EKOLOGIA I OCHRONA SRODOWISKA

Czym jest ekologia a czym nie jest?

Ekologia- jest nauka o środowisku, zajmuje się stosunkami między organizmami a środowiskiem, w którym żyją, wpływem środowiska na organizm oraz organizmów na środowiska i ich wzajemnym współistnieniem.

Termin ekologia pochodzi od greckiego słowa:

Oikos- dom, miejsce życia

Logos- nauka

Ekologia- nauka o miejscu zycia

Po raz pierwszy ten termin wprowadził w 1869r. Ernest Haecket

Ekologia - to nauka o ekonomice przyrody.

Rośliny zielone mogą być uważane za pierwszy czynnik zanieczyszczający środowisko. Tworząca się tlenowa atmosfera ziemska eliminowała z życia wiele organizmów przystosowanych do życia bez tlenu.

Ekologia- zajmuje się strukturą i funkcjonowaniem przyrody, obecnie, gdy na skutek dzialalnosci czlowieka, w srodowisku przyrodniczym nastapily nie korzystne zmiany, wiedza ekologiczna jest bardzo wazna. Wazne stalo się by zrozumiec przyrode i unikac dalszych bledow gospodarczych.

W ostatnich latach nie właściwie używa się terminu ekologia - działanie związane z ochrona środowiska. Słowo ekologia stało się modne jako chwyt reklamowy.

Ekologia jest nauka o środowisku, zajmuje się stosunkami miedzy organizmem a środowiskiem, w którym żyją i wpływem środowiska na organizm oraz organizmu na środowisko.

Miejsce ekologii w śród innych nauk:

• Biologia molekularna

• Biologia rozwoju

• Genetyka

• Ekologia

Działy taksonomiczne

• Bakteriologia

• Ornitologia

• Botanika

• Entomologia

• Itp.

Tort biologiczny - ekologiczny.

Badania ekologii prowadzona są od molekuły do biosystemu

Molekuły→organella→komórka→tkanka→narząd→układ narządów→populacja→biocenoza→ekosystem→biom→biosfera

Ekologia nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody:

Krajobraz- fizjonomia ziemi

Biosfera- środowiska życia ziemi

Biom- zespól ekosystemów ( stepy, pustynie)

Nisza ekologiczna- kształtowanie potrzeb życiowych organizmu

Populacja- ogól organizmów jednego gatunku zamieszkujący wspólny teren

Biotop - środowisko życia organizmów

Biocenoza - biotyczne, ożywione elementy środowiska, żywa część ekosystemu.

Podzial ekologii

Autoekologia - wzajemne oddziaływania środowiska abiotycznego na poszczególne organizmy i odwrotnie.

Ekologiczna populacja- odpowiada na pytanie, dlaczego populacje( mikroorganizmów, roślin, zwierząt, itp.)nie rozmnażają się bez ograniczeń, lecz raczej utrzymują pewna w przybliżeniu stałą liczebność.

Badania ekosystemów- dotyczą materii i przepływu energii, funkcjonowania ekosystemów oraz stabilności i elastyczności tych układów.

Inne działy:

• Ekologia roślin

• Synekologia

• Sozologia

• Ekologia krajobrazu

• Ekologia kliniczna

• Ekologia odtwarzająca

• Ekologia zwierząt

• Ekologia człowieka

Historia ekologii w Polsce:

Bolesław Chrobry- wprowadził ochronę bobra

Władysław Jagiełło - zarządził ochronę cisa i częściowo łosia, jelenia, dzika, tarpana.

Późniejszą historie ekologii można podzielić na 3 działy:

1. Przed I wojna Światowa

2. Okres międzywojenny

3. Po II wojnie Światowej.

Po wojnie ekologia wyodrębniła się jako dyscyplina biologiczna.

Kilka etapów nauki:

• Badanie populacji

• Badanie biocenotyczne

• Badanie struktur i jednostek ekologicznych

• Badania nad produktywnością ekologiczna

Środowisko - całość elementów ożywionych, materialnych energii i zjawisk, od których zależy istnienie żywego organizmu, a wiec środowisko to ogól czynników przyrody ożywionej i nieożywionej bezpośrednio wpływających na życie organizmów.

Każdy człowiek gdzieś przebywa, czyli pozostaje w środowisku. Cała przestrzeń otaczająca organizm jest środowiskiem. Żywe organizmy oddziaływuja na siebie.

Wyróżniamy dwa składniki środowiska osobnika:

1.środowisko abiotyczne ( nieożywione):

• Temperatura,

• Wilgotność,

• Prędkość wiatru,

• Kwasowość gleby,

• światło,

• Woda,

• Gazy atmosferyczne, ( O2, CO2, N2),

• Rzeźba terenu

• klimat

• Ciśnienie

• Prądy

• Promieniowanie

Tworzą one BIOTOP,:nieozywiona część środowiska

2.Srodowisko biotyczne ( ożywione)

Składają się ze wszystkich organizmów żywych ( np. rośliny, zwierzęta) pozostające miedzy sobą w różnego rodzaju zależnościach ( w tym oddziaływania o charakterze konkurencji, drapieżnicta, pasożytnictwa, prokooperacja).

Tworzą one BIOCENOZE- ożywioną część środowiska.

Środowisko naturalne- organizmy żywe i ich nieożywione środowisko wzajemnie na siebie oddziaływuja i są ze sobą ściśle powiązane.

Określone czynniki biotopu warunkują występowanie na danej powierzchni9 określonych roślin, zwierząt i drobnoustrojów.

EKOLOGIA POPULACJI

Populacja- podstawa wszystkich procesów zachodzących w ekosystemie nie jest działalnością pojedynczych osobników, lecz populacji.

Populacja- to zespół organizmów jednego gatunku zamieszkujących określoną przestrzeń w danym czasie i powiązanych ze sobą różnorodnymi zależnościami i wydający h potomstwo.

Opisując populacje okresla się cechy organizmów, takie jak: liczebność, rozmieszczenie, zagęszczenie oraz strukturę wiekowa.

Przykłady populacji:

1.Wszystkie sikorki, bogatki żyjące w jednym lesie tworzą populacje tego gatunku.

2.łań czosnku niedźwiedziego

3.Wiewiórki

Strukturę ekologiczna populacji mierzy się różnymi parametrami: liczebność, zagęszczenie, struktura populacji.

LICZEBNOŚC- łączne liczba osobników populacji zasiedlająca określony obszar np. liczba wszystkich brzóz w lesie.

Wpływ na liczebność populacji maja:

• Rozrodczość

• śmiertelność

• Przemieszczenie się osób miedzy ekosystemami, i to przemieszczanie zależy od:

- pokarmu - Konkurencji

- presji drapieżników i pasożytów

ZAGĘSZCZENIE populacji ( rozkład przestrzenny populacji): to liczba osobników przypadająca na jednostkę przestrzeni.

Przykłady rozmieszczenia:

• Równomierne np. pingwiny

• Losowe np..heubia modra ( meduza)

• Stadna np. zebra

• Skupiskowe np. kwiaty, żubry, antylopy.

Struktura wiekowa:DEFINICJA

• Osoby młode- wiek przedprodukcyjny

• Dojrzałe - wiek produkcyjny, zdolne do rozrodu

Struktura wiekowa:

• Rozwijająca - więcej urodzeń niż zgonów

• Ustabilizowana - jest równo osobników starszych i młodych

• Wymierająca - więcej zgonów niż urodzeń

Struktura płciowa - obejmuje zależności tylko miedzy dwoma elementami populacji - osób dominującej płci. Populacja samic i samców w populacji decyduje o możliwościach przyrostu naturalnego.

Dynamika populacji- wytworzenie populacje nowych osobników po przez:

• Wylęganie

• Rodzenie

• Kiełkowanie

• Podział osobników rodzicielskich

Rozrodczość - wytworzenie w populacji nowych osobników, wzrost liczebności populacji zachodzi dzięki rozmnażaniu się osobników. Miarą rozrodczości jest liczba potomstwa „wyprodukowanego” w określonym czasie.

Śmiertelność

Przyczyny:

1. Czynniki środowiskowe:

• Wilgotność

• Zmiana warunków zasiedlania

• Za niska lub za wysoka temperatura

• Dostęp do światła

2. Czynniki fizjologiczne

• Starość

• Brak zapłodnienia

3. Intrakcje negatywne

• Konkurencja

• Drapieżnictwo

• Pasożytnictwo

Śmiertelność zależy od:

• Wielości

• Strategii reprodukcji

• Czasu trwania życia

Śmiertelność zależy od wieku - wyższa jest w stadiach młodocianych, które są bardziej wrażliwe na niesprzyjające warunki środowiskowe, źle znoszą zagęszczenia

ŚMIERTELNOŚĆ:

• 
  Głód

• Warunki środowiskowe

• Starość

• Wypadki

• Schwytane przez drapieżnika

• Kataklizmy

• 
  Emigracja ( wędrówki ptaków).

Krzywa przezywania

1. Wysoki wskaźnik śmiertelności

2. Wskaźnik śmiertelności wypośrodkowany( występuje rzadko)

3. Niski wskaźnik śmiertelności

Biocenoza - ożywiona część ekosystemu, czyli naturalny zespół wszystkich organizmów zajmujących określone nieożywione środowisko, powiązanych ze sobą wzajemnymi zależnościami.

BIOCENOZA z greckiego - wspólne

BIOCENOZA

Sztuczna naturalna

Stworzona przez człowieka człowiek nie ingerował

• pole - morza i rzeki

• sad - torfowiska

• pastwiska - las

• stada hodowlane - laki

Klasyfikacja biocenozy

• Fitobiocenoza - świat roślin

• Zoobiocenozy- świat zwierząt

• Mikrobiocenoza - zgrupowanie mikroorganizmów

Cechy biocenoz

• Sukcesja ekologiczna

• Jednolitość biotopu i biocenozy

• Warunkiem trwałej i samodzielnej egzystencji biocenozy jest istnienie współzależnych biologicznie producentów konsumentów reducentow

• Organizacja biocenozy (zintegrowany układ)

• Względna równowaga biocenotyczna (zw. z odrębnością terytorialna)

Typy interakcji miedzy gatunkowych - współ zależności miedzy gatunkami są bardzo różnorodne. Oddziaływanie na siebie dwóch gatunków może mieć charakter dodatni lub ujemny lub neutralny, klasyfikacja ta oparta jest na szkodach lub korzyściach, jakie odnosi jeden gatunek.

Interakcje

Ujemne obojętne(neutralne) dodatnie

Stosunki ujemne (antagonistyczne):

• Amersalizm - oddziaływanie ujemne, w których populacja jednego gatunku hamuje rozwój drugiej populacji, nie czerpiąc z tego żadnych korzyści (np. grzyby produkujące antybiotyki

• Konkurencja - miedzy osobnikami zajmującymi własną nisze ekologiczna

• Drapieznictwo - jedna populacja zjada osoby drugiej populacji

• Pasożytnictwo - wykorzystuje ciało żywiciela jako środowisko życia i źródło pokarmu, wyrządza szkody w organizmie żywiciela a nawet śmierć (np. glisty, owsiki, huba- dąb)

Stosunki obojętne neutralne:

• Neutralizm - to typ obojętnego pod względem współżycia jednej populacji

Stosunki dodatnie (nieantagonistyczne):

• Komensalizm- jedna populacja odnosi korzyści a druga nic z tego nie ma np. rekin -ryba

• Protokooperacja - dwa gatunki odnoszą korzyści ze swojej obecności, ale mnie są od siebie zależne.

• Mutualizm- jeden gatunek nie jest zdolny do życia bez drugiego np. glony i workowce

Typy interakcji wewnątrz gatunkowych:

Niekorzystne:

• Konkurencja o przewodnictwo w stadzie

• Walka o pokarm i wódę

• Walka o samice i terytorium

Korzyści:

• Młodsze osobniki pomagają starszym

• Stadne zdobywanie pożywienia

• Pomoc w trudnych warunkach

Konkurencja prowadzi do osłabienia i wyeliminowania najsłabszego i najmniej dostosowanego osobnika- wygrywa silniejszy.

EKOLOGIA EKOSYSTEMOW

Ekosystem- to biocenoza wraz z abiotycznym środowiskiem, zachodzi w nim obieg i przepływ energii.

BIOCENOZA + BIOTOP= EKOSYSTEM

Ożywiona część nieożywiona część

Biotyczne elementy abiotyczne elementy

Środowiska środowiska

Producenci konsumenci reducenci

Producenci- rośliny zielone

Konsumenci rzędu - rośliny odżywiające się pokarmem roślinnym (ślimak, myszy)

II rzędu -organizmy odżywiające się kosztem organizmów roślinożernych,

drapieżniki, pasożyty, zwierzęta jaszczurka)

III rzędu - organizmy odżywiające się mięsożernymi konsumentami II rzędu (człowiek)

Reducenci (restruenci)- rozkładają szczątki obumarłych roślin i zwierząt - bakterie, grzyby, drobne zwierzęta bezkręgowe.

KRAZENIE MATERI W LESIE TO UKLAD ZAMKNIETY A ENERIE KRAZY W UKLADZIE OTWARTYM.

Gospodarka energia w ekosystemie

Energia słoneczna (fotosynteza) biomasa 100% konsument Irz 10%

Konsumenci I rz. 1% konsumenci IIIrz 0.1%

WYKLAD III

Choroba lunetowa- ograniczone pole widzenia człowieka po zażyciu alkoholu.

GOSPODARKA ENERGIĄ

Energia się spala.

Zależności pokarmowe oraz przepływ energii przedstawia się za pomocą piramid pokarmowych zwanych piramidami energii. Kształt piramidy odzwierciedla zmniejszenie się zasobów energii na poszczególnych poziomach troficznych. Podstawę piramidy stanowią związki organiczne wytworzone przez producentów. Kolejne poziomy ilustrują energie skumulowana w organizmie konsumentów oraz jej rozproszenie. Zaledwie 10%- 20% energii drugiego poziomu wykorzystywane jest przez następny niższy poziom.

Sukcesja- jeden ekosystem przechodzi w drugi.

Mechanizm ekosystemu polega na tym, iż organizmy swoimi procesami życiowymi przekształcają środowisko, czyniąc je mniej przydatne dla siebie a bardziej przydatne dla jakiś innych organizmów.

SUKCESKA= NASTEPSTWO

SUKCESJA- rozwój „osobniczy” ekosystemów.

Rodzaje sukcesji:

• Pierwotna- dotyczy terenów nie zmienionych przez działalność organizmów żywych, a wiec terenów nie korzystnych dla życie np. skały pustynie, wydry, jest bardzo powolna ok. 1000 lat na powstanie pierwszej biocenozy.

• Wtórna- jest wiele szybsza 50- 200 lat, zachodzi na obszarach wcześniej zajętych przez inna biocenozę, np. łąki, trawy.

Rola sukcesji pierwotnej:

• Jest bardzo ważna, dzięki niej na terenie pozbawionym dotychczas form życia, powstaje zespól organizmów

• Z czasem pod wpływem ich działalności życiowej zespól przekształca się w nowy zespól organizmów.

Znacznie sukcesji w przyrodzie i gospodarce człowieka:

• Przekształcenie obszarów abiotycznych w środowiska życia - zasiedlanie przez organizmy pionierskie

• W wyniku sukcesji tworzą się ekosystemy

• Tworzenie gleb na terenach dotychczas jej pozbawionych

• Przekształcenie krajobrazu

• Zmiany biocenoz np. wodnej w lądową.

Typy ekosystemów:

• Lądowe - pustynie, stepy, sawanny, laki, lasy, torfowiska, tundra,

• Wodne- stawy, jeziora, rzeki, rafy koralowe, głębiny mórz, wody otwarte

• Naturalne- powstałe bez udziału człowieka: laki, lasy, morza, rzeki, torfowiska,

• Sztuczne - sad, pole uprawne, pastwiska, staw hodowlany, akwarium,

• Małe- pień drzewa, mikroekosystem

• średnie - mezoekosytem - las, pole

• Duże - makroekosytem - ocean, pustynie.

Ekologowie potrzebni czy nie?

Stan przyrody i środowiska naturalnego zależy od postępowania społecznego, to zaś - w znacznej mierze - od ich gwarancji.

Dla przeżycie i naszego środowiska potrzebne jest dobre prawo, system odpowiednich nakazów i zakazów.

Ekologie dla nas:

DOM

• Papier z makulatury

• Proszki do prania bez fosforanów

• Unikanie artykułów jednorazowego użytku

• Osobne pojemniki na makulaturę, szkło, metal.

OGROD

• Kompostowanie wszystkie odpadki organiczne

• Unikać palenia resztek

• Nie używać nawozów

W MIESCIE

• Sadzenie drzewek

• Szanować przyrodę

CZLOWIEK A SRODOWISKO- ELEMENTY NATURALNE I ANTROPOLOGICZNE

Środowisko- całość elementów materialnych, energii, zjawisk, od których zależy istnienie życia organizmów.

Środowisko człowieka- jest układem naturalnych stosunków przyrodniczych oraz wytworzone przez człowieka stosunków społecznych i kulturowych.

Środowisko człowieka

Naturalne sztuczne

Społeczne

Ożywione nieożywione kulturowe

(biotyczne) (abiotyczne)

• człowiek - klimat

• rośliny - właściwości powierzchni ziemi

• Zwierzęta - właściwości gleby

środowisko przyrodnicze - cechuje się zróżnicowaniem będącym efektem występowania odmiennych cech komponentów w rożnych miejscach kuli ziemskiej.

• las

• pustynie

• polarne

• górskie rolnicze miejskie

Środowisko naturalne człowieka - przestrzennie ograniczone terytorium, w którym człowiek pozostaje we współzależności, które to terytorium człowiek wykorzystuje, poddaje swoim wpływom i przystosowuje.

Środowisko człowieka - to środowisko naturalne, czyli stworzone przez przyrodę i elementy antropogeniczne ukształtowane przez człowieka.

Elementy naturalne:

• rzeźba terenu i gleby,

• woda

• powietrze atmosferyczne

• klimat

• świat zwierzęcy

• roślinność lasów i łąk

Elementy antropogeniczne:

• budynki i budowle

• zmiany w układzie wód i powietrza

• nowo wyprodukowane związki chemiczne

Środowisko mieszkalne - przedstawia się na `świecie w sposób zróżnicowany, w zależności od warunków środowiskowych, stanu wiedzy, kultury i tradycji. Istotnym elementem naszego życia są tradycje i zwyczaje, które wyróżniają jedna kulturę od drugiej.

Elementem środowiska mieszkalnego jest mieszkanie, ponieważ:

• przebywamy w nim w otoczeniu rodziny

• miejsce do spania i pracy

• Odwiedziny przyjaciół

• znajdujemy w nim pomoc i opiekę w czasie choroby

• oraz życzliwość i pocieszenie.

Na życie człowieka maja wpływ:

Czynniki abiotyczne:

• temperatura, ciśnienie, światło, wilgotność, prądy, promieniowanie

Czynniki biotyczne:

• elementy ożywionego środowiska naturalnego ( człowiek, rośliny, zwierzęta).

Temperatura- ma bardzo istotny wpływ na organizm człowieka i organizmy roślinne:

1. Ciepłolubne

2. Zimnolubne.

Gwałtowne zmiany czynników środowiskowych wpływają negatywnie na organizmy żywe w tym na ludzi. Mogą powodować rożnego rodzaju szoki związane z nagła zmiana danego czynnika.

Dobre samopoczucie towarzyszy nam w zakresie tolerancji na dany czynnik - potrzeba jest optimum temperatury, ciśnienia i wilgoci.

Powietrze:

Dobre: Źle

• bogate w tlen - mniej tlenu

• dostatecznie wilgotne - wiele pyłów i sadzy

• wolne od pyłów - szkodliwe i trujące gazy

• wolne od składników trujących

Ciśnienie: wiatry, prądy morskie.

Wiatr: wywołuje negatywne i pozytywne skutki

• Informuje zwierzęta o zbliżającym się niebezpieczeństwie

• Wykorzystywany do produkcji energii

• Czynnik niszczący

• Wpływa na zapylenie kwiatów

Światło: niezbędna energia do życia organizmów.

Prądy morskie: wpływ na zasolenie i przezroczystość.

Środowisko życia współczesnego człowieka, jest środowiskiem mieszkalnym, są to warunki niezbędne do życia i rozwoju człowieka:

1. poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji

2. Poczucie niezależności

3. Kontakty z innymi ludźmi na zasadach sąsiedzkich

4. Bezpośredni kontakt ze środowiskiem przyrodniczym

5. Higiena.

Środowisko kulturowe - dobra kultury kulturowej, urządzenia, komunikacyjnej, duchowej np. normy społeczne i zasady postępowania, wierzenia religijne, obyczaje i zwyczaje, urządzenia służące do zaspokajania potrzeb kulturowych i innych, które stanowią dyspozycje psychiczne jednostki i stanowią podstawę do celowego jej wychowania.

Środowisko społeczne - to względnie trwały układ jednostek, grup społecznych i innych zbiorowości ludzkich oddziaływujących na rozwój „ zachowanie się” i aktywność człowieka. Szczególne znacznie dla funkcjonowania jednostek maja takie składniki środowiska społecznego jak:

• Rozmieszczenie zbiorowości decydujące o częstotliwości i różnorodności kontaktów miedzy ludzkich

• Poziom wykształcenia jednostek i grup najsilniej powiązanych z osobnikiem

• Pozycja społeczna jednostek i grup, które maja wpływ na ekologiczny i kulturowy poziom życia jednostki.

Istotnym elementem środowiska człowieka jest:

ŚRODOWISKO PRACY - które możemy określić jako ogol warunków i zespól czynników wykorzystywane przez niego określonego rodzaju pracy lub zawodu.

Na środowisko pracy wpływają takie czynniki produkcyjne jak:

• Hałas

• Obecność substancji toksycznych

• Promieniotwórczość

• Pozycja ciała

• Wibracje

To, w jaki sposób zachowujemy się w stosunku do innych ludzi zależy od naszego najbliższego otoczenia, sposobu wychowania oraz uwarunkowań kulturowych i politycznych.

TEORIA EWOLUCJI

Główne założenia teorii ewolucji można wyrazić następująco:

Organizmy żywe produkują znacznie więcej potomstwa.

To jak zachowuje się człowiek w stosunku do innych ludzi zależy od naszego otoczenia, środowiska, kultu ty i uwarunkowań politycznych.

Człowiek pod wpływem lat ewolucji zmienia się, zmienia się nasz poziom wiedzy o środowisku oraz zwiększają się nasze wymagania cywilizacyjne. W miara upływu czasu wraz z przyrostem liczby ludności potrzeby ludzi stawały się większe, co wywoływało kolejne zmiany w ekosystemie.

Zmiany w ekosystemie spowodowane działalnością człowieka:

• nowy typ środowiska zurbanizowanego i uprzemysłowionego

• ludzie nie potrafią już zrezygnować z dobrodziejstw cywilizacyjnych a środowisko jest coraz bardziej osłabione i nasycone toksycznymi substancjami

• niszczenie przyrody = rozwój przemysłu = wielkie zmiany

Najbardziej niebezpieczny dla środowiska jest człowiek ze względu na swoje potrzeby, które są natury biologicznej, ekonomicznej np. poprawa warunków bytowych, a także potrzeby społeczne i intelektualne( dążenie do awansu)

EFEKT CIEPLARNIANY

• przyczyna powstawania efektu cieplarnianego są gromadzące się w atmosferze gazów, ( CO2, CH4) powoduje to globalne ocieplenie klimatu

• bardzo duży problem środowiska

• badanie obecności, CO2 w bąblach powietrznych uwięzionych w Grenlandii sprzed 15tyś lat pozostały znacznie zwiększone zawartości, CO2 w atmosferze.

• Od początku XVII stulecia przybyło w atmosferze ok. 150 miliardów węgla

SKUTKI OCIEPLENIA KLIMATU

• stopienie pokrywy lodowej Antarktyda - podniesienie poziomu mórz na świecie

• dotkliwe susze i inwazje owadów

• zaburzenie klimatu mogą spowodować, iż uprawy nie będą dawały plonów w spodziewanym okresie

DZIURA OZONOWA

• działalność człowieka i rozwój przemysłu wiąże się ściśle z wydalaniem do atmosfery związków reagujących z ozonem, np. freon. Chlorek metylu ( Cl₄, CH₃Br, NxOy)

• gazy te powodują ubytek ozonu a tym samym zwiększają natężenie promieniowania UV- śmierć organizmów żywych

• zachorowania na raka skóry, choroby oczu.

Smog- to szczególnie niebezpieczne zanieczyszczenia powietrza powstające w wyniku połączenia się mgły lub pary wodnej z dymem.

Wyróżniamy:

• smog fotochemiczny - atakuje głównie drogi oddechowe i zmniejszający odporność na choroby

• smog siarkowy - atakuje drogi oddechowe i układ krążenia

Wiele czynników ma związek z urbanizacją, czyli z procesem rozwoju miast i zwiększeniem się ich liczby:

• przenoszenie się ludności wiejskiej do miast

• przestrzenny rozwój miast

• wzrost ludności zatrudnionej poza rolnictwem

• zmiana stylu życia z wiejskiej na miejska

Skutki zanieczyszczeń środowiska:

1. utrata wygód i przyjemności życia

• zmniejszenie witalności

• 
  przykre wonie

• pogorszenie estetyki krajobrazu

• ograniczenie korzystania z dóbr przyrody

1. szkody na zdrowiu

• 
  pogorszenie samopoczucia ZMNIEJSZENIE

• powodowanie stanów zapalnych WARTOŚCI

• 
  powodowania chorób ŚRODOWISKA

• skrócenie życia

1. 
   szkody genetyczne

• występowanie mutacji

• zmniejszenie rozrodczości

1. zagrożenie życia na ziemi

• eliminacja niektórych form życia

• ograniczenia możliwości rozwoju niektórych gatunków

Zmniejszenie wartości środowiska:

• Zmniejszenie ilości terenów przydatnego do określonych celów

• Pogorszenie jakości poszczególnych elementów środowiska

• Ograniczenie możliwości użytkowania poszczególnych fragmentów terenu



Akumulacje tlenków azotu Zmiany chemiczne w atmosferze kwaśne



deszcze zakwaszenie wód i gleb śródlądowych obumieranie lasów

Życie nie ziemi w przyszłości:

1. Duże przeludnienie

2. Mieszkanie w środowiskach do tej pory przez nas nie dostępnych, podwodne miasta, stacje kosmiczne

3. Kolonizacja najbardziej przystępnych planet

CHOROBY CYWILIZACYJNE.XX w.

Wiele chorób ogranicza szanse życia, nauka się rozwinęła, to wiek industrializacji i urbanizacji oraz dynamicznego przyrostu ludności świata. XX wiek to czas wyniszczających wojen.

Dużo nowych chorób powodowane jest przez wzmożone tempo życia, zagrożenia i sytuacji stresowych, człowiek ma utrudniona adaptacje do zmieniających się warunków.

Choroba

Zdrowie- stan pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i socjalnego, budowa i czynności tkanek są prawidłowe i zapewniają równowagą. Zaburzenia równowagi zdrowotnej organizmów żywych ( rośliny, zwierzęta).

Życie w zmiennych warunkach, których nie mogą sprostać mechanizmy przystosowawcze, stanowią sumą rezerw biologicznych naszego ustroju.



CHOROBY




ZAWODOWE CYWILIZACYJNE SPOŁECZNE

Przyczyny chorób społecznych:

• Zmieniający się stosunek człowiek do przyrody w różnym etapie jego rozwoju cywilizacyjnego

• Współczesny postęp cywilizacyjny

• Zwiększające się zanieczyszczenia i degradacja środowiska naturalnego spowodowana działalnością człowieka

• Zmiany demograficzne

1. Przyrost ludności

2. Wydłużenie okresy trwania życia

• Starzenie się społeczeństw rozwiniętych

• Zmniejszenie przyrostu naturalnego w krajach europejskich i Ameryce Północnej w ciągu ostatnich lat

• Znaczy przyrost naturalny w Afryce, Azji i w Ameryce Łacińskiej w ostatnich latach

• Migracje ludności do państw bardziej rozwiniętych w szczególności do miast

• Zmiana styli życia współczesnego człowieka

1. Wprowadzenie i kultywowanie błędnych nawyków żywieniowych

2. Siedzący tryb życia

3. Ograniczenie ruch i wysiłku

4. Nadużywanie używek - alkohol, papierosy, narkotyki

Przyczyny chorób cywilizacyjnych:

• nieprawidłowe warunki pracy

• niesłuszna aprobata niezdrowych zachowań:

1. palenie tytoniu

2. picie alkoholu

3. narkotyki

4. swoboda seksualna ( niestosowanie prezerwatyw)

Choroby zawodowe:

To schorzenia powstałe w wyniku wykonywanie określonej pracy lub z powodu warunków, w jakich są ja wykonuje.

Rozpoznanie:

1. Choroba musi być zarejestrowana w wykazie chorób zawodowych.

2. Należy obiektywnie stwierdzić ze choroba została spowodowana przez warunki pracy.

Czynniki wywołujące choroby zawodowe:

• nieodpowiednie przymusowa pozycje ciała

• nadmierne obciążenie części kości, grup mięsni

• nieodpowiednie urządzenia pracy

• nadmierna eksploatacja narządu mowy, wzroku, słuchu

• ciężkie warunki klimatyczne: zapylenie, nad- i podciśnienie atmosferyczne,

temperatura, wibracje, hałas.

• Kontakt z truciznami, promieniowanie jonizujące, odczynniki chemiczne

• Praca zmianowa, większa wydajność pracy

• Stres

Najczęstsze choroby zawodowe:

1. Choroby narządu słuchu

2. Choroby narządu wzroku

3. Choroby narządu głosu

4. Pylica płuc

5. żylaki

6. Nerwice

7. Rozedma płuc

8. Zespół wibracyjny

9. Płaskostopie

10. Choroby trawienne

W ostatnich latach jest spadkowa tendencja w zapędliwości na choroby zawodowe o 18.2%.

STRES

• to reakcja organizmu na tzw. Trudne sytuacje, jest to stan, który wywołuje wewnętrzny alarm i niepokój, budzi sprzeciw i meczy, powodując dolegliwości psychosomatyczne.




Skutki działanie stresu:

Pozytywne:

• stanowi mechanizm napędowy

• pobudza do działania

• pomaga w realizacji celów, dążenie do sukcesów

Negatywne:

• nerwice np. stany depresyjne

• obniżenie efektywności pracy umysłowej

• rozdrażnienie emocjonalne

• uczucie apatii i nudy

• brak poczucie sensu właściwych działań, a nawet sensu życia

• wypalenie zawodowe

• zaburzenie pracy serca i naczyń krwionośnych ( nerwice serca i naczyń)

• zaburzenie w pracy układu pokarmowego ( nerwice żołądka i jelit)

Obławy ostrego stresu:

• nadmierne pobudzenie emocjonalne

• wzrost ciśnienie krwi, wzrost stężenia cukru we krwi

• przyspieszenie akcji serca i oddechu

• suchość w ustach oraz „ gęsia skórka”

Wypadki przy pracy - przyczyny:

• nieprawidłowa organizacja pracy

• wadliwe urządzenia

• nie przestrzeganie zasad BHP

• napięcie fizyczne i psychiczne towarzyszące w pracy

• niska sprawność motoryczne pracowników ( alkohol)

• wrodzona podatność na wypadki.

Nadumieralnośc mężczyzn w wieku produkcyjnym.

Prawdopodobieństwo zgonu mężczyzny w wieku 20- 64lata jest 3 razy większa niż w tej samej grupie u kobiet. Nadumieralność mężczyzn w wieku 45 lat wzrosła 70%

Powody:

- praca mężczyzn w ciężkich warunkach

- większa wydajności męskiej pracy

- predyspozycje genetyczne na niektóre choroby.

Ochrona zdrowia w miejscu pracy - zakład powinien:

• Przygotować odpowiednie warunki pracy: urządzenia, oświetlenie

• Otaczać pracowników opieka lekarską

• Organizować szkolenia w zakresie BHP

• Odpowiednia wentylacje pomieszczeń

• Zapobiegać nadmiernemu natężeniu hałasu

• Zabezpieczać przed nieszczęśliwymi wypadkami

• Stworzyć możliwości przerw i odpoczynku ( wczasy, senatora)

Choroby społeczne- SA to schorzenia występujące masowo, obniżają wartość biologiczna społeczeństwa i pogarszają sytuacje ekonomiczną.

Choroby te wywołują różne czynniki, a mechanizmy ich powstawania są rozmaite. Początek choroby może być nagły lub powolny, przebieg gwałtowny lub długotrwały.

Choroby społeczne:

• Choroby układy krążenia i serca

• // nowotworowe

• // przenoszone droga płciowa ( AIDS)

• // psychiczne

• Próchnica zębów

• Cukrzyca

• Choroby o podłożu genetycznym

• Otyłość

• Choroby płuc

• Alergie

Choroby układu krążenia i serca:

• Choroba wieńcowa

• Dusznica bolesna

• Zakrzepica

• Zawał mięśnia sercowego

• Wady wrodzone

• Zapalenie mięśnia sercowego

• Kardiomiopatia

• Miażdżyca

• Nadciśnienie tętnicze

Podwyższone ciśnienie:

- stres hałas nieprawidłowe żywienie ( sól), alkohol, palenie tytoniu, podwyższony poziom adrenaliny.

Choroby przenoszone droga płciową:

- kiła, HIV, AIDS, świerzb

Alergie skórne:

- wysypka, zaczerwienienie

Alergie oczne, uszne, nosowe:

- kichanie, astma, zaczerwienienie oka

Alergie pokarmowe:

- biegunki, wymioty, mdłości.

Wstrząs anafilaktyczny- bardzo niebezpieczny stan, zagrażający życiu - objawia się obrzękiem dróg oddechowych.

Choroby cywilizacyjne - przyczyny:

1. Industrializacja

2. Mechanizacja

3. Urbanizacja

4. Motoryzacja

5. Chemizacja

Choroby:

• Wypadki

• Zatrucia

• Choroby wibracyjne

• Choroby wywołane przez promieniowanie jonizujące i nadmierny hałas

• Choroby wywołane przez nadmierne skażenie środowiska

Źródła promieniowania:

- górnictwo i przeróbka uranu

- materiały budowlane

ZATRUCIE






Przypadkowe zamierzone rozmyślne

Grupy szczególnego ryzyka:

• Pracownicy hut i koksowni

• Kominiarze

• Pracownicy przemysłu chemicznego

• Szlifierz szkła

• Pracownicy pracujący przy produkcji metali i drewna

Zwalczenie chorób współczesnych:

• Naturalne mechanizmy obronne

• Mechanizmy społeczne

• Rola ochrony zdrowia:

- zapobieganie

- wczesna diagnostyka

- prawidłowe leczenie

• przyszła rola nauki

- Żywność GMO

- nowe leki

- zagospodarowanie nieużytków rolnych

URBANIZACJA I JEJ WPŁYW NA CZŁOWIEKA

Środowisko

• Człowiek jest wyjątkowym gatunkiem żyjącym w przyrodzie

• Jedyna istota żyjącą kulturowo i odznaczającą się zdolnością do tworzenia kultury

• Najwyższy rozwój psychiki i życia społecznego

• Umie wytworzyć narzędzia i posługiwać się nimi

• Potrafi stworzyć sztuczne środowisko, tzn. środowisko kulturowe

Środowisko kulturowe:

- materialne - architektura

- niematerialne

Przyrost ludności:

- demografia - nauka zajmująca się:

- stanem liczby ludności

- przyrostem naturalnym

- struktura wieku i płci

- migracja

- struktura zawodowa, narodowości i wyznania

Przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia:

1. Klimat

2. Woda

3. Ukształtowanie terenu

4. Czynniki ekologiczne

Urbanizacja:






Procesy urbanizacyjne

Urb. Formalna Urb. Ekonomiczna Urb.Demograficzna

Urb. Przestrzenna

Urb. Społeczna

Aglomeracja monocentryczna - posiada jeden obszar centralny, o dominującej koncentracji ludności i funkcji społeczno- gospodarczej oraz niejednokrotnie kilka pierścieni zewnętrznych, wyrażanie podporządkowanych centrum.

Konurbacja - tworzy zespół równorzędnych pod względem pełnionych funkcji społeczno - gospodarczych miast. Np. Gdańsk, Gdynia, Sopot.

Megalopolis - zespół miejski, wielki obszar zurbanizowany powstający w wyniku łączenia się szeregu aglomeracji lub konurbacji.

Strefy podmiejskie - charakter wiejsko- miejski, na ich obszarach przeplatają się tradycyjne formy, użytkowanie ziemi typowo wiejskie.

Urbanizacja - zespół przemian ekonomicznych, społecznych, kulturowych przestrzennych, który doprowadził do ogromnego rozwoju miast i obszarów stref podmiejskich, podmiejskich także wzrostu liczby ludności miejskiej świata, kraju czy danego regionu.

Wskaźnik urbanizacji - % udział ludności miejskiej w stosunku do ogółu ludności kraju.

Procesy urbanizacyjne krajów średnio i słabo rozwiniętych:

- kraje, w których urbanizacja następuje powoli -> Etiopia 13%

- kraje o urbanizacji pozornej -> Argentyna i Urugwaj 86% Meksyk 77%

Wysoki wskaźnik urbanizacji tych krajów wskazuje na brak miejsc pracy, ludność zwiększa się całorocznie o 20%.

- kraje o handlowej urbanizacji - Chiny 28%, Egipt 44%.

Pozytywne skutki urbanizacji:

• Rozwój funkcji usługowych

• Rozwój turystyki

• /// funkcji kulturotwórczych

• /// instytucji handlowej - wzrasta sieć sklepów, hurtowni, banków, giełd - to przyciąga ludzi i kapitał

• rozwój służby zdrowie - nowe placówki

• /// edukacji

• /// transportu

• Wzrasta produkcja i zużycie energii elektrycznej

Wraz z rozwojem cywilizacji pojawiły się negatywne skutki:

Degradacja środowiska - ludzie nie potrafią już rezygnować z dobrodziejstw cywilizacyjnych, cywilizacyjnych środowisko jest bardziej osłabione i nasycone toksycznymi wytworami.

Negatywne skutki:

• Zanieczyszczone powietrze: SO2, CO, NO

• Zanieczyszczone wody - 60% ścieków oczyszcza się

Największe zagrożenia płyną od woj.: górnośląskie, warszawskie, łódzkie, krakowskie, bydgosko - toruńskie.

• Deficyt wody - znany w USA, Chinach, Indii, Hiszpanii

• Wzrost ilości odpadów - na 1 osobę - 8% odpadów, 92 % z przemysłu

Na jednego człowieka na rok:

80kg - odpadów organicznych

47 kg - papieru

20 kg - szkła

9 kg - metalu

∑ = 2 m³ śmieci

Zapobieganie narastania ilości odpadów - recykling - wykorzystanie odpadów lub zużytych elementów.

• Trudności komunikacyjne

• Nadmierny hałas: fabryki, ruch uliczny, roboty drogowe, budownictwo, urządzenia stosowane w gospodarstwie domowych ( radio, TV)

• Bezdomność - kryzysowy stan egzystencji ( 30 - 300 tyś osób)

• Bezrobocie

• Powstawanie subkultur

• Zmniejszenie terenów zielonych i leśnych - karczowanie lasów, degradacja środowiska

• Niekorzystny wpływ rozwoju przemysłu na zdrowie człowieka

Choroby układu krążenia

// układu oddechowego

// skóry

// narządu słuchu i wzroku

Alergie i uczulenia

• Problem wyżywienia ludności

Głód - jest to stan fizjologiczny organizmu człowieka wywołany pozbawieniem do pokarmu:

1. Głód jakościowy - brak lub niedobór

2. Głód ilościowy

3. Głód utajony - niedostateczna ilość białka





Brak energii niezbędnej niski poziom rolnictwa

do podniesienia poziomu rolnictwa




Niedożywianie ludności

Ilość populacji żywej zależy od czynników tj.:

- klimatycznych

- ekonomicznych

Czynniki ekonomiczne - główne problemy krajów słabo rozwiniętych to:

• Niedostateczny wzrost gospodarczy

• Stagnacja lub względne cofanie się gospodarki

• Niski stopień przyswajania i innowacji technologicznych ( wzrost kwalifikacji rolników, zmiany struktury społecznej, preferencyjna polityka państwa)

OCHRONA ATMOSFERY

Kiedy i jak powstała atmosfera?

Ziemie otacza powłoka gazowa, której gęstość maleje wraz z rosnącą odległością od ziemi - to jest atmosfera. Jest potrzebna do oddychania - od niej zależy całe życie.

Atmosfera utrzymuje temperaturę w równowadze

Poprzedzenie paraatmosfery - nie zawierała wolnego tlenu, ok. 2.5 mld lat temu w morzach rozwinęły się organizmy.

Przez wiele milionów lat skały zawierały Fe, który wiązał uwolniony tlen, stopniowo ilość tlenu wzrastała. Następstwem uwolnienia tlenu było wytworzenia warstwy ochronnej przed promieniami UV.

Powietrze:

N - 78,1%

O - 20,9%

Argon - 0,9 %

CO₂ - 0,03%

Neon - 0,002 %

Para wodna 0 - 4%

Struktura atmosfery:

Troposfera - do 10km od powierzchni ziemi. (stanowi 80% masy powietrza)

Naturalna warstwa ozonu - 20 - 30 km

Stratosfera - 10- 110 km

Mezosfera - 50- 70 km ( 90˚C)

Jonosfera - 80 km





Zanieczyszczenia zmieniają naturalny skład powietrza. SA szkodliwe dla zdrowia ludzi, zwierząt, roślin, niekorzystnie wpływają na glebę i woda. Do zanieczyszczeń powietrza zalicza się tez składniki będące jego naturalnym składem.

Źródła zanieczyszczeń:

NATURALNE:

1. Wybuchy wulkanów

2. Produkty wietrzenia, erozji gleb i skał

3. Pyły kosmiczne

4. Procesy rozkładu materii organicznej

5. Wytwarzanie pyłków przez rośliny zielone

6. Pożary

7. Gazy z gejzerów

8. Parowanie mórz i oceanów

9. Gazy z terenów bagnistych

SZTUCZNE ( antropogeniczne):

1. Kurz

2. Pyły

3. Gazy

4. produkty spalania paliw kopalnianych

5. Domieszki radioaktywne

6. Inne produkty procesów technologicznych

ZANIECZYSZCZENIA





Pierwotne Wtórne

- bezpośrednie - przetworzone

Zanieczyszczenia pierwotne- odpady natury chemicznej, zanieczyszczają wodę, glebę, zwierzęta, człowiek. Powodują korozje metali i erozję budowli: CO, CO₂, NxOy, CxHy, SO₂, NH, pyły.

Zanieczyszczenia wtórne - przekraczają stężenie progowe i pod wpływem promieniowanie UV tworzą tzw. Wtórne zanieczyszczenia. Są to: wolne rodniki, azotyny, nadtlenoacyle, smogi.

Główne źródła zanieczyszczeń do atmosfery:

• Punktowe np. kominy

• Powierzchniowe (rozproszone) np. pożar lasów

• Liniowe np. komunikacyjne - wzdłuż autostrad

Klasyfikacja:

- oparta na biologicznym oddziaływaniu na organizm

* drażniące

* narkotyczne

* duszące

- ze względu na ich postać

* pyły

* gazy

* ciecze

* ciała stałe

Klasy zanieczyszczeń:

1. Gazy i pary związki chemiczne, CO, SO, NO, fluor, ozon, amoniak,

2. Drobne kropelki cieczy- kropelki zasad i kwasów

3. Drobne ciała stałe- popioły

4. Mikroorganizmy

Zanieczyszczenia akustyczne- hałas, duże miasta 65- 75 dB

Polityka ekologiczna państwa - zakłada ze do 2002r dla wszystkich miast powyżej 250 tyś mieszkańców zostaną sporządzone mapy akustyczne.



Zanieczyszczenia:







Pyły NH₃ SO₂ CO i CO₂ NxOy CxHy

POWODUJĄ:

- u ludzi

• choroby układu oddechowego

• zaburzenia centralnego układu nerwowego - bezsenność

• zaburzenie w układzie krążenia

• reakcje alergiczne ustroju

- w gospodarce

• zanieczyszczenia wód

• straty surowców

• wzrost kosztów leczenia

- w rolnictwie

• zakwaszenie gleb

• straty plonów

- w lasach

• uszkodzenie drzew

• negatywny wpływ na zwierzęta

W klimacie:

- efekt cieplarniany

- dziura ozonowa

- kwaśne deszcze

NH₃

- światowa emisja amoniaku to ok. 62 Mt rocznie

źródła:

- przemysł

- gospodarka komunalna

- rolnictwo

Amoniak:

- toksyny

- atakuje błony śluzowe

- atakuje oczy

- „ nadgryza”miedz

SO₂

Źródło:

- spalanie węgla, ropy naftowej, paliw - nafta, benzyna, gaz

- związki mineralne

W USA emisja wynosi - 20 tyś ton roczne

Źródła zanieczyszczeń:

- Transport 3%

- rafinacja i przemysł 20%

- gospodarstwa domowe 14%

- energia 63%

SO2 działa szkodliwie na materiały, zakwasza wodę.

W Polsce funkcjonuje II protokół siarkowy w ramach konwekcji w sprawie zanieczyszczeń:

• restrukturyzacji przemysłu

• lepsze gospodarowanie energią

• poprawa jakości spalanego węgla

• wzrost cen węgla

• instalacje do odsiarczania spalin

CO

Powstaje w wyniku nie całkowitego spalania paliw, gazu ziemnego, oleju opałowego, dym tytoniowy

Powoduje uszkodzenie ośrodkowego układu oddechowego oraz zmiany w czynnościach płuc

60% CO w powietrzu jest śmiertelne

NxOy

Powstaje w wyniku wysokotemperaturowego spalania paliw.

Źródła-

Przemysł 10%

Energetyka 35%

Transport 50%

Gospodarstwa domowe 5%

Pirotechnika

CxHy

Rozpuszczalniki, pestycydy, procesy zagospodarowania węgla, palenie papierosów

Węglowodany z tlenkami azotu tworzą wtórne zanieczyszczenia powietrza, bardzo toksyczne, SA przyczyna powstawania smogów.

Pyły

Grupa zanieczyszczeń pierwotnych.

Zawierają: metale ciężkie, Pb, Zn, Cd.

Pyły hutnicze SA bardziej niebezpieczne niż z cementowni, bo zawierają 500 razy więcej Pb i 100 razy więcej Zn.

Zawartość w wolnym powietrzu 0 - 0,2 mg/m³

Dopuszczalne stężenie na terenie całego kraju z wyjątkiem terenów z zakładami przemysłowymi 120µg/m³, uzdrowiska 60µg/ m³

Podział:

- pyły grube- powyżej 10µm

- pyły drobne - 1-10µm

- pyły najdrobniejsze - poniżej 1µm

Podział pyłów ze względu na pochodzenie:

- naturalne - 0kosmiczne, kwiatów, wietrzenie skał

- techniczny - fabryki, samochody, piece domowe, huty

- zawieszone- ǿ poniżej 0,1 - 10µm i powietrzu

- opadowe - ǿ od 10µm i większe - pada blisko miejsca emisji

Działanie:

- zwłukniające - pochodzenia mineralnego

- alergizujące- pochodzenie organiczne ( siano, pierze)

- drażniące- z nierozpuszczalnych ciał stałych

- toksyczne - substancje rozpuszczające w płynach ustrojowych

- promieniotwórcze

Skutki działania pyłów:

Wpływ na człowieka

- zmniejsza sprawności układów oddechowych

- pylica płuc, dychawica oskrzelowa, rozedma płuc

Na rośliny

- utrudniony proces fotosyntezy

- ograniczenie produkcji biomasy

Na urządzenia

- szybsze zużycie

- pogorszenie walorów estetycznych

- przyspieszenie korozji

SKUTKI ZANIECZYSZEN POWIETRZA

Biologiczne- wnikają do wnętrza organizmu, przenikanie zanieczyszczeń występujących w powietrzu, zależą one od właściwości chemicznych substancji, wielkości cząsteczek aerozolu, stężenia, czas działania, rozpuszczalności, pogody.

Termiczne- gromadzenie się gazów cieplarnianych cieplarnianych atmosferze.

Ekonomiczne - wywołane procesami korozji, przyspieszenie niszczenia materiałów, straty w rolnictwie i leśnictwie.

Estetyczne

Pierwszy dokument- protokół EMEP w porównaniu z rokiem 1980 spada ilość SO₂ , NO2.

Co można zrobić?

• Opał ze składników odpadowych

• Selekcja odpadów

• Recykling

• Zachęty ekonomiczne

• Składowiska przyjazne środowisku

• Zakaz importu odpadów

• Stworzenie systemu unieszkodliwiania

• Zapobieganie odpadów

• Edukacja ekologiczna

• Modernizacja infrastruktury komunikacyjnej

My możemy:

Oszczędzać paliwo

Ostrożnie stosować rozpuszczalniki

Oszczędzać energie organiczną

Zmniejszyć emisje azotu

Zmniejszyć emisje CO₂

Dziura ozonowa

Ozon jest niszczony przez freony

Źródła freonu:

- urządzenia chłodnicze

- klimatyzatory

- aerozole

- gaśnice starego typu

- w elektronice „cos” do czyszczenia płyty głównej

Skutki zanieczyszczeń ozonem:

- promieniowanie UV, co ma niekorzystny wpływ na człowieka i rośliny

Gazy cieplarniane

Zatrzymują ciepło jest to:metan, freony, NO, CO2

Efekt cieplarniany

- zmiany cyrkulacji atmosfery i wód

- zmiana struktury zużycia energii

- zmiany długości okresu wegetacji i zasięgu uprały roślin

- przesuniecie stref klimatycznych

Kwaśne deszcze

Powodują:

- obumieranie lasów

- śnięcie ryb i jezior

- niszczenie zabytków

- rdzewienie

Smog

Jest to zanieczyszczenie powstające w związku z dużym stężeniem pyłów i toksycznych gazów- motoryzacja

Rodzaje smogów:

• Smog typu Londyński- mgły o silnie kwaśnym odczynie, powodują choroby sercowo- naczyniowe, uszkadzają antybakteryjne obrony.

• Smog typu Los Angeles - smog fotochemiczny, NO₂ pochłania światło słoneczne wraz z innymi zanieczyszczeniami. Występuje w ciepłe słoneczne i upalne dni

• Smog pokojowy- brak świeżego powietrza w pomieszczeniach, powoduje alergie, bóle głowy, powodują go np. nowe meble, wykładziny, papierosy, pleśń, roztocza.

Mogilniki

To prymitywne zakopane w ziemi zbiorniki, bunkry powojenne lub studnie budowane z betonowych kręgów, uszczelnionych masą bitumiczną. Chowano w nich przeterminowane środki ochrony roślin, inne związki niebezpieczne dla środowiska. Większość mogilników zamykane w 1975- 85roku.

Podziemne magazyny różnego rodzaju odpadów chemicznych stanowią od wielu lat bardzo poważny problem ochrony środowiska.

Ocenia się ze w Polsce jest 300- 343 mogilników zawierających ponad 100 tyś różnych substancji chemicznych.

O kolejności likwidowania tych zbiorników było to jak będzie niebezpieczne SA ona dla środowiska:

~ ilości zgromadzonych chemikaliów

~ układ hydrogeologiczny w rejonie mogilników

~ usadowienie i stan techniczny obiektów.

Koszt neutralizacji jednego mogilnik to ok. 30,000 zł.

Z jednego mogilnika można wydobyć 6 ton toksycznych materiałów. Przeważnie SA ona do palarni i tam SA utylizowane w temp 1600˚C.

Składowiska te bardzo często SA nie szczelne i emitują nagromadzające się substancje do środowiska naturalnego, zanieczyszczają glebę, powietrze i woda.

Zagrożenia:

- wybuch zgromadzonych substancji

- zatrucie zwierząt ludzi i roślin

- pożar - w obecności polarnych odpadów rozpuszczalników chemicznych.

Ustawa

Z dnia 29 sierpnia 1997 roku

O zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz o zmianie niektórych ustaw

( Dz.U.97,133,885 Z dnia 29 października 1995r.)

Rzeczpospolita Polska dąży do:

• Racjonalne użytkowanie zasobów nieodnawialnych zastępowanie ich substancjami……

• Zachowanie możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych

• Zachowanie różnorodności biologicznej

• Zapewnienie obywatela bezpieczeństwa ekologicznego

• Ograniczenie uciążliwości dla środowiska przekształcenie granic wyznaczonych jego odporności

RPA kieruje się powyższymi zasadami u uznaje za niezbędne:

- ochronę środowiska przez każdego obywatela oraz rozwijanie świadomości społecznej

Rozporządzenie Ministra Środowiska

Z dnia 22 czerwca 2002 roku

W sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji.

( Dz. U.Nr.87 poz. 7962 2002r.)

Aktywne źródła energii:

Potencjał technologiczny:

- wiatr

- rzeki

- woda- gorące źródła ( geotermalne)

Odnawialne źródła energii:

- biomasy stałe - słońce

- biogaz

- gazy wysypiskowe

90% energii mogą stanowić źródła odnawialne.

Istnieją programy, które promują energie odnawialne- program małej retencji

Energia wiatru:

- wiatraki- warunki idealne SA nad morzem- 4- 25 m/s - pęd wiatru ( Dania, Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania)

Sprawność 40- 50 %

1 wiatrak potrafi wyprodukować energie dla 360 gospodarstw domowych na 6-7 dni

Wpływ emisji pośredniej i bezpośredniej na życie i zdrowie ludzi, zwierząt i roślin.

Wyróżniamy emisje:

- pyłów

- gazów

- niską

- komunikacyjną

Emisja zanieczyszczeń to wprowadzenie do atmosfery substancji stałych, ciekłych, gazów. Wielkość to ilość wyemitowanej substancji w jednostce czasu.

Źródła emisji zanieczyszczeń:

• Punktowe np.. kominy

• Liniowe np. szlaki komunikacyjne

• Powierzchniowe np. otwarty zbiornik z lotna substancją

Emisja pyłów - pyły powstające przy spalaniu paliw i procesów technologicznych.

Emisja gazów:

- zanieczyszczenia z energetycznego spalania paliw: SO2, NO2, CO, CO2

- zanieczyszczenia specyficzne

Struktura emisji zanieczyszczeń powietrza:


SO2 - 45,3%


NO2 - 18,0% GAZY STANOWIĄ 89,9%


CO - 33,3 %

INNE 3,4%

PYŁY 10,4%

Struktura emisji zanieczyszczeń pyłowych względem działów gospodarki:

Przemysł 48,2%

Gospodarka komunalna 16,7 %

Energetyka35,1%

Struktura emisji zanieczyszczeń gazowych

Przemysł 55%

Gospodarka komunalna 5,2%

Energetyka 40,2%

Emisja niska- to głównie SO2 i pyły, jest szczególnie uciążliwa w rejonie górskim gdzie istnieją niekorzystne warunki, występuje tam emisja z kotłowni węglowych aglomeracji miejskiej, gospodarstw domowych.

Emisja komunikacyjna - ze spalania paliw: CO, NO, CO2, węglowodory

1355,3 kg/ rok- tyle produkuje obiekt mieszkalny

Zanieczyszczenia powietrza

- pierwotne - które występują w powietrzu w takiej postaci, w jakiej zostały uwolnione do atmosfery

- wtórne - powstają w wyniku przemian zachodzących w atmosferze: fizyczne, chemiczne, biochemiczne, biofizyczne. Zachodzą reakcje miedzy zanieczyszczeniami a składnikami atmosfery oraz

Pyłami uniesionymi wtórnie.

Naturalna źródła zanieczyszczeń powietrza:

- wulkany

- pożary lasów

- bagna - CH4, NH3

Burze piaskowe

Erozja skał i gleb

Tereny zielone - pyłki kwiatów

Wpływ zanieczyszczeń na człowieka:

- dziura ozonowa

- kwaśne deszcze

- SO2, NO, pyły

- Smogi

- Efekt cieplarniany

Wpływ zanieczyszczeń za zdrowie człowieka:

Gazy - SO2 - wpływa negatywnie na drogi oddechowe

CO

- niedotlenienie organizmu

- uszkodzenie układu nerwowego

- śmierć

- zmiany w funkcjonowaniu serca i płuc

- utrata przytomności

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne- powodują choroby oczu, alergie, astmę, pylicę - powstają przy spalaniu paliw.

Wpływ na rośliny i zwierzęta:

- gazy- SO2- śmierć lasów iglastych, tworzą się: kwas siarkowy ( kwaśne deszcze) niszczy życie gleby i wód

NOx - kwaśne deszcze, smog Los Angeles

CO2 - nasila efekt cieplarniany

Węglowodory - gaz propan-butan w butli turystycznej, różne rozpuszczalniki organiczne, benzyna, olej napędowy. Glebo dookoła stacji benzynowej zakażona jest węglowodorami, przez co staje się martwa

Pyły - sięgają od 9 km w górę

- naturalne- pochodzenia organicznego nieorganicznego

- sztuczne

Nie organiczne:

- pyły wulkaniczne, pożary lasów, pyły kosmiczne

Organiczne:

- pyły pochodzenia zwierzęcego i roślinnego

Pyły sztuczne:

- ich emisje towarzyszy nieomal wszystkim procesom technologicznym

- przemysł cementowy

Powyżej 90 % pyłów można usunąć

Pyły - wpływ na rośliny:

- utrudniają asymilacje

- zatykają aparaty szparkowe

Oddziaływanie na człowieka:

- choroby oczu i naskórka

- pylica płuc

- choroby alergiczne

- nowotwory gardła, krtani i płuc

Ograniczeni pyłów:

- filtry wodne, powietrzne, urządzenia odpylające.

Dziura ozonowa:

- rak skóry, zaćma, ślepota, choroby genetyczne

Sposoby zapobiegania zanieczyszczeń powietrza:

- wprowadzenie urządzeń odpylających

- katalizator

- kary dla trucicieli

- hermetyzacja procesu produkcji

Zasoby naturalne:

Środowisko geograficzne:

Jest tworem złożonym i przestrzennie zróżnicowanym.

Człowiek jest elementem złożonym i przestrzennie zróżnicowanym

- przestrzeń geograficzne

- zasoby surowców mineralnych

- zasoby wodne

- zasoby biologiczne

- kompleks glebowo- fizjogeograficzny

Produkcja ekosystemów





pierwotna wtórna

Tempo wytwarzania materii tempo przyswajania materii organicznej

organicznej przez producentów i nagromadzanie energii przez konsumentów





brutto netto

produkcja materii minimalizuje straty

organicznej z nieorganicznej związane z oddychaniem

Zasoby naturalne- SA to składniki przyrody tworzące środki do życia, czynniki procesu decydujące o naszym środowisku.

Zasoby naturalne





Niewyczerpywalne wyczerpywane





Odnawialne nieodnawialne

( węgiel, ropa)

Podział zasobów względem stopnia ruchliwości




Ś



R zasoby

O



D stabilne labilne

O (stan skupienia stały)




W płynne gazowe

I cykl obiegu w tempie

S w zasobie geologicznym cykl obiegu sezonowy, cykl obiegu


K roczny, wieloletni parogodzinny


O dzienny

skały wody, wody mineralne kilkudniowy


A wody morskie sezonowy



B

I Litosfera

O


T Hydrosfera powietrze

Y gazy naturalne

C

Z

N Atmosfera

E






Biosfera

ŚRODOWISKO

Fitosfera zoosfera BIOTYCZNE

( biomasa roślinna) ( biomasa zwierzęca)

obieg cyklu parogodzinny, dzienny, kilkudniowy

Zasoby niewyczerpywalne:

- prądy marskie

- energia słoneczna

- wiatry

Zasoby odnawialne - bo daje potomstwo ( i tez nieodnawialne):

- roślinność

- zwierzęta

- wody powierzchniowe

- gleby

- powietrze atmosferyczne

Zasoby nieodnawialne

- ropa

- gaz

- skały użytkowe

- rudy metali

Siła ludzka to też zasoby naturalne tam gdzie nie ma maszyn.

Ok. 20 % Polski jest zalesiona - 20 tyś gatunków drzew, najwięcej jest sosny i modrzewia 65%. Lasy liściaste stanowią ok. 15.4 % - najwięcej jest dębów brzóz.

Znaczenie lasów dla środowiska:

Las wpływa na:

- temperaturę, wilgotność, klimat

- pochłanianie CO2

- produkcje O2

zdrowotne znaczenie lasów:

- tłumi hałas

- oczyszcza powietrze

- wydziela do atmosfery substancje bakteriobójcze

- zapewnia wypoczynek

Znaczenie gospodarcze lasów:

- meble

- opał

- papier

- budownictwo

Znaczenie na świecie:

opał 54%

budownictwo 17 %

przemysł 14%

papier 15%

Ilość lasów ciągle spada. Polskie lasy są zatruwane przesz 612 zakładów - 805 naszych lasów jest osłabiona - choroby fizjologiczne

Racjonalna gospodarka zasobami

• - oszczędność właściwe pozyskiwanie

• - przetransportowanie

• - przetwarzanie

• - dostarczenie do miejsc wykorzystania

Można to zrobić przez:

• - ograniczenie pozyskiwania do niezbędnego minimum

• - stosowanie metod, które dają minimalne zmiany w środowisku

• - ochrona surowców - specjalizacja

• - zmniejszenie ilości odpadów

• - recykling

• - unikanie długich przewozów i strat w transporcie

• - oszczędność surowców

Kopaliny wydobywane w Polsce:

1. Węgiel kamienny 64 %

2. Skały użytkowe 9%

3. Sól kamienna 8,5%

4. Rudy miedzi 4%

5. Węgiel brunatny 3,5%

6. Wapienie 3%

7. Gliny ceramiczne 3%

8. Siarka 1,5%

9. Kruszywo naturalne 1%

Eksploatacja zasobów naturalnych - powinna przebiegać naturalnie, wszystkie potrzeby ludzie są wystarczające.



ENERGIA

Konwencjonalna niekonwekcjonalna



- węgiel kamienny

- węgiel brunatny

- gaz ziemny odnawialne nieodnawialne

- paliwa rozpuszczalne - energia słoneczna - wodór

- energia wiatru - energia magnetyczna

- energia opadów morskich - ogniwa paliwowe

- energia cieplna oceanów

W Polsce stosuje się energie słoneczna i biomasy.

Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych podziemnych

Utrata 6- 8 % wody u człowiek powoduje jego omdlenia a 20 - 25 % śmierć.

Cykle hydrologiczne

- duży - między kontynentalny

- mały - parowanie opadów

Czynniki kształtujące skład wód:

• topografia zalewni

• procesy fizyczne i chemiczne

• rodzaje organizmów wodnych

• warunki atmosferyczne

• procesy wietrzenia

• budowa geologiczna

wody opadowe:

- powierzchniowe

- podziemne

wody podziemne:

- skład wód opadowych

- zanieczyszczenia powietrza

- skład warstw

Jeziora - I klasa 2%

II klasa 30 %

III klasa 43 %

Poniżej pH = 4,5 wszystko ginie

Światowe zużycie wody:

Rolnictwo 73%

Przemysł 21%

Pitna woda 6%

Struktura zużycia wody:

- WC 33%

- higiena 17 %

- zmywanie, pranie 12 %

- cele spożywcze 3%

- straty 35%

Zanieczyszczenia wód:

ŹRÓDŁA:

- punktowe: z gospodarstw domowych, przemysłowe

- liniowe - wzdłuż kolei

- obszarowe - z dużego obszaru

Na morzu Bałtyckim powstają tzw. pustynie Bentosowe.

Ochrona wód:

- bierna - przepisy

- czynna - oczyszczanie ścieków, monitoring.

Eutrofizacja wód

Dotyczy jezior, morza Bałtyckiego.

Eutrofizacja wód to zakwitanie wód, dostawanie się do wody związków biogennych Fosforu i azotu.

Przyczyna eutrofizacji jest nieprawidłowe nawożenie pól.

Proces eutrofizacji:

- początkowo następuje wzrost populacji roślinnej zielonej - planktonu, który to produkuje O2, ale na powierzchni wody tworzy się warstwa, która nie dopuszcza promieni słonecznych wyniku czego rośliny na dnie wymierają ( brak w wodzie O2 ).

Woda wytwarza H2S. zanik tlenu powoduje śmierć roślin i zwierząt.

Sinice - produkują substancje chemiczne zabijające zwierzęta ( foki) i dla ludzi tez są one szkodliwe.

Konsekwencje eutrofizacji:

- bardzo dobrze rozwijająca się roślinności i zwierzęta ( w początkowej fazie)

- zawity - ścięcia ryb

- obumieranie roślinności

- osady denne wydziela się siarkowodór.

- rozwijają się organizmy beztlenowe

OCHRONA KRAJOBRAZU

Krajobraz - jest to, co widzimy, cześć zewnętrzna ziemi, którą obserwujemy, składa się ona z organizmów ożywionych i nieożywionych. Oblicze powierzchni ziemi lub jej część.







Krajobraz


naturalny kulturowy









ekosystemy naturalne rolniczy przemysłowo - miejski

ekosystem ekosystemy ekosystemy ekosystemy

naturalne rolnicze półnaturalne sztuczne

Krajobraz pierwotny - samoregulacja, człowiek nie ingeruje

Krajobraz naturalny - sam się regeneruje, bez budownictwa

Krajobraz kulturowy - zagospodarowany, naruszenie samoregeneracji

Krajobraz zdewastowany - przemysł, budownictwo.

Podstawowe elementy krajobrazu w Polsce:

• Obszary leśne

• doliny rzeczne i jeziorne

• wybrzeże morza Bałtyckiego

• pasma górskie

• inne

• torfowiska

• łąki i pastwiska

• parki miejskie

• tereny zieleni urzędowej

Ochrona krajobrazu - działalność, która ma chronić naturalne elementy krajobrazu, ochrona przyrody, zabytków kultury.

Formy ochrony:

- tworzenie rezerwatów

- parki narodowe

- parki krajobrazowe

- obszary chronionego krajobrazu

Parki Narodowe- powierzchnia nie mniejsza niż 1000 ha. Decydują o tym względy estetyczne, kulturowe, higieniczne, zdrowotne. W Polsce jest 24 parki Narodowe.

Rezerwaty przyrody - ochrona, obszarów pierwotnych naturalnych, SA rezerwaty ścisłe częściowe.

Parki krajobrazowe - obszar, na którym występują nieprzeciętne walory naturalne, kulturowe, estetyczne i turystyczne.

Obszary chronionego krajobrazu - tereny, na których istnieje samo regeneracja.

Pomnik przyrody - skały, jaskinie, wodospady, drzewa.

PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE I NIEJONIZUJACE

Promieniowanie - rozchodzenie się w przestrzeni:

- cieplne

- światło

- fale elektromagnetyczne

- cząstek

Promieniowanie elektro magnetyczne - obejmuje różne długości fal:

- fale radiowe

- fale promieni podczerwonych

- zakres widzialny

- gamma


Promieniowanie elektromagnetyczne




jonizujące niejonizujace

Promieniowanie jonizujące - obojętne elektrycznie atomy lub cząsteczki, wywołujące zmiany ładunku elektrycznego, czyli jonizację.

Promienie - α, β, γ, rentgenowskie X ( najbardziej niebezpieczne).

Promieniowanie:

α - bardzo niebezpieczne, gdy dostanie się do organizmu, ale już kartka papieru chroni nas przed tymi promieniami

β - powoduje poparzenia skóry, ochrona - blacha, szkło

γ - bardzo groźne- powoduje zmiany w strukturze DNA, martwice skóry - ochrona - z metali ciężkich i ołowiu

X - rentgenowskie - przenikliwe,, wywołujące białaczkę - ochrona - szkło ołowiowe, gruba blacha metalowa z ołowiu

Promieniowanie zależy od odległości i od źródła.

Źródła promieniowania





Naturalne Sztuczne

- kosmiczne - medycyna ( rentgen)

- grunty - opady promieniotwórcze

- naturalne pierwiastki - odpady promieniotwórcze

- budynki - inne

- substancje organiczne

Negatywne skutki promieniowania:

- wynikają z zamierzonej lub niezamierzonej działalności człowieka lub jego bezmyślności.

Zanieczyszczenia środowiska przez odpady radioaktywne:

• Przeprowadzanie próbnych wybuchów jądrowych

• Awarie reaktorów

• Eksploatacja

Promieniowanie dostaje się do pokarmów roślinnych i zwierzęcych i jest konsumowane przez człowieka.

Wpływ promieniowanie na organizm człowieka:

- radioizotopy dostają się do organizmu - układem pokarmowym

- układem oddechowym

- przez skórę

Skutki promieniowana zalezą od:

- dawki

- cech osobniczych ( wrażliwości, płci, wieku, ogólnego stanu organizmu)

- sposobu eksploatacji ( zewnętrzna i wewnętrzna)

Stadia oddziaływania:

- fizyczne- wzbudzenie tkanych, promieniowanie pozostawia dużą ilość energii w tkance, zachodzą procesy chemiczce, które zmieniają właściwości tkanek

- chemiczne - wolne rodniki - dyfundują i dostają się do krwi i są przekazywane po całym ciele

- biologiczne - zmiany kliniczne, zmiana właściwości składników komórki, zmiany nowotworowe kości,


Biologiczne skutki promieniowania




Somatyczne genetyczne



A) dominujące

B) recesywne

Wczesne odległe 1)mutacje genowe

1.choroby popromienne 1) zmetenieni soczewki 2) aberacja

a) ostre zaćma chromosomowa komórki

b)przewlekłe 2) aberacja chromosomowa

2. uszkodzenia skóry w komórkach somatycznych - stosowanie osłon

3) nowotwory złośliwe - daleko od źródła 4) niepłodność

5) zachorowania

Promieniowanie niejonizujace:

- rodzaj energii przekazywani i wysyłany na odległość w postaci fal elektromagnetycznych i ciepła ( promieniowanie podczerwone, UV, światło widzialne)

Źródła promieniowania:

• Elektorcieplownie

• Linie wysokiego napięcia

• Stacje radiowe i TV

• Komórki

• Mikrofale

• Łączność radiowa w tym CB radia

• Radary

• Łączność satelitowa

• Promieniowanie nad fioletowe UV ( słońce, lampy kwarcowe)

• Promieniowanie podczerwone IR ( hutnoctow szkła, metali)



Pole elektromagnetyczne

Naturalne Sztuczne

- wytwarzany przez układ nerwowy u ludzi - wytwarzane przez wszystkie urządzenia


- ziemskie pole magnetyczne elektryczne i przewody zasilające o częstotliwości


- ziemskie pole elektryczne

niskiej wysokiej

<30MHz >30MHz

3 rodzaje sprzężeń:

- bezpośrednie- dotyk

- pośrednie - za pośrednictwem metalowych konstrukcji


- przetworzone - energii pola elektrycznego na skutek rozładowania zamieniana jest na inny rodzaj energii. Promienie X ozon, tlenki azotu.

10kV/ m - strefo ochronna I stopnia

1 kV/m - strefa ochronna II stopnia

Poniżej 1kV/m - strefa niechroniona

Wpływ na zdrowie człowieka:

• Układ krwionośny, nerwowy, hormonalny

• Układ rozrodczy

• Słuch i wzrok

• Ośrodkowy układ nerwowy

• Nowotwory - skutek odległy

Skutki promieniowania:

- bóle głowy

- drażliwość nerwowa

- wypadanie włosów

- oczopląs

-impotencja płciowa

- objawy nerwicowe

- suchość skóry

- pieczenie powiek i łaknienie

Efekt termiczny - negatywny wpływ energii elektromagnetycznej może przejawiać się tzw. Efektem termiczny ( udar cieplny) podwyższa temperaturę tkanek i komórek powoduje zmiany biologiczne.

Przenikanie pól elektromagnetycznych powoduje:

- podatność elektromagnetyczna tkanek

- podatność magnetyczna tkanek

- przewodności lub oporność właściwa tkanki

Wpływ pola elektromagnetycznego na środowisko:

- w faunie i w florze w wodzie i powietrzu

- w warunkach eksploatacji stacji radiowych nawet bardzo dużych mocy

Metody ochrony:

- czynne- stosuje się środki zmniejszające natężenie pól - odzież ochronna, używanie konstrukcji i urządzeń bezpiecznych pod katem emisji i wzmocnienia fal elektromagnetycznych

- bierne - oznaczanie i stosowanie się do tych oznaczeń

- właściwa organizacje miejsc pracy

-okresowe badanie lekarskie

- niedopuszczenia do pracy w szkodliwych warunkach osób poniżej 18-tego roku życia i kobiet w ciąży.

Promieniowanie pochodzące z telefonów komórkowych - obniżenia zdolności zapamiętywania, zaburzenie równowagi, tworzenie się guzów mózgu.

Promieniowanie podczerwone:

- oparzenia

- wzrost temperatury tkanki

- wysuszanie powiek

- zaćma

- uszkodzenie siatkówki

- stany zapalne siatkówki i tęczówki

LASY

Las - grunt leśny wraz z rosnącymi na nich drzewostanach

Las - stanowi wysoko zorganizowany zespół składników: to gleba, rośliny, zwierzęta, klimat.

Las jest to podstawowy składnik gospodarstwa leśnego będącym gałęzią gospodarstwa ……..



LAS

(naturalny) (sztuczny)

pierwotny zagospodarowany

Puszcza - jest to las ukształtowany przez przyrodę bez udziału człowieka, zorganizowany biologiczne skład gatunkowy - dobrany na zasadzie doboru naturalnego wykazuje dużą odporność i duże przystosowanie do warunków bytowania.

W lesie spotyka się obok siebie wszystkie stadia rozwojowe roślin drzewiastych, od siewek do drzew dojrzałych, które w sposób naturalny obumierają

Lasy zagospodarowane - prowadzi się tam zabiegi hodowlane pielęgnacje, hodowla w tych lasach zbliżona jest do składu drzew lasu pierwotnego.

Ekosystemy leśne w Polsce to:

- bory

- lasy

Bory - drzewa iglaste - np. sosna

Lasy - drzewostany mieszane w udziałem drzew iglastych, ale przewaga jest drzew liściastych) lub same drzewa liściaste.

Zróżnicowanie typów siedliskowych borów i lasów zależy od klimatu gleby i żyzności

Bory: Lasy:

- bory - lasy

- bory mieszane - lasy mieszane

Fauna i flora Polskich lasów:

• - rośliny zielone

• - krzewniki

• - krzewy

• - grzyby

• - mikroflora gleb leśnych

Runo leśne:

• - występuje sezonowo

• - stanowi materiał leśny

• - daje różne dobra

• - posiada wysoka wartość biologiczna

• - zioła maja wysoką wartość lecznicza

• - owoce SA ekologiczne albowiem rosną na „dziko” bez interwencji człowieka i bez pestycydów.

Leśna roślinność zielona:

- rośliny jednoroczne

- dwuletnie

- wieloletnie





Wielkość zasobów leśnych w Polsce 1945 - 65:

27% - 1950r

21%- 1945r

41% - 1965r

27,6% - 2003r

Struktura własności lasów w Polsce:

78,4% - lasy państwowe

16,4% - lasy fizyczne

0,9% - gminne

2% - parki narodowe

1,1% - inne prywatne

Lasy borowe iglaste 58,7%

mieszanka lasowa - 41,3%

lasy łąki 3,7%

Główne iglaste drzewa w Polsce:

• Sosna 69%

• świerk 6%

• Dąb, jesion 6%

Znaczenia lasów jest bardzo istotne, ponieważ lasy maja znaczenie gospodarcze, budowniczy, socjalne.

Funkcja gospodarcza:

• Majątkowa

• Dochodowa - bardzo drogie są lasy

• Surowcowe - drzewo opał, książki

• Miejsce pracy - 95 tyś osób

Funkcja socjalna:

• Reguluje gospodarkę wodną

• Ochrona przed klęska żywiołową

• Ochrona przyrody

• Ochrona przed wiatrem

• Ochrona przed radioaktywnością

• Wpływ na rozwój literatury i sztuki

• Rekreacja

• Funkcje krajobrazowe i fizjotaktyczne funkcja obronna

• Ochrona przed negatywnymi skutkami cywilizacji

Zagrożenia środowiska leśnego:

1. Czynniki natury nieożywionej - abiotyczne

2. Czynniki ożywione - biotyczne

3. Czynniki antropogeniczne

1. Zagrożenia abiotyczne ( wiatrołomy, połamane drzewa)

- czynniki atmosferyczne

- właściwości gleby

2. Zagrożenia biotyczne:

- szkodniki

- grzyby

- choroby infekcyjne

- nadmierne występowanie roślinożerców - ssaków.

ZAGROŻENIA LASÓW CD.

Zagrożenia biotyczne:

1. szkodniki owadzie

• pierwotne - żerują na liściach

• wtórne - zasiedlają osłabione drzewa, głównie pod korą, co powoduje obumieranie drzew

2. grzyby patogeniczne - wywołują choroby wszystkich części roślin: kwiatów, nasion, owoców, korzeni, pni, gałęzi. ok. 150 gatunków, bardzo duże zagrożenie, Np. rdza, huby, zgnilizna brunatna

3. zwierzęta - największymi sprawcami szkód są jelenie i sarny

Zagrożenia antropogeniczne:

• zanieczyszczenia powietrza i gleby - największy wróg lasu to: SO₂ i NO₂ a także CO₂, CO, ozon i flor. także dzikie wysypiska

• pożary (wywołane przez człowieka)

• szkodnictwo leśne, wylesienie, kłusownictwo

Wylesienia:

• pod grunty rolne

• pod rozbudowę sieci komunalnej, osiedli mieszkaniowych, obszarów przemysłowych

Choroby lasów:

• fizjologiczne - nie widać zewnętrznych objawów choroby

• przewlekłe - objawami są: żółknienie i opadanie liści i igieł

• chroniczne - obumieranie

Stan uszkodzenia lasów jest określany przez Gł. Inspektorat Ochrony

Środowiska i Ministerstwo Środowiska…

Miernik kondycji lasów - poziom redukcji powierzchni asymilacyjnej drzew (defoliacji koron) w stosunku do drzew zdrowych w danych warunkach.

Defoliacja koron - …

Uszkodzenia drzewostanów - stan na 2003r

• 33,3% uszkodzonych drzewostanów iglastych, najbardziej uszkodzona jodła 62,6%

• 39,6% uszkodzonych drzewostanów liściastych, najbardziej uszkodzony drzewostan dębowy - 50,5%

Ochrona lasów: ( najlepiej chroni się sam)

• bierna - przepisy

• czynna - Np. opryskiwanie

Bardzo istotne jest usuwanie drzew nadpsutych i ściętych ( bardzo dużo rozwija się korników w korze nieusuniętych drzew), kontrola występowania szkodników ( pułapki feromonowi, stosy pułapkowe), okorowanie drzew, aktywna ochrona mrowisk, skrzynki lęgowe dla ptaków, remizy młodnikowe, opryski.

Ochrona:

• degradującą turystyką

• pożarem w lesie

• kontrola szkodników

• pułapki feromonowe

• wycinanie chorych drzew

• okorowanie drzew

• aktywna ochrona mrowisk

• skrzynki lęgowe dla ptaków

• monitoring

• ogrodzenia

• mechaniczne i chemiczne zabezpieczenie drzew

• stały zakaz wstępu

CZYNNIKI ŚRODOWISKA PRACY CZŁOWIEKA:

- biologiczne

- fizyczne

PRACA

w życiu codziennym fizjologiczna





fizyczna statyczna

umysłowa dynamiczna

Czynniki środowiska pracy:

1. Fizyczne:

• hałas

• wibracje

• mikroklimat

• pole elektromagnetyczne

2. Chemiczne:

• szkodliwe substancje chemiczne Np. rozpuszczalniki

3. Biologiczne:

• wirusy

• bakterie

• grzyby

• pleśnie

4. Psychofizyczne obciążenia:

• fizyczne

• psychonerwowe

Źródła hałasu:

• mechaniczne (wywołany przez maszyny)

• aerodynamiczne

• technologiczne

85dB - wytrzymywany przy 8-godzinnym czasie racy w ciągu całego tygodnia

135dB - szczytowy poziom dźwięku

Wibracje - drgania mechaniczne

Główne przyczyny powstawania drgań:

• konstrukcyjne

• technologiczne

• eksploatacyjne

Oddziałują: ogólnie i miejscowo.

Mikroklimat - środowisko termiczne, warunki cieplne miejsca pracy:

• gorący

• zły

• umiarkowany (najlepszy)

Na równowagę cieplną mają wpływ:

• temperatura

• wilgotność względna

• prędkość ruchu powietrza

• promieniowanie cieplne

inne

• aktywność fizyczna

• metabolizm

• izolacyjność odzieży

Pyły przemysłowe:

Pył - zbiór cząstek stałych ( o wymiarze poniżej 300 µm), które wrzucone do powietrza atmosferycznego pozostają…

Powstają podczas:

• kruszenia

• mielenia

• przesiewania surowców

• szlifowania

Mogą mieć wpływ:

• alergiczny

• drażniący

• toksyczny

• rakotwórczy

Czynniki chemiczne:

• toksyczne

• drażniące

• uczulające

• rakotwórcze

• mutagenne

Czynniki biologiczne - przyczyny chorób:

• bakterie

• grzyby

• wirusy

• toksyny

Klasyfikacja zagrożeń biologicznych:

1. klasa - praktycznie brak zagrożenia

2. klasa - umiarkowane

3. klasa - poważne

4. klasa - bardzo poważne, grożące śmiercią

Najbardziej szkodliwe:

• wirusy pochodzenia ludzkiego

• bakterie pochodzenia zwierzęcego

wytwarzane grzyby, rośliny i zwierzęta (?)

• alergeny i toksyny wytworzone przez bakterie, pleśnie

Biologiczne czynniki w miejscu pracy

Ludzie stykają się w prac z:

• materiałami pochodzenia naturalnego lub materiałami organicznymi, jak gleba, glina, materiały roślinne

• substancjami pochodzenia zwierzęcego - wełna, włosie

• żywnością

• pyłem organicznym - mąka, pył papierniczy, łupież zwierzęcy

• odpadami i ściekami

• krwią i innymi płynami ustrojowymi

Mogą być narażeni na działanie czynników biologicznych.

Środki zapobiegawcze:

• odpowiednie środki higieny

• bezpieczne postępowanie z krwią i płynami ustrojowymi

• wietrzenie

• środki eliminujące pył i aerozol

• ochrona przed ugryzieniami

• odpowiednie warunki sanitarne

• zapewnienie czystości

• stosowanie nowoczesnych systemów wentylacji

• zapewnienie stałej opieki lekarskiej



Czynniki psychofizyczne


fizyczne psychonerwowe

rąk

nóg

Statyczne - wywołane długotrwałym napięciem mięśni spowodowanym utrzymywaniem przez dłuższy czas ciała…

Dynamiczne - związane z aktywnością ruchową podczas pracy.

Praca:

• lekka (pisanie ręczne, prowadzenie pojazdu)

• umiarkowana (zbieranie owoców, wbijanie…)

• ciężka (kopanie, transportowanie ciężkich materiałów)

• bardzo ciężka ( praca za pomocą szufli, siekiery, bieganie)

Obciążenia psychiczne:

• mobbing - długotrwałe nękanie, represjonowanie, co najmniej kilkumiesięczne

• monotonia pracy

• przeciążenie psychiki

• niedociążenie psychiki - człowiek czuje się niepotrzebny

Wpływ sposobu i warunków odbierania informacji, tj.:

przyczyny:

• cechy przestrzeni wizualnej

• jakość elementów informacji

• jakość oświetlenia

• możliwość pomyłek w odbiorze informacji i ich konsekwencje

• konsekwencja błędnych decyzji

przeciwdziałanie:

• wszystkie elementy informacji wzrokowej muszą znajdować się w stożku widzenia 60⁰

• informacja powinna być podawana w sposób…

HAŁAS I WIBRACJE

Dźwięk - sygnał dochodzący z otoczenia rejestrowany organem słuchu

Nośnik - fale akustyczne - opisują je:

• ciśnienie akustyczne

• częstotliwość drgań

Wibracje - oddziałują za pośrednictwem ciał stałych.

Hałas - dźwięk, który w danych warunkach jest szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający

niezależnie od jego parametrów fizycznych.

Mierzy się go w decybelach - dB . granica bólu - 130dB

hałas i wibracje to zanieczyszczenia

Podstawowe źródła hałasu:

• procesy technologiczne

• maszyny, urządzenia, narzędzia

• pojazdy komunikacji

Złożone:

• lotniska

• zakłady przemysłowe

• duże obiekty komunikacyjne (stacje kolejowe, zajezdnie komunikacji miejskiej)

• linie komunikacji szynowej

• arterie komunikacji drogowej - drogi

Komunikacja drogowa:

- najbardziej uciążliwe źródło

- poziom dźwięku przy drodze to 65-80dB

Rodzaje hałasu uciążliwego dla ludzi:

• uliczny

• brak hałasu

• sąsiedzi

• osiedlowy

• instalacyjny

Drgania naturalne:

- trzęsienia ziemi

- wybuchy wulkanów

Hałas i drgania mogą powodować:

• uszkodzenia słuchu

• zakłócenie snu

• możliwość detekcji wielu słabych sygnałów

• dyskomfort

• zmęczenie i obniżoną zdolność pracy i koncentracji

• wypadki przy pracy

• pękanie kwasów nukleinowych

• inaktywację enzymów

• zmiany w cytoszkielecie

Zapobieganie:

• eliminacja źródeł

• izolowanie przed hałasem: - kabiny - ochrona osobista - ekrany

• wibroizolacje

• tłumienie drgań

Ochrona przed hałasem:

- kabiny dźwiękoszczelne

- ekrany

- tłumiki

- ochrona osobista

Nie wiem, czego się tyczy ten temat, ale podobno z niego pyta???

Fotosyntez netto - zależy od rodzaju węgla

Ograniczenia progowe środowiska przyrodniczego

Rodzaje progów i barier	Typ barier
Uniwersalne ( biologiczne)	Wodne, powietrzne, glebowe
Zasobowe ( surowcowe)	Zasoby leśne, mineralne, wodne
Regionalne(przestrzenne)	Krajobrazowe(walory środowiska przyrodniczego) oporność ekosystemów

Przykładowe wartości CO₂ i reakcje:!!!!!!!!

0,04 % - początek odczuwania uciążliwości w zamkniętych pomieszczeniach

0,14% - wartość dopuszczalna dla pomieszczeń biurowych

0,40% - max ilość zmierzona w klasie na koniec lekcji

2,% - wartość fizjologiczna krótko trwała tolerowana

2,5% - stan zamroczenia u nurków

4,0 - 5,2% - zawartość w powietrzu wydychanym

8- 10% - wartość śmiertelna przy długotrwałym wdychaniu

10% - gaśnie świeca

Praca i rekreacja

Czas, jego postaci i sposób wykorzystania

- czas to wyodrębniony okres, wyodrębniona pora gdy coś jest wykonywane lub coś się dzieje. Jest drogocenny.

Ze względu na sposób jego wykorzystania czas dzielimy na:

• czas pracy

• czas bytowy

• czas wolny

• relaks

• czas rekreacji

• czas stracony

Czas pracy w którym realizujemy się zawodowo i naukowo. Najczęściej poza domem, w szkole, firmie w zakładzie pracy, na uczelni. W czasie jego wykonywania angażujemy umysł.

Czas bytowy - dotyczy funkcji życiowych własnych i rodziny spędzonych w czasie po pracy i nie będących czasem wolnym. Obejmuje:

- pracę dodatkową

- dojazd do pracy

- zakupy

- prowadzenie gospodarstwa domowego

- opiekę nad członkami rodziny

Czas wolny to czas na różne działania zapewniające wypoczynek, rozrywkę, poszerzanie wiedzy i pozostałych zainteresowań. Czas w którym uczucie przymusu jest minimalne, sami wybieramy zgodnie z rozsądkiem, rozumem i ochotą. Podział czasu wolnego:

- krótki cz. w. np. przerwy w trakcie dnia roboczego

- średni cz. w. np. w ramach weekendu

- długi cz. w. np. wakacje, urlop

Relaks - czas w którym odpręża się fizycznie i psychicznie. Wszelki odpoczynek i rozluźnienie mięśni.

Rekreacja:

- regeneracyjna

- wypoczynkowa

- rozwojowa

- rozrywkowa

- kreacyjna

- integracyjna PRACA





w życiu codziennym fizjologiczna

- fizyczna - statyczna

- umysłowa - dynamiczna

Fizyczna: związana z czynnościami mechanicznymi wykonywanymi przez człowieka w związku z czym można zaliczyć do niej również pracę statyczną i dynamiczną, które oparte są na fizjologii pracy układu kostnego, stawowego i mięśniowego.

Dynamiczna: napięcie mięśni powoduje zmianę ich długości - napięcie dynamiczne - a pracę wykonywaną w tym czasie nazywamy pracą dynamiczną, np. chodzenie. Większość czynności wykonujemy dzięki pracy dynamicznej mięśni.

Statyczna: praca, w której mięśnie pozostają w napięciu przez dłuższy czas. Np. praca przy komputerze.

Warunki pracy:

- estetyczne:

kolorystyka, kształt pomieszczań produkcyjnych i biurowych, urządzeń, wyposażenia i urządzenia, plansze, zieleńce

- społeczne:

kontakty międzyludzkie w pracy

CZYNNIKI PRZYSPIESZAJĄCE ZMĘCZENIE - DWA OBSZARY

Obszar I:

- intensywność, czas trwania i charakter pracy zawodowej

- uciążliwe materialne środowisko pracy

- uciążliwe psychospołeczne środowisko pracy

Przykłady: praca w akordzie, monotonia, niedotlenienie, złe oświetlenie, praca w hałasie, złe odżywianie, zanieczyszczone powietrze, złe stosunki międzyludzkie, ekonomiczne i socjologiczne

Obszar II:

- warunki bytowo-rodzinne, stan zdrowia, poziom kulturalny

- bezsenność, choroba, bóle, brak odpoczynku w domu, złe warunki mieszkaniowe, brak umiejętności racjonalnego odpoczynku.

Typy zmęczenia:

• umiarkowane - fizjologiczne, zanika bez śladu, jeżeli proces odpoczynku trwa dostatecznie długo

• przemęczenie - towarzyszą mu zaburzenia ustroju, powstaje w wyniku niewyrównania należytym odpoczynkiem zmęczenia codziennego, może prowadzić do rozstroju. Objawy: nerwowość, bóle, zawroty głowy, brak łaknienia, uczucie pustki w głowie, bezsenność lub trudność z zasypianiem, uczucie rozbicia

• wyczerpanie - ma wyraźny charakter chorobowy. Objawy: spadek wagi ciała, zaburzenia funkcji serca, obiegu krwi, przewodu pokarmowego, gruczołów wydzielania wewnętrznego, bezsenność, osłabienie pamięci, brak łaknienia

STRES

W sensie psychologicznym pojęcie stresu określa cały szereg stanów wywołanych emocją dodatnią lub ujemną.

REKREACJA

1. Określa zespół zachowań, które realizuje człowiek w swoim czasie wolnym

2. Utożsamiana jest z procesem wypoczynku a więc z regeneracją sił, z usuwaniem skutków zmęczenia.

3. Dynamicznie rozwijające się zjawisko społeczno-kulturowo.

Elementy składające się na proces rekreacji

- aktywność ruchowa

- relaks psychiczny

- doskonalenie sfery intelektualnej i fizycznej

- rekreacja bierna np. łowienie ryb, sen

- rekreacja czynna - np. bieganie, pływanie

METODY UTYLIZACJI ODPADÓW PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO

Co to jest odpad?

Odpadami nazywamy substancje i rzeczy ruchome, których chce się pozbyć właściciel, lub które trzeba unieszkodliwić w sposób uporządkowany dla zachowania dobra ogółu, a zwłaszcza dla ochrony środowiska

Odpady specjalne

takie, które wymagają specjalnego nadzoru ze względu na ich rodzaj, właściwości, lub ilość: mogą one w szczególnym stopniu zagrażać zdrowiu, powietrzu lub wodzie; mogą być wybuchowe lub palne, zawierać zarazki i wywoływać choroby zakaźne

Przyczyny powstawania odpadów:

- główna przyczyna to nieracjonalne gospodarowanie odpadami

- stają się coraz bardziej zauważalnym problemem w ochronie środowiska

Cele i zadania do realizacji

Podstawowym celami w gospodarowaniu odpadami są

- ograniczenie ilości wytwarzania odpadów

- w ostateczności ich bezpieczne składowanie

Odpady przemysłu spożywczego (patrz do skryptu ze ścieków)

- napoje alkoholowe i bezalkoholowe 52%

- tłuszcze zwierzęce 6%

- odpady przemysłu cukierniczego

Podział metod utylizacji

1. fizyczne i chemiczne

- rozdział faz w emulsji

- destylacja

- odparowanie

2. Termiczne

- spalanie

- suszenie

- piroliza

3. Biologiczne

- kompostowanie

- fermentacja beztlenowa

Wady spalania:

- powstają dioksyny (ze spalania tworzyw sztucznych) są mutagenne, uszkadzają kod genetyczny, płód

- wysoki koszt inwestycji

- wysoki koszt eksploatacji

- sprzeciw społeczeństwa

- emisja uciążliwych substancji do atmosfery

Dopuszczalny poziom dioksan to 0,1 ng / m^3 w UE.

Piroliza:

- temperatury 200-800 st. C

- przy braku tlenu

- powstają gazy palne, kondensaty wodne i oleiste

- powstają związki szkodliwe np. HCl, HF

Najlepsze metody to metody biologiczne.

Bazują na rozkładzie substancji organicznej przez zespoły mikroorganizmów. Rozkład ten prowadzi do zmniejszenia pierwotnej ilości substancji organicznej. Może następować w procesie kompostowania z doprowadzeniem powietrza lub bez.

Kompostowanie

- najstarsza metoda przywracająca wartość odpadom

- zmniejszenie objętości odpadów organicznych

- proces biotechnologiczny przy pomocy drobnoustrojów (bakterii, pleśni, promieniowców)

Uwalniane związki w czasie tlenowego rozkładu

- CO2

- NH3

- Azotany

- ortofosforany

- rozpuszczalne krzemiany

Odpady nadające się na kompost

- Liście, kora, gałęzie

- odpady rolno-spożywcze, słoma, odchody zwierząt hodowlanych

- resztki jedzenia, ogryzki, obierki

- posegregacyjne odpady z rzeźni

Odpady NIE nadające się na kompost

- nabiał, drób, mięso, ryby

- odpady z dużą zawartością tłuszczu

- odchody ludzkie i zwierząt domowych

- odchody zwierząt hodowanych w warunkach przemysłowych

- chwasty zawierające dojrzałe nasiona, rośliny chore

Odpady muszą być odpowiednio przygotowane:

- wydzielanie tzw. frakcji lekkich na sitach

- wydzielanie szkła, plastiku, itp.

- rozdrobnienie

- wymieszanie

Po obróbce kompost trafia na pryzmy.

Zalety kompostowania:

- zmniejszenie o 50% objętości masy pierwotnej

- otrzymamy materiał użytkowy

- kompost nieszkodliwy pod względem sanitarnym

- przywrócenie środowisku składników glebotwórczych

Wady kompostowania

- wydzielanie się odorów przez łatwo rozkładające się substancje

- niekorzystny wpływ na krajobraz

- konieczność segregacji odpadów

- koszty związane z organizacją i eksploatacją

- potrzeba ciągłego monitorowania procesu

FERMENTACJA BEZTLENOWA

Pozwala zastosować śmieci organiczne do produkcji biogazu.

4 fazy rozkładu substancji:

1. faza upłynnienia (hydroliza)

2. faza zakwaszenia

3. faza acetogenna

4. faza tworzenia metanu (mutagenna)

Fermentacja beztlenowa a środowisko

- dotychczas +

* brak hałasu, pyłów, zapachów

* niewielka ilość gazów

* brak, niewielka ilość ścieków

* ochrona surowca naturalnego przez recykling

Przemysł spożywczy a unieszkodliwianie odpadów (vide SKRYPT)

Znaczenie utylizacji odpadów:

- zminimalizowanie szkodliwego wpływu na środowisko

- uzyskanie surowców wtórnych do przerobu (np. makulaturę do produkcji papieru opakowaniowego, złomu na wsady do hut, odpady poubojowe na mączki kostne)

Unieszkodliwianie odpadów:

- recykling (1. segregacja, 2. sortowanie) , 3. kompostowanie, 4. spalanie, 5. składowanie

Składowanie - najgorszy sposób utylizacji odpadów.

- wysypiska tworzone na terenach daleko od miast

- tam gdzie nie ma terenów wodonośnych

- muszą mieć odpowiednią budowę

26

Zanieczyszczenia powietrza

gazy

Cząstki stałe

Aerozole

trujace

niejadalne

jadalne

Grzyby

ekosystem

ekosystem

krajobraz

krajobraz

---