PRZECIWDZIAŁANIE AGRESJI

Z agresją spotykamy się na co dzień. Często obwiniamy telewizję, "podwórko", szkołę, rodzinę. Warto się zatem zastanowić, czym jest agresja, co ją wywołuje. W oparciu o istniejące teorie i definicje można przyjąć, że agresja jest naturalnym, fizycznym wyładowaniem nagromadzonych negatywnych bodźców, napięć emocjonalnych. Agresja może być skierowana przeciwko komuś lub czemuś, ukierunkowana na zewnątrz lub przeciw sobie samemu. Psychologowie z Yale sformułowali tezę, iż "każda frustracja zawsze prowadzi do wystąpienia jednej z form agresji". Agresywne zachowania uznawane są powszechnie, jako społecznie szkodliwe i niebezpieczne. Koncentrujemy się na efektach tych działań, nie zaś na przyczynach. Dziecko - agresor zawsze będzie miało usprawiedliwienie dla swojego działania. Zazwyczaj jest to obrona przed czymś lub przed kimś. Reaguje ono na bodziec instynktownie bądź w jedyny mu znany sposób. W swej dotychczasowej pracy w zawodzie nauczyciela często spotykałam się z podobnymi sytuacjami. Dziecko wie, że postępuje niewłaściwie, ale nie umie w inny sposób. Nagromadzone negatywne uczucia muszą mieć swoje ujście. Być może gdyby znało inne możliwości skorzystałoby z nich, rozwiązując problem bez uciekania się do agresji. Opracowanie ukierunkowanego programu przezwyciężania agresji okazało się konieczne. Podstawą jego opracowania była literatura: Klaus W. Vopel, Gry i zabawy interakcyjne, cz. 1 - 4 R. Portmann, Gry i zabawy przeciwko agresji. T. Tomaszewski, Wstęp do psychologii R. Więckowski, Życie Szkoły 1/2002

PRZECIWDZIAŁANIE AGRESJI :

PROGRAM ZAJĘĆ SOCJOTERAPEUTYCZNYCH

CELE
1.Poznanie wartości samego siebie i budowanie silnej tożsamości.
2.Lepsze rozumienie siebie samego i innych ludzi.
3.Rozpoznawanie elementów wyzwalających w nas złość i agresję.
4.Dostrzeganie i wyrażanie agresywnych odczuć.
5.Opanowanie agresji, a także jej przezwyciężanie.
6.Nawiązywanie nie agresywnych kontaktów.
7.Pokojowe rozwiązywanie konfliktów.


ETAPY PRACY
1.Analiza sytuacji w grupie.
2.Wprowadzenie gry interakcyjnej.
3.Faza eksperymentalna.
4.Faza oceny.


ZASADY GRUPY
1.Ufamy sobie.
2.Nie zmuszamy nikogo do udziału.
3.Znamy cel zadania.
4.Znamy instrukcje działania.
5.Jesteśmy aktywni.
6.Dzielimy się swoimi doświadczeniami.


GRY I ZABAWY
Gry i zabawy przeciwko agresji są środkiem dydaktycznym. Możne je stosować w realizacji treści z zakresu edukacji polonistycznej, środowiskowej, na zajęciach motorycznych.

TREŚCI	BLOKI TEMATYCZNE
Budowanie poczucia własnej wartości i silnej osobowości.	-Poznajemy siebie -Wśród rówieśników -Lubię siebie -Indiańskie imiona	-Chcemy być lepsi -Tacy sami, a jednak inni -Moja wizytówka	-Inny nie znaczy gorszy -I ja mogę zostać Mikołajem -Trzy życzenia do złotej rybki
Uczymy się lepiej rozumieć siebie samych i innych.	-Wśród rówieśników -Jaki jestem -Chcemy być lepsi -O koleżeństwie -Moje sukcesy i porażki -Ręka nie musi bić -Zabawa w czterech kątach	-Błędy własne i cudze -Moje sukcesy i porażki -Przyjazna dłoń -O koleżeństwie	-O przyjaźni -Pierwsza pomoc -Moje sukcesy i porażki
Rozpoznawanie przyczyn wściekłości i agresji.	-Dobre i złe samopoczucie -Co mnie złości	-Kiedy jestem wściekły ... -Malowanie uczuć	-Agresja na obrazku -To mnie złości
Dostrzeganie agresywnych uczuć i ich wyrażanie.	-Co mnie złości -Moja mina wyraża moje uczucia	-Gdzie tkwi problem -Mowa ciała	-Łańcuch wściekłości -Reakcja łańcuchowa -Denerwuje mnie ...
Opanowanie i przezwyciężanie złości i agresji.	-Otrząsanie się ze złości -Balonowa bitwa -Czary mary na złe humory	-Obrona przed zaczepkami -Pojedynek na kciuki, plecy, stopy	-Moja książka /plakat/ przeciwko złości
Nawiązywanie nieagresywnych kontaktów.	-Budzenie jeża -Zmarznięte dłonie -Chroniący szałas -Świeci słoneczko; masaż pleców -Rzeźba grupy -Perskie oczko	-Zmarznięte dłonie -W jedności siła -Rzeźba grupy -Indianie na wojennej ścieżce	-Wyczarujmy przyjaźń -Rzeźba grupy
Pokojowe rozwiązywanie konfliktów.	-Kontrakt, co to takiego? -Złością do kosza	-Bajka o dziecku, które pokonało złość -Protokół z konfliktu	-Sporne kwestie -Pokojowe propozycje

"Co mnie złości"

LP	PRZEBIEG ZAJĘĆ	UWAGI
1.	Powitanie w kręgu zabawą "Jestem..."Każdy na kartce pisze zdanie zaczynające się od słów; Jestem /lub czuję, myślę itp./	Kartki papieru,przybory do pisania.
2.	Wprowadzenie do tematu zajęć. -Co nas najczęściej złości? -Co nas najbardziej złości?
3.	Rozpoznawanie przyczyn wściekłości i agresji. ALFABET ZŁOŚCI Każde dziecko wypisuje na kartce litery swojego imienia pionowo i szuka do każdej z nich dowolnego wyrazu - nazwy wydarzenia, które szczególnie go złości. Arogancja, gadulstwo, hałas. W grupach 4 osobowych rozmawiają o indywidualnych przyczynach wybuchów złości. Następnie tworzą Alfabet Złości z sytuacjami, które szczególnie złoszczą całą grupę. A - a nie mówiłem B - brzydka pogoda C - ciasnota D - draństwo ...Wykonanie klasowego Alfabetu Złości /ranking/Rozmowa nt. tego, co nas najczęściej złości. Próba ustalenia przyczyn i najczęstszych reakcji.	Kartki, przybory do pisaniaBrystol, pisaki.
4.	Zabawa ruchowa "Ludzie do ludzi"Wszyscy dobierają się w pary. Osoba, bez pary, kontroluje wykonanie i kieruje zabawą mówiąc np. : nos do nosa, plecy do pleców, kolana do kolan, ręka do nogi itp. Kiedy powie ludzie do ludzi każdy zmienia partnera wraz z osobą prowadzącą i zabawa trwa dalej. Po zakończeniu zabawy dzielimy się swoimi odczuciami; -Co było przyjemne? -Co było dla mnie trudne? -Z kim dobrze się bawiłem? -Podziękujmy sobie za wspólną zabawę.	zabawa trwa ok. 10 min., można wcześniej ustalić, że zabawa trwa do 3 zmiany.
5.	Opanowanie i przezwyciężanie złości i agresji.OBRAZKI PRZECIWKO ZŁOŚCIRys.1: dzieci rysują "obrazki złości" przedstawiające osoby, sytuację, która szczególnie szybko je denerwuje.W grupach /2 - 3 osobowych/ rozmawiają o formach ich przezwyciężania, tworzą "recepty". Rozwiązania przedstawiają plastycznie /rys. 2/ lub zapisują je w formie zdań. Rys. 2 przykrywa rys. 1.Gotowe dzieło można wręczyć dziecku, które najczęściej jest autorem tych sytuacji lub powiesić wszystkie prace na gazetce ściennej.	praca samodzielnakartki, kredki
6.	Podziękowanie za pracę i pożegnanie w kręgu "Iskierka"

"W jedności siła"

LP	PRZEBIEG ZAJĘĆ	UWAGI
1.	Powitanie w kręgu. Rozmowa nt. oceny obraźliwych powiedzonek, z którymi dzieci się spotkały. Co czuły kiedy były ich adresatami, a co w sytuacji kiedy to one były nadawcami.
2.	HASŁA PRZYJAŹNI Dzieci w parach wymyślają hasła przyjaźni, które są przeciwstawne do agresywnych, obraźliwych powiedzonek. Zapisują je na plakatach, które należy wyeksponować w klasie. Np. NIECH ŻYJĄ WSZYSTKIE SPRYTNE DZIECI !!! Rysunek BĄDŹ WESOŁYM PRZYJACIELEM ZAMIAST SMUTNYM WROGIEM Rysunek PO CO OD RAZU WYCHODZIĆ ZE SKÓRY? Rysunek DOŁĄCZ DO NASZEJ WESOŁEJ PACZKI Rysunek itp... Prezentacja haseł - plakatów /nagradzamy brawami/	kartki, kredki, pisaki
3.	Nawiązywanie nieagresywnych kontaktów /zabawy ruchowe/CHRONIĄCY SZAŁAS Dzieci tworzą drogą losowania 4 - osobowe grupy. Jedno zostaje mistrzem budowy, który z pozostałych tworzy "szałas", następnie sam wchodzi do niego i mówi jak się w nim czuje. Potem następują zmiany, tak aby każde dziecko było budowniczym. Dodatkowym wzmocnieniem zabawy mogą być odgłosy burzy, poruszania się szałasu itp. Omówienie zabawy; -Jaki musi być szałas, byśmy czuli się bezpiecznie? -Jak czują się dzieci, które nas chroniły? -Jak czują się dzieci, które się schroniły? PRZYSUŃMY SIĘ DO SIEBIE NAWZAJEM Dzieci próbują zająć, jak najmniejszą powierzchnię, którą oznaczamy np. gazetą, szarfą, narysowanym kręgiem. Zadanie wykonujemy w małych grupach /4, 5 osób/,następnie łączymy dwie grupy, trzy grupy, na koniec zadanie wykonuje cała klasa. Omówienie; -Co czuliście podczas wykonywania tego zadania? -Czy było coś, co powodowało, że źle się czułeś? -Co było przyjemne w tej zabawie? CO BYM ZROBIŁ DLA PRZYJACIELA Grupy losują kartki, na których przedstawione są nieprzyjemne sytuacje, w których znalazł się ich przyjaciel. Dzieci w formie ćwiczeń dramowych /bądź innej, wybranej również drogą losowania/ mają przedstawić sposób udzielenia pomocy. Omówienie: Rozmowa nt. skuteczności przedstawionych propozycji	karty do losowania grupgazety, szarfykartki z: opisaną sytuacją, formą prezentacji
4.	Zakończenie zajęć. Pożegnanie. -Narysuj znaczek - symbol oceniający nasze dzisiejsze spotkanie / np. buźki, słoneczka, koniczynki ..../	kartki, kredki

"Gdzie tkwi problem?"
klasa I - II : problemy w szkole
klasa III : problemy w domu

LP	PRZEBIEG ZAJĘĆ	UWAGI
1.	Powitanie. Zabawa na dobry początek "RZEŹBA GRUPY'
2.	Rozmowa w kręgu; Co najczęściej powoduje konflikty w szkole /w domu/? WNIOSEK: Często powodują konflikty powtarzające się sytuacje. PROPOZYCJA NAUCZYCIELA: Konfliktom można zapobiec wyprzedzając je i utworzyć "tabelę pokoju"Najpierw należy się zastanowić, jakie konflikty najczęściej się pojawiają.	arkusz papieru, pisak,
3.	Tworzymy SPIS KWESTII SPORNYCH /w domu lub w szkole/ -Janek ciągle się przepycha. -Zosia zawsze stoi przy Pani itp. Sformułowane na kartkach kwestie sporne rozdajemy grupom, które pracują nad propozycjami ich rozwiązania. Następnie przedstawiają je na forum całej klasy.Omówienie: -Czy przyjmujemy propozycje -Czy istnieją inne możliwości -Które ty byś wykorzystał	kartki, pisaki
4.	TABELA POKOJU	kartki z rozrysowaną tabelą

Moje życzenia	Możliwe konflikty	Moja pokojowa propozycja
Obejrzeć film, mecz w telewizji.	-Jest już późno. -Odrób lekcje!	Nagrać film, mecz na wideo, ustalić odpowiedni moment na jego obejrzenie /.../

5.	Odczytanie klasowej "tabeli pokoju", wyeksponowanie w klasie. /Można ją wykorzystać na spotkaniu z rodzicami, omówić ze szczególnym zwróceniem uwagi na pokojowe propozycje dzieci./
6.	Zabawa kończąca spotkanie. MASAŻ RĄK, ŚWIECI SŁONECZKO, OBUDŹ JEŻA

Uwagi końcowe: "Spis kwestii spornych" można tworzyć w oparciu o bieżące przeżycia i doświadczenia dzieci, np. dwa tygodnie przed rozpoczęciem zajęć dzieci wrzucają do "skrzynki sporów" karteczki z informacją, co wywołało moją złość lub konflikt z kolegą / z rodziną/.

OPRACOWAŁA
MAŁGORZATA SZUMACZUK
Szkoła Podstawowa Nr 59
w Szczecinie


KAŻDA FRUSTRACJA ZAWSZE PROWADZI DO WYSTĄPIENIA JEDNEJ Z FORM AGRESJI.
NAGROMADZONE NEGATYWNE UCZUCIA MUSZĄ MIEĆ SWOJE UJŚCIE.
AGRESJA JEST NATURALNYM, FIZYCZNYM WYŁADOWANIEM NOGROMADZONYCH NEGATYWNYCH BODŹCÓW, NAPIĘĆ EMOCJONALNYCH.

---