Ewolucja teorii organizacji i zarządzania
Szkoła klasyczna
Szkoła klasyczna ma dwa rozgałęzienie naukową organizację pracy , która troszczyła się o zwiększenie wydajności warsztatu produkcyjnego i robotnika i klasyczną teorię organizacji, która zajmowała się złożonymi organizacjami, jak fabryki.
Prekursorzy naukowej organizacji
Robert Owen
Rola kierownika polega przede wszystkim na wdrażaniu reformy - lepsze warunki życia pracowników nieuchronnie prowadzą do zwiększenia produkcji i zysków. Wprowadził też codzienną jawną ocenę.
Charles Babbage
Był jednym z najwcześniejszych zwolenników podziału pracy.
Naukowa organizacja pracy - Taylor
Oparł swój system zarządzania na pomiarach i analizie czasu pracy przy linii produkcyjnej. Rozkładał każde zadanie na elementy i projektował najszybsze i najlepsze metody wykonania każdej części pracy. Wprowadził też system zróżnicowanych stawek akordowych.
Zasady u podłoża metody:
opracowanie prawdziwej nauki zarządzania, tak aby można było ustalić najlepszą metodę wykonania każdego zadania
naukowy dobór pracowników, tak aby można było każdemu pracownikowi przydzielić pracę do której się najlepiej nadaje.
naukowe wyszkolenie i doskonalenie pracownika
bezpośrednia, przyjazna współpraca między kierownictwem i pracownikami
Współtwórcy naukowej organizacji
Gantt
→ Odszedł od stawek akordowych. Zamiast tego, każdy pracownik po zrealizowaniu zadania otrzymałby półdolarową premię za dzień. Dodatkowo nadzorca otrzymałby premię za każdego pracownika, który wykonał zadanie i dodatkową premię, jeśli zadania wykonaliby wszyscy pracownicy.
→ Wykorzystał jawną ocenę pracownika.
→ Zapoczątkował system wykresów programowania produkcji, nazwany „wykresami Gantta”
Gilbrethowie
→ Według Lillian naukowa organizacja miała jeden cel - ułatwienie robotnikom zrealizowania w pełni ich potencjału jako istot ludzkich.
→ Frank odkrył, że wyeliminowanie każdego zbędnego ruchu ograniczało jednocześnie zmęczenie.
→ Razem opracowali trójpozycyjny plan awansów - każdy pracownik wykonuje swoją pracę, przygotowuje się do awansu o jeden szczebel i szkoli swojego następcę.
Osiągnięcia i ograniczenia naukowej teorii organizacji
Osiągnięcia:
podział pracy, będący początkiem linii montażowej
techniki sprawnościowe - można udoskonalić sposób wykonania zadania
naukowy dobór i doskonalenie pracowników
projektowanie metod pracy - poszukiwanie najlepszego sposobu
Ograniczenia:
rewolucja umysłowa, do której odwoływał się Taylor nie nastąpiła
finansowe korzyści nie są jedyną sprawą mającą znaczenie dla robotników
nie dostrzegali ludzkiego dążenia do zadowolenia z pracy
Klasyczna teorii organizacji - Fayol
Zakładał, że kierowanie jest umiejętnością jak każda inna.
Podział działalności gospodarczej na ściśle ze sobą powiązane czynności:
techniczne - wytwarzanie wyrobów
handlowe - kupowanie surowców i sprzedawanie wyrobów
finansowe - pozyskiwanie i użytkowanie kapitału
ochronne - strzeżenie pracowników i własności
rachunkowe - rejestrowanie i obliczanie kosztów, zysków, zobowiązań, sporządzanie bilansów itp.
kierownicze
Kierownicze są najbardziej zaniedbaną dziedziną w organizacjach.
Definiował zarządzanie za pomocą pięciu funkcji:
planowania - obmyślanie kierunku działania, umożliwiającego zrealizowanie celów
organizowania - zmobilizowanie materialnych i ludzkich zasobów organizacji do wprowadzania planów w życie
rozkazywania - wyznaczanie kierunków działania dla pracowników i doprowadzenie, by wykonywali swoje zadania
koordynowania - zapewnienie harmonijnego funkcjonowania zasobów i działań organizacji dla osiągnięcia pożądanych celów
kontrolowania - sprawdzanie przebiegu realizacji planów dla zapewnienia ich właściwego wykonania
Zasady zarządzania:
podział pracy
autorytet (nie tylko formalny, ale i osobisty)
dyscyplina
jedność rozkazodawstwa (polecenia dotyczące danej operacji od jednej osoby)
jednolitość kierownictwa (operacje prowadzące do jednego celu pod nadzorem jednego kierownika)
podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu
wynagrodzenie
centralizacja - decentralizacja (wyważone)
hierarchia
ład - wszystko i każdy ma swoje miejsce
odpowiednie traktowanie personelu
stabilność personelu - mała fluktuacja
inicjatywa
esprit de corps - poczucie przynależności do zespołu
Osiągnięcia i ograniczenia klasycznej teorii organizacji
Osiągnięcia:
teza, że umiejętności kierownicze potrzebne są we wszystkich rodzajach działalności
kierownika można wyszkolić
ta teoria została przyjęta przez praktykujących kierowników lepiej niż jakakolwiek inna
Ograniczenia:
gdy otoczenie organizacji niestabilne, zasady te mniej odpowiednie
zasady są zbyt ogólnikowe na potrzeby dzisiejszych organizacji
Teorie przejściowe, zorientowane na ludzi
Powstały w ramach szkoły klasyczne, lecz dały podstawę dla szkół behawioralnej i ilościowej.
Follet
→ Pełną osobowość można uzyskać jedynie będąc członkiem grupy. Robotnicy i kierownicy mają więc wspólne cele jako członkowie tej samej organizacji.
→ Przywództwo nie powinno być tradycyjnym wynikiem władzy płynącej z formalnego autorytetu, lecz skutkiem jego większej wiedzy i specjalizacji.
Sheldon - filozofia zarządzania
→ Przedsiębiorstwo ma wobec społeczeństwa zobowiązania i dla kierownictwa etyka ma znaczenie równie zasadnicze jak ekonomia.
→ Dobra i usługi powinny być dostarczane po możliwie najniższych cenach.
→ Robotnicy powinni być traktowani sprawiedliwie i uczciwie.
→ Każdy kierownik musi kojarzyć sprawnościowe wartości naukowej organizacji z etyką służby społeczeństwu, zgodnie z trzema zasadami:
polityka warunki i metody przemysłu przyczyniać się będą do dobrobytu społeczności
kierownictwo będzie dążyć do interpretowania najwyższej moralnej sankcji społeczności jako całości, aby wprowadzić w życie te ideały sprawiedliwości społecznej, które są akceptowane przez najbardziej bezstronną cześć opinii społecznej
kierownictwo podejmie inicjatywę podnoszenia ogólnego poziomu etyki i koncepcji sprawiedliwości społecznej
Barnard
→ Przedsiębiorstwo może funkcjonować sprawnie utrzymywać się jedynie wtedy, gdy zarówno cele organizacji oraz potrzeby pracujących dla niej osób są utrzymywane w stanie równowagi.
→ Dostrzegł znaczenie organizacji nieformalnej.
Teorie przejściowe pomiędzy klasykami a behawiorystami
Psychologia przemysłowa - M*nsterberg
Wydajność można podnieść trzema sposobami:
wyszukanie najodpowiedniejszego robotnika - najlepszego wykonawcę danej pracy
stworzenie najlepszej możliwej pracy - idealnych warunków psychologicznych zwiększania produkcji
wywieranie wpływu psychologicznego - „najlepszy możliwy efekt” na motywację pracowników
Ruch stosunków współdziałania - Mayo
Stosunki współdziałania - sposób wzajemnego oddziaływania kierowników i pracowników
Eksperymenty Hawthorne - Próby ustalenia wpływu jakości oświetlenia na wydajność pracowników. Gdy poprawiano oświetlenie - wydajność rosła. Rosła także wtedy, gdy pogarszano oświetlenia. I co ciekawsze rosła również w grupie kontrolnej.
W nowej serii eksperymentów stosowano wiele zmiennych: zwiększono płace, wprowadzono przerwy na odpoczynek, skrócono tydzień i dzień pracy. Wydajność miał w czasie tendencję wzrostową, lecz rosła i opadała w sposób przypadkowy.
Wnioski - pracownicy lepiej pracują, gdy kierownictwo troszczy się o nich i nadzór poświęca im szczególną uwagę - efekt Hawthorne.
Nieformalne grupy robocze, czyli społeczne środowisko pracowników wywiera wilki wpływ na wydajność pracy. Koncepcję człowieka racjonalnego należy zastąpić koncepcją człowieka społecznego, motywowanego potrzebami społecznymi
Osiągnięcia i ograniczenia ruchu stosunków współdziałania
Osiągnięcia:
♥ podkreślanie potrzeb społecznych
♥ pokazali znaczenie stylu kierowania i zrewolucjonizowali kształcenie kierowników (umiejętności międzyludzkie)
♥ zaczęli myśleć kategoriami procesów grupowych i satysfakcji grupy
Ograniczenia:
♠ badania miały wiele wad metodologicznych
♠ koncepcja człowieka społecznego nie w pełni opisuje człowieka w miejscu pracy
♠ społeczne środowisko jest tylko jednym z wielu powiązanych czynników kształtujących wydajność
Szkoła behawioralna
Organizacja to ludzie!
Behawioryści jak Argyris, Maslow i McGregor wyjaśniali motywację człowieka przez koncepcję człowieka samorealizującego się.
Piramida Maslowa
Późniejsi behawioryści zastąpili ten model motywacji przez koncepcję „człowieka złożonego”. Kierownik powinien wiedzieć, że nie ma dwóch dokładnie takich samych osób i dostosowywać swoje dążenia do wpływania na innych stosownie do ich indywidualnych potrzeb.
Osiągnięcia i ograniczenia szkoły nauk behawioralnych
♥ wnieśli wiele do naszego pojmowania motywacji jednostki, zachowań grupowych, stosunków międzyludzkich w pracy i znaczenia pracy dla ludzi
♠ wielu kierowników uważa te modele za zbyt skomplikowane i abstrakcyjne, a więc mało przydatne do konkretnych problemów
♠ żargon naukowy ogranicza rozpowszechnianie teorii
♠ różniące się zalecenia do rozwiązania określonego problemu
Szkoła ilościowa - teoria decyzji
W czasie wojny powstały grupy badań operacyjnych złożone ze specjalistów różnych dziedzin. Okazało się później, że są one przydatne także w czasie pokoju, do rozwiązywania problemów przemysłowych. W miarę rozwoju komputerów powstała z nich tak zwana szkoła teorii decyzji. Polega ona na tym, że najpierw powołuje się mieszany zespół specjalistów z odpowiednich dziedzin do przeanalizowania problemu i zaproponowania kierownictwu właściwych działań. Zespół buduje matematyczny model symulujący problem. Przez zmianę wartości zmiennych modelu można określić skutki każdej zmiany. W końcu zespół przedstawia kierownictwu racjonalną podstawę podjęcia decyzji.
Osiągnięcia i ograniczenia teorii decyzji
♥ metody tej teorii są jedną z zasadniczych części arsenału decyzyjnego większości dużych organizacji
♠ nie potrafi jeszcze skutecznie rozwiązywać problemów dotyczących człowiek a przedsiębiorstwie
♠ koncepcje i język tej teorii są zbyt skomplikowane aby można je było łatwo zrozumieć i wdrożyć
♠ kierownicy mają zbyt mały udział przy tworzeniu metod podejmowania decyzji, aby wdrożyć je z powodzeniem
♠ teoretycy nie wykorzystują w pełni swoich możliwości, gdyż są zbyt oddaleni od problemów i ograniczeń, z którymi kierownicy stykają się w praktyce
Rozwój teorii organizacji i zarządzania
Możliwe kierunki:
♦ dominacja jednej z głównych szkół
♦ rozbieżność - każda ze szkół pójdzie własną ścieżką
♦ zbieżność - będą się wzajemnie upodabniać, przy zacieraniu granic między nimi
♦ synteza - nowy sposób podejścia, dzięki integracji punktów widzenia istniejących szkół
♦ rozdrobnienie
Podejście systemowe
Dąży do traktowania organizacji jako jednorodnego, celowego systemu składającego się z wzajemnie powiązanych części. Jest to spojrzenie na organizację jako na całość, a zarazem na część szerszego środowiska zewnętrznego. Wskazuje, że działania każdej części organizacji wpływają na działania wszystkich pozostałych części.
Terminy:
♣ podsystemy - części składające się na całość systemu
♣ synergia - całość jest większa od sumy jej części
♣ system otwarty - współdziała z otoczeniem (zamknięty nie współdziała)
♣ granice systemu - sztywne lub elastyczne
♣ przepływ - informacji, materiałów i energii (w tym także ludzkiej)
♣ sprzężenie zwrotne - w miarę postępu operacji systemu przekazuje się informację do właściwych ludzi lub ewentualnie do komputera do oceny przebiegu prac i w razie potrzeby jego korekty
Podejście sytuacyjne
Metoda skuteczna w jednej sytuacji niekoniecznie musi się sprawdzić w innej. Zadaniem kierowników jest zatem ustalenie, jaka metoda, w danej sytuacji, w danych warunkach i w danym momencie okaże się skuteczna dla osiągnięcia celów kierownictwa.
Podejście to stara się ustalić, które czynniki mają podstawowe znaczenie dla określonego zadania lub zagadnienia i wyjaśnić funkcjonalne współzależności między powiązanymi czynnikami.
Podejście eklektyczne - kombinacja różnych podejść