Ogólne informacje o CEFTA

Umowa o współpracy ekonomicznej podpisana się przez Republikę Czeską, Węgry, Polskę, Republikę Słowacką, a później przez Słowenię, Rumunię, Chorwację. CEFTA czyli Środkowoeuropejska Umowa o Wolnym Handlu (Central European Free Trade Agreement) ma w swym zasięgu prawie 90 milion ludzi. Obszar CEFTA'y rozciąga się od Bałtyku po Morza Adriatyckie i Czarne.

Członkowie są krajami w okresie ciągłej transformacji, w różnych fazach rozwoju. Te różnice jednak nie przeszkadzają we wspólnych dążeniach krajów członkowskich CEFTA w utworzeniu gospodarek rynkowych i pewnego, nieustannego rozwoju, większego dobrobytu dla ich obywateli, poszanowania i stania na straży praw człowieka, demokracji i wszechstronnego systemu, który jest, w wielu z tych krajów, na poziomie porównywalnym z tym w państwach z rozwiniętymi gospodarkami rynkowymi.

W latach 1992 - 1996 handel między krajami CEFTA podwoił się. Należy to potraktować, jako fakt, iż tego typu integracje stwarzają coraz więcej szans na rozwój wolnego rynku, że gospodarki te stają się bardziej konkurencyjne do tych wysoko rozwiniętych. Dalej, kraje CEFTA charakteryzują się wysokim wzrostem (wspomaganym przez inwestycje zagraniczne) i że wielu członków ma szanse bycia pierwszym, by zyskać pełne członkostwo w Unii Europejskiej.

Prawdziwe znaczenie CEFTA nie leży w integracji krajów CEFTA z EU ale w lepszej współpracy między krajami, które są blisko siebie usytuowane geograficznie, z ekonomicznego punktu widzenia, cieszą się dobrze rozwiniętymi wewnętrznymi relacjami i są połączone przez tradycyjną ekonomiczną współpracę. Rozwój i liberalizacja handlu przynosi nowe korzyści dla rozwoju gospodarczego.

Czechy

Obszar: 78.864 km2

Populacja: 10,3 mln

Stolica: Praga

PKB na osobę (1996): $4.471

Przewidywanie wzrostu PKB (1997): 5%

Gospodarka Czech jest w miarę stabilna, ma zrównoważony budżet i powoli zniżkujacą jednocyfrową inflację. Premier Vaclav Klaus zdobył uznanie zdolności w promowaniu reformy i przeistaczanie gospodarki czeskiej w wolnorynkową. Rząd czeski nie przewiduje problemów w dalszym stabilnym rozwoju gospodarczym. Rozwój ten oparty jest na eksporcie i wciąż rosnących zagranicznych obcą inwestycjach bezpośrednich. Polityka gospodarcza jest wymierzona w ulepszania wydajności przedsięwzięć i konkurencyjność eksportu. Kilka wysoki poziom - profil projektów inwestycyjnych jest oczekiwane, by ulepszyć jakość produkcji i produktywności.

Badanie przeprowadzone przez Czechinvest, agencję promowania inwestycji zagranicznych, pokazało, iż wykup większości udziałów w niektórych miejscowych przedsiębiorstwach, inwestowanie w rozwój mechanizmów i treningu, może być wysoce pomyślny. Przemysłowy wzrost kraju pochodził z motoryzacyjnego sektora, który też opierał się obcej inwestycji bezpośredniej.

Główny partner handlu zagranicznego Czech to Unia Europejska (58.2% udziału w eksporcie i 62.4 % w imporcie).

Węgry

Obszar: 93,030 km2

Populacja: 10.3 mln

Stolica: Budapeszt

PKB na osobę (1996): $4,273

Przewidywanie wzrostu PKB (1997): 2%

Węgry przekształciły swą gospodarkę w jedną z najbardziej sprywatyzowaną i najszybciej rozwijającą się w Europie, chociaż nie obyło się to bez problemów. W marcu 1995 rząd wprowadził szeroko zakrojone cięcia budżetowe z powodu wysokiej inflacji, dużego długu zagranicznego i ospałego wzrostu. Obcięto wydatki sektora państwowego, co pobudziło eksport poprzez dewaluację, która przyniosła szybką poprawę w rachunku bieżącym i pozycjach długu i uspokoiło obcych inwestorów. Węgry swego czasu cieszyły się największym strumieniem zagranicznych inwestycji bezpośrednich w świecie. 70 procent największych spółek międzynarodowych świata działa na rynku węgierskim. Właścisciele koncernów elektronicznych i sektora motoryzacyjnego szczególnie w Węgrzech widzą podstawę do ekspansji na wschodni rynek. Wysoki poziom inwestycji jest spowodowany przez przychylną i otwartą kulturę biznesową i przez politykę rządu, która stosuje niewielkie ograniczenia na przedsiębiorstwom zagranicznym.

Główny partnerem handlowym Węgier jest ponownie Unia Europejska (63.3% eksport (prawie 75% wygenerowane przez przedsiębiorstwa zagraniczne) i 59.7% import).

Polska

Obszar: 311,904 km2

Populacja: 38.6 mln

Stolica: Warszawa

PKB na osobę (1995): $3,050

Przewidywanie wzrostu PKB (1997): 5.3 %

Polska była jedną z najszybszych rozwijających się gospodarek w Europie, notowano wzrost na poziomie 7% (1995r.) i 5.3% w 1996. Sukces ten był spowodowany stabilizacją rządu i polityki reform rynku jak również ścisłą polityką monetarno - fiskalną. Rozwój gospodarczy przesunął się od handlu zagranicznego do rodzimego inwestowania w infrastrukturę. Wtedy to sektor prywatny wykazywał wysoką wydajność. Nastąpił wtedy silny wzrost w inwestowaniu państwa w sektory produkcji o wysokiej wartości dodanej, do sektorów dla których widziano szanse na wysoką konkurencyjność w przyszłości(telekomunikacja, elektronika, motoryzacja i rolnictwo). Zagraniczne inwestycje bezpośrednie rosły szybko, były przyciągane przez wielkość rynku krajowego i działalność rządu, stwarzającego przychylne warunki do inwestowania w Polsce. Te akcje przyczyniają się do modernizacji gospodarki i zwiększania koneksji Polski z globalnym rynkiem. Głównym partner w handlu zagranicznego jest Unia Europejska (65.2% eksport i 66.6% import)

Słowacja

Obszar: 49,035 km2

Populacja: 5.4 mln

Stolica: Bratysława

PKB na osobę (1995): $3,409

Przewidywanie wzrostu PKB (1997): 5%

Słowacja w roku 1995 miała wzrost gospodarczy na poziomie 7.4% i 6% w 1996, kiedy jego stopa inflacji 6.2 procent była jedną z najniższego w całym regionie. Gospodarka jest skierowana w dalszym ciągu na równomierny wzrost. Przemysł, głownie hutnictwo stali i wyroby petrochemiczne, zostały sprywatyzowane i stały się wysoce konkurencyjne. Import wzrósł bardzo wysoko, by sprostać również wysokiej konsumpcji krajowej. Inwestycja zagraniczne były niższe niż w innych krajach w regionie, głównie z powodu protekcyjnej polityki rządu preferowania domowych inwestorów w procesie prywatyzacji. Rząd próbuje przyciągnąć obcych inwestorów do gałęzi przemysłu, gdzie będzie potrzebował zastrzyku dewiz by zrealizować ambitne plany. Poza tym Słowacja stała się stacją przystankową dla wielu towarów, zajmuje się obrabianiem i dalszym transporcie półproduktów (tworzenie wartości dodanej). Najwięcej ostatnimi czasy lokowania inwestycji zagranicznych trafiały w sektor elektroniki. Udział Unii Europejskiej w handlu Słowacji osiągnął poziom 41% - eksport i 44% - import. Z krajami CEFTA odpowiednio 47.6% i 34.9%; większość z Republiką Czeską.

Słowenia

Obszar: 20,256 km2

Populacja: 2 mln

Stolica: Lubljana

PKB na osobę (1996): $9,300

Przewidywanie wzrostu PKB (1997): 4%

Gospodarka Słowenii osiągnęła wzrost 3.5 procent w 1996, by wzmocnić się w 1997r. przez wzrost eksportu i inwestycji w sektorach sprywatyzowanych i usługach. Inwestycje w sektor publiczny, powinny podwyższyć produktywność i pozwolić przedsiębiorstwom wchłonąć nadwyżki bez równoważących wzrostów cen. Silniejsza współpraca ekonomiczna z innymi krajami w regionie jest wskazana, co pozwoli dodatkowy wzrost gospodarczy. Wszystkie sektory gospodarki Słowenii są otwarte na inwestycje zagraniczne, a dodatkowo rząd promuje biznesy światowe. Nowa legislacja, przejęcia i transakcje dewizy, są elementami przygotowywanymi do liberalizacji rynku i otwieraniu gospodarki na dalsze inwestycje zagraniczne. Słowenia w handlu zagranicznym, podobnie z resztą jak reszta krajów CEFTA'y ma największe obroty z Unią Europejską (64,6% eksport i 67.6% import).

Rumunia

Obszar: 238,391 km2

Populacja: 22.6 mln

Stolica: Bukareszt

PKB na osobę (1995): $1,570

Przewidywanie wzrostu PKB (1997): 5%

Ekonomiczna strategia kraju jest skierowana na reformy, stabilizację i harmonię gospodarki z praktykami UE. Oczekuje się, że wzrost gospodarczy pozostanie 4- 5%. Rząd zamierza to osiągnąć przez podnoszenie produkcji przemysłowej i eksportu. Rolnictwo nadal jest ważnym sektorem, (prawie 20% wartości PKB i 40% zatrudnienia). Bezrobocie spadło do 6.1% pod koniec 1996r. Udział sektora prywatnego w PKB osiągnął 50% w 1996r. Rząd zaakcentował jego wpływ i zaangażowanie w przyciąganiu inwestycji zagranicznych, które przektoczyły $2mld. Szacuje się, że obce wpływy z inwestycji bezpośrednich miałyby powiększać się o $800mln co roku. Unia Europejska pozostaje najbardziej znaczącym partnerem w handlu (ponad 50% z eksportu i importu na rok 1996). Handel z resztą krajów CEFTA szacowanym na mniej niż 5% (1996r.), lecz podniósł się do 25% po wstąpieniu Rumunii w szereg państw CEFTA (Lipiec 1997).

Bułgaria
Obszar: 110,910 km2

Populacja: 7,6 mln

Stolica: Sofia

Chorwacja

Obszar: 56,542 km2

Populacja: 4,4 mln

Stolica: Zagrzeb

Najważniejsze wydarzenia:

21 grudnia 1992r. - Czechosłowacja, Węgry i Polska podpisały Umowę O Wolnym Handlu (CEFTA).

1 marzec 1993r. - CEFTA wchodzi w życie, zniesienie ok. 40% ceł na wyroby przemysłowe.

1 lipiec 1994r. - dalsze obniżki taryf celnych znoszą cła do poziomu 50%.

1 styczeń 1996r. - Słowenia dołącza do CEFTA jako pełnoprawny członek. Zniesienie ceł do 80% na produkty przemysłowe i stopniowa redukcja na produkty rolne

1 styczeń 1997r. - Taryfy celne zupełnie zniesione na towary przemysłowe (z wyjątkiem "wrażliwych dóbr").

1 lipiec 1997r. - Rumunia dołącza do CEFTA.

1 styczeń 1999 r. - Bułgaria staje się członkiem CEFTA

1 marzec 2003r. - Chorwacja dołącza do krajów CEFTA.

Tło historyczne

Z inicjatywy Węgierskiego premiera, reprezentanci Czechosłowacji, Węgier i Polski spotkali się w mieście Wyszegrad (lub Wyszechrad) 15 lutego 1991r. Podpisali oni deklarację współpracy ekonomicznej mającej na celu integrację z Unią Europejską w przyszłości. Zdecydowano o wspólnym wysiłku w kierunku integracji z krajami Europy Zachodniej, stworzenia koneksji politycznych, ekonomicznych, by zapewnić bezpieczeństwo i kreację systemu prawnego dla wydajnej, zamkniętej ekonomicznej i politycznej współpracy. Ten podstawowy cel zawiera konsolidację demokracji i gospodarki rynkowej. Akceptacja tych ustaleń co do formowania strefy wolnego handlu została osiągnięta w pażdzierniku 1991r.

Umowa CEFTA została podpisana 21 grudnia 1992r. w Krakowie. Wszyscy sygnatariusze wcześniej podpisali porozumienia stowarzyszenia z UE i dlatego CEFTA działa jako przygotowanie do pełnego członkostwa w UE. Relacji między krajami CEFTA są oparte na zasadach gospodarki rynkowej. Postępujące usuwanie barier w następuje zgodnie z regulacjami GATT..

Cele i zasięg działania

Ustanowienie strefy wolnego handlu jako kluczowego celu porozumienia, w okresie przejściowym, który zakończył się 1 stycznia 2001, został wykonany (zgodnie z założeniami umowy zaopatrzeniami CEFTA i artykułem XXIV GATT).

Ponadto celami porozumienia jest:

• wypromowanie przez ekspansję handlu harmonijnego rozwoju ekonomicznego między państwami CEFTA i w ten sposób zapewnić postęp gospodarczy, poprawę stopy życiowej, warunków zatrudnienia i zwiększyć produktywność i stabilność finansową

• zapewnienie sprzyjających warunków konkurencji w handlu między krajami CEFTA,

• usuwanie barier w handlu dla dobra harmonijnego rozwoju i ekspansji handlu światowego.

Porozumienie określa warunki liberalizacji i wymieniać produkty przemysłowe i rolne objęte zwolnieniami.

Cła przywozowe „niewrażliwych” produktów przemysłowych zostały zdjęte z datą wejścia umowy CEFTA w życie. Cła przywozowe „wrażliwych” produktów przemysłowych stopniowo były zmniejszane i zostały zdjęte 1 stycznia 2001r. (z wyjątkiem używanych samochodów sprowadzanych do Polski i Rumunii, 1 stycznia 2001r. zostały definitywnie zdjęte). Jednakże, w kilku przypadkach, opłaty celne już zostały zdjęte w myśl obustronnych porozumień o wolnym handlu między niektórymi państwami przed wstąpieniem do CEFTA.

Rozporządzenia ogólne zawierają reguły rozpoczęcia współpracy, kwestie wewnętrznego opodatkowania, ogólne wyjątki, wyjątki bezpieczeństwa, sprawy monopolu, płatności, zasady konkurencji, zasady pomocy, zakupy publiczne, ochronę wartości intelektualnej, dumping, gwarancje, dostosowania strukturalne, opisy problemów bilansu płatniczego, kwestie reeksportu, klauzulę ewolucyjną, stosunki handlowe w tej i innych porozumieniach, zaopatrzenia na wspólnego komitetu (komisja sił połączonych???), klauzulę ważności i zasady wycofania się z porozumienia.

Wstępowanie nowych członków do CEFTA

By ułatwić wstępowanie do CEFTA, oryginalne porozumienie zostało poprawiony w 1995r, przez wprowadzenia Artykułu 39a. Formalnie wprowadza on dwa warunki dla kandydata:

• kandydat się musi być krajem europejskim

• aplikacja musi zostać zaakceptowana przez wszystkich członków CEFTA.

Istnieją dodatkowo dwa kryteria, który zostały ustalone podczas spotkań premierów krajów CEFTA. Są to:

• członkostwo w WTO

• oficjalnie starają się o członkostwo w Unii Europejskie

Rozwój CEFTA

Umowa CEFTA, została podpisana jako wspólna deklaracja, która była początkiem walki o liberalizację handlu. W protokole dodatkowym (29 kwiecień 1994r. Budapeszt), wymieniono produkty przemysłowe i rolne, którymi handel został zliberalizowany; później zwiększono zwolnienia celne w protokole dodatkowym nr 2 (18 sierpień 1995r. Warszawa) i protokole dodatkowym nr 3 (21 grudnia 1995r).

W 1996r, negocjacje nad nowym protokołem zostały zainicjowane; były przedstawione równolegle również przy negocjacjach z Unią Europejską.

Warunki dla integracji nowych członków do CEFTA zostały określone w Deklaracji Poznańskiej. Kraj, który jest członkiem WTO i podpisał porozumienie o przystąpieniu do UE po zatwierdzeniu przez kraje CEFTA, stać się nowym członkiem.

Do krajów CEFTA pragną dołączyć, Macedonia, kraje bałtyckie i Ukraina.

Klauzule umowy CEFTA (ogólnie)

CEFTA jest organizacją działającą zgodnie z założeniami WTO. Specyficzną cechą umowy jest, to iż zawiera w sobie wielostronną część podstawową oraz umowę dwustronne porozumienie o liberalizacji handlu między Czechami i Słowacją, które tworzą unię celną. Od 1 stycznia 1997r. handel produktami przemysłowymi produktach między Czechami i Słowacją i Słowenią był zupełnie nieobciążony cłem, kiedy to Węgry i Polska nie były jeszcze przygotowane, na całkowitą liberalizację wymiany towarowej. Polska utrzymała cła na samochody do 2002r. i ciągle, co roku je zmniejszała, podczas gdzie Węgry zachowały cła jedynie na niewielką cześć towarów. Wymiana towarowa miedzy krajami CEFTA'y została całkowicie ustanowiona bezcłową 1 stycznia 2001r., a Polska rok później zniosła ostatnie cła na samochody.

Sprawa wolnego handlu artykułami rolnymi jest jednym z najbardziej drażliwych i najtrudniejszych kwestii, nie tylko w UE i CEFTA'ie, ale również w świecie ogólnie. Jednakże, liberalizacja handlu w sektorze rolniczym została zainicjowana. Już samo członkostwo w WTO nakazuje redukcję taryf celnych, ograniczenie subsydiów na artykuły rolne, ponieważ napędza to eksport i pozwala obcym producentom rolnym uzyskać dostęp do rynków.

Oczywiście ta liberalizacja handlu odnosi się tylko do członków CEFTA, co oznacza, że handel jest bezcłowy tylko dla produktów powstających w jednym z krajów CEFTA. Każdy członek CEFTA ma własne taryfy celne, ponieważ nie stosuje żadnej wspólnej taryfy wobec państw trzecich. Tu właśnie CEFTA ma zasadniczą różnicę względem UE, która który prowadzi wspólną politykę do wszystkich krajów zewnętrznych. Nie wszystkie kraje CEFTA podzielają te standardy, choć tak czy owak będą musiały się przystosować do standardów Unii, ponieważ to jest główne wymaganie dla ekonomicznej integracji krajów CEFTA z UE.Relacje z krajami Unii Europejskiej

CEFTA był skutkiem wysiłków jego członków, w dążeniu do integracji z krajami Europy Zachodniej, by dołączyć do UE, gdyż miedzy krajami CEFTA'y a UE panuje wysoka dysproporcja poziomu rozwoju gospodarczego, a Unia jest głównym partnerem handlowym CEFTA'y'. Wszystkie kraje CEFTA starają się o członkostwo w UE. Zgodnie z wytycznymi Unii, przyszli członkowie mają przygotować się na przyłączenie, poprzez organizowanie się w strefach wolnego handlu. CEFTA jest dostosowana do członkostwa w Unii Europejskiej, przez to, iż niestosuje instytucjonalizacji, tj. nie ma wspólnego organu zarządzającego ani biura głównego, decyzje są adoptowane w komisji wspólnej, której członkowie są ministrami krajów CEFTA podlegający odpowiedzialności karnej za swe działania w sferze ekonomicznej.

Przyszłość CEFTY po akcesji kilku członków do Unii Europejskiej.

Kwestia ta odnośnie Polski, Czech i Węgier jest oczywista. Wewnętrzny handel między tymi krajami będzie organizowany jak w całej Unii. Jednak stosunki między przyszłymi „byłymi” krajami CEFTY, a krajami CEFTY wyglądają już nieco inaczej. Zgodnie z dyrektywami UE u uszczelnianiu granic i walką z nielegalnym handlem, kontakty między tymi państwami będą nieco utrudnione, m.in. podniesienie ceł o 1 punkt procentowy względem państw trzecich, jest wytyczną Unii. Niemniej jednak wszystkie państwa, które są członkami CEFTY, a nie wejdą do UE, będą miały preferencyjne warunki w handlu z Unią (obniżenie ceł, ściślejsza współpraca gospodarcza).

Czy CEFTA umrze?

Tak się chyba nie musi stać. Kraje, które wejdą do UE nie muszą wcale rezygnować z uczestnictwa w CEFCIE. Ich współpraca z resztą krajów może wyglądać podobnie, jednak będzie nieco może bardziej restrykcyjna. Problemem, który się pojawi będzie z pewnością wybór nowego depozytariusza, którym do tej pory jest Polska. Poza tym inne kraje partycypują swój udział w CEFCIE. To nadal jest znak iż istnienie CEFTY jest pożądane i całkiem pewne.

Opinia Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów - prof. Tadeusza Iwińskiego

- A jak będzie wyglądała współpraca CEFTA po rozszerzeniu Unii Europejskiej?

- Chcę zaznaczyć, że nie jest tak, iż po wejściu tych krajów do Unii Europejskiej CEFTA ma umrzeć. Uważamy, że powinna istnieć nadal. Sensem jej działania powinna być bardziej intensywna współpraca, wyprzedzająca rozwiązania przyjęte w ramach UE.

Pojawia się również potrzeba dyskusji: co robić ze stowarzyszeniem, gdy kraje CEFTA staną się członkami Unii Europejskiej, a część z tych państw stanie się również nowymi członkami NATO. Są jednak kraje regionu, które nie znajdą się ani w strukturach NATO, ani w Unii. W takiej sytuacji uważam, że CEFTA nie powinna pozostawiać tych państw na uboczu w generalnym procesie integracji. Moim zdaniem, CEFTA ponosi część odpowiedzialności za rozszerzenie strefy stabilności i współpracy na naszym kontynencie.

Bibliografia:

1. Anna Barbara Kisiel-Łowczyc - „CEFTA - Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu” Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego Gdańsk 1996

2. ROLA CEFTA W INTEGRUJĄCEJ SIĘ EUROPIE. Bożyk Paweł

Warszawa SGH 1999

3. Witryny internetowe:

www.cefta.org

www.ijs.si/cefta

www.uvi.si/cefta2003/

http://www.bcci.bg/cefta_ch.htm

http://www.economy.gov.sk/angl/cefta.htm

www.kprm.gov.pl/

---