Teoria klasyczna - podstawowe założenia

Nurt liberalny zapoczątkowali twórcy teorii klasycznej - Adam Smith w 1776r. Jego praca „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”zawierała doktrynę, która miała znaczenie dla polityków gospodarczych i przedsiębiorstw, ponieważ wskazywała jak narody i przedsiębiorstwa uczynić bogatymi. Za bogactwo uważał nie pieniądze, lecz roczny produkt z ziemi i pracy, a jej rozmiary zależą od liczby zatrudnionych i od wzrostu wydajności pracy. Dużą rolę, zdaniem Smitha, w rozwoju gospodarczym odgrywa wielkość rynku. Rynek bowiem zwiększa naturalną skłonność człowieka do wymiany. Smith akcentował potrzebę istnienia pieniądza w gospodarce, ale tylko jako narzędzie wymiany.

U podstaw teorii Smitha leży teoria czynników wytwórczych, którymi są:

Praca, Kapitał, Ziemia

Ich właściciele otrzymują odpowiednie udziały wartości dodanej w postaci:

płacy roboczej, zysku, renty gruntowej

Mechanizm funkcjonowania gospodarki :„niewidzialna ręka rynku”. Punktem wyjścia teorii praw była koncepcja „homo economicus”, czyli człowieka ekonomicznego, który w swoim postępowaniu jest egoistą i dąży do maksymalizacji korzyści ekonomicznych. Działania te wyzwalają konkurencję, która powoduje, że wytwarzane sa dobra w ilości i w asortymencie takim, które społeczeństwo jest gotowa zaakceptować. Działanie tych praw „niewidzialna ręka rynku” uruchamia samoregulujące mechanizmy zapewniające sprawne funkcjonowanie gospodarki bez ingerencji państwa.

Sail prawo: produkcja towarów przynosi efektywny realizowany w wydatkach globalny popyt tej skali iż cała podaż znajduje nabywców. Nie może zatem istnieć nadprodukcja towarów.

Ricardo „zależne prawo płac” oraz „teorię kosztów komparatywnych”. Jego zdaniem praca jest towarem, więc jak każdy towar ma cenę naturalną i rynkową. Cena naturalna pracy związana jest z ilością środków z ilością środków, które są potrzebne do utrzymania robotnika i jego rodziny. Jeśli płace robocze rosną ( czyli rośnie cena rynkowa pracy ) powyżej tej granicy (ceny naturalnej) prowadzi to do wzrostu liczebności klasy robotniczej i podaży siły roboczej, co w konsekwencji powoduje spadek poziomu płac ( poniżej poziomu naturalnej ceny pracy ).Żelazne prawo płac mówi, że granicą jej wielkości jest cena naturalna umożliwiająca reprodukcję siły roboczej.

Ricardo w teorii kosztów komparatywnych wykazał, że międzynarodowy podział pracy i związana z nim specjalizacja są korzystne dla obu partnerów nawet wówczas, gdy jeden kraj ma absolutną przewagę nad drugim, a więc oba produkty wytwarza taniej, jak i wtedy, gdy ma przewagę względną, tzn. każdy kraj ma przewagę w produkcji innego towaru. Specjalizacja i wymiana międzynarodowa powoduje, że te same ilości towarów mogą być wytworzone przy mniejszym łącznym nakładzie pracy albo przy użyciu tej samej ilości pracy można wytworzyć więcej produkcji. Kwestią ważną związaną z racjonalizacją gospodarki w skali międzynarodowej jest podział płynących z niej korzyści.

Teoria Keyns'a - rewolucja keynsowska

rewolucja keynsowska: zakłada że należy poprzez działalność państwa wpływać na powiększanie globalnego popytu nawet kosztem deficytu budżetowego który jednak nie może przekraczać 3% PKB

W odróżnieniu od teorii podażowych dużą rolę przypisywał pieniądzu jako narzędziu poprawy koniunktury. praca Keynsa „ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza”. Keyns udowodnił w niej następujący wniosek: `gospodarka kapitalistyczna zawiera w sobie tendencje do niestabilności i nie ma w niej samoregulującego mechanizmy który zapewniłby gospodarce stan równowagi, stąd grożą gospodarce ciągle stany kryzysów i depresji które zlikwidować może czynnik zewnętrzny czyli państwo'

Jego zdaniem negatywne zjawiska takie jak bezrobocie nadprodukcja, załamania gospodarcze są bardzo ściśle powiązane z zagadnieniem popytu na dobra

Rozumowanie jego jest następująca: producenci wytwarzają tyle produkcji i zatrudniają tyle ludzi ile produktów mogą sprzedać. Występuje produkcja wynikająca z niedostatecznego popytu globalnego, zjawisko takie występuje z uwagi na to że nie działa prawo rynku Saya, które należy zastąpić interwencją państwa w gospodarkę której celem jest powiększanie globalnego popytu. W tej sytuacji podaż automatycznie dostosuje się do popytu i załamania gospodarcze ustąpią.

Charakteryzując zapotrzebowania gospodarstw domowych szczególnie w warunkach wzrostu dochodów stwierdził on że ludzie zwiększają swoje wydatki konsumpcyjne nie w takim stopniu w jakim ma miejsce przyrost dochodu. Ludzie po prostu część dochodów oszczędzają. Według sformułowania Keynsa zmniejsza się krańcowa skłonność do konsumpcji. Jeżeli gospodarstwa domowe nie są w stanie stworzyć dostatecznie silnych bodźców do wzrostu popytu to impuls taki pochodzić musi od przedsiębiorstw gdyż gdy wzrośnie popyt na dobra inwestycyjne to przedsiębiorstwa je wytwarzające zatrudnią nowych pracowników. Wzrosną zatem dochody konsumentów które z kolei będą oddziaływać na wzrost produkcji w sferze wytwórczości dóbr konsumpcyjnych co spowoduje następnie wzrost dochodów i popytu. W ten sposób wzrost dochodów uruchamia ponowny wzrost popytu na środki konsumpcji, powstaje więc reakcja łańcuchowa i wystąpi wielokrotny wzrost dochodów z jednorazowego nakładu na inwestycje ( mnożnik inwestycyjny )

Keyns uważał że społeczeństwo może na inwestycje wydawać więcej niż wynoszą jego oszczędności ponieważ globalny popyt ukształtuje się na poziomie wyższym niż w okresie wyjściowym a nastąpi to dzięki kreacji kredytów (???) co w efekcie spowoduje wzrost rozmiarów dochodu narodowego w wyniku popytowego efektu inwestycji.

Kolejnym problemem do rozwiązania Keynsa jest to w jaki sposób skłonić przedsiębiorstwa do zwiększania inwestycji, tym czynnikiem jest rentowność pojedynczych przedsięwzięć inwestycyjnych która musi być wyższa od oprocentowania na rynku kapitałowym.

Stopa procentowa to cena wykorzystania kapitału, jeżeli zatem dochód z działalności inwestycyjnej jest równy stopie procentowej którą można uzyskać lokując kapitał w banku lub kupując papiery wartościowe to działalność inwestycyjna nie zostanie podjęta.

Procesy inwestycyjne będą miały miejsce wtedy gdy dochody z nich czyli krańcowa rentowność kapitału i stopa procentowa decydują o wielkości globalnego popytu dochodu narodowego i zatrudnienia.

Z przeprowadzonych rozważań Keynsa wynika że pieniądz w gospodarce wkracza w realne procesy i silnie wpływa na działalność gospodarczą, a w konsekwencji na PKB. Udowodnił on, że poczucie bezpieczeństwa gospodarczego i stabilności może zapewnić tylko interwencjonizm państwa

Rachunek dochodu narodowego

o bogactwie narodowym i potędze gospodarczej oraz o szybkości rozwoju informuje dochód narodowy. Szybki jego przyrost traktuje się jako wskaźnik rozwoju gospodarczego natomiast jego spadek informuje o recesji gospodarczej, której efektem jest wzrost bezrobocia. Przeliczenie dochodu na mieszkańca pozwala na ocenę dorobku społeczeństwa.

Syntetyczną miarą wzrostu gospodarczego jest PKB w ujęciu realnym. Jest to miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem. PNB jest wielkością PKB powiększoną o dochody netto z tytułu własności za granicą. PNB jest zatem kategorią służącą podkreśleniu iż z dochodu narodowego uwzględniono dochody netto kraju z tytułu własności za granicą. PNB = PKB wtedy kiedy w gospodarce nie występują związki z zagranicą. Gospodarkę taką nazywamy zamkniętą, traktujemy jako przeciwieństwo gospodarki otwartej w której wymiana z zagranicą ma miejsce.

PKB i PNB mogą być wyrażone w ujęciu realnym bądź nominalnym. Dochód nominalny określa wielkość produkcji wytworzonej w kraju liczonej według aktualnie obowiązującego systemu cen a więc w tak zwanych cenach bieżących. Natomiast dochód realny przedstawia wielkość produkcji krajowej w cenach stałych skoryguje zatem dochód nominalny o skutki inflacji i wyraża go w cenach pewnego okresu zwanego okresem bazowym lub inaczej podstawowym. Aby przejść od dochodu nominalnego do realnego należy zastosować wskaźnik obejmujący zmiany cen wszystkich dóbr produkowanych w kraju. Wskaźnik ten określa się jako deflator PNB

Deflator jest to stosunek PNB w cenach nominalnych do PNB w cenach realnych

Deflator = PNB w cenach bieżących(nominalnych/PNB w cenach stałych (realnych) *100

W rachunku dochodu narodowego ważny jest podział produkowanych wyrobów na dobra finalne i pośrednie. Rachunek PKB może być oparty na liczeniu wartości dodanej rozumianej jako przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji. Wartość dodaną oblicza się przez odjęcie od wartości wyprodukowanej w danym przedsiębiorstwie dóbr sumy rzeczowych nakładów czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr.

Mnożnik inwestycyjny i zasada akceleracji - istota działania i współdziałania

Działanie mnożnika rozpatruje się przy założeniu niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych tj. przy istnieniu:

rezerw siły roboczej,niewykorzystanego potencjału technicznego ( maszyny i urządzenia)

Do uruchomienia istniejących rezerw niezbędny jest pewien impuls zewnętrzny którymi mogą być inwestycje nie wywołane przez rynek lecz wynikające z wydatków państwa

Wydatki inwestycyjne są powiązane ze wzrostem dochodu narodowego za pośrednictwem mnożnika inwestycyjnego.

Wzory

Mnożnik inwestycyjny jest współczynnikiem określającym o ile wzrośnie dochód narodowy w wyniku zrealizowania nowych inwestycji, oznacza to że pewien wzrost inwestycji implikuje zwielokrotniony wzrost dochodu narodowego zaś w razie zmniejszenia inwestycji działanie mnożnika wywoła zwielokrotniony spadek tego dochodu. Rośnie produkcja a wraz z nią zatrudnienie czyli dochody pracowników.

Powstałe dochody są następnie przeznaczane na konsumpcję i oszczędności. Część dochodu wydana na konsumpcję tworzy dodatkowy popyt wpływający na wzrost produkcji dóbr konsumpcyjnych, na wzrost zatrudnienia i na dalszy wzrost dochodów. Dochody nowych zatrudnianych znów są przeznaczane na konsumpcję i oszczędności. To wpływa na wzrost dochodów i wydatków innych osób

WZORY

Wartość mnożnika jest zatem odwrotnie proporcjonalna do końcowej oszczędności do oszczędzania. Im wyższa krańcowa skłonność do konsumpcji tym wyższy mnożnik.

Im mniejsza krańcowa skłonność do konsumpcji tym wartość mnożnika będzie niższa i odwrotnie

Z analizy mnożnika wynikają następujące wnioski:

skutki działania mnożnika są rozłożone w czasie i tylko około połowa wpływu jego ostatecznego oddziaływania daje się zauważyć w ciągu pierwszych 6 misięcy

efekty mnożnikowe nie występują jeśli cały wzrost dochodu zostanie zaoszczędzony

jednorazowy wydatek inwestycyjny spowoduje tylko okresowe zwiększenie dochodu narodowego, następne impulsy są coraz mniejsze stąd jeśli dochód ma się zwiększyć to należy stale podnosić poziom inwestycji

obliczanie mnożnika ma sens wyłącznie w warunkach stałej skłonności do konsumpcji oraz zastrzeżeniu że proces mnożnikowy zachodzi w warunkach niewykorzystania mocy produkcyjnych. Teoria ta pomija wpływ zmian popytu i produkcji na rozmiary wydatków inwestycyjnych. W warunkach gdy rezerwy produkcyjne siły roboczej są bliskie pełnego wykorzystania mnożnik nie działa

Zasada akceleracji pokazuje, że nawet nieznaczne zmiany rozmiarów popytu konsumpcyjnego prowadzą do istotnych zmian w rozmiarach inwestycji czyli do więcej niż proporcjonalnego wzrostu produkcji dóbr inwestycyjnych w porównaniu ze wzrostem popytu na dobra konsumpcyjne.

W razie niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych wzrost inwestycji autonomicznych uruchamia mechanizm mnożnika. Zwiększa się produkcja do której wykorzystywane są wolne moce i nagromadzone zapasy.

Od chwili osiągnięcia pełnego wykorzystania istniejących mocy wytwórczych dalszy wzrost produkcji jest możliwy tylko poprzez powiększanie istniejącego aparatu wytwórczego.

Konieczne zatem stają się inwestycje w środki produkcji. Zaczyna więc działać zasada akceleracji powodująca zwielokrotnienie popytu na dobra inwestycyjne

wniosek : działanie akceleratora polega na tym iż zmiana popytu konsumpcyjnego powoduje o wiele szybsze zmiany popytu inwestycyjnego oraz zmiany te mogą być wielokierunkowe i mogą charakteryzować się zróżnicowaną amplitudą. Między działaniem mnożnika i akceleratora zachodzi następujący związek. Autonomiczny wzrost inwestycji zwiększa dochody w proporcji określonej przez mnożnik zaś osiągnięty wzrost dochodów pobudza dalszy wzrost inwestycyjny w stopniu wyznaczonym przez współczynnik akceleracji z kolei to pobudza ponowne działanie mnożnika.

Wzrost a rozwój gospodarczy.

Wzrost gospodarczy definiuje się w dwóch ujęciach:

-wzrost potencjalnej produkcji

-wzrost aktualnej produkcji

W pierwszym ujęciu wzrost gospodarczy to proces poszerzania potencjału produkcji narodowej i wynikające z tego zmiany realnego produktu społecznego czyli poszerzanie zdolności produkcyjnych gospodarki. Wzrost gospodarczy musi prowadzić do powiększania ekonomicznej siły produkcji, wiąże się on z postępem technicznym i organizacyjnym.Wzrost możemy rozpatrywać w długim i w krótkim okresie . wzrost w długim okresie ilustruje zmiany zdolności tworzenia produkcji i odzwierciedla w większej mierze potencjalny niż aktualnie wytwarzany .

W drugim ujęciu wzrost gospodarczy krótkookresowy jest wyrażany zmianami bieżącej produkcji lub dochodu społecznego. Źródłem zmian krótkookresowych są zdolności wytwórcze gospodarki wynikające ze zmian długookresowych, w krótkim okresie zmiany mogą wynikać z wahań w poziomie wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych i czynników je pobudzających. Rosnąca bieżąca produkcja jest więc sumą tendencji długookresowych oraz wahań bieżących krótkookresowych. Podstawowymi czynnikami wzrostu gospodarczego w długim okresie są zatem dyspozycyjne zasoby stanowiące o zdolnościach wytwórczych tj. praca czyli ludzie gotowi do jej podjęcia, kapitał , technologia czyli wiedza o tym jak wykorzystać pracę i kapitał do wytworzenia dóbr i usług. Istotny wpływ na wzrost gospodarczy ma wzrost popytu globalnego i jego elementów składowych. Istotnym czynnikiem wzrostu w krótkim okresie jest sterowanie popytem. Państwo stara się wpływać na popyt globalny bezpośrednio poprzez wydatki rządowe bądź pośrednio prowadząc odpowiednią politykę fiskalną i monetarną.

Korzyści wzrostu gospodarczego:

1. poprawa standardu życia ludności

2. możliwość racjonalnego podziału dochodów- przy stagnacji gospodarczej redystrybucja dochodu na korzyść określonej grupy czy też celu zmusza do obniżenia udziałów w utworzonym dochodzie innych grup. W warunkach wzrostu ten dylemat zanika. Dodatkowe zasilanie jednych nie musi dokonywać się kosztem obniżenia dochodów innych grup społecznych bądź zaniechania realizacji celów.

3. zmiany struktury i wzorców konsumpcji gospodarstw domowych - w kierunku pozytywnych przeobrażeń w potrzebę.

4. zwiększenie międzynarodowego prestiżu kraju a także relatywne zmniejszenie obciążeń wydatkami na obroną i bezpieczeństwo kraju.

Koszty wzrostu

1. degradacja środowiska naturalnego która stawia pytanie o granice dopuszczalnego wzrostu

2. powstanie kosztów alternatywnych : przyszłe korzyści wzrostu wymagają wcześniejszych wyrzeczeń zwłaszcza w poziomie konsumpcji bieżącej.

Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym niż wzrost. Obejmuje wiele następstw które uzupełniają bądź dopełniają ilościowe zmiany materialne wynikające ze wzrostu gospodarczego czyli wzrost gospodarczy może odbywać się bez rozwoju lecz rozwój bez wzrostu nie. Rozwój gospodarczy oznacza ilościową a także jakościową i strukturalną rozbudowę gospodarki narodowej i obejmuje przekształcenia jej społecznej struktury jako całości oraz poszczególnych jej elementów. Przejawem rozwoju gospodarczego są zmiany strukturalne które są skutkiem rozwoju. Są to zmiany w strukturze podmiotowej a zwłaszcza organizacyjnej i własnościowej spowodowane przesuwaniem się aktywności społeczno- gospodarczej z jednych dziedzin do drugich a także zmiany w strukturze przestrzennej czyli przesunięcie aktywności w przestrzeni geometrycznej.

W pewnym ujęciu rozwój jest określony jako rozwój społeczno- gospodarczy i jest definiowany jako całokształt bieżących i długofalowych zmian oraz strukturalnych przeobrażeń społeczno gospodarczych przynoszących postęp społeczny i ekonomiczny.

Pieniądz w gospodarce rynkowej

Popyt na pieniądz można zdefiniować odwrotną zależność pomiędzy realnymi zasobami pieniądza jakie chcą utrzymywać podmioty gospodarcze a nominalną stopą procentową będącą rynkową ceną pieniądza czyli alternatywnym kosztem utrzymania pieniądza w formie gotówkowej. Im wyższa stopa procentowa tym większy jest koszt alternatywny oszczędzania i tym mniejszy realny zasób pieniądza będą chcieli utrzymywać konsumenci i przedsiębiorstwa. Natomiast niższa stopa procentowa powoduje zwrócenie większej uwagi na usługi świadczone przez pieniądz utrzymywane w swych najbardziej płynnych formach. Prowadzi to do zwiększenia realnych rozmiarów zasobu jakich chce utrzymywać w formie gotówkowej gospodarka.

WYKRES

3 rodzaje popytu:

1. popyt transakcyjny wynikający z rozbieżności spodziewanych terminów i kwot wpływów i wydatków związanych z koniecznością realizacji transakcji. Konieczność zapłaty za transakcje wymusza utrzymywanie części majątku w formie pieniężnej. Popyt transakcyjny nie zależy od stopy procentowej.

2. popyt przezornościowy to utrzymywanie pieniędzy w wyniku możliwości wystąpienia niespodziewanych wydatków. Popyt ten wynika również z przewidywania nadarzających się okazji bądź z kalkulacji następstw ewentualnych nieszczęśliwych wydarzeń stąd określony jest jako motyw przezorności.

3. popyt spekulacyjny zwany portfelowym polega na dążeniu do otrzymywania majątku w różnych formach w celu optymalizacji ryzyka i dochodów z poszczególnych aktywów.

Jeżeli na skutek sprawniejszego działania systemu bankowego będzie można lepiej dopasować wpływy i wydatki gotówkowe to zapotrzebowanie na realny zasób pieniądza zmniejsza się dla dowolnego poziomu stopy procentowej. Podobna reakcja wystąpi gdy wprowadzone zostaną np: koszty kredytowe zmniejszające motyw przezorności. W graficznym ujęciu wyrazi się to przesunięciem krzywej popytu na pieniądz w stronę początku układu współrzędnych.

WYKRES!!!

Innym bardzo istotnym czynnikiem mającym wpływ na rozmiar popytu na pieniądz są dochody realne. Wzrost dochodu realnego oznacza większą liczę i wartość zawieranych transakcji. Wskazuje też na możliwość wystąpienia większych spodziewanych wydatków w długim okresie. Innym czynnikiem wpływającym na popyt na pieniądz jest wzrost cen alternatywnych i spodziewany wzrost cen.

Podażą pieniądza nazywamy zależność między rynkowym poziomem stopy procentowej a realną ilością jaką przy danej stopie wykreuje system bankowy. Ze względu na szczególną rolę banku centralnego przypisuje mu się pełnię władzy nad rozmiarami podaży pieniądza. W tej sytuacji jest ona interpretowana graficznie jako równoległa prosta do osi rzędnych

WYKRES!!!

Czynniki wpływające na podaż pieniądza:

-rozmiary bazy monetarnej- baza monetarna to gotówka banku centralnego (gotówka w obiegu) nazywana pieniądzem wielkiej mocy gdyż podejmuje wszystkie zasoby pieniężne w gospodarce. Istotnym czynnikiem wzrostu podaży pieniądza jest mnożnik kreacji pieniądza

- operacje otwartego rynku oraz stopa rezerw obowiązkowych

Inwestycje w teorii ekonomii

Inwestycje- to kategoria ekonomiczna. Definiowane są na dwa sposoby:

-Jako nakłady zmierzające do tworzenia lub powiększania środków trwałych

-Jako nakłady gospodarcze zmierzające do tworzenia lub powiększania aktywów przynoszących dochód czyli są to zasoby ekonomiczne zdolne do trwałości ekonomicznej w procesie reprodukcji a więc do samoodtwarzania się w skali rozszerzającej

Pierwsza definicja uwzględnia tylko aspekt techniczno- produkcyjny procesów gospodarczych, druga zaś odpowiada ogólnemu pojmowaniu inwestycji jako środków do tworzenia dochodu, jest ona powszechnie akceptowana w krajach o gospodarce rynkowej.

Kryteria podziału inwestycji:

*podział z punktu widzenia sektora gospodarki

-inwestycje sektora prywatnego

-inwestycje sektora publicznego

-inwestycje sektora niekomercyjnego ( nie są nastawione na zysk np. teatr)

*podział z punktu widzenia zależności od zmian poziomu dochodów i globalnego popytu:

-inwestycje wzbudzone( indukowane, wywołane)- to inwestycje podejmowane przez przedsiębiorstwa w zależności od zmian poziomu dochodów i globalnego popytu. Są one reakcja na wzrost lub sprzedaż globalnego dochodu lub konsumpcji i zależą od stopnia zmian

-inwestycje autonomiczne- to inwestycje podejmowane przez przedsiębiorstwo lub państwo. Nie są one bezpośrednio związane ze wzrostem produkcji i popytu. Są one wynikiem postępu technicznego wzrostu liczby ludności lub też wynikiem polityki interwencyjnej państwa. Dają one impuls początkowy do zdynamizowania produkcji i zatrudnienia.

*podział z punktu widzenia przyrostu kapitału

-inwestycje nowe (netto)

-restytucyjne (brutto)

*podział z punktu widzenia rodzaju działalności:

-inwestycje produkcyjne

-inwestycje nieprodukcyjne

*z punktu widzenia kapitału będącego przedmiotem inwestycji

-inwestycje kształtujące kapitał produkcyjny

-inwestycje kształtujące kapitał ludzki

Najczęściej w teorii ekonomii wyróżnia się podział inwestycji na:

- inwestycje trwałe przedsiębiorstw

-inwestycje mieszkaniowe

-inwestycje w zapasy

Przedsiębiorstwa powiększają rozmiary zasobów maszyn i urządzeń ponieważ przewidują istnienie opłacalnych możliwości rozszerzenia skali produkcji albo też dlatego iż pozwoli im to obniżyć koszty produkcji poprzez przestawienie na bardziej kapitałochłonne metody wytwarzania. Stąd przedsiębiorstwo musi porównać ze sobą wartość dodatkowych przyszłych zysków z bieżącymi kosztami inwestycji, podkreśla to ważność stopy procentowej. Chodzi o to czy inwestycja przyniesie dostatecznie wysokie zyski aby można było spłacić kredyt zaciągnięty na jej finansowanie albo jeśli finansowana jest z własnych funduszy , chodzi o określenie czy nowa inwestycja przyniesie dochód co najmniej równy zyskom jakie można by osiągnąć wykorzystując własne pieniądze przeznaczone na inwestycje w sposób alternatywny tj udzielając kredytu na określony procent. Im wyższa jest stopa procentowa tym wyższy musi być zysk otrzymany z nowych inwestycji czyli zysk z nowych inwestycji musi być równy co najmniej kosztowi alternatywnemu (kosztowi utraconych możliwości) funduszy zamrożonych w inwestycjach.

Na popyt inwestycyjny wpływa wiele czynników tj.

-zasoby kapitału

-zasoby pracy

-zasoby surowców

-wiedza techniczna

Wzrost stóp procentowych prowadzi do ograniczenia skali inwestycji natomiast wzrost przewidywanych zysków z przyszłych inwestycji prowadzi do wzrostu nakładów inwestycyjnych, nawet przy dowolnej stopie procentowej.

Keynes uważał , że poziom inwestycji określony jest przez ilość pieniądza w obiegu poprzez stopę procentową. Uważał on że o poziomie inwestycji decyduje marginalna stopa produkcyjności kapitału.

Neokeyniści nie wpełni zgadzają się z poglądami Keynesa twierdząc że o poziomie inwestycji decyduje psychologia zachowań przedsiębiorcy, gdyż inwestują oni po to aby osiągnąć zyski w przyszłości.

O wydatkach inwestycyjnych decyduje również przyszły zbyt czyli zasada akceleracji oraz keynowski paradoks oszczędności który brzmi:”zwiększenie oszczędności zmniejsza inwestycje”.

Krzywa popytu inwestycyjnego

Pokazuje ona zależność między planowanymi przez przedsiębiorstwo inwestycjami a poziomem stopy procentowej

WYKRES

W każdym momencie istnieje wiele projektów inwestycyjnych, których realizację mogłoby podjąć przedsiębiorstwo. Dokonuje się klasyfikacji tych projektów od najmniej do najbardziej opłacalnych. Przy danej cenie nowych dóbr kapitałowych i danych oczekiwaniach co do wielkości strumienia zysków płynących z nowych inwestycji wyższa stopa procentowa powoduje zmniejszenie się liczby projektów zapewniających zwrot w wysokości co najmniej równej kosztowi alternatywnemu, zaangażowanych w inwestycje środków finansowych.

Jeśli stopa procentowa rośnie z r0 do r1 to planowane rozmiary inwestycji obniżą się z I0 do I1.

Na tę krzywą wpływają dwa czynniki:

- koszt nowych maszyn i urządzeń

- wielkość strumienia zysków powstałych dzięki nowym inwestycjom

Dla nowego strumienia oczekiwanych przyszłych zysków wzrost ceny zakupu nowych dóbr kapitałowych spowoduje obniżenie stopy wzrostu od pieniędzy zamrożonych w inwestycjach. W rezultacie mniej projektów będzie w stanie sprostać kryterium pokrycia utraconych możliwości symbolizowanych przez określoną wysokość stopy procentowej.

Ponieważ rozmiary zamierzonych inwestycji będą wówczas mniejsze przy każdej stopie procentowej to wzrost kosztów nowych dóbr kapitałowych spowoduje przesunięcie krzywej popytu inwestycyjnego w dół.

Podobnie jeżeli przedsiębiorstwo zaczyna mniej optymistycznie oceniać perspektywy kształtowania się popytu na jego produkty to skoryguje w dół dotychczasowe szacunki wielkości strumieni zysków przewidywanych w każdym z możliwych projektów inwestycyjnych.

Dla danego poziomu kosztów nowych dóbr kapitałowych stopa wzrostu w każdym z tych projektów obniży się. Przy dowolnej stopie procentowej będzie teraz mniej projektów inwestycyjnych zapewniających opłacalność co najmniej na poziomie kosztów utraconych możliwości.

Z uwagi na to że planowane inwestycje obniżą się wówczas przy każdej stopie procentowej to niższy poziom przeszłego oczekiwanego popytu oraz zysków spowoduje przesunięcie krzywej popytu w dół.

Im dłuższy jest czas zużywania ekonomicznego danego dobra kapitałowego tym większa będzie część całkowitych zysków jaką będzie ono przynosiło w stosunkowo odległej przyszłości i tym wyższy będzie koszt początkowy tego dobra zanim uda się odzyskać zamrożone w nim pieniądze.

Krzywa popytu inwestycyjnego będzie przebiegać bardziej płasko w przypadku domów i fabryk o długim okresie życia niż w przypadku szybko zużywających się maszyn i urządzeń.

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna, zwana polityką skarbową bądź budżetową zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych w celu realizacji zadań stojących przed państwem. Głównym źródłem dochodów budżetowych są podatki, stąd wyróżnia się politykę podatkową. Perspektywa gromadzenia dochodów uzasadniona potrzebą pokrywania wydatków budżetowych tworzy tło szerokiej interpretacji definicji polityki podatkowej utożsamianej z polityką budżetową. Często spotyka się w literaturze twierdzenie, że polityka fiskalna to decyzje rządu dotyczące wydatków i podatków.

PODATKI w swej istocie są świadczeniami pieniężnymi o charakterze przymusowym i bezzwrotnym, nakładanymi przez podmioty prawa na podmioty trzecie. W tym sensie stanowią one środek przymusowej redystrybucji dochodów ( wtórnego ich podziału) często budującej opór społeczny tej grupy, która obciążona wysokimi podatkami w mniejszym zakresie korzysta ze świadczeń budżetowych.

Adam Smith po raz pierwszy ustalił 4 zasady podatkowe:

-Zasada równości, która odnosi się do potrzeby równomiernego obciążenia podatkiem

-zasada pewności - każdy podatnik powinien mieć z góry i jasno określone podatki oraz w jakiej wysokości i terminach powinien je płacić

-zasada dogodności - podatek powinien być pobierany w czasie w w sposób najdogodniejszy dla płacącego.

-zasada taniości - odwołuje się do potrzeby dbałości o możliwie najniższe koszty poboru podatku

Istotny wkład w rozwój zasad podatkowych wniósł niemiecki ekonomik Adolf Wagner. Na zasadzie smithowskich zasad sformułował zasady ekonomiczne, których główny sens odnosi się do tego, że podatek powinien być pokrywany z bieżących dochodów podatnika, przy czym nie wyklucza to możliwości przyjmowania majątku za podstawę i przedmiot opodatkowania.

Krzywa Laffera przedstawia zależność między poziomem produkcji i wielkością wpływów budżetowych z tytułu podatków. Do pewnej wysokości stopy podatkowej elastyczność produkcji względem tej stopy jest niewielka, produkcja bowiem zmniejsza się w niedużym stopniu wraz ze wzrostem stopy podatkowej a wpływy budżetowe rosną. Po przekroczeniu pewnego poziomu stopy podatkowej zyski netto zmniejszają się i produkcja spada. Mimo wzrostu stopy podatkowej wpływy budżetowe maleją, gdyż maleje podstawa wymiaru podatków. Na podstawie krzywej Laffera dowodzi się...................................obniżenie obciążeń podatkowych powoduje obniżenie ciągłości produkcji i uruchamia dodatkowe efekty stymulujące ożywienie gospodarcze, a ponadto stwarza bodźce do zwiększania oszczędności i podaży kapitału, a także prowadzi do wzrostu inwestycji, gdyż na skutek obniżenia podatku spada również stopa procentowa. Główną słabością koncepcji Laffera jest pominięcie wielu czynników, które wpływają na proces inwestycyjny obok polityki podatkowej.

Motywacja do wzrostu produkcji przy obniżeniu podatku nie jest zatem tak silna, jak wynika to z teorii Laffera.

Główną zaletą krzywej Laffera jest to, iż wskazuje ona na niebezpieczeństwo zbyt dużego podnoszenia podatków dla zwiększania dochodów budżetowych.

FUNKCJE POLITYKI BUDŻETOWEJ

Budżet określa się jako pewien zespół rachunków przedstawiających na okres 1 roku kalendarzowego wszelkie stałe wpływy i obciążenia państwa. Jest on więc zespołem narzędzi i środków służących do realizacji określonych zadań społeczno gospodarczych państwa.

Wyróżniamy następujące funkcje podatków:

-alokacyjna

-stabilizacyjna

-redystrybucyjna (wtórny podział)

FUNKCJA ALOKACYJNA - treścią alokacyjnych zadań polityki budżetowej jest kształtowanie podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny a publiczny, a następnie dalsza ich alokacja wewnątrz tych sektorów. W ramach sektora publicznego proces alokacji następuje przez bezpośrednie określenie wielkości środków przeznaczonych na konkretne zadania, co w konsekwencji przesądza o zakresie i formie wytwarzania poszczególnych rodzajów usług publicznych. Natomiast w ramach sektora prywatnego proces alokacji budżetowej dokonuje się pośrednio przez skorygowanie cen dóbr i usług czynników produkcji za pomocą dotacji i subsydiów. Wypełniając tę funkcję podatki zmieniają strukturę wytwarzanego PKB

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA - polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych. Odbywa się to na 3 płaszczyznach:

1 płaszczyzna - bezpośrednia redystrybucja dochodów pieniężnych za pomocą systemu podatków i pieniężnych transferów socjalnych obejmujących różne świadczenia społeczne będące przedmiotem zainteresowania polityki społecznej

2 płaszczyzna - bezpłatne zaspokojenie niektórych potrzeb ( np. ochrona zbrojna, oświata kultura)

3 płaszczyzna - oddziaływanie na warunki w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja i są to wydatki na: szkolenia zawodowe, kształcenie itp.

....... funkcji redystrybuacyjnej podatki tworzą nowy układ podziału dochodów pieniężnych społeczeństwa.

FUNKCJA STABILIZACYJNA - polega na wykorzystywaniu dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych, tj. wysokiego, zrównoważonego wzrostu gospodarczego oraz stabilności bilansu płatniczego.

Funkcja stabilizacyjna podatków sprowadza je do roli automatycznych stabilizatorów koniunktury gospodarczej

INFLACJA

Inflacja definiowana jest zwykle jako proces wzrostu ogólnego poziomu cen, obejmujący cały kraj w określonym czasie wynikający z czynników zewnętrznych. W określonym czasie wzrost ten mierzony jest za pomocą zmian w przeciętnym poziomie cen określonego zestawu tzw. Koszyka dóbr i usług. Do podstawowych mierników inflacji zalicza się indeks CPI (Consument Price Index) bądź PPI (Product Price Index) oraz deflator produktu społecznego oznaczany jako PS.

Pierwszy z tych mierników odnosi się do cen towarów wchodzących w skład koszyka dóbr konsumpcyjnych, w drugim zaś bierze się pod uwagę zmiany w poziomie cen zbytu produktów finalnych o charakterze produkcyjnym

Tempo wzrostu cen to podstawa wyróżnienia poszczególnych rodzajów inflacji:

-inflacja pełzająca ( w tym umiarkowana ) - wzrost cen do 9% w skali roku

-inflacja krocząca (dwucyfrowa) - do 90%

-inflacja galopująca (trzycyfrowa) - zwana czasem hiperinflacją

Biorąc pod uwagę zmiany poziomu cen w związku z przebiegiem koniunktury gospodarczej rozróżnia się:

-stagflację (inflacja w warunkach stagnacji)

-slupflację (inflacja w warunkach recesji)

-inflację klasyczną (wzrost cen w warunkach wzrostu gospodarczego)

Jednym z najbardziej znaczących podziałów jest odróżnienie inflacji tzw. popytowej (ciągnionej przez popyt) od kosztowej (pchanej przez koszty)

Spośród różnych poglądów dotyczących przyczyn inflacji wyróżnić można inflację monetarystyczną.

Ujęcie monetarystyczne nawiązuje do ilościowej teorii pieniądza zakłada ona, że wartość pieniądza podobnie jak i ogólny poziom cen, zależy bezpośrednio od ilości pieniądza w obiegu. Współcześnie koncepcja ta została rozwinięta przez Friedmana stając się jedną z najbardziej znanych i znaczących. Może być ona przedstawiona za pomocą równania Fishera:

M•V=P•Y

M - ilość pieniądza w obiegu (podaż pieniądza)

V- szybkość obiegu pieniądza - czyli ile razy przeciętna jednostka pieniężna była w ciągu roku wykorzystywana do obsługi transakcji towarowych

P - przeciętny poziom cen towarów tworzących wolumen (wielkość fizyczna) transakcji towarowych w gospodarce

Y - wolumen transakcji towarowych odpowiadający wielkości realnego produktu społecznego

Koncepcje monetarystyczne w oparciu o ten wzór formuje wiele spostrzeżeń i twierdzeń np.: szybkość obiegu pieniądza bądź jej odwrotność ( popyt na pieniądz) to funkcja niewielu zmiennych co oznacza, że wielkość tego popytu zmieni się w czasie stosunkowo wolno, zatem można przyjąć tezę, że wielkość ta (V) jest względnie stabilna(const) .Z kolei podaż pieniądza (M) jest wobec gospodarki wielkością egzotermiczną ( zewnętrzną ) z racji tej, że pozostaje pod kontrolą państwa lub ściślej banku centralnego. Mogą one (te instytucje) wywierać istotny wpływ na zachodzące w gospodarce realne procesy.

Współcześnie gospodarkę cechuje także i to, że rozwija się ona wg pewnej względnie stabilnej stopy wzrostu (Y). Wzrost przeciętnego poziomu cen (P) następuje wówczas, gdy ilość pieniądza w obiegu (M) rośnie szybciej niż produkcja (Y)

Zatem jeśli wielkość V i Y mogą być uznane za względnie stałe to przyczyną inflacji staje się zbyt duża i nieadekwatna do potrzeb gospodarki ilość pieniędzy w obiegu. Skoro podaż pieniądza (M) jest pod kontrolą państwa to przyczyną inflacji jest błedna polityka monetarna tegoż państwa a ściślej banku centralnego.

Teoria popytowa - związana z dorobkiem Keynsa

Główna teza to twierdzenie, że inflacja popytowa występuje wówczas gdy łączny globalny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia w ramach istniejących mocy wytwórczych (globalna podaż). Inflacji takiej można by zapobiec gdyby nadwyżka popytu była kompensowana wzrostem dobrowolnych oszczędności ludności oraz wtedy gdy nastąpiłby odpowiedni wzrost podatków zmniejszających poziom dochodów do występującego poziomu podaży rynkowej.

Inflacja popytowa ma miejsce wówczas kiedy w gospodarce pojawia się nadwyżka popytu pieniężnego. Źródła jej to:

-wydatki publiczne

-inwestycje

-wzrost wartości eksportu i dodatniego salda bilansu handlowego

Nadwyżka popytu pieniężnego jest rezultatem walki w społeczeństwie o korzystny dla poszczególnych grup społeczno-ekonomicznych podział wytworzonego dochodu narodowego. Zwiększone dochody z tytułu wzrostu zysków, płac, świadczeń socjalnych oraz innych wydatków budżetowych przewyższały realny poziom dochodu narodowego, w następstwie czego utrzymanie równowagi w gospodarce wymaga wchłonięcia nadmiernego strumienia pieniądza (popytu) przez inflacyjny wzrost cen.

Walka z inflacją powinna polegać na łagodzeniu konfliktów na tle podziału dochodu narodowego. Szczególna rola przypada tu państwu, które powinno kontrolować tempo wzrostu wynagrodzeń zysków, a także częściowo cen (P) przez odpowiednią politykę fiskalną i monetarną.

Teoria kosztowa zwana podażową (inflacji) akcentuje znaczenie rosnących kosztów produkcji wymuszających wzrost ogólnego poziomu cen. Wzrost kosztów produkcji może wynikać z następujących przesłaniach:

-wzrost płac związanych z działalnością związków zawodowych

-wzrost cen narzuconych przez organizacje monopolistyczne

-dewaluacje walut krajowych powodujące podwyższenie cen importowanych surowców i materiałów

-wzrost stawek podatku obrotowego

-wzrost stopy procentowej

-wzrost cen np. ropy naftowej, który był przyczyną inflacji w 1973 roku

skutki:Ocena skutków inflacji jest negatywna z uwagi na to że, inflacja zniekształcając informacyją funkcję cen podważa podstawy rachunku ekonomicznego a zatem i proces podejmowania racjonalnych decyzji wśród producentów i konsumentów. Inflacja osłabia także skłonność do oszczędzania wpływając niekorzystnie na decyzje właścicieli co do efektywnego wykorzystania majątku produkcyjnego i nieprodukcyjnego. Zjawisko inflacji wiąże się z niezamierzoną i niekontrolowaną redystrybucją dochodów i zasobów majątkowych między różnymi podmiotami oraz grupami społeczno zawodowymi, zwykle z niekorzyścią dla słabszych ekonomicznie. Korzyścią z inflacji jest to, że niska inflacja sprzyja koniunkturze i ożywieniu gospodarki.

BEZROBOCIE

W Polsce przyjęte są 2 sposoby rejestracji bezrobotnych:

-rejestracja przez urzędy pracy wg ustawy o zatrudnieniu i bezrobocia z 1994r znowelizowanej w 2004, określająca kryteria zaliczenia ludności w poczet bezrobotnych

-rejestracja GUS (Główny Urząd Statystyczny) w ramach przeprowadzanego co kwartał badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)

Rozmiary bezrobocia określa się poprzez stopę bezrobocia, którą ustala się poprzez następujący wskaźnik:

Wzór

Najczęściej spotykaną definicją bezrobotnych jest następująca:

Bezrobotnym jest osoba w wieku produkcyjnym, nie pracująca, aktywnie poszukująca pracy, zarejestrowana we właściwym terytorialnie Urzędzie Pracy.

Zasoby pracy - osoby w wieku od 18 do 60(kobiety) 65(mężczyźni)

KRYTERIA KLASYFIKACJI BEZROBOCIA

Najczęściej stosowanym kryterium jest ujęcie monetarystyczne i keynsowskie.

Podstawowym założeniem koncepcji keynsowskiej jest przyjęcie stwierdzenia, że bezrobocie jest przymusowe, zależne od cyklów rozwoju gospodarki i wynika z niedostosowania globalnego popytu na pracę do globalnej podaży na pracę. Zwane jest ono bezrobociem koniunkturalnym. Badające ten rodzaj bezrobocia przyjęto tzw „prawo Okuna”, które zawiera twierdzenie, że w warunkach istnienia tego bezrobocia wywołany nim spadek stopy bezrobocia o 1 % wiąże się ze spadkiem realnego PKB o 2%

Ujęcie monetarystyczne - „naturalna stopa bezrobocia”. Naturalne bezrobocie składa się z bezrobocia strukturalnego wynikającego ze zmian struktury gospodarki wywołanych potrzebami techniki i konieczności restrukturyzacji w wyniku czego pojawiają się bezrobotni, którzy z braku nowych kwalifikacji nie mogą znaleźć pracy w innych dziedzinach produkcji. Bezrobocie naturalne składa się z bezrobocia strukturalnego i frykcyjnego.

Bezrobocie frykcyjne ma miejsce wtedy gdy ludzie zmieniają miejsce pracy w poszukiwaniu lepszych bądź odpowiednich dla nich miejsc pracy. Jest to bezrobocie krótkookresowe (przejściowe)

Abstrahując od ujęć teoretycznych bezrobocie można również klasyfikować następująco:

Bezrobocie przymusowe i dobrowolne, przejściowe i przymusowe

FRYKCYJNE, KONIUNKTURALNE, STRUKTURALNE, UKRYTE

Związki bezrobocia i inflacji - krzywa Phillipsa

Wykres

Krzywa ta wskazuje zmienność inflacji i bezrobocia. Im większa inflacja tym mniejsze bezrobocie (Phillips badał tą zależność 100 lat ).

Hipotezę stałej zależności między inflacją a bezrobociem zakwestionowali monetaryści (Friedman, Phelps). Zaprzeczyli oni istnieniu stabilnej i długookresowej zamienności między tymi zależnościami. W ich interpretacji problem związany ze specyfiką krzywej Phillipsa polegał na tym, że stopa zmian płac nominalnych jest wyznaczana w sposób niezależny od inflacji co oznacza, że pracownicy opierając swoje decyzje dotyczące zatrudnienia na kształtowaniu się poziomu płac nominalnych, a nie na poziomie płac realnych, a więc decyzje te są całkowicie niezależne od tego co się dzieje z cenami. Jednakże wówczas gdy zorientują się, że ze wzrostem cen faktyczne realne prace nie wzrosły, wówczas ich reakcją będzie rezygnacja z pracy. Oznacza to taki stan gospodarki, w którym w istocie bezrobocie się nie zmienia chociaż poziom cen rośnie. Na tej podstawie została sformułowana hipoteza naturalnej stopy bezrobocia.

Krzywa Friedmana - Phelpsa

Stagnacja gospodarki i inflacja - stagflacja (współistnienie inflacji i bezrobocia)

Bezrobocie w krajach o gospodarkach transformujących się wynika z niedostosowania strukturalnego i instytucjonalnego. W przypadku bezrobocia strukturalnego są to przede wszystkim skutki zmian w popycie na pracę, wynikające z dokonujących się przekształceń strukturalnych w przekrojach działowych, sektorowych, gałęziowych będących następstwem od struktury produkcji charakterystycznej dla gospodarek centralnie zarządzanych na rzecz struktury właściwej gospodarkom rynkowym. W ślad za tym idą także zmiany w strukturze społeczno zawodowej w kwalifikacjach oraz w przestrzennym rozmieszczeniu siły roboczej. Transformacja bezrobocia instytucjonalnego wynika ze zmian ustrojowych, które likwidując istniejące wcześniej instytucje na rynku pracy i wprowadzając nowe, dodatkowo wpływają na takie zachowania pracodawców i pracowników, które stymulują często w sposób niezamierzony bezrobocie.

Wyróżniamy pasywne i aktywne rodzaje bezrobocia:

PASYWNE - polityka zasiłków

AKTYWNE - oddziaływanie mikroekonomiczne i makroekonomiczne

-mikroekonomiczne - zalicza się do nich roboty publiczne, preferencje finansowe dla przedsiębiorstw tworzących miejsca pracy, szkolenia pozwalające na zdobywanie nowych zawodów, organizacje biur pośrednictwa, kredyty i pożyczki na zakładanie małych przedsiębiorstw itd.

-makroekonomiczne - publiczne programy zatrudnienia, mające na celu tworzenie miejsc pracy dla różnych grup bezrobotnych oraz preferencje finansowe dla przedsiębiorstw tworzących miejsca pracy.

---