MAKROEKONOMIA

- ĆWICZENIA

2000/2001

ROK: I

SEMESTR: I

WYŁADOWCA:

dr JAN KULIGOWSKI

SPIS TREŚCI

1. MECHANIZM FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI RYNKOWEJ

• Rynek i jego mechanizm

Mechanizmem rynku można uznać zależność między podażą a popytem. Jeżeli spada popyt na jakiś produkt, to jednym ze sposobów utrzymania dotychczasowego poziomu sprzedaży, będzie obniżenie ceny towaru.

• Koszt a cena

Koszty produkcji mają wpływ na poziom konkurencyjnej ceny jedynie w takim zakresie, w jakim wpływają na krzywą podaży

• Analiza popytu i podaży

Cena rynkowa - wyznaczana jest na podstawie krzywych popytu-podaży. Punkt przecięcia tych krzywych nazywany jest punktem równowagi lub równowagą konkurencyjną.

1. Popyt

Funkcja Popytu jest to odzwierciedlenie zależności (zależność ujemna) ceny rynkowej jakiegoś dobra, a wielkością popytu na to dobro.

Krzywa popytu jest to graficzne przedstawienie funkcji popytu (gdy cena P maleje - popyt Q rośnie)

1. Czynniki wpływające na popyt

• Cena danego dobra

• Przeciętny dochód konsumentów

• Wielkość rynku (ilość konsumentów)

• Cena i stopień dostępności dóbr konkurencyjnych (przy taniej i dobrze rozwiniętej komunikacji miejskiej ilość samochodów jest mniejsza)

• Gusta i preferencje (np. marka produktu lub Indie - sprzedaż wołowiny)

1. Przesunięcie krzywej popytu

Krzywa popytu D-D (rys 4.1) zmienia swoje położenie w miarę upływu czasu, gdyż zmianie ulegają poza-cenowe czynniki wpływające na popyt.

(przykładowo wzrost dochodów indywidualnych spowoduje wzrost popytu na pszenicę, a więc przy tej samej cenie, ilość kupowanej pszenicy wzrośnie i krzywa przesunie się w prawo (krzywa D^{`</sup>-D<sup>`} )

1. Podaż

Funkcja Podaży jest to zależność między ceną rynkową dobra, a ilością, jaką gotowi są dostarczyć na rynek producenci.




Oferta wyższych cen na oferowane towary skłania producentów do zwiększenia produkcji, a nawet poniesienia dodatkowych kosztów związanych z inwestycjami na rzecz zwiększenia produkcji (np. rolnicy kupując odpowiednie nawozy mogą przystosować gorsze grunty tak, aby można było na nich siać przykładową pszenicę)

1. Koszt produkcji jako główny czynnik krzywej podaży

Przedsiębiorstwa mogą zwiększać podaż aż do punktu, od którego począwszy produkcja staje się nieopłacalna. Wobec tego wszystko, co obniża koszty produkcji najprawdopodobniej przesunie krzywą podaży na prawo i w dół, a co koszt podwyższa - w lewo i w górę.

2. Czynniki obniżające koszty produkcji

• Postęp techniczny (maszyny, technologia)

• Ceny nakładów (podatki, subsydia)

1. Czynniki podwyższające koszty produkcji

• Monopolizacja rynku (podwyższenie cen dla każdego poziomu produkcji)

• Ceny innych dóbr (konkurencyjnych dóbr)

• Pogoda

1. Równowaga podaży i popytu

Równowaga cen i ilości dóbr kupowanych z cenami i ilościami dóbr sprzedawanych.




Na rys.4.3 widać, że jedynie przy cenie 3$ (kpt. C) wielkość podaży będzie dokładnie równa wielkości popytu. Przy niższej cenie, występują niedobory, bo wielkość podaży jest mniejsza od wielkości popytu (konkurencyjny przetarg o cenę pchnie cenę w górę). Kiedy cena kształtuje się powyżej równowagi, nadwyżka produkcji zepchnie cenę z powrotem do ceny 3$.

1. Przesunięcie krzywej podaży lub popytu




1. w razie przesunięcia krzywej podaży w lewo, przy poprzedniej cenie wystąpiłyby niedobory. Cena będzie szła w górę (wywołując zwiększenie wielkości podaży i zmniejszenie wielkości popytu) dopóty, dopóki wielkość podaży i popytu nie zrównają się w nowym punkcie równowagi E`

2. w razie przesunięcia krzywej popytu powstaje nadwyżka popytu. Cena będzie szła w górę, w miarę jak punkt równowagi ceny i ilości przesuwa się w górę do E``

1. Pułapki

Trzy podstawowe zasady przy rozpatrywaniu podaży i popytu:

• Przy rysowaniu funkcji, zawsze podkreśla się z naciskiem, że „inne czynniki muszą pozostawać bez zmiany”.

• Różnica między ruchami krzywych (wzrost popytu = przesunięcie krzywej popytu), a ruchami dokonującymi się wzdłuż krzywych (zwiększenie wielkości popytu = przesunięcie punktu na krzywej popytu)

• Precyzyjne znaczenie równości popytu i podaży w równowadze

1. Co zdziałały podaż i popyt - równowaga ogólna

Mechanizm rynkowy rozwiązuje jednocześnie problemy co?, jak? i dla kogo?, na wielu powiązanych ze sobą rynkach, pozwalając, by krzywe podaży i popytu wyznaczyły wszystkie ceny i wszystkie ilości. Ten zestaw powiązanych ze sobą cen i ilości równowagi składa się na ogólną równowagę rynków, wyznaczoną przez podaż i popyt.

1. Konkurencja doskonała

Rynek konkurencji doskonałej charakteryzuje się tym, że po każdej stronie rynku występuje bardzo wielu nabywców i sprzedawców, dobrze poinformowanych o jakości towarów i o cenach oferowanych przez wszystkich innych, nie mających żadnych bodźców do faworyzowania któregokolwiek z partnerów, ani też nie mających powodów oczekiwać, aby zmiany ich własnej indywidualnej oferty mogły wywrzeć liczący się wpływ na cenę rynkową. Dopóki wszystkie te warunki są spełnione, dopóty można oczekiwać że ceny i ilości będą się kształtować bardzo podobnie do tego, co wynika z naszych krzywych podaży i popytu.

2. Elastyczność podaży i popytu

1. Elastyczność popytu

Elastyczność popytu to pojęcie służące mierzeniu siły, z jaką wielkość popytu reaguje na zmieniającą się cenę rynkową. Jest wyższa w długim okresie, w którym mogły nastąpić wszystkie dostosowania do nowej ceny, niż w okresach krótszych.

Elastyczność może należeć do jednej z trzech alternatywnych kategorii jakościowych:

1. „popytu elastycznego”- silnej procentowej reakcji ilości Q na zmiany ceny P (utarg całkowity P*Q rośnie)
   (np. sprzedaż biletów firmy People Express może wzrosnąć o znacznie więcej niż o 1% na każdy 1% redukcji ich ceny P)

2. „jednostkowej elastyczności popytu” - przypadek graniczny w którym kupowane ilości dobra zmniejszają się dokładnie o połowę wówczas, gdy jego cena się podwoi (zmiany procentowe są dokładnie równe sobie, utarg całkowity P*Q jest niezmieniony)

3. „popytu nieelastycznego” - słabej procentowej reakcji ilości Q na zmiany ceny P (utarg całkowity P*Q zmniejsza się)
   (np. popyt na pszenicę może wzrosnąć o znacznie mniej niż o 1% na każdy 1% obniżki cen pszenicy)





E_D - współczynnik elastyczności

Q - procentowy wzrost ilości

P- procentowa obniżka ceny




1. Elastyczność podaży

Elastyczność podaży jest to procentowy wzrost dostarczanych na rynek ilości Q będący reakcją na dany procent wzrostu ustalanej w warunkach konkurencyjnych ceny P.

Jest wyższa w długim okresie, w którym mogły nastąpić wszystkie dostosowania do nowej ceny, niż w okresach krótszych.







E_S - współczynnik elastyczności podaży

Q - procentowy wzrost ilości

P- procentowy wzrost ceny




1. Przykłady analizy podaży i popytu

1. Następstwa Opodatkowania

Następstwa opodatkowania dotyczą tego, jak się ostatecznie rozkładają ekonomiczne ciężary podatku. Podatek obciąża konsumentów wówczas, gdy popyt jest stosunkowo nieelastyczny w porównaniu z podażą. A producentów wtedy, gdy podaż jest stosunkowo bardziej nieelastyczna niż popyt.

W USA nałożony zostanie podatek od benzyny w wysokości 1$ za galon.

Nie ma powodu, by w wyniku podatku w jakikolwiek sposób zmieniła się krzywa popytu. Przy hipotetycznej cenie 1$ konsumenci nadal będą chcieli kupić tylko 100 mld. galonów. Nie wiedzą, że producenci muszą płacić podatek i nic ich to nie obchodzi. Cała krzywa podaży ulegnie przesunięciu w górę i na lewo. Na lewo, gdyż przy każdej cenie rynkowej producenci dostarczać będą teraz mniej w wyniku opodatkowania. W górę gdyż by skłonić obecnie producentów do dostarczenia jakiejkolwiek danej ilości, musimy zaoferować im wyższą cenę rynkową tj. 2$




Podatek w wysokości 1$ spowoduje przesunięcie krzywej SS o S`S`, tj. każdego jej punktu o 1$ w górę, tworząc równoległą krzywą S`S`. Ta nowa krzywa podaży przecina DD w nowym punkcie E`, w którym cena płacona przez konsumentów wzrosła o 0,9$ powyżej starego punktu równowagi, natomiast cena uzyskiwana przez producentów spadła o 0,1$. Grube strzałki pokazują zmiany zachodzące w wielkościach P i Q. (Gdyby DD była bardzo elastyczna i płaska, a SS nieelastyczna, większość podatku w wysokości 1$ płaciłby producent. Gdyby zaś SS była całkowicie płaska, cały podatek w wysokości dolara obciążyłby konsumentów.)

2. Ograniczanie zbiorów




Często stosowanym programem rządowym jest dążenie do zwiększenia dochodów rolników przez zmniejszenie produkcji rolnej. I tak w 1983 r. Zastosowane bodźce finansowe spowodowały „odstawienie” ziemi przeznaczonej pod uprawy pszenicy i kukurydzy. Tego typu programy mogą być traktowane jako próba przesunięcia krzywej podaży pszenicy i kukurydzy na lewo. Ponieważ popyt na większość artykułów żywnościowych jest nie elastyczny, ograniczenie zbiorów przyczynia się do podniesienia dochodów rolników i cen za towary. Konsumenci płaczą ale płacą.

3. Ograniczanie liczby lekarzy




Liczba kandydatów na studia medyczne jest wiele razy wyższa od liczby miejsc (5 kandydatów na 1 miejsce). Ograniczenie to jest wymuszone przez ścisłe licencjonowanie szkół medycznych narzucone przez Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne. Skutkiem tego ograniczenia jest przesunięcie daleko na lewo krzywej podaży lekarzy. Ponieważ elastyczność cenowa popytu na opiekę medyczną jest niewielka, ograniczenie to podnosi cenę usług medycznych i dochody lekarzy

4. Cło na samochody


Udział samochodów importowanych w całkowitej sprzedaży aut znacznie wzrósł, i w połączeniu z głęboką recesją w latach osiemdziesiątych doprowadziło to do gwałtownego spadku krajowej produkcji i wysokiego bezrobocia w przemyśle motoryzacyjnym. Proponowanym wyjściem z problemu było nałożenie cła, przesuwając tym samym krzywą podaży na samochody importowane w górę i na lewo. Cena samochodów importowanych wzrosłaby, popyt zaś obniżyłby się. Nastąpi ponadto przesunięcie krzywej popytu na samochody krajowe w górę i w prawo

5. Postęp techniczny


Załóżmy, że pewien towar (np. węgiel) jest produkowany w warunkach konkurencyjnych przy stałych kosztach, za pomocą samego tylko czynnika pracy. Tak więc krzywa podaży węgla jest (przy przeciętnej wydajności pracy) pozioma. Udoskonalenie technologii zwiększającej wydajność pracy sprawi, że koszty i ceny obniżą się o połowę. Co stanie się z popytem na pracę? Zależy to po prostu od elastyczności popytu. Ponieważ wszystkie przychody są kosztami, i ponieważ wszystkie koszty są płacami, płace łącznie wzrosną lub spadną w zależności od tego, czy popyt jest elastyczny czy nie. Jeśli elastyczność popytu wynosi 2 (jak na rys.) to widzimy, jak postęp techniczny spowoduje wzrost całkowitego utargu. Spowoduje on jednocześnie podwojenie sumy płac i stąd przesunięcie krzywej popytu na pracę w prawo. Stosując analizę popytu i podaży możemy więc przewidzieć, że pracownicy mogą się wrogo odnosić do postępu technicznego w tych przemysłach, w których popyt jest nieelastyczny.

2. MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA

• Cele i narzędzia makroekonomii

Cele		Narzędzia
Produkcja: Wysoki poziom zarówno bezwzględny, jak i w stosunku do rozporządzalnego potencjału Wysoka stopa wzrostu		Polityka fiskalna: Wydatki publiczne Podatki
Zatrudnienie: Wysoki poziom zatrudnienia Niski poziom bezrobocia przymusowego		Polityka monetarna: Kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe
Stabilność poziomu cen przy swobodnej grze sił rynkowych		Polityka dochodowa: Od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli
Bilanse zagraniczne: Równowaga eksportu i importu Stabilność kursu waluty		Stosunki międzynarodowe: Polityka handlu zagranicznego Interwencjonizm w odniesieniu do kursów walutowych

1. Cele

1. Produkcja

Produkcja - to świadoma i celowa działalność człowieka, przystosowująca zasoby przyrody do jego potrzeb, której efektem jest przedmiot materialny czyli produkt.

Miarą poziomu produkcji jest produkt narodowy brutto PNB, czyli miernik wartości rynkowej wszystkich wytworzonych w ciągu roku dóbr i usług.

1. Produkt Krajowy Brutto

PKB - Produkt krajowy brutto - miernik produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju. Jest sumą wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, wydatków sektora prywatnego na zakup dóbr i usług inwestycyjnych, wydatków państwa na zakup dóbr i usług (wydatki na budowę i utrzymanie szkół i sądów, renty i emerytury, zasiłki socjalne i dla bezrobotnych, dotacje) oraz salda bilansu handlu zagranicznego

PKB może być wyrażony w cenach rynkowych, zawierających podatki pośrednie lub - po ich potrąceniu - w cenach czynników wytwórczych (cenach netto).

PKB różni się od produktu narodowego brutto (PNB) tym, że nie uwzględnia dochodu z lokat zagranicznych.

2. Produkt Narodowy Brutto

PNB - to wynik, który otrzymamy, wyrażając w jednostkach pieniężnych całą różnorodność dóbr i usług: (komputery, pomarańcze, usługi fryzjerskie, okręty wojenne i maszyny) jakie dane społeczeństwo wytwarza przy użyciu swoich gruntów, siły roboczej, zasobów kapitałowych i technicznego know - how. Jest on równy sumie pieniężnych wartości wszystkich dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych oraz zakupów dokonywanych przez rząd.

PNB = PKB + Dochód z lokat zagranicznych netto

Cykle koniunkturalne - ruchy w górę i w dół realnego PNB.

Produkt potencjalny 1 - maksymalny PNB osiągalny i dający się utrzymać, albo PNB osiągany przy wysokim poziomie zatrudnienia.

Produkt potencjalny 2 - taki poziom realnego PNB, który odpowiada naturalnej stopie bezrobocia; nie jest to max osiągalnej w danej gospodarce produkcji, ale ta jej najwyższa wielkość, jaką można wytworzyć nie wywołując gorączki inflacyjnej.

Naturalna stopa bezrobocia - stopa bezrobocia przy której inflacja jest stała (nie rośnie i nie maleje).

Luka PNB - szacunkowa ocena ilości dóbr i usług, którą tracimy w skutek tego, że gospodarka nie osiąga swoich możliwości w odniesieniu do zatrudnienia

PNB nominalny - mierzy bieżącą wartość pieniężną produktu

PNB realny - mierzy całkowitą ilość produktu

Deflator PNB - stosunek nominalnego PNB do realnego PNB

Przykład obliczania realnego PNB

Rok	Nominalny PNB (w mld $ wartości bieżącej) (1)	Wskaźnik cen (deflator PNB) (2)	Realny PNB (w mld $ ceny z 1929r) (3) = (1) / (2) ∗ 100 (3)
1929	103	100	103 / 100 ∗ 100 = 103
1933	56	77	56 / 77 ∗ 100 = 73

3. Dochód Narodowy (Produkt Narodowy Netto )

DN=PNN = PNB - amortyzacja

Amortyzacja - wielkość podatków pośrednich (akcyza, VAT)

Od wielkości DN zależy stopa życiowa obywateli. Z uwagi na ciągły przyrost naturalny, DN musi co roku wzrastać, aby utrzymała się taka sama stopa życiowa.

4. Ćwiczenia z rachunku makroekonomicznego

Dane:

1. Inwestycje prywatne 160 mld zł

2. Płace 240

3. Amortyzacja 65

4. Podatek dochodowy 100

5. Eksport 180

6. Zyski przedsiębiorstw 40

7. Transfery socjalne państwa 105

8. Wydatki państwa na zakup dóbr i usług 160

9. Dochody drobnych wytwórców 120

10. Czynsze 20

11. Import 210

12. Podatki pośrednie 145

13. Konsumpcja 355

14. Dochody z pracy i własności za granicą netto 15

Obliczenia:

Produkt Narodowy Brutto	PNB = PKB+14	= 660
Dochód Narodowy	DN (PKnetto) = PNB-3	= 595
Dochód Osobisty	DO = DN - 6+7	= 710
Dochód Dyspozycyjny	DD = DO - 4	= 610
Oszczędności	O = DD - 13	= 255
Produkt Krajowy Brutto	PKB = 13+1+8+5 -11	= 645
PKB w cenach czynników wytwórczych	PKBw = PKB - 12	= 500

1. Zatrudnienie i bezrobocie

Siła robocza - zdolność do wykonania pracy. Cenę siły roboczej kształtuje prawo popytu i podaży.

Globalna siła robocza - wszystkie osoby czy to zatrudnione, czy też nie, jednak z pominięciem tych, które nie mają pracy, ale też wcale jej nie szukają.

Naturalna stopa bezrobocia - gdy siły oddziałujące na wzrost lub spadek cen i płac równoważą się. Oznacza najniższy poziom inflacji, który można utrzymać przy najwyższym poziomie zatrudnienia i odpowiada potencjalnemu poziomowi produktu w danym kraju.

Podział bezrobocia

• jawne - w skład wchodzą tylko bezrobotni zarejestrowani w urzędach pośrednictwa pracy.

• Ukryte - osoby nie zarejestrowane, lub osoby, które straciły pracę w mieście i wróciły do rodzinnej wsi pracując tam z rodzicami na tym samym gospodarstwie.

• Dobrowolne - bezrobotni skłonni pracować, ale tylko przy wyższej stawce płac

• Przymusowe - nienaturalna regulacja wysokości płac (np. regulacje prawne o minimalnym wynagrodzeniu) powodująca iż przedsiębiorstwa nie mogąc zaoferować niższej płacy niż nominalna i zatrudniają mniejszą ilość pracowników ze względów ekonomicznych.

• Frykcyjne - nieustanny ruch ludności, przechodzenie z jednego regionu do innego, z jednej pracy do innej czy też z jednej fazy cyklu życia do innej.

• Strukturalne - popyt na pracę jednego typu rośnie, a innego spada.

• Koniunkturalne - mniejszy popyt, zamknięcie część produkcji i ograniczenie zatrudnienia.

• Cykliczne - występuje gdy łączny popyt na pracę jest niski, gdy na rynkach pracy szale wagi przechylają się ku recesji.

• Naturalne - kiedy gospodarka funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych (zawsze jest potrzebny niewielki zapas siły roboczej w razie rozwoju)

Konsekwencje bezrobocia

• Ekonomiczne - państwo marnotrawi część sił wytwórczych, traci poprzez wypłaty świadczeń dla bezrobotnych, od bezrobotnych nie wpływają podatki do kasy państwa.

• Społeczne - marnotrawienie lat poświęconych na naukę, tragedie społeczne związane z niemożnością egzystencji w skutek utraty dochodów, spadek wartości społecznych, alienacja bezrobotnych, uwstecznianie zawodowe.

1. Ceny i inflacja

Inflacja - wiąże się z redystrybucją dochodów. Generalnie jest to spadek wartości środka produkcji, powodujący m.in. zjawisko spekulacji. W wyniku inflacji zmniejsza się chęć oszczędzania, lokat finansowych. (Teoria Johna Keinesa - tzw. luka inflacyjna- przewaga popytu nad podażą a w rezultacie wzrost cen)

Inflacja popytowa- wzrost popytu nad podażą (nadmierna emisja pieniądza z winy państwa)

Inflacja kosztowa - wzrost płac szybszy niż produkcji

Stagflacja - równoczesny wzrost inflacji i bezrobocia

Stagnacja - zahamowanie tempa rozwoju

Deflacja - spadek cen towarów i usług

Recesja gospodarcza - efekt cofania się w rozwoju

Stopa inflacji - jest to stopa wzrostu (lub spadku) poziomu cen, mierzona np. z jednego roku na drugi

Stopa inflacji cen dóbr konsumpcyjnych w %	=	CPI (tegoroczny) - CPI (zeszłoroczny)	100
					CPI (zeszłoroczny)

Stabilność cen - ani spadek, ani wzrost cen nie są zbyt szybkie. Stopa inflacji (mierzona stopą zmiany cen z okresu na okres) jest bliska zeru.

Wskaźnik cen konsumpcyjnych CPI (Customer Price Index) - najpoważniejsze narzędzie pomiaru ogólnego poziomu cen. Mierzy koszt pewnego ustalonego koszyka dóbr (zawierającego pozycje takie jak żywność, mieszkanie, odzież, opieka lekarska), nabywanego przez typowego konsumenta miejskiego.

2. Zagraniczna polityka gospodarcza

Export netto - różnica między pieniężną wartością exportu i importu.(drobny ułamek PNB).

Stosunki gospodarcze z zagranicą charakteryzujące się stabilnością kursu waluty i zbilansowaniem exportu i importu

1. Narzędzia

Narzędzia polityki to pewna zmienna ekonomiczna, pozostająca pod bezpośrednią kontrolą rządu; zmieniając narzędzia polityki, oddziałujemy na jeden lub więcej celów makroekonomicznych.

1. Polityka fiskalna

Pod pojęciem Polityki fiskalnej rozumiemy proces kształtowania podatków oraz wydatków publicznych po to, aby (a) pomóc w złagodzeniu wahań cyklu koniunkturalnego oraz (b) przyczynić się do utrzymania tendencji wzrostowej gospodarki o wysokim zatrudnieniu, wolnej od wysokiej i zmiennej inflacji.

W sumie, różne rodzaje polityki fiskalnej dotyczącej podatków i wydatków publicznych, we współdziałaniu ze środkami polityki pieniężnej, stawiają sobie za cel szybki wzrost gospodarczy, z wysokim zatrudnieniem i stabilnymi cenami.

Głównymi narzędziami polityki fiskalnej są wydatki rządowe na dobra i usługi (G) oraz podatki lub transfery (T). Wydatki rządowe na dobra i usługi (G) są kluczowym narzędziem wywierania wpływu na poziom produkcji i zatrudnienia.

Wydatki rządowe (G) - (na dobra i usługi) za których pomocą wyznaczana jest wielkość sektora publicznego i prywatnego. Inaczej mówiąc jaka część naszego PNB ma być przedmiotem konsumpcji publicznej (zbiorowej), nie zaś prywatnej. Wydatki rządowe są głównym wyznacznikiem wielkości globalnych wydatków, a co za tym idzie krótko okresowych zmian wielkości realnego PNB.

Podatki (T) - Procentowa część dochodów odprowadzana z zarobków indywidualnych, dochodów firm, dochodów od usług i towarów na rzecz państwa. Podatek obniża dochody indywidualne (wyższe podatki zmniejszają globalny popyt i faktyczną wielkość PNB). Mogą oddziaływać na poziom potencjalnego produktu.

Pieniężne zmiany podatków są prawie tak samo potężną bronią przeciwko bezrobociu czy inflacji jak pieniężne zmiany wydatków rządowych. Jednak mnożnik podatkowy jest niższy od mnożnika wydatków. Dlaczego? Ponieważ kiedy rząd wydaje 1$ na wydatki rządowe (G), ten 1$ zostaje wydany bezpośrednio na PNB. Jeżeli jednak rząd obniża podatki o 1$ , to tylko część tego 1$ zostaje wydana na konsumpcję (C) a pewien ułamek zostaje zaoszczędzony. Ta odmienność reakcji na 1$ zmianę wydatków (G) i podatków (T) wystarcza, by obniżyć mnożnik podatkowy tak, by jego poziom był niższy od poziomu mnożnika wydatków.

2. Polityka monetarna

Polityka monetarna prowadzona przez Bank Centralny określa podaż pieniądza. Zmiany podaży pieniądza wywołują ruch stóp procentowych w dół lub w górę i wywierają wpływ na wydatki dokonywane na pozycje takie jak maszyny czy budynki. Polityka monetarna wywiera istotny wpływ zarówno na PNB faktyczny jak i PNB potencjalny.

1. Główne instrumenty Banku Centralnego

• Operacje otwartego rynku - sprzedawanie i kupowanie obligacji rządowych.

• Polityka stopy dyskontowej - określanie poziomu stopy procentowej, nazywanej stopą dyskontowa, od kredytów udzielanych przez BC bankom członkowskim.

• Zmiana stopy rezerw obowiązkowych dla banków i innych instytucji finansowych.

1. Instrumenty o mniejszym znaczeniu

• „krzywe patrzenie” („moralna perswazja”) - kiedy stopa dyskontowa jest zbyt niska w porównaniu z rynkowymi stopami krótkoterminowymi, wtedy banki mają ochotę pożyczać tanio od BC i udzielać drogiego kredytu na rynku. „Krzywo patrząc” tj. podejmując dyskusję z dyrektorami banków lub ostatnio, poprzez zakazy nadmiernych kredytów - BC ma nadzieję wpływać na wielkość kredytu zaciąganego w okienku dyskontowym. Nie jest to instrument szczególnie widoczny, ale ważny.

• Limity stóp procentowych - Kontrola max i min poziomu oprocentowania różnego rodzaju depozytów

1. Inne działania Banku Centralnego

• Prowadzenie operacji, których celem jest utrzymanie oficjalnego kursu wymiany walut

• Regulacja działalności banków (ubezpieczanie depozytów bankowych, sprawdzanie ksiąg bankowych oraz w chwili, gdy kryzys uderza - zarządza niewypłacalność banku)

1. Bank Centralny oddziałuje na globalny popyt (produkcję i ceny)

• Banki muszą utrzymywać rezerwy w stosunku do depozytów. Kiedy więc BC chce „nacisnąć na hamulec pieniężny”, pierwszym krokiem jest działanie mające na celu ograniczenie rezerw dostępnych dla banku (np. operacje otwartego rynku)

• Każdy dolar zmniejszenia rezerw bankowych wymusza wielokrotne ograniczenie całości pieniądza bankowego, tj. sumy rachunków bieżących (dlatego zmniejsza się podaż pieniądza)

• Ograniczenie podaży pieniądza zmierza przede wszystkim do uczynienia go „twardym” - tj. droższym i trudniej dostępnym (wzrost stóp procentowych i zmniejszenie kwot kredytów dostępnych dla ludzi).

• Przy wyższych stopach procentowych, trudniejszym kredycie, zmniejszonej wartości zasobów ludzi i firm, wydatki publiczne i prywatne, zwłaszcza inwestycje, będą mieć tendencję spadkową.

• Wreszcie, nacisk trudnego pieniądza, zmniejszającego łączny popyt, zmniejszy także dochody, produkcję, zatrudnienie i inflację.

1. Graficzne przedstawienie, jak Bank Centralny kształtuje podaż pieniądza.




1. Polityka dochodowa (polityka płac i cen)

Polityka dochodowa wyraża podejmowane przez rząd wysiłki, których celem jest hamowanie inflacji przez bezpośrednie oddziaływanie na ruch płac i cen.

2. Powiązania międzynarodowe (zagraniczna polityka gospodarcza)

Zagraniczna polityka gospodarcza obejmuje szeroki zestaw narzędzi i instrumentów, takich jak manipulowanie kursem walut, nakładanie ograniczeń na obroty w handlu zagranicznym, stosowanie ceł lub subsydiów albo nawet doprowadzanie - w imię stabilizacji handlu zagranicznego - do bezrobocia. Polityka stosunków gospodarczych z zagranicą (interwencja w kursy walutowe, polityka handlowa, polityka pieniężna i fiskalna) dąży do utrzymania równowagi na rynkach walutowych i do unikania nadmiernej rozpiętości między importem a exportem.

1. Cele i narzędzia w praktyce

Makroekonomia obejmuje decyzje wyboru między alternatywnymi podstawowymi celami. Żaden kraj nie może równocześnie utrzymywać wysokiej konsumpcji i wysokiej stopy wzrostu. Obniżenie wysokiej stopy inflacji wymaga albo okresu dużego bezrobocia i niskiej produkcji, albo ingerowania w funkcjonowanie wolnych rynków za pomocą narzędzi polityki płac i cen.

W gospodarce, w której ceny i płace kształtują się na wolnych rynkach, za politykę obniżania inflacji trzeba płacić wysoki haracz w postaci znacznego bezrobocia i wielkiej luki PNB.

Kraj może przejściowo stłumić inflację drogą regulowania płac i cen, ale rezultatem będzie zniekształcenie cen i nieefektywność gospodarki.

• Typy zmiennych ekonomicznych

1. Zmienne polityczne

Narzędzia polityki omówione wcześniej takie jak:

• polityka fiskalna - wydatki rządowe i podatki.

• polityka pieniężna - (podaż pieniądza) stopy procentowe, warunki kredytowania.

• polityka dochodowa - programy rządowe wywierające bezpośredni wpływ na decyzje dotyczące płac i cen.

• Zagraniczna polityka gospodarcza - kursy walut, regulacja exportu i importu (cła).

1. Zmienne zewnętrzne

Są to zmienne w zasadzie ewoluujące (w zasadzie) niezależnie od gospodarki takie jak np. klimat czy liczba ludności.

2. Zmienne indukowane

Są to zmienne wyznaczane wewnątrz układu gospodarczego lub przez ten układ takie jak np. produkcja, inflacja czy bezrobocie.

• Krzywe AD i AS oraz ich wzajemne relacje

1. Globalna podaż AS

Globalną podażą określamy tę wielkość produkcji, którą wytworzą i sprzedadzą podmioty gospodarcze przy danych istniejących cenach, mocy wytwórczej i kosztach.

Globalna podaż jest ściśle związana z poziomem potencjalnego produktu (poziomem PNB).

Wyznaczana jest przez wielkość nakładów produkcyjnych (praca, kapitał, zasoby naturalne) i przez efektywność stosowanych nakładów (technika, technologia).

2. Globalna popyt AD

Globalny popyt to ta suma, którą przy danych cenach, dochodach oraz innych zmiennych ekonomicznych wydadzą konsumenci, przedsiębiorstwa oraz rząd.

Czynniki wyznaczające AD: poziom cen, dochody ludzi, oczekiwania dotyczące przyszłości, zmienne polityczne (podatki, zakupy rządowe, podaż pieniądza).

3. Wzajemne relacje AS i AD

AS jest głównie napędzany przez PNB a AD przez wydatki i czynniki je wyznaczające.

Zwrotne oddziaływanie produktu na globalną podaż: Kapitał - inwestycje - lepsze narzędzia pracy - wzrost potencjalnego produktu - kapitał

4. Wzajemne relacje AS i AD

Spadek ogólnego poziomu cen prowadzi do wyższej konsumpcji realnej i wyższego popytu całkowitego, czyli krzywa AD opada

• Polityka fiskalna

Polityka fiskalna dąży do zrównania PNB realnego z potencjalnym. Narzędziami polityki fiskalnej są wydatki rządowe na dobra i usługi (G) oraz podatki lub transfery (T).

1. Model mnożnikowy

Z procesu wyznaczania produktu wynika, że dany przyrost inwestycji wywoła wzrost PNB o większą - zwielokrotniona - ilość, o ilość większą od początkowego przyrostu. Wydatki na inwestycje są wysokoenergetyczne. Ten zwielokrotniony efekt inwestycji wyrażający się w przyroście produktu nazywamy mnożnikiem. Terminu tego używamy dla określenia liczbowej wartości współczynnika mierzącego przyrost produktu wynikający z jednostkowego przyrostu inwestycji.

Mnożnik to liczba przez którą należy przemnożyć daną zmienna inwestycji, aby wyznaczyć wielkość wynikającej stąd zmiany całkowitego produktu.

Zmiana produktu = (1 / MPS) * zmiana inwestycji

Zmiana produktu = 1 / (1 - MPC) * zmiana inwestycji

MPS - krańcowa skłonność do oszczędzania

MPC - krańcowa skłonność do konsumpcji

2. Polityka fiskalna w modelu mnożnikowym

Mnożnik wydatków rządowych jest to przyrost PNB wynikający ze zwiększenia rządowych wydatków na dobra i usługi o 1 $. Jest on równy mnożnikowi inwestycji prywatnych bo każdy z nich uruchamia całą serię wydatków wtórnych.

Wydatki rządowe na dobra i usługi G są kluczowym narzędziem wywierania wpływu na poziom produkcji i zatrudnienia. Jeżeli G wzrośnie, wynikający stąd poziom PNB wzrośnie o iloczyn tej zmiany i mnożnika wydatków. A zatem G ma możliwość stabilizującego (lub destabilizującego) oddziaływania na ruchy PNB w ciągu całego cyklu koniunkturalnego.

3. Podatki

Pieniężne zmiany podatków są prawie tak samo potężną bronią przeciwko bezrobociu czy inflacji, jak pieniężne zmiany wydatków rządowych. Mnożnik podatkowy jest niższy od mnożnika wydatków tyle razy, ile wynosi MPC

Mnożnik podatkowy = MPC * mnożnik wydatków

4. Paradoks oszczędności

D = C+O

Jeżeli rosną oszczędności (0 ) przy nie zmienionym dochodzie, konsumpcja maleje.

PNB = C+I+G

Jeżeli konsumpcja maleje (jest wysoce energetyczna podobnie jak inwestycje) to PNB tez znacznie maleje.

W rezultacie długotrwałe oszczędności prowadzą do znacznego spadku PNB i zubożenia społeczeństwa.

5. Konstruowanie i stosowanie polityki fiskalnej

Polityka fiskalna to kształtowanie podatków i wydatków publicznych celem utrzymania tendencji wzrostowej gospodarki o wysokim zatrudnieniu i wolnej od wysokiej inflacji

.

Mamy przypadek zbyt wysokiego PNB (duża inflacja). Rząd może:

1. podwyższyć stopy opodatkowania

2. okroić wydatki publiczne (G)

3. podniesienie stóp procentowych w bankach ( oszczędności rosną, konsumpcja maleje)

6. Automatyczne stabilizatory, dyskrecjonalna polityka fiskalna

1. automatyczne zmiany we wpływach podatkowych

2. zasiłki dla bezrobotnych i inne transfery socjalne

Polityka dyskrecjonalna:

1. roboty publiczne i inne programy wydatków

2. publiczne programy zatrudnienia

3. programy wydatków transferowych

4. stawki podatkowe

12

3

MAKROEKONOMIA - ĆWICZENIA opracowanie: Alicja i Wojciech Makowiec - grupa101







E_S=Q∗P










---