Kresomózgowie (podział mózgowia, istota biała i szara półkul mózgu)

Podział mózgowia

Mózgowie (encephalon) - en = w, cephale = głowa

„ co jest w głowie to mózgowie”

Mózgowie = przodo- (pros-) + śród- (mes-) + tyłomózgowie pierwotne (rhombencephalon)

Pień mózgu (truncus cerebri) = śród- + tyłomózgowie

BRUZDY I ZAKRĘTY PŁASZCZA (sulci et gyri palli)

Płaty [4]	Powierzchnie	Bruzdy międzypłatowe	Zakręty
p. czołowy (l. frontalis) powierzchnie (3) bruzdy (7) zakręty (9)	grzbietowo-boczna (dorsolateralis)	1. b. przedśrodkowa (s. precentralis) 2. b. czołowa górna (s. frontalis sup.) 3. b. czołowa dolna (s. frontalis inf.)	1. z. przedśrodkowy (g. precentralis) 2. z. czołowy górny (g. frontalis sup.) 3. z. czołowy środkowy (g. frontalis medius) 4. z. czołowy dolny (g. frontalis inf.); części: - cz. oczodołowa (p. orbitalis) - cz. trójkątna (p. triangularis) - cz. wieczkowa (p. opercularis s. operculun frontale)
		przyśrodkowa (medialis)	1. b. obręczy	1. z. czołowy środkowy (g. frontalis medialis) 2. z. obręczy (g. cinguli)
				2. b. ciała modzelowatego (s. corporis callosi)	1. płacik okołośrodkowy- cz. przednia
		dolna (inferior)	1. b. węchowa (s. olfactorius) 2. bb. oczodołowe (ss. orbitales)	1. z. prosty (g. rectus) 2. zz. oczodołowe (gg. orbitales)
	p. potyliczny (l. occipitalis) powierzchnie (3) bruzdy (3) zakręty (4)	grzbietowo-boczna (dorsolateralis)	1. bb. potyliczne (ss. occipitales)	1. zz. potyliczne (gg. occipitales) rzadko zakręty potyliczne górny, środkowy i dolny
		przyśrodkowa (medialis)	1. b. ostrogowa (s. calcarinus)	1. klinek (cuneus)
		dolna (inferior)	1. b. poboczna (s. collateralis)	1. z. językowaty (g. lingualis) 2. z. potyliczno-skroniowy przyśrodkowy (g. occipitotemporalis medialis) (1/3 tylna)
	p. ciemieniowy (l. parietalis) powierzchnie (2) bruzdy (2) zakręty (5)	grzbietowo-boczna (dorsolateralis)	1. b. zaśrodkowa (s. postcentralis) 2. b. śródciemieniowa (s. intraparietalis)	1. z. zaśrodkowy (g. postcentralis) 2. płacik ciemieniowy górny (lobulus parietalis sup.) 3. płacik ciemieniowy dolny (lobulus parietalis inf.) części (2): - z. kątowy (g. angularis) - z. nadbrzeżny (g. supramarginalis)
		przyśrodkowa (medialis)	1. b. podciemieniowa (s. subparietalis)	1. przedklinek (precuneus) 2. płacik okołośrodkowy (cz. tylna)
	p. skroniowy (l. temporalis) powierzchnie (2) bruzdy (6) zakręty (7)	grzbietowo-boczna (dorsolateralis)	1. b. skroniowa górna (s. temporalis sup.) 2. bb. skroniowe poprzeczne (ss. tempralis transversi) 3. b. skroniowa dolna (s. temporalis inf.)	1. z. skroniowy górny (g. temporalis sup.) 2. z. skroniowy środkowy (g. temporalis medialis) 3. z. skroniowy dolny (g. temporalis inf.) 4. zz. skroniowe poprzeczne (gg. temporales transversi)
		dolna (inferior)	1. b. potyliczno-skroniowa (s. occipitotemporalis) 2. b. poboczna (s. collateralis) 3. b. hipokampa (s. hippocampi)	1. z. potyliczno-skroniowy boczny (g. occipitotemporalis lat.) 2. z. potyliczno-skroniowy przyśrodkowy (g. occipitotemporalis medialis) 3. z. hipokampa (g. parahippocampalis) i hak (uncus)

ISTOTA SZARA PÓŁKUL (substantia grise hemispherii) [3]

1. płaszcz (pallium)

2. węchomózgowie (rhinencephalon)

3. jądra kregomózgowia (nuclei telencephali)

Płaszcz s. kora (cortex) - pokrywa od zewnętrz prawą i lewą półkulę mózgu w postaci bruzd i zakrętów.

Szczelina podłużna mózgu (fissura longitudinalis cerebri) - oddziela półkulę prawą od półkuli lewej.

powierzchnie półkul (3):

1. p. grzbietowo-boczna (f. dorsolateralis) - wypukła (convexa)

2. p. przyśrodkowa (f. medialis)

3. p. dolna (f. inferior s. basalis)

brzegi półkul (3):

1. brzeg górny - między pow. grzbietowo-boczną, a pow. przyśrodkową

2. brzeg dolny - między pow. grzbietowo-boczną, a pow. dolną

3. brzeg przyśrodkowy - między pow. dolną, a pow. przyśrodkową

bieguny półkul (polus hemispherii) [3]:

1. biegun czołowy (p. frontalis)

2. biegun potyliczny (p. occipitalis)

3. biegun skroniowy (p. temporalis)

płaty (lobus) [5] - grupa zakrętów płaszcza oddzielona bruzdami międzypłatowymi:

1. p. czołowy (l. frontalis) - 3 powierzchnie

2. p. potyliczny (l. occipitalis) - 3 powierzchnie

3. p. ciemieniowy (l. parietalis) - 2 powierzchnie; brak pow. dolnej

4. p. skroniowy (l. temporalis) - 2 powierzchnie; brak pow. przyśrodkowej

5. wyspa (insula)

bruzdy międzypłatowe (sulci interlobares) [4] - oddzielają poszczególne płaty:

na pow. grzbietowo-bocznej (3):

1. bruzda środkowa (sulcus centralis) - między płatem czołowym a ciemieniowym

2. bruzda boczna (sulcus lateralis):

1. ramię tylne (ramus posterior) - między płatem czołowym a ciemieniowym

2, 3. ramię przednie i wstępujące (ramus anterior et ascendens) - wrzynają się w płat czołowy wyznaczając w obrębie zakrętu czołowego dolnego 3 części

3. kresa potyliczna poprzeczna (linea occipitalis transversa) rzadziej bruzda potyliczna poprzeczna (sulcus occipitalis transversa)

biegnie:

od - wcięcia przedpotylicznego (incisura preoccipitalis)

do - bruzdy ciemieniowo-potylicznej (sulcus parietooccipitalis)

między - płatem ciemieniowym i czołowym, a płatem potylicznym

na pow. przyśrodkowej (1) - bruzda ciemieniowo-potylicza (s. parietooccipitalis) pomiędzy płatem ciemieniowym a potylicznym

bruzdy graniczne (sulci limitantes) [6] - ograniczają płaty:

1 - 4) bruzdy międzypłatowe

5) bruzda poboczna (sulcus collateralis)

6) bruzda brzeżna (sulcus marginalis)

5 i 6 - ograniczają płat limbiczny (lobus limbicus)

bruzdy międzypłatowe (sulci interlobares) - w obrębie płatów

płacik okołośrodkowy (lobulus paracentralis)

ograniczenia:

z przodu - bruzda okołośrodkowa (sulcus paracentralis)

z tyłu - część brzeżna bruzdy obręczy (pars marginalis sulcus cinguli)

od góry - brzeg górny półkuli

od dołu - cz. środkowa bruzdy obręczy (p. centralis sulcus cinguli)

części (2):

1. cz. przednia - ruchowa

2. cz. tylna - czuciowa

przedklinek (precuneus)

ograniczenia:

od góry - część brzeżna bruzdy obręczy (pars marginalis sulcus cinguli)

od dołu - bruzda ciemieniowo-potyliczna (sulcus parietooccipitalis)

z przodu - bruzda podciemieniowa (sulcus subparietalis)

z tyłu - brzeg górny półkuli

klinek (cuneus)

ograniczenia:

od góry - bruzda ciemieniowo-potyliczna (sulcus parietooccipitalis)

od dołu - bruzda ostrogowa (sulcus calcarinus)

z tyłu - brzeg górny półkuli

wyspa s. płat wyspowy (insula s. lobus insularis)

Jest to część płaszcza mózgu znajdująca się w bruździe bocznej (sulcus lateralis) przykryta przez zakręty sąsiednich płatów → wieczka (opercula)

bruzdy (2):

1. bruzda okólna (sulcus circularis)

2. bruzda środkowa (sulcus centralis)

zakręty (2):

1. zakręty krótkie (gyri breves) - z przodu, przed bruzdą środkową

2. zakręt długi (gyrus longus) - z tyłu

biegun (1) - biegun wyspy (polus insulae) skierowany bocznie i ku przodowi przechodzi w próg wyspy (limen insulae)

wieczka (3):

1. wieczko czołowe (opercula frontalis) - część oczodołowa i trójkątna zakrętu czołowego dolnego (pars orbitalis et triangularis gyri frontalis inf.)

2. wieczko czołowo-ciemieniowe (opercula frontoparietale) - cz. wieczkowa zakrętu czołowego dolnego (p. opercularis gyri frontalis inf.), części dolne zakrętu przedśrodkowego, zaśrodkowego i płacika ciemieniowego dolnego (partes inferiores gyri precentralis, postcentralis et lobuli parietalis inf.)

3. wieczko skroniowe (oparcula temporalis) - zakręt skroniowy górny (gyrus temporalis sup.) i zakręty skroniowe poprzeczne (gyri temporales transversi)

kresomózgowie środkowe (telencephalon medium)

części:

1. pole przedwzrokowe (area preoptica) - przedłużenie do przodu wzrokowej części podwzgórza

2. blaszka krańcowa (lamina terminalis) - czołowa płytka tworząca ścianę przednią komory III

od - dziobu ciała modzelowatego (rostrum corporis callosi)

do - dna komory III

3. spoidła kresomózgowia (commissurae telencephali) [3]:

1. spoidło przednie (commissura anterior) - w ścianie przedniej komory III, w miejscu przejścia dziobu ciała modzelowatego w blaszkę krańcową (i za nimi)

2. ciało modzelowate (corpus callosum)

3. spoidło sklepienia (commissura fornicis) - łączy prawą i lewą odnogę sklepienia (crura fornicis dex. et sin.)

Węchomózgowie - u człowieka uwstecznione

części (2):

1. cz. obwodowa s. płat węchowy (p. peripherica s. lobus olfactorius) - na pow. dolnej półkuli mózgu

2. cz. ośrodkowa s. płat limbiczny (p. centralis s. lobus limbicus) - na pow. przyśrodkowej

cz. obwodowa (6):

1. opuszka węchowa (bulbus olfactorius)

2. pasmo węchowe (tractus olfactorius)

3. trójkąt węchowy (trigonum olfactorium)

4. prążek węchowy przyśrodkowy (stria olfactoria medialis)

5. prążek węchowy boczny (stria olfactoria lateralis)

6. istota dziurkowana przednia (substantia perforata anterior)

cz. ośrodkowa (2):

1. pierścień węchowy zewnętrzny (anulus olfactorius externus)

2. pierścień węchowy wewnętrzny (anulus olfactorius internus)

pierścień węchowy zewnętrzny:

1. pole podspoidłowe (area subcallosa)

2. zakręt obręczy (gyrus cinguli)

3. cieśń zakrętu obręczy (isthmus gyri cinguli)

4. zakręt przyhipokampowy (gyrus parahippocampalis)

5. hak (uncus)

pierścień węchowy wewnętrzny:

1. zakręt przykrańcowy (gyrus paraterminalis)

2. nawleczka szara (indusium griseum)

3. zakręt tasiemeczkowy (gyrus fasciolaris)

4. zakręt zębaty (gyrus dentatus) - równolegle do zakrętu przyhipokampowego

Jądra kresomózgowia (3):

1. ciało migdałowate (corpus amygaloideum)

2. przedmurze (claustrum)

3. ciało prażkowane (corpus striatum)

ciało migdałowate - zgrubienie kory zakrętu hipokampa w płacie skroniowym

położenie:

między - biegunem skroniowym półkuli a rogiem dolnym komory bocznej (cornu inferior ventriculis lateralis)

pod - ciałem prążkowanym

nad - hipokampem

części (2):

1. cz. komorowo-przyśrodkowa s. cz. węchowa (p. corticomedialis s. pars olfactoria)

2. cz. podstawno-boczna (p. basolateralis)

przedmurze - jest to ustawiona strzałkowo blaszka istoty szarej pomiędzy torebką zewnętrzną (capsula interna) a torebką ostatnią (capsula extrema)

położenie:

bocznie od - skorupy (putamen)

przyśrodkowo od - wyspy

ciało prążkowane

części (2):

1. jądro ogoniaste (nucleus caudatus)

2. jądro soczewkowate (nucleus lentiformis)

pomiędzy nimi znajduje się torebka wewnętrzna (capsula interna)

jądro ogoniaste

kształt - podkowy otwartej ku przodowi

części (3):

1. głowa (caput) - w rogu przednim komory bocznej

2. trzon (corpus) - w części środkowej komory bocznej

3. ogon (cauda) - w rogu dolnym komory bocznej

powierzchnie (2):

1. pow. komorowa (f. ventricularis) - skierowana do komory bocznej

2. pow. torebkowa (f. capsularis) - zrośnięta z torebką wewnętrzną

jądro soczewkowate

kształt - górna połowa soczewki dwuwypukłej

części (2):

1. gałka blada (globus pallidus) - przyśrodkowo

2. skorupa (putamen) - bocznie

kryterium podziałowe - blaszka rdzenna boczna (lamina medullaris lateralis)

gałka blada - leży bocznie od torebki wewnętrznej

części (2):

1. gałka blada boczna (globus pallidus lateralis)

2. gałka blada przyśrodkowa (globus pallidus medialis)

kryterium podziałowe - blaszka rdzenna przyśrodkowa (lamina medullaris medialis)

skorupa - przyśrodkowo od torebki zewnętrznej

powierzchnie (3):

1. przyśrodkowa - zrośnięta z torebką wewnętrzną

2. boczna - zrośnięta z torebką zewnętrzną

3. dolna

1. cz. przednia - zrasta się z głową jądra ogoniastego tworząc dno prążkowia (fundus striati)

2. cz. tylna - zrośnięta z ciałem migdałowatym, pętla konarowa (ansa peduncularis) i istota bezimienna (substantia innominata)

kryterium podziałowe - spoidło przednie, które tworzy tzw. kanał Gratioleta

prążkowie (striatum) = skorupa + jądro ogoniaste

ISTOTA BIAŁA PÓŁKUL (substantia alba hemispherii) - jest zlokalizowana pomiędzy płaszczem, a wyściółką komór bocznych

buduje (3):

1. ciało modzelowate (corpus callosum)

2. sklepienie (fornix)

3. torebki (capsulae)

Ciało modzelowate - spoidło wielkie (commissura magna) [arch.]

Największe spoidło mózgowia, które zawiera włókna spoidłowe łączące równoimienne ośrodki w obu półkulach.

części (3):

1. cz. środkowa (p. centralis) - na dnie szczeliny podłużnej mózgu

1. dziób (rostrum)

2. kolano (genu)

3. trzon (truncus)

4. płat (splenium)

2, 3) cz. boczne s. promienistość ciała modzelowatego (p. lateralis s. radiatio corporis callosi dex. et sin.)

1. cz. czołowa (p. frontalis)

2. cz. ciemieniowa (p. parietalis)

3. cz. skroniowa (p. temporalis)

4. cz. potyliczna (p. occipitalis)

promienistość ciała modzelowatego w obrębie półkul powyżej części środkowej tworzy na przekroju poprzecznym (3):

1. kleszcze mniejsze (forceps minor) - są to włókna części czołowej promienistości ciała modzelowatego, które biegną przez kolano ciała modzelowatego, zaginające się kleszczowato ku przodowi wokół rogu przedniego komory bocznej

2. kleszcze większe (forceps maior) - są to włókna części potylicznej promienistości ciała modzelowatego, które biegną przez płat ciała modzelowatego, zaginające się kleszczowato ku tyłowi wokół rogu tylnego komory bocznej

3. środek półowalny (centrum semiovale) - znajduje się pomiędzy kleszczami większymi i mniejszymi

Sklepienie - jest to łukowate pasmo istoty białej, które zawiera włókna kojarzeniowe (fibrae associationes) łączące wyższe i niższe ośrodki w obrębie tej samej półkuli

przebieg:

od - stopy hipokampa

do - ciał suteczkowatych (corpus mamillare)

części (4):

1. strzępki hipkampa - w rogu dolnym komory bocznej

2. odnoga (crus) - przechodzi wypukłym łukiem z rogu dolnego do części środkowej komory bocznej, łączy się z drugostronną przez spoidło sklepienia (commissura fornicis)

3. trzon (corpus) - nad stropem komory III, w dnie części środkowej komory bocznej

4. słup (columna) - w ścianie przedniej komory III

części (2):

1. cz. górna s. wolna (p. libera) - przed otworem międzykomorowym (foramen interventriculare)

2. cz. dolna s. ukryta (p. tecta) - w podwzgórzu (hypothalamus)

hipokamp s. róg Amona (hippocampus s. cornu Ammoni) - jest to nieparzysty twór, który powstaje po zrośnięciu się trzonów obu sklepień ponad komorą III

kształt - przypomina mitologicznego konia morskiego z zaprzęgu Neptuna (pol. - pławikonik)

części (9):

1, 2) słup sklepienia P i L (columna fornicis dex. et sin.) - „kończyny przednie”

3) trzon (corpus) - „tułów”

4, 5) odnoga P i L (crus dex. et sin.) - „kończyny tylne”

6, 7) strzępki P i L (fimbriae dex. et sin.)

8, 9) stopa hiopkampa (pes hippocampi dex. et sin.) - „kopyta“

Torebki (capsulae) [3]

Są to pasma istoty białej - włókna projekcyjne (fibrae proiectiones), które rozdzielają jądra podkorowe.

1. torebka wewnętrzna (capsula interna)

2. torebka zewnętrzna (capsula externa)

3. torebka ostatnia (capsula extrema)

torebka wewnętrzna - jest to wachlarzowata blaszka utworzona przez bardzo gęsto skupione włókna rzutowe, które biegną wzdłuż przyśrodkowej i dolnej powierzchni jądra soczewkowatego obejmując go z przodu, tyłu, dołu i góry

części (4):

1. cz. przedsoczewkowa (p. prelentiformis)

2. cz. zasoczewkowa (p. retrolentiformis)

3. cz. nadsoczewkowa (p. supralentiformis)

4. cz. cz. podsoczewkowa (p. sublentiformis)

na przekroju poprzecznym ma ona kształt leżącej litery V i wyróżniamy w niej następujące części (3):

1. odnogę przednią (crus anterius) - oddziela:

• głowę jądra ogoniastego (przyśrodkowo i z przodu)

• od jądra soczewkowatego (z boku i tyłu)

utworzona jest przez cz. przedsoczewkową

2. kolano (genu) - wcina się:

• przyśrodkowo między biegun przedni wzgórza (przyśrodkowo i z tyłu)

• a głowę jądra ogoniastego (przyśrodkowo i z przodu)

odnoga tylna (crus posterius) - oddziela:

• wzgórze i podwzgórze (przyśrodkowo i z tyłu)

• od jądra soczewkowatego (z przodu i z boku)

utworzona przez cz. zasoczewkową

torebka wewnętrzna przechodzi w:

1. wieniec promienisty (corona radiata) - do góry

2. odnogi mózgu (crus cerebri) - do dołu

torebka zewnętrzna - leży bocznie od torebki wewnętrznej, oddziela skorupę (putamen) od przedmurza (claustrum)

torebka ostatnia - leży bocznie od torebki zewnętrznej i wewnętrznej, oddziela przedmurze od wyspy (insula)

istota biała półkul jest utworzona przez trzy rodzaje włókien nerwowych (neurofibrae):

1. włókna projekcyjne (n. proiectiones) - są to włókna wstępujące lub zstępujące o przebiegu pionowym, które łączą wyższe ośrodki nerwowe z niższymi po tej samej lub przeciwnej stronie półkuli

2. włókna spoidłowe (n. commisurales s. transversae) - łączą równoimienne ośrodki po obu stronach

3. włókna kojarzeniowe (n. associationes s. longituginales) - są to włókna o przebiegu strzałkowym, które łączą ośrodki leżące na tym samym poziomie (po jednej stronie)

KOMORA BOCZNA (ventriculus lateralis) - znajduje się wewnątrz każdej półkuli, ma kształt „trójrogiego kapelusza z płaskim denkiem” i jest wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym

części (4) - każda część jest zlokalizowana w innym płacie półkul:

1. cz. środkowa (p. centralis) - w płacie ciemieniowym

2. róg przedni (cornu ant.) - w płacie czołowym

3. róg tylny (cornu post.) - w płacie potylicznym

4. róg dolny (cornu inf.) - w płacie skroniowym

ograniczenia:

część środkowa - szczelina nad wzgórzem

1. strop - część ciemieniowa promienistości ciała modzelowatego

2. dno (5):

1. trzon jądra ogoniastego - zamyka dno bocznie

2. prążek krańcowy (stria terminalis) + ż. wzgórzowo-prążkowiowa (v. thalamostriata)

3. blaszka przytwierdzona (lamina affixa)

4. splot naczyniówkowy (plexus chorioideus) [t. i ż. naczyniówkowa (a. et v. chorioidea)]

5. odnoga sklepienia (crus fornicis) - zamyka dno przyśrodkowo

róg przedni - do przodu od otworu międzykomorowego (3):

1. ściana przyśrodkowa - blaszka przegrody przezroczystej (lamina septi pellucidi)

2. ściana boczna - głowa jądra ogoniastego

3. ściana górna i przednia - cz. czołowa promienistości ciała modzelowatego

róg tylny (3):

1. ściana przyśrodkowa:

1. ostroga ptasia (calcar avis) - wypuklenie bruzdy ostrogowej do światła rogu

2. opuszka rogu tylnego (bulbus cornus posterior) - wypuklenie bruzdy ciemieniowo-potylicznej (sulcus parietooccipitalis) do światła rogu

2. pozostałe ściany - część potyliczna promienistości ciała modzelowatego

róg dolny (7):

1. ściana dolno-przyśrodkowa (p. inferomedialis):

1. wyniosłość poboczna (eminentia collateralis) - wypuklenie bruzdy pobocznej do światła rogu

2. stopa hipokampa + szpony hipokampa (digitationes hippocampi) + koryto hiopkampa (alveus hippocampi)

3. strzępek hipokampa

4. splot naczyniówkowy komory bocznej

2. ściana górno-boczna (p. superolateralis):

1. obicie (tapetum) = część skroniowa promienistości ciała modzelowatego

2. ogon jądra ogoniastego

3. prążek krańcowy

---