Tezy do egzaminu: Socjologia
1. Co to jest socjologia?
Socjologia jest to nauka o społeczeństwie.
2. Podział socjologii.
Socjologia naukowa (opiera się na systematycznych badaniach, ustalonych pojęciach, na sprawdzaniu hipotez i twierdzeń.
Socjologia potoczna opiera się na zdrowym rozsądku na uogólnieniu codziennych doświadczeń często w sposób emocjonalny, niesystematyczny i niezweryfikowany
Socjologia ogólna ustala pojęcia, tworzy teorie obejmujące zespoły zjawisk występujące w społeczeństwie.
Socjologia szczegółowa systematyczny opis poszczególnych dziedzin i wyjaśnianie zachodzących w nich zjawisk.
Socjologia czysta- abstrakcyjna tworzy się modele, zakłada się, że odnosi się do wszystkich społeczeństw niezależnie od czasu i miejsca ich istnienia.
Socjologia stosowana ta która wskazuje dyrektywy w określonych warunkach tj. jak należy postępować.
3. Wymień 5 subdyscyplin socjologii.
Socjologia pracy interesuje się społecznymi aspektem! pracy, wpływem warunków społecznych na motywy, przebieg, intensywność i wyniki pracy. Bada również skutki, jakie praca wykonuje w różnych zbiorowościach
Socjologia rodziny analizuje strukturę tej zbiorowości, jej wewnętrzne stosunki, pełnione funkcje
Socjologia prawa bada formy ł przejawy funkcjonowania norm prawnych, ustawodawstwo w społeczeństwie. Interesuje się ewolucja poglądów na normy prawne oraz świadomością prawną różnych zbiorowości społecznych i całego społeczeństwa
Socjologia miasta bada przede wszystkim wzory kształtowania się stosunków społecznych i ich przebieg na określonych obszarach miejskich, oraz społeczno - psychologiczne aspekty miejskiego sposobu życia (urbanizm). a także problematykę urbanizacji i industrializacji
Socjologia wychowania dział zajmujące się szeroko pojmowanym środowiskiem wychowawczym, formalnie i nieformalnie zorganizowanym procesem uspołeczniania dzieci i młodzieży, funkcjami i strukturą tego procesu, instytucjami i nieformalnymi grupami zaangażowanymi w procesie wychowawczym, oświatą, szkolnictwem i innymi elementami systemu wychowawczego.
4. Wymień funkcje wiedzy socjologicznej.
Diagnostyczna -diagnoza społ., powinna dawać nam możliwość prawidłowego wyboru działań ekonomicznych,
Prognostyczna (przewidywania) - na podstawie badań musimy przewidzieć zachowania społeczeństwa po wybranej, naszej decyzji,
Socjotechniczna - polega na podejmowaniu praktycznych działań zmierzających do modyfikowania postaw i zachowań ludzkich,
Humanistyczno-poznawcza - dostarcza wszechstronnej wiedzy o człowieku, świecie, społeczeństwie, kumuluje wiedzę o człowieku.
5. Podstawowe metody badań socjologicznych.
Ankieta, Wywiad, Sondaż, Pogłębione wypowiedzi na piśmie
6. Wymień techniki badań.
-obserwacja (ukierunkowana i intersubiektywnie sprawdzana)
-eksperyment (bada skutki nietypowych zachowań)
-porównawcza (porównanie podobnych przedmiotów)
-historyczna (badanie jednego w różnych okresach)
7. Podstawowe narzędzia badawcze.
Teorie - są systematycznym sposobem wyjaśniania związków pomiędzy dwoma lub więcej zjawiskami, szczególnie jeśli chodzi o to, czy jedno wypływa z drugiego. Posługując się nią naukowiec wychodzi poza bezpośrednio badane czynniki i „uogólnia" wiedze na inne zjawiska o tej samej charakterystyce
Hipoteza - jest to połączenie zmiennych (cechy lub charakterystyki, które się zmieniają lub mają różne wartości w różnych warunkach), z których składają się teorie. Jest to twierdzenie mówiące o tym, jak różnicują się lub nie owe zmienne, gdy zmieniają się pewne ściśle określone warunki
Dane empiryczne -obserwalne informacje, taki jak fakty, czy dane statystyczne. Służą do sprawdzenia prawdziwości hipotezy
8. Elementy składowe osobowości społecznej.
Kulturowy ideał osobowości narzucany przez społeczeństwo w toku socjalizacji, a zwłaszcza w toku wychowania
Role społeczne spełniane w grupach społecznych a polegające na wykonywaniu pewnych układów czynności w sposób formalnie lub nieformalnie ustalony przez te grupy
Jaźń subiektywna, czyli wyobrażenie o własnej osobie wytworzone pod wpływem innych ludzi
Jaźń odzwierciedlona, czyli zespół wyobrażeń wyobrażeń sobie „odczytanych z wyobrażeń innych ludzi o nas samych
9. Wymień stadia rozwoju osobowości wg Freuda
„id” (popędy) - to biologia zachowanie instynktowe. To to, co jest zwierzęcego w nas. Freud sprowadził to do 2 popędów: popęd seksualny czyli życia; popęd śmierci czyli agresja.
„ego” - (ja świadomości) - ma aspekt psychologiczny, pogłębia się poczucie świadomości
„super ego” (nadświadomość) - to w najwyższym stopniu czynnik społeczny. Wyróżnia się tutaj społeczny charakter naszej osobowości - człowiek jako istota społeczna tj zachowania człowieka regulowane są przez fakt obecności innej osoby, a także przez normy, zasady, wartości moralne.
10. Wymień stadia rozwoju osobowości wg Kretschmera.
Leptosomatyk, zwany też astenikiem - chudy, wysoki, wątły
Pyknik - niski, otyły
Atletyk - silny, muskularny
Dysplastyk - człowiek niewymiarowy, o budowie bezkształtnej, najczęściej mające zaburzenia hormonalne
Powiązał je z następującymi typami temperamentu
Schizotymicznym - zamknięty w sobie, oschły, drażliwy, nietowarzyski, małe poczucie humoru, skłonność do dziwaczenia. trudności przystosowawcze
Cyklotymicznym - otwarty, chwiejny emocjonalnie, towarzyski, miłe usposobienie, dobroć, łatwość przystosowawcza
Wiskozyjnym - w zachowaniu i uczuciach stabilny, mało plastyczny umysłowo
11. Omów koncepcje osobowości wg F. Znanieckiego.
Elementy biogenne są nieistotne dla kształcenia osobowości
Krąg społeczny wyznacza reguły roli u narzuca je jednostce. Społeczne typy osobowości kształtują się pod wpływem kręgów i ról społecznych, w których przebiega socjalizacja
Wyróżniamy trzy rodzaje kręgów, które decydują o osobowości społecznej
Kręgi wychowawcze (rodzina, szkoła)
Kręgi pracy (fabryka, warsztat, gospodarstwo, praca)
Kręgi zabawy (kręgi rówieśnicze)
Długotrwały wpływ tych kręgów kształtuje typy:
Typ człowieka dobrze wychowanego - ma skłonność do perfekcji. Jest to wynik długiego procesu nauki, oceniania. Wykształca się ………… do oceniania. Są ulegli autorytetom, konserwatywni. Mają skłonności do snobizmu.
Typ człowieka pracy - osiągają lepszą sytuacje materialną dzięki pracy. Są to ludzie zorientowani na aktywność typ bardzo zróżnicowany
Typ człowieka zabawy - rozwija się w grupach, których potrzeby ekonomiczne zostały zaspokojone. Są skłonni traktować rolę jako grę, zabawę. Przestrzegają zasad „fair play” i nie mają dążności perfekcjonalistycznych.
Typ człowieka Człowiek o tendencjach buntowniczych, zdolny przeciwstawić się grupie
12. Omów tożsamość w ujęciu socjologicznym.
Tożsamość są to cechy, które przysługują wyłącznie danej jednostce, których z nikim nie dzieli. Należą tu swoiste właściwości ciała i umysłu: wygląd, uroda, dziedziczony i unikamy kod genetyczny, osobowość będąca zapisem niepowtarzalnych doświadczeń życiowych, wiedzą, jaką posiadamy.
13. Współczesne kierunki badań nad rodziną.
Prokreacja - przekazanie życia
Socjalizacja - nauczenie funkcjonowania w społeczeństwie
14. Wymień podstawowe zadania rodziny.
prokreacyjne przekazanie życia
przygotowanie dzieci do życia w społeczeństwie
prowadzenie gospodarstwa domowego
sprawowanie pieczy nad bezpieczeństwem rodziny
15. Wymień podstawowe funkcje rodziny.
Prokreacyjna (przekazanie życia)
Socjalizacyjna (przygotowanie dzieci do funkcjonowania w społeczeństwie)
Prowadzenie gospodarstwa domowego zapewniającego rodzinie byt
Sprawowanie wychowania
16. Wymień funkcje rodziny wg Zbigniewa Tyszki.
Moralno-Ekonomiczna (materialne zaspokojenie potrzeb członków, podfunkcje; zarobkowa, produkcyjna, gospodarcza, konsumpcyjna)
Opiekuńczo-Zabezpieczająca (materialne i fizyczne wsparcie osób niepełnosprawnych i starszych)
Prokreacyjna (przekazanie życia)
Seksualna (współżycie między małżonkami)
Legalizacyjno-kontrolna (legalizacja pewnych zachowań)
Socjalizacyjna (Przygotowanie dzieci do pełnienia samodzielnych ról w społeczeństwie)
Klasowa (nadanie członkom pozycji społecznej)
Kulturalna (zapoznanie młodszego pokolenia z kulturą i wpojenie ich zasad i norm)
Reprezentacyjno-towarzyska
Emocjonalno-ekspresyjna (zaspokojenie potrzeb osobowości, uczuć, więzi emocjonalnej między członkami)
17. Podstawowe typy rodzin.
18. Co to jest poliandria?
19. Jaką rodzinę określamy mianem rodziny neolokalnej?
Rodzina neolokalna jest to małżeństwo, które po ślubie zamieszkuje we własnym domu, bądź wynajmuje własne mieszkanie
20.Co to jest „klan"?
Klan jest to rodzina wielopokoleniowa, zamieszkująca pod jednym dachem
21.Jakie znasz instytucje wychowania naturalnego?
Rodzina
Rodzina zastępcza
22. Jakie znasz instytucje wychowania celowego?
Przedszkola
Szkoły
Domy dziecka
23. Zbiorowość a grupy społeczne.
Zbiorowość - to dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki czas, pewna wieź społeczna
Grupa społeczna - określa wzory postępowania wobec siebie, grupy i innych. Dąży do ciągłości i trwałości, pielęgnuje tradycję. Wytwarza poczucie solidarności z grupą..
24. Podaj definicje zbioru, kręgu, grupy i społeczności.
Zbiór zbiorem społecznym nazywamy ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego bez względu na to czy uświadamiają sobie posiadanie tej cechy.
Krąg społeczny jest to zespół osób spotykający i utrzymujący stałe styczności osobiste, lecz nie posiadający ani wyraźnej zasady odrębności, ani organizacji wewnętrznej. Kręgi nie posiadają stałego ośrodka skupienia stanowiącego ich własność, dlatego też elementami składowymi są tylko osoby, a elementy materialne, trwale symbole i wartości praw ie nie występują.
Grupa - grupa nazywamy pewna ilość osób, powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.
Społeczność lub wspólnota - nazwa ta oznacza zazwyczaj zbiorowość terytorialną, w ramach której członkowie mogą zaspokajać swoje podstawowe potrzeby, a nawet mogą być względnie samowystarczalne, a czasem względnie odizolowane.
25. Co to jest naród, klasa i warstwa społeczna?
Naród jest to zbiorowość obywateli państwa, mówiących jednym językiem, związanych w spoiną przeszłością i kulturą, mających wspólne interesy polityczne i gospodarcze
Klasa społeczna wielki segment społeczeństwa obejmujący osoby o podobnej sytuacji własnościowej
Warstwy społeczne zbiorowości wyróżnione na podstawie stylu życia, obyczajów, podobnego poziomu, dochodów oraz barier oddzielających je od innych, zwłaszcza niższych zbiorowości grupy społeczne powiązane realną więzią subiektywną i obiektywną, różniące się między sobą zbiorowymi szansami osiągania społecznie cenionych dóbr bogactw a władzy, prestiżu, edukacji itp. oraz wynikającym z tego poziomem i stylem życia, typową ideologią i obyczajami
26.Co to jest audytorium, publiczność, zbiegowisko, tłum i inne zbiorowości?
Audytorium grupa luda zebranych razem, by wziąć udział w przedstawieniu teatralnym, koncercie meczu piłkarskim
Publiczność - zbiorowość obserwatorów, widzów lub słuchaczy, którzy równocześnie, choć w rozproszeniu przestrzennym, skupiają uwagę na tym samym zdarzeniu, programie telewizyjnym, czy radiowy m i doznają podobnych wrażeń i przeżyć.
Zbiegowisko jest przelotnym skupieniem kilku, czy kilkudziesięciu osób zainteresowanych jednym zdarzeniem, np.: wypadkiem
Tłum - czasowe i dezorganizowane zgromadzenie jednostek pozostających w bliskości przestrzennej i posiadających wspólny obiekt zainteresowania
27. Rodzaje grup, pozycja w grupie, przywództwo w grupie. 28.Grupa własna i grupy odniesienia.
29. Spoistość grupy i jej uwarunkowania.
30.Struktura społeczna jako układ zbiorowości społecznych.
31.Typy struktur społecznych.
32.Co to jest rola społeczna?
Rola społeczna oznacza zespół działań, funkcji, które członek zbioru może wykonywać, inaczej mówiąc określa ogół obowiązków, które dany człowiek realizuje
33. Dwoiste ujmowanie roli społecznej.
34.Pozycja a rola społeczna.
Rola społeczna oznacza zespół działań, funkcji, które członek zbioru może wykonywać, inaczej mówiąc określa ogół obowiązków, które dany człowiek realizuje
Pozycja społeczna natomiast to ogół uprawnień, jakie z tytułu roli i pełnionej funkcji dana jednostka posiada
35.Zmienność pozycji i ról społecznych w życiu.
36. Pozycje przypisane i pozycje osiągane.
37.Elementy roli społecznej.
38.Role ściśle określone i role niedookreślone.
39.Role zmienne, długookresowe i okazjonalne.
40.Dylematy roli.
41.Dystans roli.
42. Konflikt ról społecznych.
43. Główne funkcje ról społecznych.
44. Wielość ról życiowych dawniej i współcześnie.
45. Co to jest więź społeczna?
46.Rzeczowe i świadomościowe ujmowanie więzi społecznej.
47.Źródła więzi społecznej.
48. Więź naturalna, stanowiona i zrzeszeniowa.
49. Więź osobowa i bezosobowa.
50. Więź aktualna i potencjalna.
51.Zasięg więzi.
52.Kulturowe, religijne, świadomościowe i behawioralne przejawy więzi
społecznej.
53.Stratyfikacja, mobilność, anemia, konflikty jako czynniki osłabiające
więź społeczną.
54. Trwałość więzi społecznej.
55. Co to jest interakcja społeczna?
56. Reguły rządzące interakcją społeczną.
57. Postrzeganie interpersonalne.
58. Interakcja jako wzajemne oddziaływanie i interakcja jako wymiana.
59. Komunikacja symboliczna.
60. Rodzaje przekazu wiadomości i wrażeń.
61. Manipulowanie wrażeniami jako rodzaj komunikacji.
62. Definiowanie sytuacji.
63.Wpływ jednostronny i wpływ dwustronny.
64. Przystosowanie interpersonalne.
65. Rezultaty interakcji społecznej.
66. Co to jest socjalizacja?
67. Psychologiczne, antropologiczne i socjologiczne ujęcie socjalizacji.
68. Socjoalizacja jako wpływ zamierzony i niezamierzony.
69. Socjalizacja pierwotna i socjalizacja wtórna.
70. Resocjalizacja.
71.Mechanizmy socjalizacji.
72. Rola socjalizacji.
73. Rola socjalizacji w utrzymaniu ciągłości kulturowej.
74. Osobowość społeczna i kultura.
75. Struktura cech indywidualnych, sposobów zachowania się i przystosowania do środowiska.
76. Osobowość współczesnego człowieka.
77. Kultura jako ogół dzieł człowieka.
78. Podstawowe elementy kultury.
79. Najważniejsze cechy kultury.
80. Internalizacja treści kulturowych.
8l. Wielokulturowość i wielość kultur.
82.Kultura dominująca i kultury podporządkowane.
83.Konflikt wartości kulturowych.
84. Podkultura, kontrkultura, subkultura, kultura alternatywna.
86. Wpływ kultury na życie społeczne.
87. Kontrola społeczna.
88. Kontrola jako wszelkie formy wpływu i kontrola jako wpływ ukierunkowany.
89. Specyfika działań kontrolnych.
90. Etapy oddziaływań kontrolnych.
91. Kontrola sprawowana środkami przymusu i środkami perswazji.
92. Kontrola wewnętrzna i kontrola zewnętrzna.
93. Kontrola pierwotna i kontrola wtórna.
94. Typy kontroli społecznej.
95. Czynniki zwiększające i osłabiające skuteczność oddziaływań kontrolnych.
96. Specyfika kontroli prawnej.
97. Dewiacja społeczna.
98. Potoczne i socjologiczne określenie dewiacji społecznej.
99. Dewiacja w perspektywie naznaczania społecznego.
100. Konformizm a dewiacja pozorna, ukryta i rzeczywista.
101.Dewiacja jako rezultat dysharmonii między celami kulturowymi a zinstycjonalizowanymi normami.
102. Typologia dewiacyjnego przystosowania.
103. Społeczna percepcja zachowań i zjawiska dewiacyjnych.
104. Rygoryzm i tolerancja wobec dewiacji.
105. Zróżnicowania i podziały społeczne.
106. Różnice biologiczne, osobowościowe i społeczne między ludźmi.
107. Nierówności pozycji społecznych.
108. Stratyfikacja społeczna wg kryteriów: ekonomicznych, politycznych, zawodowych oraz prestiżu.
109. Rozbieżność czynników statusu.
110. Ruchliwość społeczna a stratyfikacja.
111. Współczesne sfery ubóstwa i bogactwa.
112. Przemiany społeczne.
113. Czynniki przeobrażeń społecznych w XXI wieku.
114. Polityczne i gospodarcze uwarunkowanie przemian społecznych.
115. Główne czynniki wzrostu cywilizacyjnego.
116. Rozwój sektora prywatnego.
117. Klasa średnia jako nowa inteligencja.