T. Dobrzyńska: Metafora a spójność tekstu

• wypowiedź metaforyczna odsyła do 2 różnych sfer rzeczywistości;

• wyrażenie metaforyczne ma temat główny i pomocniczy;

• wyrażenia metaforyczne dadzą się sprowadzić do formuły X jest Y;

• s. 88: Metafora jest więc konstrukcją predykatywną utożsamiającą, nie dającą się jednak zaakceptować przy uwzględnieniu słownikowych znaczeń słów i dostępnej odbiorcy wiedzy o otaczającej go rzeczywistości;

• powstaje, gdy nadawca użył wyrażenia przenośnego w sposób umotywowany, dostrzegając szereg podobieństw, analogii między przedmiotami swej myśli. Ta motywacja istnieje i po stronie nadawcy i odbiorcy;

• metafora in praesentia: konstrukcje utożsamiające (X jest Y), X - Y, konstrukcje przydawkowe (nazwa państwowa, dzwon spódnicy) - to metafory dwutematyczne;

• metaforyczne wypowiedzi, które przypisują głównemu tematowi cechę, stan lub czynność tematu pomocniczego;

• w tych typach metafor schemat główny jest zwerbalizowany, temat pomocniczy ujawniony w postaci przedmiotu / czynności, stanu, atrybutów;

• metafora in absentia - temat główny nie jest w zdaniu ujawniony, temat pomocniczy skupia się w 1 elemencie zdania otoczonym ramą niemetaforyczną lub obejmuje zdanie / sekwencję zdań użytych w tekście niemetaforycznym;

• metafora jako predykacja jest niezgodna z wiedzą słownikową i pozajęzykową, rozbija spójność tekstu. Spójność ową przywraca swoista interpretacja metafory;

• w metaforach in praesentia - musi być uzupełniona jedynie ta część sensu, która stanowi motywację metafory. W metaforach in absentia zrekonstruować trzeba też główny temat wypowiedzi (i część motywacyjną;

• tekst sąsiadujący z wyrażeniem metaforycznym może ułatwić identyfikację tematów metafory. Ale najbliższy kontekst nie przesądza jednoznacznie o żadnej interpretacji,

• interpretacja jest trudna, gdy wystąpi izolowane zdanie z metaforycznym podmiotem, nie nawiązujące do poprzedniego tekstu;

• metafory in absentia powinny być traktowane jako derywaty metaforyczne od użytych w tekście tematów;

• s. 101: Metafora aktywizuje więc w szczególnym stopniu odbiorcę tekstu do wysuwania hipotez interpretacyjnych, do szukania związków wewnątrztekstowych i wreszcie - do akceptacji tylko tych odczytań tekstu, które gwarantują utrzymanie w pełni koherentnego toku wypowiedzi;

• żeby metafora nie rozbijała spójności tekstu trzeba rekonstruować jej główny temat, ustalić relację tematyczną i predykaty motywacyjne;

• tematy - główny i poboczny - metafory mogą wchodzić ze sobą w różne relacje:

• główny temat - podstawa do tworzenia paralelnych ciągów monotematycznych,

• główny temat - podstawa połączenia serii metafor terminem ogarniającym ich główne tematy,

• uszeregowanie przenośni, zestawiające elementy zdaniowe, różniące się tematami, ale posiadające identyczne określenia metaforyczne;

• s. 107: Metafora - jako wyrażenie niemożliwe do dosłownego przyjęcia przy uwzględnieniu znaczeń słownikowych i panującej wiedzy o świecie - stanowi element rozbijający lokalną spójność wypowiedzi;

• metafora może stać się czynnikiem spajającym dodatkowo teksty.

---