PRAWO RZECZOWE pytania 1-23
1. Pojęcie i ogólna charakterystyka prawa rzeczowego w znaczeniu przedmiotowym.
Przedmiotem elementu przedmiotu stosunku cywilnoprawnego w przeważającej większości są rzeczy( np. mikrofon, portfel, budynek , nieruchomość), natomiast rzeczami zgodnie z definicją wynikającą z art. 45.K.C są tylko przedmioty materialne, a więc chodzi tu o wszelkiego rodzaju prawa na przedmiotach materialnych (jak np. umowa kupna sprzedaży przenosząca prawa własności na danej rzeczy ze zbywającego na nabywającego), które mogą być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego, sposoby zbycia, przysporzenia praw na rzeczach określone są w przepisach KC, jak również wynikają z zasad współżycia społecznego. Uznawana jest ogólna zasada, że nie można przysporzyć więcej praw niż się samemu posiada.
Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym to ogół przepisów prawa cywilnego, które regulują powstanie, zmianę i ustanie rzeczowych praw podmiotowych.
Poza rzeczą niekiedy przedmiotem praw rzeczowych mogą być prawa majątkowe ( np. użytkowanie praw, zastaw na prawach, hipoteka na użytkowaniu wieczystym.
2. Cechy charakterystyczne praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym.
Pod pojęciem praw rzeczowych podmiotowych rozumie się te kategorię cywilnych praw podmiotowych, które spełniają łącznie dwa warunki:
dotyczą rzeczy
i są prawami bezwzględnymi, czyli skutecznymi wobec wszystkich (erga omnes).
Podmiotowe prawa rzeczowe są majątkowymi prawami cywilnymi o charakterze bezwzględnym mającym za przedmiot rzecz. W systemie prawa cywilnego istnieją dwie podstawowe kategorie majątkowych praw podmiotowych:
prawa rzeczowe o podanych wcześniej cechach;
prawa obligacyjne - podstawowym prawem obligacyjnym jest wierzytelność, której istotą jest to, że strona uprawniona może żądać od strony zobowiązanej określonego zachowania (świadczenia).
Istnieje również podział na:
względne - ustawodawca przyznaje czasami prawom względnym rozszerzoną skuteczność wobec osób trzecich (np. tzw. rozszerzenie pauliańskie, prawo wierzytelności )
bezwzględne.
Istotnym elementem praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym jest ich szczególny przedmiot, którym jest rzecz, rozumiana jako przedmiot materialny. Istnieje zasada numerus clausus praw rzeczowych czyli zamkniętej listy - tyczy się to zamkniętego katalogu ograniczonych praw rzeczowych. Implikacją tej zasady jest pozostawienie wyłącznej kompetencji ustawodawcy w zakresie określania listy praw rzeczowych, które mogą być ustanawiane przez podmioty oraz określenie ich treści i zakresu. W tym zakresie swoboda stron została wyraźnie przez ustawodawcę wyłączona.
Rzeczy jako przedmioty praw rzeczowych.
Rzeczy - zgodnie z art. 45 K.C. Art. 45. rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne . Nauka do tego określenia dodaje:
rzeczami wg polskiego K.C. są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach cywilnoprawnych mogą być traktowane jako dobra samoistne. Jednocześnie rzecz w sensie prawnym musi przedstawiać jakąś wartość majątkową.
Przesłanki rzeczy:
materialne,
wyodrębnione,
bycie przedmiotem obrotu
Nie są więc rzeczami:
złoża w ziemi, woda, powietrze, dzikie zwierzęta na wolności - dopiero wydobyty węgiel, gaz w butli, woda w beczce, upolowane zwierzę mogą być dobrami samoistnymi,
dobra niematerialne w postaci: energii, dóbr osobistych, dzieł literackich, artystycznych, naukowych, wynalazki, wzory użytkowe itp.
Przedmiotem praw rzeczowych mogą być tylko istniejące rzeczy zindywidualizowane.
Podział rzeczy na
ruchome, nieruchomości
proste (kartka papieru), złożone (traktor),
zużywalne , niezużywalne,
oznaczone co do tożsamości (np. samochód-każdy posiada fabrycznie oznaczony nr nadwozia), oznaczone co do gatunku (np. ziemniaki),
znajdujące się w obrocie, wyłączone z obrotu (np. rzeki)
Najpowszechniejszą formą praw jest prawo na rzeczach. Każdy człowiek posiada bardzo dużo ilość praw, każda rzecz ,którą posiada jest odrębnym przedmiotem praw rzeczowych. Znakomita większość umów cywilnoprawnych dotyczy rzeczy.
Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.
Art. 142. § 1. Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli to jest konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej. Może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.
§ 2. Przepis powyższy stosuje się także w razie niebezpieczeństwa grożącego dobrom majątkowym, chyba że grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza aniżeli uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy.
Rzeczy ruchome i nieruchomości
Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
Prawo podmiotowe zarezerwowane wyłącznie dla nieruchomości:
użytkowanie wieczyste,
służebność,
hipoteka
własnościowe prawo do lokalu w spółdzielni mieszkaniowej
Prawo rzeczowe na nieruchomości wymienione w księgach wieczystych
Natomiast rzeczami ruchomymi jest wszystko to, co nie jest nieruchomością
Rzeczy ruchome - wszelkie rzeczy materialne nie stanowiące nieruchomości ani ich części składowych, nie podlegają rejestrowi - wyjątek stanowi ewidencja pojazdów
5. Część składowa rzeczy
Częścimi składowymi rzeczy jest to wszystko, co:
- nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.
- nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.
(np. silnik w samochodzie)
Pojęcie to zostało jednak ograniczone poprzez przyjęcie, że
przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.
(np. barak na placu budowy)
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.
Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu.
Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością.
6. Przynależność
Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym i trwałym związku odpowiadającym temu celowi.
(np. ciągnik rolniczy w gospodarstwie rolnym)
Przynależność jest niezbędna do korzystania z rzeczy głównej, przy czym rzeczą główna może być zarówno nieruchomość jak i ruchomość.
Właścicielem rzeczy głównej i przynależności musi być ta sama osoba.
Przynależność nie jest częścią składowa rzeczy i nie traci swego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną.
Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych.
Ograniczoność prawna wobec rzeczy głównej odnosi skutek również względem przynależności.
7. Własność - pojęcie, treść, granice wykonywanie.
W znaczeniu ekonomicznym własność oznacza formę władania częściami przyrody (rzeczami) mającymi wartość majątkową.
W znaczeniu prawnym własność oznacza formę korzystania ze składników przyrody.
Właścicielem w sensie ekonom, jest ten, kto faktycznie dysponuje w swoim interesie danym dobrem majątkowym, przy tym obojętna jest forma prawna, która takie dysponowanie umożliwia. W znaczeniu prawnym własność to tylko jedna, podstawowa forma władania częściami przyrody, która musi być odróżniana od innych form władania, jak użytkowanie, najem czy dzierżawa.
Prawo własności wynika ze stosunku własności jaki istnieje między właścicielem a wszystkimi innymi podmiotami. Na treść prawa własności składają się 2 strony.
Treścią pozytywną własności są uprawnienia właściciela do korzystania i rozporządzania rzeczą.
W zakres uprawnień do korzystania z rzeczy wchodzą następujące uprawnienia:
do korzystania z rzeczy,
do używania rzeczy,
do pobierania pożytków i innych przychodów z rzeczy
do przetwarzania rzeczy, zużycia lub zniszczenia
W zakres uprawnień do rozporządzania rzeczą wchodzą uprawnienia do:
wyzbycia się własności rzeczy,
do obciążania rzeczy
Treścią negatywną zaś powszechny obowiązek NIENARUSZANIA sfery dozwolonego zachowania się właściciela - nienaruszanie prawa własności.
Posługujemy się domniemaniami uprawnień na korzyść właściciela.
Prawo własności NIE jest prawem nieograniczonym. Istnieją pewne granice prawa własności tj.
przepisy ustawy
zasady współżycia społecznego
społeczno-gospodarcze przeznaczenie tego prawa
OGRANICZENIA:
w zakresie korzystania z nieruchomości związane z prawem sąsiedzkim (Art. 144 - 154)
to przepisy nakładające na sąsiadów ograniczenia i obowiązki pozwalające na w miarę bezkonfliktowe wykonywanie prawa własności nieruchomości:
ograniczające oddziaływanie na nieruchomości sąsiedzkie
określające sposób korzystania z przygranicznych pasów ziemi
przewidujące powstanie służebności
regulujące problem granic
np.:
Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.
IMMISJE (oddziaływanie na sąsiedni grunt):
bezpośrednie: są bezwzględnie zakazane; skierowanie na grunt sąsiada substancji za pomocą urządzeń
pośrednie: ww. artykuł, można wystąpić z roszczeniem negatoryjnym np. wytwarzanie hałasu
materialne: pył dym energia (hałas, światło)
niematerialne: oddziaływanie na sferę psychiczną (poczucie estetyki, wywoływanie poczucia zagrożenia)
Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia.
Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.
Właściciel gruntu może obciąć i zachować dla siebie korzenie przechodzące z sąsiedniego gruntu. To samo dotyczy gałęzi i owoców zwieszających się z sąsiedniego gruntu; jednakże w wypadku takim właściciel powinien uprzednio wyznaczyć sąsiadowi odpowiedni termin do ich usunięcia.
Służebność drogi koniecznej może zostać ustanowiona w drodze umownej lub w trybie orzeczenia sądowego (at.145 KC)
Właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych; koszty rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymywania stałych znaków granicznych ponoszą po połowie.
Wyznacznikiem prawa własności są także zasady współżycia społecznego oraz społeczno gospodarcze przeznaczenie tego prawa
Przestrzenne granice własności
- granice przestrzenne nieruchomości zawierają się w jej bryle
- granice przestrzenne budynków i lokali zamykają się w ich bryłach
- granice przestrzenne gruntu
W granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Przepis ten nie uchybia przepisom regulującym prawa do wód oraz przepisy prawa lotniczego (zabrania zbyt niskich lotów) i górniczego (reguluje własność kopalin)
W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.
Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli to jest konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej. Może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.
Przepis powyższy stosuje się także w razie niebezpieczeństwa grożącego dobrom majątkowym, chyba że grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza aniżeli uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy.
8. Sposoby nabycia i utrata własności
To przede wszystkim zdarzenia prawne, które powodują przejście prawa własności z jednego podmiotu na drugi. To przede wszystkim zdarzenia cywilnoprawne, które mogą powodować nabycie czy utratę prawa własności.
Wynika to z faktu, że najczęściej nabycie własności przez jeden podmiot oznacza utratę tego prawa po drugiej stronie, choć istnieją wyjątki (np. porzucenie rzeczy, co powoduje, że rzecz staje się niczyją).
Podstawową klasyfikacją sposobów nabycia i utraty własności jest podział na:
pierwotne - nabywca nabywa swe prawo niezależnie od praw poprzednika, gdy nabywa rzecz niczyją czy rzecz miała swego właściciela, ale nabywca nie wywodzi swego prawa od praw tego poprzedniego właściciela. Konsekwencją pierwotnego nabycia jest z reguły to, że nabywca uzyskuje prawo własności w pełnym wymiarze, bez jakichkolwiek obciążeń. Istnieją wprawdzie wyjątki (np. w wypadku nabycia własności nieruchomości, której właściciel się zrzekł, Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za jej obciążenia.
pochodne - prawo własności przechodzi na następcę w takim zakresie, jakim przysługiwało poprzedniemu właścicielowi, a więc ze wszystkimi obciążeniami i ograniczeniami, jakie dotykały prawa własności. Istnieją także od tej zasady wyjątki (np. nabycie w dobrej wierze własności od osoby nieuprawnionej (art. 169 KC).
Podstawowym sposobem nabycia a jednocześnie utraty własności jest jej przeniesienie. Pod tym pojęciem rozumie się przejście prawa własności na podstawie umowy. Jest to pochodny sposób przejścia prawa własności. Osoba, która przenosi własność to zbywca ( utrata prawa własności), osoba która nabywa własność to nabywca ( nabycie prawa własności).
• Rzeczy ruchome - art. 155 stanowi:
Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.".
Umowa o przeniesienie własności ma charakter kauzalny (z reguły), tzn. jeżeli nie istnieje przyczyna, dla której zawarto umowę, to taka umowa jest nieważna. Przyczynami tymi są: umowa zobowiązująca do przeniesienia własności, zapis, bezpodstawne wzbogacenie lub inne zdarzenie, z którego wynika obowiązek przeniesienia własności
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania).
Przeniesienie własności przez osobę nieuprawniona do rozporządzania rzeczą -
Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. (Ta umowa ma charakter realny - wiąże się z wydaniem rzeczy nabywcy).
Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat 3 od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego."
• Nieruchomości - treść umowy o przeniesienie własności różni się nieco w zakresie treści i formy.
Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu”. Zakaz ten dotyczy czynności prawnych, które mają wywołać skutek rzeczowy. Nie ma jednak przeszkód do zawarcia umowy zobowiązującej jedynie do przeniesienia własności z zastrzeżeniem warunku lub terminu. Oznacza to, że po ziszczeniu się warunku (bądź po upływie terminu) należy zawrzeć umowę, której przedmiotem będzie ostatecznie przeniesienie własności nieruchomości
Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.". Jeżeli chodzi o formę, to umowa o przeniesienie własności nieruchomości, musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Jest to forma pod rygorem nieważności. Niekiedy możliwe jest skuteczne przeniesienie własności nieruchomości z pominięciem formy aktu notarialnego. Dotyczy to przeniesienie własności w tzw. trybie sądowym, kiedy sąd orzeka o obowiązku złożenia przez stronę, w trybie art. 64 („prawomocne orzeczenie sądu, stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie"), oświadczenia woli o przeniesieniu własności rzeczy nieruchomej.
W przypadku nieruchomości należących do Skarbu Państwa szczegółowe unormowania zawiera ustawa z 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami. Do najważniejszych zasad przenoszenia własności należy wprowadzenie zasady, że zawarcie umowy sprzedaży i oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste następuje przez przetarg (ustny ograniczony, ustny nieograniczony, pisemny nieograniczony i pisemny
ograniczony).
Kolejnym ograniczeniem jest obrót nieruchomościami przez cudzoziemców (ustawa z 24 marca 1920 o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców). Nabycie wymaga zezwolenia, wydawanego w formie decyzji administracyjnej przez ministra spraw wewn. i adm.
Zasiedzenie
Jest ono pierwotnym sposobem nabycia własności i polega na nabyciu własności na skutek długotrwałego posiadania rzeczy przez nieuprawnionego. Nabywca uzyskuje prawo własności niezależnie od praw poprzednika.
Nabyć w drodze zasiedzenia można zarówno nieruchomość jak i ruchomość.
Posiadacz nieruchomości nie będący właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat 20 jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Posiadacz nieruchomość nabywa jej własność po upływie lat 30, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
Przesłankami zasiedzenia są:
- posiadanie samoistne o charakterze nieprzerwanym upływu czasu (różnica dotyczy długości czasu niezbędnego do zasiedzenia rzeczy ruchomych i nieruchomości oraz kwestii dobrej wiary).
okres zasiedzenia rzeczy ruchomych to 3 lata i tylko w dobrej wierze;
okres zasiedzenia nieruchomości - 20 lat w dobrej wierze i 30 lat w złej wierze
Inne wypadki nabycia i utraty własności
Znalezienie rzeczy - nabycie własności następuje na skutek niepodjęcia przez właściciela rzeczy działań zmierzających do odzyskania rzeczy zgubionej. O zgubieniu rzeczy możemy mówić tylko wtedy, gdy właściciel utracił posiadanie rzeczy wbrew swojej woli. Znalazca powinien natychmiast zawiadomić o znalezieniu rzeczy osobę uprawnioną do jej odbioru albo jeżeli nie zna miejsca zamieszkania tej osoby, powinien niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu właściwy organ państwowy. Pieniądze, papiery wart. oraz inne kosztowności i mające wartość naukową lub artystyczną powinien oddać niezwłocznie na przechowanie właściwemu organowi państwowemu, inne zaś rzeczy znalezione tylko na żądanie tego organu (art. 184 §1.). Znalazca, który spełnił wszystkie te obowiązki może żądać znaleźnego w wysokości 1/10 wartości rzeczy, ale musi się zgłosić najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej. Te zasady mają zastosowanie w przypadku znalezienia rzeczy w miejscu publicznym.
Zrzeczenie się własności nieruchomości - jest sposobem utraty prawa własności.
Właściciel może wyzbyć się własności nieruchomości przez to, że się jej zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego. Do zrzeczenia się własności nieruchomości potrzebna jest zgoda starosty wykonującego to zadanie jako zadanie z zakresu adm. rządowej." Nieruchomość taka staje się własnością Skarbu Państwa, który ponosi odpowiedzialność z nieruchomości za jej obciążenia. W przypadku zrzeczenia się nieruchomości należącej do komunalnej osoby prawnej potrzebna jest zgoda zarządu gminy, na terenie której położona jest dana nieruchomość.
Porzucenie rzeczy ruchomej -właściciel może się wyzbyć rzeczy ruchomej przez to, że w tym zamiarze rzecz porzuci. Taka rzecz porzucona przez właściciela staje się rzeczą niczyją i można nabyć jej własność przez objęcie jej w posiadanie samoistne, czyli zawłaszczenie. Swoistym zawłaszczeniem jest nabycie własności roju pszczół.
Przetworzenie rzeczy ruchomych - wytworzenie z jednej rzeczy drugiej - ten, kto wytworzył nową rzecz z cudzych materiałów staje się jej właścicielem, jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałów. Jeżeli przetworzenie dokonane było w złej wierze, bądź nakłady były mniejsze od wartości materiałów to właścicielem rzeczy wytworzonej jest właściciel materiałów.
Akcesja - połączenie lub pomieszanie 2 rzeczy - jeżeli rzeczy ruchome zostały pomieszane lub połączone w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami całości. Udziały we współwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych. Jeżeli jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe, rzeczy niniejszej wartości stają się jej częściami składowymi. Nabycie pożytków naturalnych - uprawniony do pobierania pożytków naturalnych rzeczy nabywa ich własność przez odłączenie ich od rzeczy.
9. Ochrona własności.
Ochrona własności realizowana jest przez system roszczeń, jakie przysługują właścicielowi w wypadku naruszenia jego prawa. Ochrona własności należy do typu ochrony petytoryjnej, a więc służącej ochronie prawa. Ochronę petytoryjną własności zapewniają 2 podstawowe roszczenia:
• windykacyjne - jest to roszczenie o wydanie rzeczy, które wypływa z prawa własności.
Z tym roszczeniem mogą się wiązać tzw. roszczenia uzupełniające właściciela o wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, o zwrot nakładów i naprawienie szkody spowodowanej pogorszeniem lub utratą rzeczy.
Właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada jego rzeczą ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
Wymienione roszczenia mają charakter obiektywny (można z nimi wystąpić w każdym wypadku naruszenia własności, niezależnie od tego, czy osobie naruszającej można przypisać winę). Służy do ochrony uprawnienia właściciela do wyłącznego posiadania rzeczy. Roszczenie to istnieje, gdy spełnione są warunki:
jego treścią jest żądanie wydania rzeczy
oraz gdy wynika ono z prawa własności.
Legitymację czynną do wystąpienia z roszczeniem windykacyjnym ma jedynie właściciel (współwłaściciel). Legitymację bierną natomiast każdy, kto faktycznie włada cudzą rzeczą.
• negatoryjne - polega na żądaniu przez właściciela przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechaniu naruszeń.
Z roszczeniem tym może wystąpić właściciel, którego prawo zostało naruszone w inny aniżeli przez pozbawienie go faktycznego władania rzeczą sposób.
Składa się z dwóch uprawnień:
żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem
oraz zaniechania naruszeń.
Uprawnienia te mogą być realizowane oddzielnie lub łącznie. Uprawnienie do żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem polega na domaganiu się usunięcia z cudzej rzeczy oraz usunięciu skutków naruszenia.
Legitymację czynną ma właściciel. Legitymację bierną natomiast każdy, kto naruszył prawo własności w inny sposób niż pozbawienie właściciela władania rzeczą.
Roszczenia windykacyjne i negatoryjne nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości.
• uzupełniające - Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.".
Roszczenie uzupełniające właściciela przedawnia się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy
Roszczenia posiadacza o zwrot nakładów
Roszczenia związane z budową na cudzym gruncie
10. Współwłasność - pojęcie, rodzaje, zarząd rzeczą wspólną, zniesienie współwłasności.
Współwłasność - występuje wtedy, gdy dana rzecz jest przedmiotem własności kilku osób.
Mogą być różne kryteria podzielności prawa: według czasu jego trwania, wg treści, wg kryterium podmiotowości.
Cechami współwłasności są
- jedność przedmiotu,
- wielość podmiotów
- niepodzielność wspólnego prawa.
RODZAJE
W polskim systemie prawnym wyróżnia się dwa rodzaje współwłasności (art. 196):
współwłasność łączna - udziały rzeczy wspólnej nie są oznaczone dopóki trwa współwłasność. Jest współwłasnością bezudziałową i każdy ze współwłaścicieli ma prawo do całej rzeczy, które to prawo musi być godzone z analogicznymi uprawnieniami pozostałych współwłaścicieli. Ten rodzaj współwłasności opiera się na określonym stosunku osobistym współwłaścicieli ( współwłasność majątkowa małżonków) Uprawniony nie może w ogóle dysponować swoimi prawami do rzeczy objętych współwłasnością.
współwłasność w częściach ułamkowych - jest to stosunek o charakterze przejściowym, przewiduje się możliwość zniesienia jej w każdej chwili. Każdy ze współwłaścicieli ma swój określony ułamkiem udział. Współwłaściciel może swoim udziałem rozporządzać. Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe
ZARZĄD RZECZĄ WSPÓLNĄ
Jest to podejmowanie wszelkich rozstrzygnięć i dokonywanie wszelkiego rodzaju czynności dotyczących rzeczy wspólnej. Ze względu na źródła regulacji owego zarządu możemy wyróżnić:
• zarząd umowny -Można powierzyć wykonywanie czynności zarządu zarządcy ( jednemu ze współwłaścicieli lub osobie trzeciej). Z zasady zarządca taki jest uprawniony i zobowiązany do dokonywania czynności zwykłego zarządu powinno się mu udzielić pełnomocnictwa ogólnego). Nie ma wszakże przeszkód, aby zarządca został wyposażony w uprawnienie do dokonywania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (odpowiednie pełnomocnictwo rodzajowe bądź do dokonywania określonych czynności).
• zarząd ustawowy - ustawowe zasady opierają się na wyróżnieniu:
czynności zwykłego zarządu
czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.
Do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebną jest zgoda większości współwłaścicieli. W braku takiej zgody każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności. Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli nie można uzyskać zgody większości w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość. Jest to załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykła eksploatacją i utrzymywaniem jej w stanie nie pogorszonym w ramach jej aktualnego przeznaczenia (wg literatury i orzecznictwa). Wszystko to, co nie mieści się w tak zakreślonych granicach, należy do spraw przekraczających zakres zwykłego zarządu. Do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziału wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.
• zarząd sądowy - ingerencja sądowa jest jednak ingerencją doraźną. Występuje wtedy, gdy każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli nie można uzyskać zgody większości w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość. W tym trybie zarządca jest uprawniony i zobowiązany do dokonywania czynności zwykłego zarządu.
ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI
Zniesienie współwłasności może nastąpić w trybie umownym albo w trybie sądowym. Umowne zniesienie współwłasności dochodzi do skutku przez porozumienie współwłaścicieli co do samej zasady, że współwłasność ma zostać zniesiona oraz co do sposobu, w jaki to ma nastąpić. Z powodu braku takiego porozumienia jedyną możliwością zniesienia współwłasności jest uzyskanie stosownego rozstrzygnięcia sądowego. Rozstrzygnięcie to zapada w postępowaniu nieprocesowym i przybiera formę postanowienia.
Kodeks cywilny wyróżnia 3 podstawowe sposoby zniesienia współwłasności:
podział rzeczy wspólnej - stanowi, że każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło poprzez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społ.-gosp. przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałaby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.
przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli - współwłaściciel, na rzecz którego przypadła rzecz, zobowiązany jest spłacić pozostałych współwłaścicieli.
sprzedaż rzeczy wspólnej - kolejnym etapem jest podział otrzymanej kwoty ze sprzedanej rzeczy wspólnej.
Jeżeli sprzedaż następuje w drodze sądowego zniesienia współwłasności, jest ona dokonywana zgodnie z przepisami KPC, czyli w drodze licytacji prowadzonej na takich zasadach, jak w przypadku postępowania egzekucyjnego.
11. Użytkowanie wieczyste - pojęcie, treść, powstanie, wygaśnięcie, przekształcenie.
Użytkowanie wieczyste jest formą pośrednią między prawem własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi. Przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub położone w granicach administracyjnych miast.
TREŚĆ
Przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym lub prawnym.
Jest prawem czasowym (maksymalnie na okres 99 lat, a wyjątkowo na okres krótszy, ale nie mniejszy niż 40 lat).
W ciągu ostatnich 5 lat użytkowania wieczystego użytkownik wieczysty może żądać przedłużenia umowy na dalszy okres od 40-99 lat. Odmowa jest dopuszczalna tylko ze względu na ważny interes społeczny.
Użytkowanie wieczyste jest prawem odpłatnym, bowiem użytkownik wieczysty przez cały okres trwania umowy uiszcza co roku opłatę.
POWSTANIE
Z reguły powstaje na skutek
zawarcia umowy, ex lege,
w drodze decyzji adm.,
przeniesienia (stosuje się tu odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości).
Zawarcie umowy powinno być poprzedzone przetargiem, wyjątki od tej zasady zostały wymienione w ustawie o gospodarce nieruchomościami w sposób enumeratywny. Umowa o ustanowienie wieczystego użytkowania powinna zawierać ustalenie opłat z tego tytułu,
zarówno pierwszej, jak i opłat rocznych. Umowa wymaga formy aktu notarialnego i wpisu do KW.
USTANIE
Normalnym sposobem wygaśnięcia jest upływ czasu (terminu),
jeżeli użytkownik wieczysty korzysta z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umowie, w szczególności jeżeli wbrew umowie użytkownik nie wzniósł określonych w niej budynków lub urządzeń,
zrzeczenie się tego prawa przez uprawnionego,
konfuzja - połączenie w jednym ręku prawa własności i użytkowania wieczystego
- wywłaszczenie
Wraz z wygaśnięciem prawa użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia. Roszczenie przeciwko wieczystemu użytkownikowi o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania z gruntu, jak również roszczenie użytkownika wieczystego o wynagrodzenie za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowanego gruntu przedawniają się z upływem 3 lat od tej daty.
PRZEKSZTAŁCENIE UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO WPRAWO WŁASNOŚCI
Przepisy ustawy o przekształceniu stosuje się do osób fizycznych, które:
• nabyły prawo użytkowania wieczystego przed dniem 31.10.1998r., a także do osób fizycznych będących ich następcami prawnymi i złożą wniosek do 31.12.2000r.
• z którymi została zawarta w formie aktu notarialnego umowa o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego przed 31.10.1998r.
• którym przysługuje prawo zabudowy nieruchomości ustanowione przed dniem wejścia w życie dekretu z 26.10.1945r. o prawie zabudowy i złożą wniosek do 31.12.2000r.
• które nabyły gospodarstwo rolne na podstawie aktu nadania, albo do ich następców, będących posiadaczami tych gospodarstw i złożą wniosek do 31.12.2000r.
• będących właścicielami lokali, którym przysługuje udział w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej jako w prawie związanym z własnością wyodrębnionego lokali
Przekształcenie odbywa się odpłatnie. Opłata składa się z opłat rocznych (płatne przez okres od 5-15 lat), uzależniona jest od czasu trwania użytkowania wieczystego. Ustawodawca jednak wskazuje grupę użytkowników, których zwalnia od uiszczania opłat (art. 6 ustawy).
POJĘCIE I SYSTEMATYKA OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH
POJĘCIE
Są to obciążenia prawa własności polegające na korzystaniu w oznaczonym zakresie z rzeczy cudzej (wyjątek: zastaw, hipoteka).
Ich przedmiotem mogą być:
Rzeczy ruchome i nieruchomości (użytkowanie)
tylko rzeczy ruchome (zastaw)
tylko nieruchomości (hipoteka, służebności)
Obowiązuje tu zasada NUMERUS CLAUSUS (zamkniętej listy) i tak ograniczonymi prawami rzeczowymi są:
użytkowanie,
służebność,
zastaw,
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
hipoteka.
POWSTANIE
UMOWA - jej mocą właściciel obciąża swą rzecz prawem ograniczonym na rzecz innego podmiotu (nabywcy prawa).
Powszechnie do ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych stosuje się przepisy o przeniesieniu własności, ale z 1 wyjątkiem;
Art. 245 § 2 - Do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
Art. 2451 [Przeniesienie] - Do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomość potrzebna jest umowa między uprawnionym a nabywcą oraz - jeżeli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
MOCĄ PRAWA (ex lege) - np. zasiedzenie służebności gruntowej
ORZECZENIE SĄDOWE - ma charakter konstytutywny, np. służebność drogi koniecznej
DECYZJA ADMINISTRACYJNA - wyjątkowo
ZMIANA TREŚCI
Art. 248 [zmiana treści]
§ 1. Do zmiany treści ograniczonego prawa rzeczowego potrzebna jest umowa między uprawnionym a właścicielem rzeczy obciążonej, a jeżeli prawo było ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi.
§ 2. Jeżeli zmiana treści prawa dotyka praw osoby trzeciej, do zmiany potrzebna jest zgoda tej osoby. Oświadczenie tej osoby powinno być złożone jednej ze stron.
PIERWSZEŃSTWO OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH
W sytuacji, gdy tę samą rzecz obciąża kilka praw rzeczowych ograniczonych mogą one niekiedy być wykonywane niezależnie od siebie. Są jednak przypadki, gdy istnienie kilku praw rzeczowych ograniczonych na jednej rzeczy powoduje kolizję między nimi. Do ich usunięcia stosuje się instytucję pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych:
jeśli dochodzi do kolizji praw rzeczowych ujawnionych w księdze wieczystej z prawami nie wpisanymi do tej księgi - pierwszeństwo ma prawo ujawnione w księdze wieczystej
wśród praw ujawnionych w księdze wieczystej o pierwszeństwie decyduje dzień złożenia wniosku o dokonanie wpisu
wśród praw nie wpisanych do księgi obowiązuje zasada, że jeżeli kilka ograniczonych praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej (art. 249)
WYGAŚNIĘCIE
ZRZECZENIE - jeżeli uprawniony zrzeka się tego prawa, to ono wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej (art. 246). Gdy prawo było ujawnione w księdze wieczystej, potrzebne jest wykreślenie tego prawa.
KONFUZJA - połączenie w jednym ręku prawa rzeczowego ograniczonego i prawa własności.
INNE PRZYCZYNY:
upływ terminu, na który prawo zostało ustanowione
na skutek niewykonywania prawa
wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką lub zastawem
na skutek orzeczenia sądowego
na skutek decyzji administracyjnej.
13. Użytkowanie - pojęcie i rodzaje
Użytkowanie - to uprawnienie uzytkownika do używania rzeczy i pobierania z niej pożytków.
Jest prawem rzeczowym ograniczonym, które daje szeroki zakres uprawnień do korzystania z rzeczy cudzej.
Wyróżniamy użytkowanie przez:
osoby fizyczne
rolnicze spółdzielnie produkcyjne
inne osoby prawne
Przedmiotem użytkowania są rzeczy ruchome i nieruchomości.
Wyjątkowo przedmiotem użytkowania mogą być również prawa zbywalne. Jest to najszersze prawo spośród ograniczonych praw rzeczowych ponieważ zapewnia użytkownikowi w zasadzie pełne prawo korzystania z rzeczy cudzej. Jest to prawo niezbywalne związane z osoba użytkownika. Jednakże użytkownik może rzecz użytkowaną wydzierżawić lub wynająć. Jest to prawo , które może być bezterminowe lub terminowe. Może być ustanowione odpłatnie lub nieodpłatnie.
POWSTANIE UŻYTKOWANIA
Mają tu zastosowanie ogólne reguły dotyczące powstawania ograniczonych praw rzeczowych, z wyjątkiem (od 5.12.1990r.) decyzji administracyjnej. Powstaje na wskutek czynności prawnej ( umowy ) między właścicielem a przyszłym użytkownikiem.
Umowa powinna zawierać:
kwestie odpłatności za użytkowanie
termin na jaki prawo zostało ustanowione
rozkład ciężarów związanych z rzeczą
zakres użytkowania.
TREŚĆ UZYTKOWANIA
Użytkownik ma prawo do używania rzeczy i pobierania z niej pożytków zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki.
Art. 258 [Ciężary] - W stosunkach wzajemnych między użytkownikiem a właścicielem użytkownik ponosi ciężary, które zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki powinny być pokrywane z pożytków rzeczy.
Art. 259 [Nakłady właściciela] - Właściciel nie ma obowiązku czynić nakładów na rzecz obciążoną użytkowaniem. Jeżeli takie nakłady poczynił, może od użytkownika żądać ich zwrotu według przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.
Art. 260 [Nakłady użytkownika]
§ 1. Użytkownik obowiązany jest dokonywać napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy. O potrzebie innych napraw i nakładów powinien niezwłocznie zawiadomić właściciela i zezwolić mu na dokonanie potrzebnych robót.
§ 2. Jeżeli użytkownik poczynił nakłady, do których nie był obowiązany, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.
3. Art. 263 [Przedawnienie] - Roszczenia właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz, jak również roszczenia użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.
Art. 254 [Niezbywalność] - Użytkowanie jest niezbywalne - oznacza to, że nie może zostać przeniesione w drodze czynności prawnej singularnej na inne osoby.
WYGAŚNIĘCIE UŻYTKOWANIA
Wygasa ono z tych wszystkich przyczyn, które powodują wygaśnięcie innych ograniczonych praw rzeczowych.
Szczególny przypadek:
Art. 255 - Użytkowanie wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć. - skoro użytkowanie ma zaspokajać potrzeby użytkownika, a on nie wykonuje go, to jest mu ono zbędne.
RODZAJE UŻYTKOWANIA
1). Użytkowanie przez osoby fizyczne
Ma charakter alimentacyjny, czyli ma służyć przede wszystkim zaspokajaniu potrzeb uprawnionego.
Art. 266 [Termin wygaśnięcia] - Użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej wygasa najpóźniej z jej śmiercią.
Art. 267 [Uprawnienia i obowiązki]
§ 1. Użytkownik obowiązany jest zachować substancję rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie.
§ 2. Jednakże użytkownik gruntu może zbudować i eksploatować nowe urządzenia służące do wydobywania kopalin z zachowaniem przepisów prawa geologicznego i górniczego.
§ 3. Przed przystąpieniem do robót użytkownik powinien w odpowiednim terminie zawiadomić właściciela o swym zamiarze. Jeżeli zamierzone urządzenia zmieniałyby przeznaczenie gruntu lub naruszały wymagania prawidłowej gospodarki, właściciel może żądać ich zaniechania albo zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody.
Art. 268 [Nowe urządzenia] - Użytkownik może zakładać w pomieszczeniach nowe urządzenia w takich granicach jak najemca. - tzn., że może założyć oświetlenie elektryczne, gaz, telefon i inne podobne urządzenia, chyba że sprzeciwiałoby to się obowiązującym przepisom lub zagrażałoby bezpieczeństwu nieruchomości.
2). Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne
Ma charakter produkcyjny, a jego przedmiotem są grunty.
Wyróżniamy:
Użytkowanie gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa
Użytkowanie wkładów gruntowych członków spółdzielni.
3). Użytkowanie przez inne osoby prawne
Stosuje się tu przepisy ogólne o użytkowaniu oraz o użytkowaniu przez osoby fizyczne, o ile nie jest to inaczej uregulowane.
14. SŁUŻEBNOŚCI - gruntowe, osobiste
Służebność jest to ograniczone prawo rzeczowe pozwalające na ograniczenie uprawnień jednego właściciela nieruchomości na rzecz właściciela innej nieruchomości albo na żądaniu aby właściciel nieruchomości nie wykonywał określonych uprawnień wynikających z prawa własności.
Służebności występują najczęściej w stosunkach sąsiedzkich - w tych stosunkach konieczne jest niekiedy korzystanie z cudzej nieruchomości.
Podstawowy podział normatywny to: gruntowe i osobiste
Służebności gruntowe polegają na obciążeniu nieruchomości służebnej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości uprawnionej.
Służebności osobiste - są ściśle związane z osobą uprawniona do korzystania z cudzej nieruchomości. Służebność ta ma charakter alimentacyjny to jest zaspokaja potrzeby ściśle oznaczonej osoby fizycznej.
Inny podział:
czynne - polegają na korzystaniu w sposób czynny z cudzej nieruchomości (np. służebność przejazdu)
bierne - polegają na tym, iż właściciel nieruchomości obciążonej nie może dokonywać w stosunku do swojej nieruchomości określonych działań lub uprawnień
1) SŁUŻEBNOŚCI GRUNTOWE
Służebność ta polega na uprawnieniu właściciela jednej nieruchomości do ograniczonego korzystania z nieruchomości innego właściciela lub na obowiązku właściciela nieruchomości obciążonej do niewykonywania określonych uprawnień wynikających z prawa własności. Służebność jest prawem ściśle związanym z własnością nieruchomości i sama jest prawem niezbywalnym.
POWSTANIE
UMOWA - zawierana między właścicielem nieruchomości władnącej a właścicielem nieruchomości obciążonej, przy czym oświadczenie właściciela nieruchomości obciążonej powinno być złożone w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.
ZASIEDZENIE - tylko wtedy, gdy służebność gruntowa polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia (stosuje się przepisy o zasiedzeniu)
ORZECZENIE SĄDOWE - np. gdy właściciel nieruchomości obciążonej nie wyrazi zgody na obciążenie swej nieruchomości służebności drogi koniecznej - możliwe jest jej ustanowienie drogą sądową
DECYZJA ADMINISTRACYJNA - np. wywłaszczenie
WYGASNIĘCIE
Wygasa z tych wszystkich przyczyn, które powodują wygaśnięcie innych ograniczonych praw rzeczowych.
Szczególne przyczyny:
Art. 293 [Wygaśnięcie]- Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat 10.
Art. 294 [Zniesienie za wynagrodzeniem] - Właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej.
Art. 295 [Zniesienie bez wynagrodzenia] - Jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.
2) SŁUŻEBNOŚCI OSOBISTE
Są ściśle związane z osobą uprawniona do korzystania z cudzej nieruchomości.
Nieruchomość można obciążyć na rzecz osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej.
Mogą mieć postać służebności czynnych i biernych
Mają alimentacyjny charakter - zaspokojenie potrzeb uprawnionego zgodnie z zasadami współżycia społecznego i miejscowymi zwyczajami
Są niezbywalne. Nie można też przenieść uprawnienia do ich wykonania
Wygasają najpóźniej ze śmiercią uprawnionego, chyba że zgodnie z art. 303 - uprawniony dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, wówczas właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę.
Służebność mieszkania: jej treścią jest uprawnienie do zamieszkania w budynku znajdującym się na cudzej nieruchomości. Może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie, osoby przez niego utrzymywane lub potrzebne do prowadzenia domu.
15. SPÓŁDZIELCZE PRAWA DO LOKALI
J Jest to ograniczone prawo rzeczowe polegające na prawie do korzystania z przydzielonego członkowi spółdzielni lokalu oraz prawo do rozporządzania swoim prawem.
Prawa spółdzielcze związane są z zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych członków spółdzielni i ich bliskich.
Wyróżniamy 3 rodzaje spółdzielczych praw rzeczowych:
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielniach mieszkaniowych.
WŁASNOŚCIOWE PRAWO DO LOKALU
POWSTANIE
Uzależnione jest od przynależności do spółdzielni i następuje z chwilą przydziału lokalu. Ten przydział to rodzaj cywilnoprawnej czynności spółdzielni - jako właściciela - o charakterze rozporządzającym i następuje w drodze oświadczenia pod rygorem nieważności w formie pisemnej.
TREŚĆ
To uprawnienie do używania przydzielonego lokalu.
Jest to prawo zbywalne - może zostać przeniesione na inne osoby w drodze czynności prawnej inter vivos
Podlega dziedziczeniu
Może być prowadzona z niego egzekucja
Przejście tego prawa na inne podmioty uzależnione jest od przyjęcia następcy prawnego w poczet członków spółdzielni.
Ma charakter jednopodmiotowy, czyli może przysługiwać jednej osobie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zostało ono przydzielone w trakcie trwania związku małżeńskiego, kiedy przysługuje obojgu małżonkom, nawet jeżeli członkiem spółdzielni jest tylko jeden z nich. Po rozwodzie małżonkowie powinni zawiadomić spółdzielnię, któremu z nich przypadło prawo do lokalu - jeżeli tego nie uczynią, spółdzielnia podejmuje uchwałę o wygaśnięciu tego prawa (podobnie jest przy dziedziczeniu).
WYGAŚNIĘCIE
Wygasa z tych wszystkich przyczyn, które powodują wygaśnięcie innych ograniczonych praw rzeczowych.
Szczególne przyczyny:
wygasa w razie niedopełnienia przez spadkobierców wymaganych czynności
gdy nie wypełni określonych obowiązków były małżonek
z upływem 6 miesięcy od ustania członkostwa z innych przyczyn niż śmierć członka, chyba że wskazał on przed upływem tego terminu osobę, której zbył prawo i osoba ta została przyjęta w poczet członków spółdzielni.
Własnościowe prawo do lokalu z chwilą zakończenia likwidacji spółdzielni lub postępowania upadłościowego przekształca się w odrębną własność lokalu, chyba że nabywcą budynku jest inna spółdzielnia mieszkaniowa.
PRAWO DO DOMU JEDNORODZINNEGO W SPÓŁDZIELNIACH MIESZKANIOWYCH
Jest to forma przejściowa prawa podmiotowego, gdyż ostateczną formą władania domem jednorodzinnym jest jego własność. Spółdzielnia mieszkaniowa może budować domy jednorodzinne w celu przeniesienia na rzecz członków prawa własności tych domów. Po wybudowaniu domu spółdzielnia obowiązana jest przydzielić go członkowi lub wyrazić zgodę na zamieszkanie w nim członka, jeżeli przydziału dokonano wcześniej.
Z chwilą zamieszkania członka w domu jednorodzinnym powstaje na jego rzecz prawo rzeczowe ograniczone, które jest prawem zbywalnym, dziedzicznym i podlegającym egzekucji.
Przeniesienie własności domu jednorodzinnego na członka spółdzielni następuje natomiast po przeprowadzeniu rozliczenia kosztów budowy i ustaleniu wkładów członka.
16. Hipoteka
POJĘCIE
Jest ograniczonym prawem rzeczowym , które służy zabezpieczeniu wierzytelności pieniężnej i polega na tym, iż wierzyciel może zaspokoić się z nieruchomości przed innymi wierzycielami osobistymi.
W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przez wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.
Zatem uprawnienia wierzyciela hipotecznego sprowadzają się do 2 podstawowych zasad:
pierwszeństwo w zaspokajaniu się z nieruchomości
skuteczność wobec każdoczesnego właściciela nieruchomości.
Konsekwencją jest możliwość swobodnego rozporządzania nieruchomością, na której ustanowiono hipotekę.
Hipoteka, w odróżnieniu od zastawu, zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej.
PRZEDMIOT HIPOTEKI
Przedmiotem hipoteki mogą być:
własność nieruchomości
część ułamkowa nieruchomości (jeżeli stanowi udział współwłaściciela)
użytkowanie wieczyste
własnościowe prawo spółdzielcze do lokalu mieszkalnego
własnościowe prawo spółdzielcze do lokalu użytkowego
prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
Hipoteka z reguły obciąża jedną nieruchomość
wyjątek: tzw. hipoteka łączna, która obciąża kilka nieruchomości.
RODZAJE HIPOTEKI
HIPOTEKA UMOWNA
powstaje na mocy umowy między wierzycielem a właścicielem nieruchomości
nie musi on być dłużnikiem osobistym, bowiem właściciel nieruchomości może zgodzić się na obciążenie swej nieruchomości w celu zabezpieczenia cudzego długu
konieczny jest wpis do księgi wieczystej.
HIPOTEKA PRZYMUSOWA
powstaje na mocy orzeczenia sądowego lub administracyjnego
wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika
ustanowienie tej hipoteki następuje niezależnie od woli właściciela nieruchomości
ma 2 rodzaje:
hipoteka zwykła - jeżeli służy zabezpieczeniu wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym
hipoteka kaucyjna - jeżeli służy zabezpieczeniu wierzytelności do określonej kwoty maksymalnej (zabezpiecza roszczenia w trakcie postępowania sądowego i podstawą jej ustanowienia jest postanowienie tymczasowe sądu)
HIPOTEKA USTAWOWA
powstaje z mocy prawa
służy zabezpieczeniu wierzytelności państwowych (należności Skarbu Państwa)
powstaje niezależnie od woli zobowiązaniowego
z zasady obciąż wszystkie nieruchomości dłużnika
WYGAŚNIĘCIE HIPOTEKI
Wygasa z tych wszystkich przyczyn, które powodują wygaśnięcie innych praw rzeczowych.
Przyczyny inne to:
wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką powoduje wygaśnięcie hipoteki
zniesienie jej przez czynność prawną
złożenie zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego przez właściciela nieruchomości
w razie jej wykreślenia z księgi wieczystej bez ważnej podstawy prawnej wygasa po 10 latach.
SUB INTABULOT - HIPOTEKA NA WIERZYTELNOŚCI JUŻ OBJĘTEJ HIPOTEKĄ
17. ZASTAW
POJĘCIE
Zastaw jest prawem rzeczowym ograniczonym, którego przedmiotem jest rzecz ruchoma oraz prawa zbywalne, z wyjątkiem tych, które mogą być przedmiotem hipoteki.
Jest nastawiony na zabezpieczenie kredytów konsumpcyjnych.
Przedmiot i treść
Celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności. Na jego mocy wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.
Zastaw sprowadza się zatem do 2 elementów:
możliwość zaspokojenia się z rzeczy
pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi
Zastawca - to osoba, która ustanowiła zastaw
Zastawnik - to wierzyciel
Zastaw może być ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelności:
pieniężnej
niepieniężnej
przyszłej
warunkowej
Zastaw łączy się z reguły z wydaniem rzeczy zastawnikowi - właściciel traci zatem władanie rzeczą, ale może dalej nią rozporządzać, gdyż wierzyciel może się z niej zaspokoić bez względu na to, czyją jest własnością. Ustawodawca wręcz zakazuje wprowadzania postanowień umownych, na mocy których zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że nie dokona zbycia lub obciążenia rzeczy przed wygaśnięciem zastawu (Art. 311).
POWSTANIE
Wyróżniamy 2 tryby ustanowienia zastawu:
umowny - potrzebne są:
umowa między właścicielem rzeczy a wierzycielem
wydanie rzeczy wierzycielowi lub osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły
wyjątki: zastaw rejestrowy oraz jeżeli rzecz znajduje się w dzierżeniu właściciela wystarcza sama umowa
ustawowy - powstaje z mocy prawa i nie jest konieczne wydanie rzeczy
WYGASNIĘCIE
Wygaśnięcie następuje z tych wszystkich przyczyn, dla których wygasają inne ograniczone prawa rzeczowe.
Inne przyczyny to:
wygaśnięcie wierzytelności
przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej bez przeniesienia zastawu
zwrócenie przez zastawnika rzeczy zastawcy.
ZASPOKOJENIE SIĘ Z PRZEDMIOTU ZASTAWU
Art. 312 [Tryb zaspokojenia] - Zaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonej następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym.
Czyli wierzyciel powinien wytoczyć powództwo przeciwko właścicielowi rzeczy i po uzyskaniu korzystnego dla siebie wyroku z klauzulą wykonalności może prowadzić egzekucję z rzeczy obciążonej zastawem, ale wyłącznie za pośrednictwem komornika sądowego.
ZASTAW REJESTROWY
Jest nastawiony na zabezpieczenie kredytów inwestycyjnych (produkcyjnych).
Do jego ustanowienia konieczna jest umowa (forma pisemna pod rygorem nieważności) oraz wpis do rejestru zastawów.
Nie jest niezbędne wydanie rzeczy zastawnikowi.
Przedmiotem mogą być: rzeczy ruchome i prawa majątkowe, ale zbywalne.
Zastawem rejestrowym można obciążyć w szczególności:
rzeczy oznaczone co do tożsamości
rzeczy oznaczone co do gatunku
zbiór rzeczy ruchomych lub praw
wierzytelności
prawa na dobrach niematerialnych
prawa z papierów wartościowych
rzeczy lub prawa, które zastawca nabędzie w przyszłości.
- Zastaw rejestrowy może być ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelności:
Skarbu Państwa i innej państwowej osoby prawnej
Gminy
Związku międzygminnego (komunalnego)
banku krajowego i zagranicznego
osoby prawnej udzielającej pożyczek
- Zaspokojenie zastawnika z przedmiotu obciążonego zastawem rejestrowym następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym
Rejestr zastawów służy do dokonywania wpisów takich zastawów i jest jawny.
18. POSIADANIE - konstrukcja prawna, rodzaje posiadania
1) POSIADANIE RZECZY
Posiadanie jest to faktyczne władztwo nad rzeczą. Jest to pewien stan faktyczny polegający na tym, iż ktoś włada rzeczą we własnym imieniu jak właściciel( posiadanie samoistne) lub jako użytkownik, zastawnik, najemca , dzierżawca lub osoba mająca inne prawo , z którym łączy się faktyczne władztwo nad rzeczą. ( posiadanie zależne)
Posiadanie jest stanem faktycznym, a nie prawem podmiotowym.
To nie element faktycznego władania rzeczą, ale element woli pozwala rozróżniać różne instytucje (posiadanie samoistne lub zależne, dzierżenie, władztwo prekaryjne- nie korzysta z ochrony posesoryjnej).
Faktyczne władztwo nad rzeczą dzielimy na:
fizyczne władztwo nad rzeczą - corpus possessionis
psychiczne władztwo nad rzeczą - animus, utożsamiane z wolą władania rzeczą
Towarzyszy mu zamiar zatrzymania rzeczy dla siebie.
Nie musi być wykonywane osobiście przez posiadacza:
Art. 337 [Równoczesność] - Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
Ponadto:
Art. 340 [Domniemanie ciągłości] - Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania.
Art. 345 [Skutek przywrócenia] - Posiadanie przywrócone poczytuje się za nie przerwane.
Wola władania rzeczą dla siebie - oznacza to, iż nie jest posiadaczem ten, kto faktycznie włada rzeczą za kogo innego (dzierżyciel). Jeżeli bowiem nawet ktoś włada rzeczą cudzą, to czyni to we własnym interesie, dla siebie, i jest wtedy posiadaczem, ale zależnym.
2) DZIERŻENIE RZECZY
Faktyczne władztwo nad rzeczą za kogoś innego. Osoba władająca jest dzierżycielem.
np. przewoźnik, spedytor, przechowawca, składujący
RODZAJE POSIADANIA
samoistne i zależne
posiadaczem samoistnym jest ten, kto niż faktycznie włada jak właściciel
posiadaczem zależnym jest ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą.
w dobrej i złej wierze
posiadacz w dobrej wierze to ten, kto pozostaje w mylnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje jej wykonywane prawo do rzeczy
posiadacz w złej wierze to ten, kto przy należytej staranności mógł się dowiedzieć, iż nie służy mu wykonywane przez niego prawo (to niedbalstwo)
Zła wiara wyklucza lub ogranicza skutki prawne - np. zasiedzenie.
bez tytułu prawnego i z tytułem prawnym
w zakresie posiadania samoistnego posiadaczem z tytułem prawnym jest jedynie właściciel, a w zakresie posiadania zależnego - posiadanie wykonywane przez np. najemcę
wadliwe i niewadliwe
wadliwe - gdy zostało nabyte środkami niedozwolonymi przez prawo
niewadliwe - gdy zostało nabyte środkami dozwolonymi
19. SYSTEM DOMNIEMAŃ ZWIĄZANYCH Z POSIADANIEM
Niekiedy trudno jednoznacznie określić, z jakim rodzajem posiadania mamy do czynienia, zwłaszcza, że często podstawą różnicowania posiadania nie jest element zewnętrzny (corpus), ale wola władania (animus). Dlatego stosuje się domniemania.
DOMNIEMANIE POSIADANIA SAMOISTNEGO
Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.
To stwierdzenie zawiera w sobie 2 domniemania:
to posiadacz, a nie np. dzierżyciel
to posiadacz samoistny, a nie zależny.
Domniemanie to ma istotne znaczenie w tych przypadkach, gdzie skutki prawne są uzależnione od posiadania samoistnego (np. zasiedzenie)
DOMNIEMANIE CIĄGŁOŚCI POSIADANIA
Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania.
Art. 345 [Skutek przywrócenia] - Posiadanie przywrócone poczytuje się za nie przerwane.
DOMNIEMANIE DOBREJ WIARY POSIADACZA
Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. (Art. 7)
DOMNIEMANIE ZGODNOŚCI POSIADANIA ZE STANEM PRAWNYM
Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza.
20. NABYCIE I UTRATA POSIADANIA
Tradycyjnie wyróżnia się posiadanie:
pierwotne - objęcie rzeczy we faktyczne władanie z zamiarem (wolą) wykonywania określonego prawa do rzeczy (np. objęcie rzeczy niczyjej, zawładnięcie cudzą rzeczą)
pochodne - najczęściej w wypadku przeniesienia posiadania
Przeniesienie posiadania:
wydanie rzeczy
[Przeniesienie przez wydanie] - Przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy.środki to np. dowód rejestracyjny, kluczyli od samochodu
przeniesienie posiadania, któremu nie musi towarzyszyć wydanie rzeczy:
Art. 349 [Z zachowaniem władztwa] - Przeniesienie posiadania samoistnego może nastąpić także w ten sposób, że dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie ustalą.
np. gdy właściciel sprzedaje nieruchomość osobie trzeciej, ale jednocześnie zostawia ją w swym władaniu jako dzierżawca
Art. 350 [Przez umowę i zawiadomienie] - Jeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo w dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i przez zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela.
Art. 351 [Z mocy umowy] - Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela następuje na mocy samej umowy między stronami.
Dziedziczenie posiadania jest pochodnym sposobem przeniesienia posiadania
21. OCHRONA POSIADANIA
Posiadanie korzysta z wachlarza ochrony. Kodeks cywilny dzieli ochronę posiadania na
ochronę własną
ochronę sądową
Nie wolno naruszać samowolnie posiadania, chociażby posiadacz był w złej wierze.
OCHRONA WŁASNA
Dzielimy ją na:
Obronę konieczną
Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
Stosuje się ją w trakcie trwania naruszenia posiadania w celu odparcia zamachu.
Używa się środków niezbędnych do odparcia samowolnego zamachu na posiadanie, ale musi być zachowana proporcja w ich wyborze.
Dozwoloną samopomoc
Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego. (nie ma tu zakazu stosowania przemocy)
OCHRONA SĄDOWA - ROSZCZENIA POSESORYJNE
Roszczenia o ochronę] - Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
Na roszczenia posesoryjne składają się:
roszczenie o zaniechania (jeśli istnieje obawa dalszych naruszeń)
roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego
Służą one każdemu posiadaczowi, niezależnie od charakteru posiadania, niezależnie od dobrej wiary i zgodności posiadania z prawem
Wyrok w procesie posesoryjnym ma z reguły charakter tymczasowy, bo nie rozstrzyga o prawie do rzeczy, a jedynie o jej posiadaniu
Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.
Ochrona między współposiadaczami - Roszczenie o ochronę posiadania nie przysługuje w stosunkach między współposiadaczami tej samej rzeczy, jeżeli nie da się ustalić zakresu współposiadania.
Wstrzymanie budowy
§ 1. Posiadaczowi nieruchomości przysługuje roszczenie o wstrzymanie budowy, jeżeli budowa mogłaby naruszyć jego posiadanie lub grozić wyrządzeniem mu szkody.
§ 2. Roszczenie może być dochodzone przed rozpoczęciem budowy. Wygasa ono, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu miesiąca od rozpoczęcia budowy.
22. POJĘCIE I CHARAKTERYSTYKA KSIĄG WIECZYSTYCH
Księgi wieczyste są to swoiste rejestry obejmujące nieruchomości
Księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości.
Ich prowadzenie należy do sądów rejonowych.
Wpisy w księdze wieczystej są dokonywane na wniosek, wyjątkowo z urzędu.
Wpisem jest także wykreślenie
Ujawnieniu w księdze podlega
prawo własności
inne prawa rzeczowe
prawa osobiste
roszczenia
Wpis praw osobistych i roszczeń powoduje, że stają się one skuteczne w stosunku do każdoczesnego właściciela nieruchomości.
Niekiedy wpis do księgi jest warunkiem powstania prawa rzeczowe (wpisy konstytutywne). Wymaga go np. ustanowienie:
odrębnej własności lokalu
użytkowania wieczystego
hipoteki
przeniesienie, zniesienie i zmiana ograniczonego prawa rzeczowego wpisanego do księgi
W innych wypadkach wpisy mają charakter z reguły deklaratoryjny.
Zawiera 4 działy:
Pierwszy dział - obejmuje oznaczenie nieruchomości oraz wpisy praw związanych z jej własnością (chodzi o te prawa, które służą właścicielowi danej nieruchomości w stosunku do innych nieruchomości - np. służebności)
Drugi dział - obejmuje wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego (czyli ujawnia się tu osobę, każdoczesnego właściciela lub użytkownika wieczystego)
Trzeci dział - to wpisy:
ograniczonych praw rzeczowych obciążających daną nieruchomość (bez hipotek),
ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym
innych praw i roszczeń (z wyjątkiem roszczeń hipotek)
Czwarty dział - to wpisy dotyczące hipotek
23. PRAWNOMATERIALNE ZASADY KSIĄG WIECZYSTYCH
Domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym
Domniemywa się, że
prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym
prawo wykreślone nie istnieje.
Są to domniemania wzruszane - można je obalić dowodem przeciwnym.
Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych
W razie niezgodności miedzy stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe.
Niezgodność ta
polega z reguły na tym, że jako uprawniony jest wpisana osoba, która w rzeczywistości takiego statusu nie ma (np. były właściciel nieruchomości).
może polegać na istnieniu prawa rzeczowego obciążającego nieruchomość (np. służebności), które nie zostało ujawnione w księdze
lub na nieistnieniu prawa wpisanego do księgi.
Rękojmia ta funkcjonuje tylko w wypadku nabycia prawa w drodze czynności prawnej, odpłatnej, o charakterze singularnym. Nie podlegają więc ochronie
czynności nieodpłatne (np. darowizna)
o charakterze sukcesji uniwersalnej (np. spadkobranie)
dokonane na rzecz nabywcy działającego w złej wierze (w złej wierze jest ten, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym lub ten, kto mógł się o tym z łatwością dowiedzieć).
Rękojmia nie działa przeciwko:
prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy
prawu dożywocia
służebnościom ustanowionym na podstawie decyzji adm.
służebnościom drogi koniecznej
służebnościom ustanowionym w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku.
Zasada pierwszeństwa ograniczonych opraw rzeczowych
Dzień złożenia wniosku rozstrzyga o pierwszeństwie
Zasada wpisu
Oznacza iż każdoczesny stan prawny nieruchomości ujawniony jest w księdze wieczystej
Zasada jawności ksiąg wieczystych
Polega na powszechnej ich dostępności.
25/25