EKONOMIA - nauka o tym jak ludzie radzą sobie z problemem rzadkości (niedoboru) w procesie gospodarowania.

Cechy ekonomii (zawarte w każdej definicji):

• gospodarowanie

• rzadkość/niedobór

• proces

Główny podział ekonomii:

• MIKROEKONOMIE - jest to część badań ekonomicznych, która zajmuje się badaniem funkcjonowania poszczególnych podmiotów gospodarczych (konsument) i/lub rynków poszczególnych produktów

• MAKROEKONOMIE - jest to część badań ekonomicznych, która zajmuje się badaniem gospodarki jako całość i/lub dużych części (są to działy lub gałęzie gospodarki) tej gospodarki, np. gospodarka narodowa, światowa (zadłużenie światowe)

Narzędzia makroekonomii - agregaty (łączenie) gospodarcze np. PKB, tempo wzrostu, popyt globalny

Funkcje ekonomii:

• teoriopoznawcza - próbuje określić, przewidzieć i wyjaśnić występowanie i przebieg zjawisk w procesie gospodarowania

• aplikacyjna - próbuje formułować wskazówki, rozwiązania dla praktyki gospodarczej, próbuje określić możliwości wpływu społecznego na proces gospodarczy np. strategie funkcjonowania firmy

• edukacyjna/wychowawcza/społeczna - każdy z nas w jakimś stopniu posiada wiedze ekonomiczną, jest on potrzebna przy dokonywaniu codziennych decyzji np. podczas robienia zakupów

Rodzaje ekonomii:

• pozytywna: koncentruje się na wypracowywaniu uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej. Koncentruje się też na dokonywaniu bezstronnych, obiektywnych uogólnień procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych. Główna cecha: UOGÓLNIENIE

• normatywna: polega na tworzeniu określonych systemów poglądów wartościujących na opracowaniu ideologii umożliwiających interpretację różnych zjawisk i procesów gospodarczych. Główna cecha: WARTOŚCIOWANIE

RZADKOŚĆ - ograniczoność - jest to luka między ilością dóbr, na jaką zgłaszają zapotrzebowanie w danym czasie ludzie, a ilością tych dóbr, które w danym czasie są w stanie dostarczyć ludzie. Jest pojęciem subiektywnym: każdy inaczej odczuwa rzadkość np. miska ryżu lub trzeci dom. Nie ma sytuacji, w której rzadkość nie jest odczuwalna (biedni i bogaci ją odczuwają).

POTRZEBA - dobro - uczucie braku połączone z chęcią zaspokojenia - charakter dynamiczny

Potrzeby możemy podzielić wg płaszczyzn funkcjonowania człowieka na:

• egzystencjonalne: pokarm, ubrania - są to te podstawowe potrzeby

• prokreacji i rozwoju: powielania pokoleń (ilościowo i jakościowo)

• społeczne - sposobu funkcjonowania człowieka w grupie, np. akceptacji przez grupę lub konkurowania w grupie

• samorealizacji i samoakceptacji

Piramida potrzeb Maslowa:

• Potrzeby samorealizacji(praca nad sobą)

• potrzeby szacunku i uznania(poczucie własnej wartości, uznanie status)

• potrzeby społeczne (poczucie przynależności)

• potrzeby bezpieczeństwa (pewność, ochrona)

• potrzeby fizjologiczne (głód, pragnienie, seks)

PODZIAŁ DÓBR:

• wolne - tzw. Margines konsumpcji - mogą zaspokajać potrzeby człowieka w takiej formie, w jakiej dostarczyła je natura - nie wymagają ingerencji, przeróbki, np. owoce

• gospodarcze - są wynikiem oddziaływania człowieka na przyrodę, są wynikiem procesu produkcyjnego, np. produkty: mąka, samochód lub usługi: fryzjer, teatr, krawiec

Wg sposobu wykorzystania DOBRA dzielimy na:

• konsumpcyjne - służą do bezpośredniego zaspokajania potrzeby

• inwestycyjne - służą do dalszej produkcji, w dalszym etapie wytwarzają dobra konsumpcyjne, np. ciągnik

DOBRA:

• prywatne

• publiczne - korzystają z nich wszyscy i to nie umniejsza ich wartości

ZASOBY:

dynamiczna teoria zasobów - zawsze jak człowiek odczuwa „rzadkość” zaczyna szukać nowych sposobów i zasobów

gospodarować zasobami - alokacja rzadkich zasobów - rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne cele, w sposób racjonalny zapewniający nam optymalne (czyli najlepsze w danych warunkach) wykorzystanie zasobu.

Racjonalność:

• rzeczywista - jedno rozwiązanie, najlepsze

• proceduralna - dochodzenie do najlepszych rozwiązań

granica możliwości produkcyjnych =krzywa transformacji

nakłady = koszty:

• rzeczywiste - nakłady, które dokonujemy

• alternatywne - koszt utraconych możliwości, korzyści (przenika każde nasze działanie)

Gospodarowanie

• w aspekcie pozytywnym : rzeczywiste korzyści z rzeczywistych nakładów (kosztów)

• w aspekcie negatywnym : istnienie kosztu alternatywnego, konieczność zrezygnowania z jakiegoś celu na rzecz innego.

Rachunek ekonomiczny - jest to zespół rachunków symulacyjnych pozwalających na wybór najlepszego z możliwych w danych warunkach, a więc optymalnego rozwiązani (musi być wiele tych rachunków: wariantowość)

Cechy dobrego rachunku ekonomicznego:

• względny / celowy

celowość - (wspólne cele) - racjonalność (proceduralna, rzeczywista)

• zgodny z zasadami racjonalnego gospodarowania, czyli powinien być dualny:

• największego efektu/wydajności - przy danych środkach uzyskać jak największy/najlepszy efekt

• najmniejszego nakładu/oszczędności środków - osiągnąć dany cel możliwie najmniejszą ilością środków

jest to zasada MINIMAX'u

• kompletny/kompleksowy, czyli uwzględnić jak najwięcej czynników wpływających na dane zjawisko

Proces gospodarowania składa się z procesu:

• produkcji

• wymiany

• konsumpcji

METODY BADAWCZE W BADANIU EKONOMII:

ABSTRAKCJA - jest to działanie polegające na pominięciu elementu cech i zależności uznawanych w badanym przedmiocie za małoistotne / nieistotne. Jednocześnie wyodrębnia się cechy uznawane za istotne i decydujące o sposobie funkcjonowania danego zjawiska.

Na co należy zwrócić szczególną uwagę:

1. zdarzenia gospodarcze są sprzężone zwrotnie - tzn. przyczyna może okazać się skutkiem

2. zdarzenia gospodarcze zachodzące w poszczególnych dziedzinach nie sumują się w prosty sposób - np. makroskala nie jest zwykłą sumą zdarzeń mikroekonomicznych

3. często obserwowane zdarzenia są złudne - np. pewne zależności obserwowane w lecie nie koniecznie występuje w innych porach roku

4. sposób postrzegania i interpretacji

5. analiza ilościowa oparta na różnego rodzaju miernikach (bardzo ważny dobór miernika i metody do konkretnego zjawiska)

6. obiektywizacja i uogólnienie - na tym polega abstrakcja (trzeba się wyzbyć subiektywizmu)

jądro teoriopoznawczej funkcji ekonomii:

• kategorie - abstrakcyjne pojęcia ekonomi; np. cena, towar, stopa procentowa, zysk

• prawa - istotne, konieczne i stale powtarzające się związki i zależności między kategoriami w funkcji aplikacyjnej ekonomii (są one pozytywną wiedzą ekonomii)

~ zależności statystyczne - sprawdzają się w wielkich liczbach a nie koniecznie w pojedynczych przypadkach - zawierają tzw. granicę błędu statystycznego

~ mają charakter obiektywny - nie można ich zmieniać - jak występują odpowiednie warunki to dane prawo zawsze będzie występować - można zmieniać jedynie warunki

~ zależności historyczne - zmieniały się warunki a prawa ulegały transformacją

• teorie - inaczej drogowskazy - to pojęcie jest szersze niż pojęcie prawa - jest to zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomii. Dokonują interpretacji w sposób logicznie spójny; np. gier, monetarna, niedoskonałej konkurencji (jest nacechowana normatywnie)

Mają charakter:

• poznawczy / odkrywczy

„dobra” teoria:

• objaśnia rzeczywistość gospodarczą

• interpretuje rzeczywistość

• daje diagnozę stanu gospodarki

• daje podstaw do prognozowania o gospodarce

• wskazuje właściwe środki oddziaływania, aby osiągnąć pozytywne efekty w przyszłości

STOPNIOWA KONKRETYZACJA - jest to obniżanie poziomu abstrakcji, czyli dokładanie cech coraz bardziej szczegółowych - od ogółu do szczegółu

WERYFIKACJA^. - polega na konfrontacji twierdzeń teoretycznych (powstałych we wcześniejszych etapach metody) z rzeczywistością gospodarczą. Polega na sprawdzaniu czy prawo sprawdzi się w każdym przypadku.

Charakter:

• statystyczny

• opisowy

• historyczny

Jednak jest to metoda bardzo pracochłonna, trudna, wręcz nie możliwa w niektórych przypadkach. Dlatego jest zastępowana:

FALSYFIKACJA - polega na obaleniu prawdziwości hipotezy poprzez wykazanie, że w pewnych przypadkach ona się nie sprawdza.

Zasady logicznego myślenia:

• indukcja - od szczegółu do ogółu - myślenie abstrakcyjne

• dedukcja - od ogółu do szczegółu - trzeba umieć stawiać przesłanki, aby wnioski były prawdziwe

• redukcja - uzasadnianie prawdziwości przesłanek, bada na podstawie wniosków

Narzędzia ekonomii:

• zasada modelowania - wszechobecna w ekonomii

model teoretyczny - uroszczenie rzeczywistości gospodarczej / ekonomicznej, które abstrahuje od pewnych czynników ubocznych, małoważnych. Musi zawierać te elementy, które mają decydujący wpływ na zjawisko; np. mikroekonomiczny, makroekonomiczny, statystyczny, matematyczny.

• eksperyment - zapożyczony z badań przyrodniczych - tzw. eksperyment kontrolowany - polega na wybieraniu próby reprezentatywnej, następnie zmienia się jeden czynnik i bada jak ten czynnik wpływa na tkankę społeczną.

SYSTEMY:

SYSTEM SPOŁECZNY^. - całość związków występujących między z ludźmi:

• ekonomiczny - całość związków i zależności między ludźmi w procesie gospodarowania

• prawno-polityczny - całość związków wychodzący z uwarunkowań legislacyjnych, prawa

• kulturowy - całość związków wynikających z tradycji, zwyczajów, religii

Podsystemy zależności wynikające z subsystemu ekonomicznego:

• system decyzyjny - całość prawno-instytucjonalnych uwarunkowań dotyczących możliwości podejmowania decyzji w procesie gospodarowania

• system motywacyjny - wszystkie regulacje i zasady służące podnoszeniu wyników ekonomicznych

• system kontrolny - mający na celu zachowanie sprawności działania podmiotów gospodarczych - istnieje tendencja do dominacji podmiotów gospodarczych

• system koordynacyjny - wspomagający działalność podmiotów gospodarczych

System ekonomiczny wg Kamerszena:

• kapitalizm rynkowy - tradycyjny w XIX w Anglii

• kapitalizm mieszany - od połowy XX rozwijający się już prawie wszędzie

• socjalizm planowy - Związek Radziecki

• socjalizm rynkowy - lata 80-te w Polsce, Chiny - wprowadza się częściowo mechanizm rynkowy

EWOLUCJA GOSPODARKI:

• gospodarka naturalna

Etapy ewolucji gospodarki naturalnej:

• specjalizacja

• społeczny podział pracy

• kumulacja dóbr

• wolność - odejście od niewolnictwa

• własność osobista człowieka

• gospodarka towarowa

• gospodarka towaro-pieniężna

• gospodarka rynkowa

• gospodarka kapitalistyczna

• gospodarka mieszana

FORMY WŁASNOŚCI:

• prywatna - pierwotna forma własności właściwa dla gospodarki rynkowej

∼ indywidualna - właścicielem jest jeden człowiek

∼ zbiorowa - kampanie handlowe - ogromne znaczenie ma własność typu kapitalistycznego

• publiczna - własność ogółu całości społeczeństwa lub jego części

∼ państwowa

∼ lokalna - właścicielem mogą być grupy społeczne - samorządy, np. stany, kantony, województwa

KATEGORIE GOSPODARCZE GOSPODARKI RYNKOWEJ:

RYNEK

1. dawniej - miejsce gdzie dokonuje się wymiana

2. proces zależności, jaki ma miejsce między podmiotami uczestniczącymi w wymianie/transakcji

RODZAJE RYNKÓW

• ze względu na kryterium geograficzne (decyduje zasięg):

∼ lokalny

∼ regionalny

∼ krajowy

∼ międzynarodowy

∼ światowy/globalny

• ze względu na dostęp do rynku:

∼ otwarty

∼ zamknięty - dostęp mają tylko wybrane podmioty

∼ jednak żaden rynek nie może być w pełni otwarty - istnieje tzw. przetarg ograniczony - zaproszone są

tylko te podmioty, które spełniają określone warunki (np. ekonomiczne, administracyjne - np. zezwolenie

na działalność gospodarczą). Jednak te warunki stają się barierami.

• ze względu na instytucjonalizację:

∼ formalny/zinstytucjonalizowany - posiada prawa, przepisy, normy, np. giełda to rynek lub podmiot

gospodarczy - coraz więcej podmiotów ma charakter giełdy

∼ nieformalny - nie ma reguł

• ze względu na stosunek do prawa:

∼ legalny

∼ nielegalny - czarny rynek - szara lub czarna strefa gospodarki

• ze względu na

∼ homogeniczny/jednorodny, np. rynek pszenicy

∼ heterogeniczny/różnorodny, np. rynek produktów spożywczych

• ze względu na produkt:

∼ dóbr konsumpcyjnych, np. rynek produktów spożywczych → rynek masła

∼ dóbr produkcyjnych

SPOSÓB FUNKCJONOWANIA

• rynek - jest narzędziem efektywnościowym - jest bezlitosnym podmiotem dla słabych - nie ma czynnika

społecznego - pod uwagę bierze tylko zachowania konkurencyjne

zapewnia:

∼ efektywność

∼ rozdysponowanie czynników

Przemieszczanie własności powinno się odbywać za pomocą transakcji.

• TRANSAKCJE - przemieszczanie się praw własności

∼ w sposób bezwzględny tzn. kupić coś na własność

∼ w sposób względny - wypożyczyć coś - wziąć w dzierżawę/leasing

ważne jest używanie własności a nie jej posiadanie - ponieważ posiadanie rodzi koszty związane z utrzymaniem tych praw własności

PIENIĄDZ:

Ewolucja pieniądza:

• system kruszców

• system bimetaliczny

• system monometaliczny

• system banknotu

• system pieniądza pozłacanego

• System sztabowo-złoty - banknoty można było wymieniać na sztaby złota (3 kg i więcej) - pozwalało to na wydrukowanie większej ilości banknotu niż wynosiły rezerwy złota → jednak zepsuło to pieniądz

• System dewizowo-złoty - banknoty można było wymieniać na złoto, ale za pośrednictwem obcych walut; np. dolara, funta

PIENIĄDZ PAPIEROWY:

• symboliczny

• manipulowany

• jego wartość jest umowna - tzn. szacowana na podstawie wskaźników ekonomicznych:

• stanu gospodarki

• stabilizacji gospodarki

• wartość pieniądza papierowego:

• nominalna

• realna - inaczej siła nabywcza pieniądza - wyraża się w ilości dóbr i usług, jakie możemy nabyć za

jednostkę pieniądza

• można sztucznie zmieniać jego wartość:

• deprecjacja - obniżenie jego siły nabywczej → spadek cen

• aprecjacja - wzrost siły nabywczej pieniądza spowodowany stabilnością i wzrostem gospodarczym

• denominacja - zmiana nominału - obniżenie nominału bez zmiany struktury i nazwy - przyczyną jest

hiperinflacja

• dewaluacja - obniżenie ceny waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych

• rewaluacja - jest to proces odwrotny do dewaluacji

PIENIĄDZ PLASTIKOWY

PIENIĄDZ WIRTUALNY

Funkcje pieniądza:

- miernik wartości - funkcja idealna

• środek wymiany - pośredniczy w wymianie jako:

→ środek cyrkulacji

→ środek płatniczy / pieniądz kredytowy

• tezauryzacja

• pieniądza światowego

CENA^.

Wartość towaru wyrażona w pieniądzu (może występować tylko w gospodarce T-P):

• cena absolutna - ilość jednostek pieniężnych, jaką muszę wydać w celu nabycia jednej jednostki produktu

• cena relatywna - ilość jednostek dobra A z jakich musze zrezygnować w celu nabycia jednej jednostki dobra B

• dyferencja cen - różnicowanie cen z innych niż kosztowe powody

np. dyskryminacja cenowa - różne ceny dla różnych odbiorców

np. dumping

• system powstawania cen:

• cena rynkowa - żywiołowa - jest wynikiem czystego mechanizmu rynkowego → jest związana z

konkurencją doskonałą → dla pełnej gospodarki - jednak te warunki nigdy nie występują

• cena administrowana - zarządzanej - związana jest z konkurencją niedoskonałą - ktoś ma wpływ na cenę

(poza rynkiem)

np. państwo:

→ posiada politykę cen - oddziaływuje w sposób pośredni/parametryczny przez tzw. parametry ekonomiczne np. stawka VAT, akcyza, kredyty preferencyjne, dopłaty do eksportu, importu

→ wysyła sygnały, które mają osiągnąć zamierzony cel - jednak nie wiadomo czy ten cel zostanie osiągnięty

→ jednak nie niweczy rynku w całości

• cena administracyjna - daje pewność wysokości ceny - jednak eliminuje rynek - charakterystyczna dla

gospodarki centralnie planowanej

FUNKCJE CENY:

• informacyjna - o rzadkości/dostępności

• agregacyjna - są narzędziem agregacji - pozwala wyrazić wartość; np. w rachunku ekonomicznym

• dochodowa - jest narzędziem mierzenia dochodu

• kosztowa - jest narzędziem mierzenia kosztów - pozwala na racjonalne ponoszenie kosztów

• społeczna - narzędzie polityki społecznej - cena musi zapewniać dostępność produktu

• równoważenie popytu z podażą

POTYT^. - jest to zapotrzebowanie zgłaszane na produkt (dobro lub usługę) w określonym czasie

Rodzaje popytu:

• potencjalny - co bym kupiła gdybym miała pieniądz

• efektywny - popyt poparty siłą nabywczą pieniądza - mam pieniądz

• sterowany; np. telefonia komórkowa

• substytucyjny - jest to popyt na dobra substytucyjne - bardzo ważny - wybieramy między substytutami, czyli produktami, które zamiennie zaspakajają daną potrzebę; np. margaryna lub masło, pióro lub długopis

• komplementarny - popyt na dobra komplementarne - na taki dobra, które łączne zaspakajają daną potrzebę; np. samochód + benzyna + prawo jazdy + OC + itd.

• złożony - popyt na dobra złożone - czyli popyt na dobra pośrednie wynikające z popytu na dobro

finalne

• ograniczony

Czynniki wpływające na zmianę popytu:

• cena danego dobra

• ceny substytutów i dóbr komplementarnych

• przewidywania, co do kształtowania się cen w przyszłości zjawisko ANTYCYPACJI POPYTU tzw. wyprzedzanie popytu

• dochody

wartość nominalna dochodu + tendencje w czasie = złagodzenie lub zaostrzenie tendencji popytowych

• czynniki demograficzne

• czynniki geograficzne - klimat - sezonowość produkcji

• preferencje klientów

• tradycja, kultura i zwyczaje społeczne

MECHANIZM PRAWA POPYTU

Założenia:

• badany rynek jest konkurencyjny - jedynym koordynatorem jest mechanizm rynkowy

• przedstawiany model jest statyczny

• badamy rynek produktu jednorodnego - to taki, dla którego, jedyną cechą różnicującą jest cena

• ilość tego produktu w danym miejscu i czasie jest ograniczona

• badamy rynek dóbr konsumpcyjnych

• konsumenci kierują się w swoich decyzjach swoimi korzyściami

• nabywcy dokonują swoich zakupów niezależnie od siebie

PRAWO POPYTU - wraz ze wzrostem ceny spada popyt na produkt (dobro lub usługę) przy niezmienności innych warunków

Krzywa Marshalla

→ odwrotnie proporcjonalna

→ funkcja jednoczynnikowa

→ malejąca

Przesuwanie się krzywej popytu pod wpływem czynników niecenowych:

• dochód - wprost proporcjonalnie

• ceny dóbr substytucyjnych - jeśli zmieni się cena absolutna tylko substytutu to powoduje zmianę ceny relatywnej danego dobra

• ceny dóbr komplementarnych - uzupełniających się

PODAŻ - ilość produktu (dobra lub usługi) zaoferowana na rynek w danym czasie dla znanego lub nieznanego nabywcy

Czynniki wpływające na zmianę podaży:

• cena danego dobra lub usługi

• ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

• ceny czynników produkcji - mają podstawowy wpływ na cenę dobra finalnego

• przewidywania, co do cen dóbr i usług konsumpcyjnych i cen czynników produkcji

• technologia;

• ilość przedsiębiorstw w gałęzi

• cele przedsiębiorstwa; głównie zysk, ale nie tylko np. rozwój firmy, wzrost obrotów, wejście na nowe rynki

• warunki prawne - normy prawne → począwszy od stworzenia przedsiębiorstwa

• warunki podatkowe - prawo podatkowe

• możliwość uzyskania subwencji - restrukturyzacja długów

MECHANIZM PRAWA PODAŻY

Założenia modelowe:

• badamy rynek dóbr konkurencyjnych

• celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku

• producenci są podmiotami niezależnymi - tzn. nie ma umów, porozumień między nimi

• producent jest sprzedawcą

PRAWO PODAŻY - wzrost ceny rynkowej produktu (dobra lub usługi) - przy założeniu ceteris paribus - prowadzi do wzrostu podaży

Krzywa Marshalla:

→ wprost proporcjonalna

→ jednoczynnikowa

→ rosnąca

Cena powoduje ruch po krzywej

Czynniki pozacenowe powodują przesuniecie się krzywej

ELASTYCZNOŚĆ

miara zmian względnych, pokazuje sposób, w jaki zmienia się badana wielkość pod wpływem zmian różnych czynników. (miara procentowa)

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU - jak zmieni się popyt pod wpływem zmiany ceny. Popyt i cena są wielkościami odwrotnie proporcjonalnymi. Odpowiada na pytanie; o ile procent zmieni się wartość popytu jeśli cena zmieni się o 1%.

Elastyczność dochodowa popytu - odpowiada na pytanie o ile procent zmieni się popyt pod wpływem zmiany dochodu o 1%. Popyt i dochód są wartościami wprost proporcjonalnymi.

Elastyczność mieszana (krzyżowa) - dotyczy dóbr substytucyjnych i komplementarnych. Odpowiada na pytanie; jak zmieni się popyt na dobro X przy zmianie ceny dobra Y.

E_m=

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY

Elastyczność:

→ łukowa - zmiany na pewnym odcinku krzywej

→ punktowa - zmiany w kolejnych punktach krzywej

Rodzaje elastyczności cenowej popytu

1. proporcjonalny Ex=1

2. elastyczny Ex>1

3. nieelastyczny 0<Ex<1

4. całkowicie nieelastyczny Ex=0

5. doskonale elastyczny Ex→
   

ANALIZA STRUKTURY PODMIOTOWEJ GOSPODARKI

Podmiot gospodarczy- każdy aktywny uczestnik procesów rynkowych, podejmujący samodzielne decyzje, kierujący się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.

GOSPODARKA wg JANOSA KORNAI (Węgry)

• Sfera realna (procesy realne) zmiana wielkości naturalnych w sferze produkcji, wymiany, konsumpcji, przetwarzania czynników w dobra i usługi, przechowywanie, transportowanie, konsumowanie.

Podmioty: przedsiębiorstwo; gospodarstwo domowe

Podmioty sfery produkcyjnej: przedsiębiorstwa produkcyjne; zakłady rzemieślnicze; jednostki użyteczności

publicznej; małe gospodarstwa rolne

Podmioty sfery wymiany: przedsiębiorstwa handlowe; banki; przedsiębiorstwa transportowe

Podmioty sfery konsumpcyjnej:

Podmioty ze względu na własność: prywatne (gosp. domowe); państwowe; komunalne

Podmioty ze względu na historię: gospodarstwa domowe

Funkcje państwa w gospodarce:

• superpodmiot

• podmiot gospodarczy sfery realnej

• posiada sektor własności państwowej

Sfera regulacyjna (procesy regulacyjne)

• Postrzeganie

• Przetwarzanie informacji

• Przekazywanie informacji

• Przygotowanie decyzji

• Podejmowanie decyzji

→ Podmioty o charakterze władczym(państwo, organy władzy państwowej)

→ Podmioty o znaczących wpływach na gospodarkę(instytucje ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne,

banki, giełda)

→ Podmioty demokracji gospodarczej(demokracji przemysłowej)-związki zawodowe

(pracobiorców),związki pracodawców

→ Zrzeszenia konsumentów - antagonizm interesów

PODMIOTY - pod względem zasięgu działania (sfera regulacyjna)

• mikroekonomiczne (producent, konsument)

• mezoekonomiczne (zrzeszenia konsumentów, producentów, związki zawodowe, regionalne władze wykonawcze)

• makroekonomiczne (podmioty szczebla centralnego)

Szczególne sposoby zachowań:

• Efekt nonszalancji (ryzyka moralnego) akt ubezpieczenia się od danego wydarzenia wywołuje to zdarzenie, prowokowanie wydarzenia

• Efekt negatywnej selekcji - ubezpieczają się osoby zagrożone, funkcjonujące w warunkach podwyższonego ryzyka

• Gra o sumie zerowej

• Kalkulowanie składki ubezpieczeniowej

PODSTAWOWE PODMIOTY GOSPODARCZE W GOSPODARCE RYNKOWEJ

MAŁE GOSPODARSTWA ROLNE - łączy cechy producenta i konsumenta- najtrudniej tu dotrzeć sygnałami

rynkowymi

• kredyty preferencyjne

• niska towarowość

• połączenie gospodarstwa z pracą zarobkową

GOSPODARSTWO DOMOWE - podmiot ponadsystemowy - grupa ludzi wspólnie zamieszkująca, wspólnie podejmująca decyzja i działania dotyczące, co do gromadzenia oraz rozdysponowania środków → co najmniej jedna osoba musi mieć te środki utrzymujące gospodarstwo (kasa)

Funkcje ekonomiczne:

• konsumpcyjna - pierwotna → do niej sprowadzają się pozostałe (czas, praca)

• produkcyjna - polega na gromadzeniu środków na konsumpcję

Funkcje społeczne:

• wychowawcza

• prokreacyjna

TEORIA WYBORÓW KONSUMENTA

• Cel: celem ekonomicznym konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji

• Ograniczenia: - dochody - siła nabywcza dochodu (nominalna lub realna) - ceny dóbr i usług

Założenia teorii wyborów konsumenta:

1. konsument jest podmiotem racjonalnym - racjonalność jest ograniczona preferencjami

2. dokonuje wyborów zgodnie z własnymi preferencjami (kategoria indywidualna i subiektywna)

3. posiada pełną informacje

4. wybiera między dobrami substytucyjnymi

Ogólnie: RACJONALNOŚĆ I CELOWOŚĆ

Użyteczność:

• miara zadowolenia konsumenta

• wielkość kardynalna (można przypisać pewną ilość jednostek; np. 5...)

• obiektywnie przypisywane - zależy od subiektywnych preferencji → nie da się policzyć

1. Użyteczność całkowita - suma użyteczności, jaką uzyskaliśmy z sumy jednostek konsumpcji danego dobra

Tempo przyrostu zadowolenia jest zmienne - jest konieczność badania wielkości marginalnych

2. Użyteczność marginalna - zadowolenie konsumenta ze zwiększenia (zmniejszenia) konsumpcji o kolejną jednostkę dobra A

Pierwsza jednostka = największa rzadkość. W miarę przyrostu zapasu użyteczność maleje, rzadkość maleje

PIERWSZE PRAWO GOSSENA

Prawo malejącej użyteczności marginalnej

Prawo nasycjonalności potrzeb - zgodnie z tą zasadą intensywność każdej potrzeby zmienia się w kierunku zmniejszenia - użyteczność krańcowa dobra maleje w miarę zwiększania się jego zapasu

zmniejszenie użyteczności danego dobra (wystarczająca ilość zapasu)

Marshallowska nadwyżka konsumenta wynika z dodatniej różnicy między indywidualną użytecznością dobra dla konsumenta a ceną rynkową tego dobra. Gdy różnica jest ujemna to już nie nabywamy tego dobra.

II PRAWO GOSSENA - jednostka gospodarująca/konsument dąży do znalezienia się w stanie równowagi → dzieli posiadane środki tak, aby wyrównać użyteczności krańcowe różnych rodzajów realizowanych konsumpcji = szuka kombinacji

---