Globalizacja

Gospodarcze oblicze świata kształtowane jest pod coraz większym wpływem dwóch równolegle dokonujących się procesów: globalizacji i integracji międzynarodowej.

Towarzysząca gospodarce światowej globalizacja - wbrew powszechnym opiniom - nie jest zjawiskiem nowym. Liberalna Europa okresu międzywojennego była - podobnie jak dziś - szeroko otwarta na międzynarodową wymianę handlową.

1. Globalizacja to nic innego, jak szybko postępująca integracja dotąd odrębnych krajowych rynków w jeden rynek ogólnoświatowy. Jest ona związana ze wzrostem światowego handlu towarami i usługami.

2. Globalizacja przejawia się w postępującym umiędzynarodowieniu procesów gospodarczych i rosnącym znaczeniu wielkich ponadnarodowych korporacji.

3. Globalizacja jest formą gospodarczej współzależności pomiędzy krajami świata, wynikającą ze wzrastającego wolumenu transgranicznych operacji finansowych i gospodarczych, obejmujących dobra, usługi, przepływ kapitału i technologii.

4. Globalizacja oznacza standaryzację usług, wzrost wolumenu transakcji, wzrost konkurencji, koncentrację kapitału oraz nasilenie procesu fuzji i przejęć. Globalizacja objęła już niemal wszystkie dziedziny życia gospodarczego - od produkcji hamburgerów, pasty do zębów, zupy w proszku, alkoholu, medykamentów, komputerów, po usługi bankowe i kurierskie. Pojawiają się globalne problemy - począwszy od praw człowieka, poprzez zmiany klimatyczne do przepływu kapitału - wszystkie wymagają odpowiednich rozwiązań.

5. Globalizację określa się jako zespół procesów, w wyniku których ludzkość świata staje się włączona w jedno, globalne społeczeństwo.

Globalizacja charakteryzuje się:

• zwiększającym się znaczeniem bezpośrednich zagranicznych inwestycji dla gospodarek poszczególnych krajów,

• wzrostem wymiany - w skali światowej - standaryzowanych produktów, głównie tzw. dóbr pośrednich,

• silną tendencją do międzynarodowej kooperacji w dziedzinie prac badawczych i rozwojowych oraz produkcji i dystrybucji.

ZASADNICZE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POSTĘP PROCESÓW GLOBALIZACYJNYCH:

1. powszechne otwieranie się krajów na wymianę handlową (zmiany poziomu wolności gospodarczej w skali międzynarodowej, np. taryfom celnym).

• Rozpad ZSRR otworzył szeroko dostęp do rynków Europy Wschodniej niedostępnych przez 45 lat zimnej wojny. Unia Europejska i porozumienie NAFTA doprowadziły do obniżenia barier w swobodnym przepływie towarów. W Azji "tygrysy" o prężnie rozwijającej się gospodarce zaczęły konkurować z Zachodem. Niskie koszty pracy na Dalekim Wschodzie oznaczają, że inne firmy muszą obniżyć własne.

2. wzrost znaczenia i ilości dóbr będących przedmiotem wymiany międzynarodowej, natomiast coraz mniej jest dóbr dostarczanych tylko na rynki krajowe.

3. liberalizacja obrotów kapitałowych (otwarcie dla kapitału zagranicznego) i wzrost migracji kapitału - wokół kuli ziemskiej dziennie przemieszcza się ponad bilion dolarów

4. rozwój wielkich korporacji międzynarodowych (Multinational Corporation, MNC) = korporacje globalne - organizacje, która posiadają wielonarodowych właścicieli i wielonarodowy menedżment oraz prowadzą produkcję i marketing w wielu krajach świata.

• Globalizacja oznacza jedno: jeśli dana firma chce odgrywać ważną rolę, musi być duża, nawet bardzo duża. Oznacza to dążenie firm do koncentracji własności i łączenia się w duże oraz silne kapitałowo i produktowo grupy (konsolidacja, fuzje i przejęcia). Podstawowym celem fuzji jest lepszy dostęp do rynków globalnych (wspólne działania prowadzą do poprawy konkurencyjności na rynkach międzynarodowych), połączenie sieci sprzedaży, możliwości zdobycia nowych rynków, obniżenie kosztów, wymiana know-how. Fuzja firm może też stanowić skuteczną obronę przed ich przejęciem przez niepożądanego partnera.

• MNC swym zasięgiem obejmują już 25% światowej produkcji i działają w prawie wszystkich krajach świata

• MNC są liderami przemian gospodarczych, posiadają ogromną siłę ekonomiczną i polityczną (państwa muszą uwzględniać opinie prywatnych korporacji, są ośrodkami rządzącymi gospodarką światową.

• MNC osiągają obroty rzędu dziesiątek miliardów USD, ich roczne zyski przekraczają często wartość PKB wielu krajów świata. Wartość rynkowa tych firm wielokrotnie przekracza wartość budżetu niejednego państwa na świecie. Rynkowa wartość 15 największych megakoncernów przewyższa wartość skarbu państwa RP (=160 mld USD = 700 mld zł) - Microsoft - 420, General Electric 360, Intel 190, Royal Dutch/Shell Group 190, AT&T 180, Coca Cola 170.

• MNC są ważnym źródłem nowoczesnej produkcji, zaawansowanej techniki i technologii oraz kanałem ich przepływu do państw, w których zakładają swoje filie i uczestniczą w procesach restrukturyzacji przedsiębiorstw. Z jednej strony dostarczają zaawansowane technologie dla krajów biednych, z drugiej zaś - tanie produkty dla państw zamożniejszych.

Zjawisko łączenia się wielkich firm dotyczy wielu sektorów takich, jak:

• branża motoryzacyjna - na świecie tworzy się kilka firm globalnych: Ford+Volvo+Mazda, VW+Audi+Seat+Skoda+ Scania+Rolls-Royce+Bentley, Ranault+ Nissan, Daimler+Chrysler+Mitsubichi, Toyota + Daihatsu, Peugeot + Citroen, GM+Daewoo

• telekomunikacja - operatorzy sieci komórkowej

• sektor bankowy (w Japonii w '99 r. powstał największy bank na świecie o aktywach 1,3 bln USD).

• ubezpieczenia (Commercial Unionn + Norwich Union)

• farmacja (Glaxo Welcome + Smith Kline Beecham)

5. ekspansywny postęp technologiczny - rozwój techniki komputerowej, informatyki, telekomunikacji itp.

Jakościowo nowym zjawiskiem jest przede wszystkim rozwój technologii - zjawisko globalizacji łączy się z dominacją zachodnich technologii, zwłaszcza mediów przenoszenia informacji, środków szybkiego przemieszczania się ludzi i idei, co umożliwia realizowanie transakcji gospodarczych, przemysłowych na odległość - umożliwia zawieranie olbrzymich transakcji finansowych w ciągu kilku lub kilkunastu sekund.

6. olbrzymi wzrost znaczenia środków komunikacji społecznej, pełniących rolę przekaźnika nowych idei i wzorców w skali całego świata. Globalizacja jest częścią znacznie szerszego procesu kreowania cywilizacji informacyjnej. Nowe środki komunikacji społecznej umożliwiają szybki kontakt ludziom rozrzuconym po całym świecie - odległość przestaje być barierą w rozwoju stosunków międzyludzkich, w tym gospodarczych. Najnowszą techniką w tej dziedzinie jest Internet.

liczba użytkowników Internetu - zwiększa się błyskawicznie = ok. 500 mln (liczba ta rośnie w tempie 30 mln miesięcznie).

7. przemiany organizacyjno-technologiczne przedsiębiorstw:

technologie zintegrowane (produkcja w jednym czasie i miejscu) ustępują miejsca technologiom sfragmentaryzowanym (proces produkcji podzielony na fazy wg różnic w proporcjach użytych czynników wytwórczych; większość z tych faz może zostać przeniesiona do krajów, w których proporcje czynników wytwórczych są dla przedsiębiorstwa - z punktu widzenia kosztów - korzystniejsze).

ZALETY I WADY GLOBALIZACJI

ocena dobrych i gorszych stron globalizacji nie jest łatwa - z każdego punktu globu widać je bowiem inaczej.

KORZYŚCI GLOBALIZACJI widziane oczami jej zwolenników:

• międzynarodowy podział pracy,

• rozprzestrzenianie się innowacji,

• swobodny przepływ idei, towarów, usług i kapitału,

• wzrost konkurencyjności, czyli w konsekwencji wzrost efektywności i lepsze zaspokajanie potrzeb finalnych odbiorców wszelkich dóbr.

• obniżka cen dóbr konsumpcyjnych

• rozwój kapitału ludzkiego - ponieważ coraz bardziej technologizujący się biznes światowy wymaga coraz więcej coraz lepszego wykształcenia.

• pomoże środowisku naturalnemu - globalizacja wymusza innowacyjność, a ta oznacza mniejsze koszty, lepsze technologie, przyjazne środowisku i ludziom, inwestycji w technologie proekologiczne, energooszczędne

coraz mniej ludzi w skali globalnej pracuje w wytwórczości, a coraz więcej w "czystych" usługach.

• bez czynników rozwoju płynących z rynku globalnego większość krajów nie miałaby szans na rozwój. Dzięki mobilności kapitału w ciągu pół wieku nastąpił 5-krotny wzrost gospodarczy w skali planety, handel międzynarodowy zwiększył się 12-krotnie, a inwestycje bezpośrednie około 30 razy.

Obrońcy globalizacji twierdzą nie bez racji, że warunki pracy w krajach najbardziej zacofanych odbiegają od tych w krajach centrum, ale biznes lokalny stwarza jeszcze gorsze. To prawda, że ludzie w biednych krajach są eksploatowani, ale dzięki napływowi kapitału setki tysięcy mają jakąkolwiek pracę.

Podsumowując argumenty przemawiające za globalizacją, można zastosować retorykę Winstona Churchilla: globalizacja jest może i złą formułą na ład światowy, ale nikt nie wymyślił lepszej.

NEGATYWNE SKUTKI GLOBALIZACJI:

• osłabianie pozycji państw narodowych jako ważnych aktorów międzynarodowych

Globalizacja znacząco zmienia na świtowej szachownicy układ sił między państwami a podmiotami gospodarczymi. Warunki globalizacji dyktują eksperci ekonomiczni, zatrudniani przez wielkie transnarodowe korporacje i międzynarodowe organizacje w rodzaju BŚ i MFW. Przedsiębiorstwa globalne stają się najważniejszym elementem zarządzania światową gospodarką przy pomocy „lokalnych państw”.

Na spotkaniu angielskich elit gospodarczych i politycznych prezes GM powiedział: „spotykamy się po to, aby zapoznać się z poglądami rządu, lecz co ważniejsze - by rząd mógł zapoznać się z naszymi poglądami. Lider GM doskonale wiedział, co mówi.

• ekspansja ponadnarodowych organizmów, których nikt nie kontroluje;

moda na fuzje doprowadzi do stworzenia świata rządzonego nie przez wybieranych polityków, ale przez grupy ponadnarodowe, które nie odpowiadają przed nikim.

• wzrost skali rozprzestrzeniania się kryzysów

W zachowaniu inwestorów występuje skłonność do uogólnień regionalnych: trendy lub konkretne zdarzenia w jednym kraju są ekstrapolowane na jego bliższych i dalszych sąsiadów. W taki właśnie sposób powstaje mechanizm swoistego domina (zwany także efektem epidemii), czyli rozprzestrzeniania się kryzysu z jednego kraju na inny. Np. kryzys funta brytyjskiego w 1992 r. pociągnął za sobą dewaluację włoskiego lira, hiszpańskiej pesety, szwedzkiej korony oraz trudności francuskiego franka. Kryzys meksykański w 1995 r. sprowokował atak przeciwko argentyńskiemu peso. Kryzys tajlandzki z lata 1997 r. szybko rozprzestrzenił się na sąsiadów -- Malezję, Indonezję, Filipiny, a następnie Koreę i ponownie Indonezję. Załamanie się giełdy moskiewskiej na przełomie października i listopada 1997 r. zaowocowało odpływem inwestorów nie tylko z rynku rosyjskiego, ale i ukraińskiego.

• poważne straty kulturowe = standaryzacja kultur- "MacDonaldyzacja społeczeństwa"

Jako mieszkańcy "planetarnej wioski" wszystko osobie wiemy i nie ma zakątka globu, skąd wiadomości w ciągu niecałej godziny nie mogłyby obiegnąć Ziemi. Konsekwencje tej wiedzy objawiają się równie szybko na całym świecie, np.: paryska moda następnego dnia trafia na ulice Tokio, spadek notowań na giełdzie w Hongkongu może tego samego dnia odbić się na notowaniach giełdy w Nowym Jorku, na całym świecie zaczynamy podobnie ubierać się, budować, oglądać te same filmy, słuchać tej samej muzyki, a nawet kupować w tych samych sklepach i jeść w tych samych restauracjach.

• erozja społeczeństw obywatelskich tam, gdzie one istnieją i uniemożliwianie ich powstania na obszarach, na których brak tradycji demokracji;

• zagrożenie dla autentyzmu ludzkich wspólnot, dewaluację narodowych wartości, kryzys takich pojęć, jak podział dóbr, interes narodowy, gospodarka lokalna etc.

• destabilizacja globu przez pogłębianie napięć na tle rosnącego ubóstwa i presji emigracyjnych;

• prowokowanie fundamentalizmów (np. Talibowie);

• sprzyjanie niekontrolowanym procesom transnarodowym o charakterze patologicznym (korupcja, zorganizowana przestępczość).

1

1

---