aby odbierać im tę energię cieplną.

• Oddychanie beztlenowe - rozpoczyna się gdy stężenie w powietrzu spada do 2%

W czasie tego oddychania powstają związki powodujące zmiany smaku, konsystencji, utraty wartości handlowej.

• Wraz ze wzrostem temperatury przechowywania wzrasta intensywność oddychania ( około 2 razy)

• Przy niskim poziomie tlenu (2-5%) uzyskuje się zmniejszenie intensywności oddychania

• Nadmierne stężenie dwutlenku węgla jest toksyczne dla komórek.

Przy stężeniu CO₂ 3-5% oddychanie jest najmniejsze, a zawartość gazu nie jest jeszcze toksyczna dla komórek.

• Najkorzystniejszy - do przechowywania - skład atmosfery ( wówczas zachodzi najmniejsze oddychanie)

5% CO₂ i 3% O₂

• Czynnik genetyczny - uzależniona jest od niego intensywność oddychania

• Nasilenie oddychania jest różne w różnym wieku rośliny - w miarę starzenia tkanki intensywność oddychania delikatnie spada

• U warzyw dwuletnich po zbiorze intensywność oddychania delikatnie spada (okres spoczynku pozbiorczego - ok.1-3 miesięcy), a potem wzrasta (w czasie przechowywania)

• Warzywa klimakteryczne (pomidory, papryka, melony, jabłka) zbieramy przed wzrostem oddychania - wtedy najdłużej się przechowują

Ad. 2

• Owoce po zbiorze mogą jeszcze dojrzewać, a po osiągnięciu optymalnej dojrzałości następuje przejrzewanie.

• Bardzo ważną rolę w tych procesach odgrywa etylen CH₂=CH₂

• Działa na syntezę enzymu - poligalakturonazy, powodującej rozkład pektyn co prowadzi do utraty spoistości komórek i mięknięcia warzyw

• Wpływa na syntezę auksyn i ABA (spoczynek, podziały, starzenie)

• Stymuluje oddychanie

• Stymuluje produkcję fitoaleksyn w zranionych tkankach (zwiększa się odporność na patogeny)

• Stymuluje kiełkowanie

• Gdy jest go mało - oddychanie jest małe, gdyż mało jest poligalakturonazy (wolniejsze mięknięcie przechowywanych warzyw)

• W niskich temperaturach wpływ etylenu na rośliny jest dużo słabszy

Ad. 3.

• Transpiracja po zbiorze jest procesem nieodwracalnym, gdyż roślina nie może uzupełnić straconej podczas tego procesu wody. W efekcie tego roślina więdnie - dochodzi do ubytków masy, rozpadu, zmniejszenia odporności rośliny.

• Transpiracja po zbiorze zależy od:

• Budowy morfologicznej warzyw ( kształt - mała czy duża powierzchnia, budowa anatomiczna - sucha łuska, gruby nalot woskowy)

• Warunków w jakich warzywa się znajdują - zawartość pary wodnej w atmosferze (im wyższa tym mniejsza transpiracja, zazwyczaj utrzymuje się wilgotność względną na poziomie 90-97%), intensywność ruchów powietrza w przechowalni

Ad. 4.

• Gnicie - wynik działalności mikroorganizmów znajdujących się w roślinie

• W wyniku gnicia następuje stopniowy rozkład tkanki, co prowadzi do utraty wartości handlowej

• Po zbiorze nie mamy możliwości walki z patogenem

• Bierzemy do przechowywania tylko zdrowe warzywa

• Zapewniamy odpowiednie warunki bezpośrednio po zbiorze i w czasie przechowywania (jak najszybciej należy schłodzić warzywa do temperatury przechowywania

• W miarę przechowywania maleje zdolność do syntezy fitoaleksyn -zmniejsza się odporność na patogeny

• Wentylacja stwarza zagrożenie - z prądem powietrza mogą dostać się do przechowalni patogeny

• Wysoka wilgotność sprzyja rozwojowi grzybów

Ad. 5.

• Warzywa dwuletnie po przejściu spoczynku rozpoczynają wzrost (cebula ze szczypiorkiem)

• Niska temperatura wydłuża okres spoczynku i hamuje proces wzrostu

• Niska zawartość tlenu połączona z wysoką zawartością dwutlenku węgla hamuje procesy wzrostu

• Stosowanie inhibitorów wzrostu - hydrazyt maleinowy stosowany w postaci oprysków, gdy cebula znajduje się jeszcze w polu - preparat przemieszcza się do komórek merystematycznych i działa tam przy przechowaniu

• Inne warzywa (szparag, pieczarka)

Ad. 6.

• Rozkład witamin

• Witamina C ulega bardzo szybkiemu rozkładowi

• Niska temperatura, niska zawartość tlenu, brak światła w przechowalni zmniejszają tempo utleniania witamin

• Ubytki witamin w czasie przechowywania mogą wynosić 10-20%

• Skrobia - następuje jej stopniowy rozkład do cukrów prostych, w wyniku oddychania spada zawartość cukrów prostych

• Związki pektynowe - następuje rozkład propektyn do pektyn, co powoduje utratę spoistości i konsystencji warzyw - mięknięcie

• Barwniki (chlorofil, karotenoidy) ulegają utlenianiu, warzywa stopniowo bledną

• sucha masa - zmniejsza się, następuje jej ubytek w czasie przechowywania

Podział roślin ze względu na długość przechowywania

1. Warzywa długotrwałe (przechowują się kilka miesięcy)

Korzeniowe: marchew, pietruszka, skorzonera, salsefia, burak ćwikłowy, pasternak, brukiew
Kapustne: kapusta głowiasta biała, kapusta głowiasta czerwona, kapusta włoska
Cebulowe: cebula, czosnek, por

Ziemniak

2. Warzywa średniotrwałe (przechowują się kilka tygodni)

3. Kalafior, kalarepa, brukselka, rzepa, rzodkiew, pomidor (zielony)
   Warzywa krótkotrwałe (przechowują się kilka, kilkanaście dni)

Liściowe: sałata, szpinak, endywia
Młode warzywa: marchew, pietruszka, burak, cebula
Natki warzywne: koperek, pietruszka, botwinka, szczypiorek
Groch zielony w strąkach
Szparagi
Rabarbar
Ogórki
Fasolka szparagowa
Oberżyna, pomidory czerwone

Czynniki genetyczne wpływające na długość przechowywania

• Wrażliwość na niską temperaturę - większość warzyw przechowywana jest w temperaturze 0^OC, co spowalnia procesy rozkładu (warzywa mogą być dłużej przechowywane), istnieją jednak gatunki ciepłolubne wymagające temperatury ok. 10

• Faza wzrostu warzywa w momencie zbioru - warzywa zbierane w fazie młodocianej są często nietrwałe (np. marchew), zebrane później nabierają trwałości i mogą być dłużej przechowywane

• Kształt, obecność skórki, kutykuli, nalotu woskowego mogą przedłużyć okres przechowania

Czynniki wpływające na trwałość warzyw w czasie przechowywania

Odmiana

• zwykle odmiany wczesne przechowują się gorzej od odmian późnych

• należy zwracać uwagę na wymagania odmian względem przechowywania

Warunki klimatyczno - glebowe w czasie wegetacji

• Gdy było słonecznie - większa zawartość suchej masy

• Niska temperatura przed zbiorem - gorzej się przechowują (szczególnie ważna jest przy warzywach ciepłolubnych)

• Gleby lżejsze, piaszczysto - gliniaste wpływają na lepsze przechowywanie, zwłaszcza warzyw korzeniowych

Agrotechnika

• Zmianowanie - wpływ na zdrowotność (lepsze przechowywanie)

• Nawożenie - dużo N pogarsza przechowywanie, dużo P i K - polepsza

• Nawadnianie - warzywa zbyt obficie nawadniane są delikatne

• Ochrona - zdrowotność warzyw

Dojrzałość warzyw

• Zbiór we właściwej fazie wzrostu warzywa jest bardzo ważny, zebrane w niewłaściwej fazie warzywa źle się przechowują

• Termin zbioru

• Termin siewu - ważny, by uzyskać właściwy termin zbioru

Sposób zbioru

• Ręczny - możemy uniknąć uszkodzeń

• Mechaniczny - przy dużych plantacjach, gorzej się przechowują, wymagają sortowania

Posprzętne traktowanie warzyw

• Dosuszenie (cebula, czosnek)

• Schłodzenie - bardzo ważne jest, aby zrobić to jak najszybciej

Warunki przechowywania

• Temperatura (nie możemy dopuszczać do wahań temperatury)

0-1 ^OC większość warzyw
10-12 ^OC pomidor, oberżyna, ogórki
-3-2 ^OC cebula, czosnek, por

• Wilgotność względna

95-97% korzeniowe i liściowe
90-95% kapusta głowiasta
70-75% cebula, czosnek

• Skład gazowy atmosfery

Uprawa warzyw w pod osłonami

Cieplarnie:

• pogarszają warunki wilgotnościowe (podwyższają wilgotność) - zwiększa się ryzyko chorób grzybowych

• pogarszają warunki świetlne (warunki solarne)

• nie pogarszają tylko warunków termicznych

Historia upraw pod osłonami

• w starożytnym Rzymie uprawiano rośliny ozdobne pod płatami z miki

• inspekty - w latach 60/70-tych największe centrum w Europie znajdowało się koło Jabłonnej

• początkowo stosowano inspekty zimne - dobre gdy temperatury w nocy nie spadały dużo poniżej 0^OC (ogrzewały się w wyniku efektu cieplarnianego - promienie słoneczne łatwo przenikają przez szkło do wewnątrz, po czym następuje zmiana długości fali i zmiana promieni świetlnych w cieplne, które znacznie trudniej przenikają przez szkło); inspekty kryte folią nie dają efektu cieplarnianego

• następnie budowano inspekty ogrzewane

• inspekty były jednospadowe lub dwuspadowe tzw. belgijki

• organiczne ogrzewanie inspektów po raz pierwszy zastosowali Arabowie  kładziono nawóz, który przykrywano warstwą liści (aby nie przerastały grzyby), na to kładziono warstwę ziemi i na noc przykrywano szyby słomianymi matami (aby ograniczyć wyparowywanie ciepła)

• ostatnim etapem rozwoju inspektów było zastosowanie podnoszonych szyb - wietrzenie oraz ogrzewania technicznego (ogrzewanie rurami tak jak w szklarni)

• szklarnia - pomieszczenie, w którym zabiegi pielęgnacyjne można wykonywać w pozycji stojącej (inspekt - nie można wykonywać na stojąco)

• intensywny rozwój budownictwa szklarniowego w Polsce nastąpił po II wojnie światowej, (po I wojnie światowej było bardzo niewiele szklarni, jedna z bardziej znanych wówczas to bardzo szeroka szklarnia na Urlychowie o mało spadzistym dachu)

• pierwszy typ polskich szklarni powstał w Szklarniobudzie: szerokość 8m, długość 50m, wysokość ściany bocznej 1,6m - Mysiadło, Wieliszew, Pszczyna (kompleksy szklarniowe - do łącznika dobudowane z boku szklarnie)

• pierwszym ogrzewaniem technicznym w szklarniach było ogrzewanie kanałowe (bez wentylacji)




następnym etapem rozwoju szklani było ich podnoszenie i budowanie murowanych ścian szczytowych

• aby poprawić warunki solarne szklarnie zaczęto ustawiać wsch - zach i budowano dużą połać południową (zaprzestano jednak takiej budowy gdyż zaczęto budować szerokie szklarnie i na taką konstrukcję konieczne by było zbyt wiele elementów wzmacniających)

• szklarnie powinny być ustawione wsch - zach

• przy szklarniach zblokowanych: zużywana jest mniejsza ilość energii na ogrzewanie zużywana jest mniejsza ilość materiałów do ich budowy, jednak są w nich gorsze warunki solarne - ze względu na zaleganie śniegu

• budowane typy szklarni to: 6,9,12 (przy czym 12 tylko wolnostojące)

• w wypadku szklarni wolnostojących - lepsze warunki solarne (zjeżdżający po szybach śnieg czyści je)

• do różnych typów upraw stosowano różne konstrukcje szklarni

obecnie buduje się tylko szklarnie uniwersalne, najlepiej przystosowane do mechanizacji

• najszersza zbudowana szklarnia ma 28m szerokości, jednak budowanie takich szklarni jest nieopłacalne (wymaga bardzo wysokiej techniki - drogie)

• obecnie najszersze szklarnie mają 20m szerokości

• szklarnie typu Venlo (zblokowane) nie miały możliwości przyjęcia dużej ilości opadów śniegu

• początkowo stosowano ogrzewanie kanałowe

• następnym typem ogrzewania było ogrzewanie za pomącą rur grzewczych systemem grawitacyjnym

• następnie zastosowano obieg wymuszony - stosowanie pomp(system taki wymaga stałego dostarczania energii, w razie awarii muszą być stosowane agregaty aby woda nie zamarzła w rurach)

• stosowano różne umieszczanie rur grzewczych, początkowo były one elementami konstrukcji szklarni - rośliny nie miały zbyt dobrych warunków za to "szklarnia miała warunki doskonałe"

• oprócz stałego umieszczenia rur stosuje się również rury podciągane (wciągamy je na czas zabiegów uprawowych, nie przeszkadzają wjechać maszynom, po wykonaniu zabiegów są opuszczane)

• w przypadku ogrzewania dmuchawą mamy straty ciepła większe o 20% niż w rzypadku ogrzewania dolnego

• pierwsze cieplarnie foliowe dotarły do nas w 1975 roku, stosowano w nich różne metody uprawy (zarówno typowo szklarniowe jak i typowo polowe)

• pierwsze cieplarnie foliowe miały kształtowalny, następne miały konstrukcję zbliżoną do szklarni, obecnie buduje się oba typy

• szybko okazało się , że w cieplarniach foliowych należy stosować szklarniowy system upraw

• obecnie funkcjonują dwie koncepcje produkcji: robić uprawy bardzo rozwinięte technicznie i drogie lub prymitywnie i tanio

• uprawy tzw. ekologiczne na oborniku nie są uprawami ekologicznymi, a prymitywnymi gdyż dynamika pobierania składników jest różna od dynamiki ich dostarczania

• uprawy ekologiczne są bardzo precyzyjne, bardzo kosztowne, wymagają olbrzymiej wiedzy, dużej ilości sprzętu (czujniki pokazujące co się wydziela, ile czego się pobiera), musimy dokładnie znać zapotrzebowania danej rośliny i jej fizjologię; aby takie uprawy były dochodowe muszą być prowadzone na dużych powierzchniach (obecnie minimum 0,5 h)

 

Przygotowanie cieplarni do nowego cyklu uprawy

Uprawa w glebie

• musimy uważać na zasolenie (szczególnie przy monokulturach)

• jeżeli gleba jest przepuszczalna, łatwo pozbywamy się nadmiaru soli przez wypłukanie gleby

• na glebach nieprzepuszczalnych zabieg taki jest niemożliwy (woda stoi  brak tlenu dla korzeni)

• jeżeli gleba nie jest właściwa usuwamy wierzchnią warstwę i meliorujemy (zakładamy sączki co 2-3 metry w zależności od jakości gleby; im gleba gorsza tym gęściej zakładamy sączki)

• ściągniętą wierzchnią warstwę gleby wywozimy za szklarnię, układamy na pryzmy, dodajemy obornika (lub inny nawóz organiczny), kredy (jeżeli pH jest niewłaściwe), mieszamy i po takim przygotowaniu wwozimy do szklarni

• uprawa prowadzona po raz kolejny - zwalczanie nicieni, grzybów i innych patogenów

• z patogenami pochodzenia glebowego nie da się walczyć gdy rośliny są w szklarni

• możliwość dezynfekcji podłoża (chemiczna lub techniczna)

• możliwość dezynfekcji szklarni

• przed wywiezieniem roślin należy zastosować możliwe metody zwalczające patogeny znajdujące się na roślinach i konstrukcji szklarni np. spalanie siarki (bardzo agresywny środek)  15 g/m³ siarki, na każdy kg siarki dajemy 40g saletry potasowej; po rozłożeniu mieszanki polewamy ją denaturatem i podpalamy [1 osoba w szklarni, druga osoba asekurująca - przy spalaniu siarki powstaje bezwodnik kwasu siarkowego bardzo groźny dla płuc]; przy tej metodzie giną wszystkie patogeny oraz rośliny z poprzedniego cyklu; po zabiegu wietrzymy szklarnię i po 2-3 dniach wywozimy resztki roślin; mankamentem tej metody jest korozja konstrukcji szklarni, aby jej uniknąć możemy zamiast spalania siarki zastosować opryski 5% formaliną (rozcieńczony formaldechyd kwasu mrówkowego) i 4 dniowe wietrzenie

• po usunięciu roślin stosujemy dezynfekcję podłoża

1. dezynfekcja termiczna

• gleba musi być w odpowiedniej wilgotności 9dosyć wilgotna)

• temperatura letalna - 54^OC nicienie, drutowce

71 ^OC grzyby, które nie przechodzą w formy przetrwalnikowe
82 ^OC grzyby przechodzące w f. przetrwalnikowe Fusarium, Verticilum
94 ^OC wirusy

• chcemy aby na głębokości 30cm utrzymać temperaturę zbliżoną do 94 ^OC

• jeżeli gleba jest wilgotna temperatura pary wodnej powinna wynosić 160 ^OC

• jeżeli gleba jest sucha temperatura pary wodnej powinna wynosić 140 ^OC

• żeby podnieść temperaturę wody z 10 ^OC do 90 ^OC musimy dostarczyć 90 kcal/m³ H₂O; z 1kg węgla możemy otrzymać 3 kg pary wodnej

• do odkażania termicznego gleba musi być dobrze spulchniona

• metoda powierzchniowa parowania gleby  rozkładamy folię na powierzchni gleby, obciążamy brzegi folii i wpompowujemy parę wodną od folię; ciśnienie pary wodnej z reguły nie przekracza 12cm słupa wody, gdyż większe podarłoby folię; zaleta tej metody: pracy jest niedużo, wada: nie możemy przeparować większych warstw gleby (wtłaczając parę sprężamy powietrze stanowiące izolator - para nie wnika w głębsze warstwy)

• metoda wgłębna  najczęściej w szklarni stosuje się parowanie za pomocą rur do parowania (rury średnicy 32mm z otworami co 20cm średnicy 2,5-3,5mm); rury długości 4,5m zakopujemy w odstępach 20cm, odłącza do kolektora, a glebę przykrywamy folią; tym sposobem parujemy mniejszą powierzchnię niż metodą powierzchniową, ale parujemy głebsze warstwy gleby

• podczas parowania (obydwoma sposobami) giną bakterie nitryfikacyjne, a nawet przy temperaturze100 ^OC przeżywa część bakterii amonifikacyjnych  zostaje odbudowane życie - powstaje koncentracja N amonowego (nie ma go kto rozłożyć - brak bakterii nitryfikacyjnych), N jest pochłaniany i wbudowywany bardzo szybko jednak jego antagonistą jest K (przy dużym nawożeniu K może wystąpić deficyt N)

• w związku z tym po parowaniu przemywamy glebę (300-400l wody na m²) - trzeba to wykonać za pomocą deszczowania; po przemyciu gleby czekamy aż gleba nieco przeschnie; przeprowadzamy analizę gleby (pH, zawartość poszczególnych składników pokarmowych, zasolenie)

• ilość składników pokarmowych w glebie po parowaniu:

N - 200 mg/l
P - 90 mg/l
K - 400-500 mg/l
Ca - 2000 mg/l

• kaloryczność węgla 4000-4500 kcal

sprawność parownika 65-70%
do przeparowania 1m² szklarni potrzeba 30-40 kg pary
do wytworzenia 1 kg pary potrzeba ok. 1000 kcal
10 000 kcal/h z 1m² pieca (stalowe kolumny parnikowe)
zazwyczaj używa się 3 zestawów rur o długości 4,5m
czas parowania szklarni nie powinien przekraczać 2 tygodni

• nawozy organiczne - stosowane przed parowaniem zostaną odkażone, ale nie wprowadzimy do gleby drobnoustrojów, stosowane po parowaniu powodują łatwiejsze odbudowanie życia w glebie ale możemy wprowadzić z nimi szkodliwe drobnoustroje; generalna zasada - jeżeli bydło było karmione roślinami pokrewnymi do uprawianych w szklarni - nawóz dajemy przed parowaniem, jeśli nie - po parowaniu

• nawóz kurzy - kilka kg/m² (do 4% zawartości N) żeby amoniak nie zniszczył roślin

obornik 10-15 kg/ m²
lisi nawóz (7% N) - mniej niż kurzego

1. dezynfekcja chemiczna

• bromek metylu (2% chlorobikryny, 98% bromku metylu) - zabieg można wykonać w ciągu tygodnia i wejść z roślinami; powierzchnia gazowana musi być dobrze osłonięta, wówczas od osłoniętą powierzchnie wprowadzamy bromek metylu (obok możemy mieć rośliny na zagonach); właściwie nie jest obecnie dopuszczany do stosowania gdyż przechodzi w głąb gleby i zmienia się w brom mineralny (szkodliwy dla zdrowia)

• Besamid 10D granulat - stosujemy 70 g/ m² , stopniowo rozsypujemy go i mieszamy z glebą; gleba powinna być bardzo wilgotna, środek stosujemy rano (ze względu na temperaturę), przykrywamy folią i zostawiamy na 7 dni; gaz wydziela się pod wpływem wody; po odkryciu mieszamy glebę; fitotoksyczność środka zależy od wilgotności, temperatury, rodzaju gleby; po około 4 tygodniach stosujemy test rzerzuchowy

• obydwoma środkami nie można dezynfekować torfu (trzeba by było wprowadzić dużą ilość środka i po tym przez długi czas torf by go oddawał); ten sam problem występuje przy glebach z dużą zawartością substancji organicznych

• test rzeżuchowy - w weku umieszczamy na badanym podłożu nasiona rzeżuchy, jeśli wykiełkują nie uszkodzone rośliny to możemy sadzić rośliny w szklarni, jeśli kiełki są uszkodzone trzeba jeszcze poczekać z sadzeniem

 
Metody uprawy warzyw

1. Basenowa (pierwszy raz zastosowana w Finlandii)

Substrat
torfowy
folia

2. Rynnowa

Trzeba bardziej precyzyjnie zasilać, bo mniej jest skondensowanych składników pokarmowych. Goździki nie udają się w tej metodzie, bo:
Wyschnięty torf dobrze izoluje
Zimno utrzymuje się, gdyż ciepło z góry nie przenika

3. W cylindrach

• łatwe ogrzewanie i schładzanie (termoperiodyzm)

• dobre warunki fitosanitarne

• trzeba systematycznie uzupełniać składniki pokarmowe

• uzupełnianie wody

1. W workach

2. Kostki z torfowiska

Kapilary jak na wełnie mineralnej

3. W pożywce

Optymalne stężenie soli 2,5-3 g KCl/l

4. Hydroponiczna (Goździk)

5. Kontenerowo - tacowa

Gorsze warunki tlenowe

6. Cienkowarstwowe kultury przepływowe (NFT - Cooper)

• trzeba cały czas dostarczać tlen (1l H₂O - 9 mg O₂  23 min/ 1l H₂O  480 min)

• szybko rozprzestrzeniają się choroby

• w razie awarii bardzo szybkie więdnięcie i utrata roślin

• dezynfekcja lampą UV

1. Softnera - Goringera

Rynna 20 cm, dotlenianie wody

2. Na wielu poziomach

Uzyskuje się plon ~ 80 kg z 1m²

Jednoczesny plon

Do każdego sposobu trzeba dobrać odpowiednie warunki O₂, wodne i fitosanitarne.

3. W podłożach organicznych

Np. słoma (grzeje) nadaje się dla ogórków, ale nie dla pomidora, bo stwarza zbyt wysoką temperaturę dla jego korzeni (zbyt mocno się rozrastają - asymilaty nocą wędrują do korzenia)

Uprawa pomidora pod osłonami

• 60% powierzchni upraw stanowią uprawy warzyw pod osłonami

• pomidory uprawiamy w 2 rzutach: wiosennymi jesiennym

• cykl wiosenny  nasadzenie na miejsce stałe 2 poł. II, początek III - trwa do 1,2 dekady VII

• cykl jesienny  od 2 poł VII do 2 poł XI

• w naszych obecnych technologiach prowadzona jest uprawa ciągła od II do XI (technologie zapewniają dobry system fitosanitarny)

• przy produkcji rozsady wysiewu dokonujemy 8 tygodni przed wysadzeniem na miejsce stałe (koniec XII, początek I); konieczne jest doświetlanie rozsady (doświetlamy tak by przedłużyć dzień, ale również tak by miała 8 godzin nieprzerwanej ciemności konieczny do wytworzenia  - amylazy rozprowadzającej skrobię i warunkującej początek rozwoju generatywnego)

• stosujemy lampy: żarowo - rtęciowe

rtęciowe
sodowe
halogenowe - lampy displodowe byłyby najlepsze (pod względem spektrum światła), ale są zbyt drogie

• 9-11 W - punkt kompensacji dla pomidora

• podnosząc natężenie światła możemy uzyskać polepszenie fotosyntezy, jednak po przekroczeniu 65W nie uzyskamy polepszenia fotosyntezy (po podniesieniu natężenia)

• sprawność lampy sodowej wynosi 25%  1/4 energii zamieniana jest na światło (z 1000W lampy uzyskujemy ok. 250W mocy lampy na m²)

• lampa żarowa ma 4% sprawności

• świetlówki mają 12-18% sprawności

• lampy zawieszamy tak, aby rozkład jasności był równomierny

• najczęściej umieszczamy lampy 90 cm do czubka rośliny na łańcuszkach (lub czymś podobnym), tak by była możliwość podnoszenia lamp

• pierwszym sygnałem rozpoczęcia podziału generatywnego u pomidorów jest polisacharyd kalloza; jednak by została ona wytworzona fotosynteza musi zachodzić na wysokim poziomie

• po 8 tygodniach od wysiania rozsada ma 6-8 liści, grubość łodygi wynosi 12mm, rozsada ma rozpoczęty podział generatywny (uwarunkowana jest ilość owoców na poszczególnych piętrach rośliny)

• rozsadę wysadzamy wówczas na miejsce stałe - obecnie najpopularniejsza jest uprawa na wełnie mineralnej

• pomidory uprawiamy na 1 pęd w rzędach bliźniaczych, rzędy ustawiamy w kierunku pn - pd (szklarnie wolnostojące - kalenica wsch - zach więc rzędy w poprzek szklarni, szklarnie typu Venlo - kalenice pn - pd więc rzędy wzdłuż szklarni)

• rozstawa w rzędzie  2 sztuki/m² powierzchni ogólnej szklarni  20 tys. szt/ha

• w 1g nasion - 300 sztuk  250 sztuk rozsady (ile g nasion potrzeba na 1 ha uprawy ?)

Uprawa na wełnie mineralnej

• wełna mineralna są to stopione w wysokiej temperaturze minerały rozciągnięte w nitki, uformowane w maty; aby mogły utrzymywać wodę nasączane są substancją hydrofilową

• płyta z wełny mineralnej ma wymiary 100 x 20cm, otoczone są dwuwarstwową folią (wewnętrzna - czarna - zapobiega rozwojowi glonów, zewnętrzna - biała - odbija światło), grubość płyty wynosi 7,5 cm

• wyrównane podłoże wykładamy folią (będzie stanowić ona izolację) i układamy płyty - w pojedynczych lub podwójnych rzędach

• płyty układamy poziomo lub pod kątem 5-10^O nachylone do wnętrz zagonu

• otwory na rośliny wycinamy nożem, powinny być większe o około 1 cm od boku wsadzanej kostki (uprawa rozsady na wełnie mineralnej) lub średnicy doniczki

• rozstaw przy 2 roślinach na płycie: 25 cm (od brzegu płyty), 50 cm pomiędzy roślinami

• rozstaw przy 3 roślinach na płycie: 17 cm (od brzegu płyty), 33 cm pomiędzy roślinami

•  

 

---