Odrodzenie epoka w dziejach kultury najwcześniej rozpoczęła się we Włoszech w XIV natomiast w Polsce w XVI w. Geneza epoki więże się ze zjawiskami : odkrycie druku przez Jana Gutenberga, 1453 upadek Bizancjum. Rozwój miast, bankowości, bogacenie się patrycjatu miejskiego, rozwój sztuki, rozwój filologii i językow narodowych. Hasła renesansu: Człowiekiem jestem i nic co obce nie jest mi obce. - Terrencjusz starożytny komediopisarz. Człowiek jest miarą wszech rzeczy - Protagorasa. Renesansowy antropocentryzm - człowiek w centrum , sztuka skupiające się wokół człowieka i jego spraw. Humanizm - początkowo ruch umysłowy zmierzający do rekonstrukcji przesłania kultury starożytnej. Później znaczenie humanizmu zmieniło się jest to kluczowe pojęcie światopoglądu renesansowego które w centrum stawia człowieka jego potrzeby duchowe i materialne. Ideał człowieka według humanistów twórczy, kreatywny, ufający we własne możliwości i rozwijający je, wszechstronny, rozwijający się po przez podróże, znający języki starożytne łacinę i grekę, wykształcony, odwołujący się do wzorców starożytnych. Przykłady renesansowych humanistów: Erazm z Rotterdamu, Jan Kochanowski, Mikołaj Kopernik, Giovanni Pico Mirandolla. Reformacja to prąd religijny i umysłowy epoki renesansu. Początkowo zmierzała do zreformowania kościoła, doprowadziła jednak do powstania niezależnych od Rzymu kościołów protestanckich. Styl renesansowy w sztuce proporcjonalność, harmonia, umiar w stosowaniu linii i kształtów, w malarstwie i w rzeźbie sceny mitologiczne i religijne przestrzeż ukazana i perspektywie. Ważne zjawiska w sztuce literaturze renesansowej afirmacja ludzkiego ciała, proporcje kult wiedzy i umiejętności, kult sławy (podpisują swoje dzieła , tworcy chcą być sławni). O godności człowieka :
a) określenia człowieka : najbardziej szczęśliwa i najbardziej godna istota wszelkiej czci (epitety), cud wielki (peryfraza).Obraz Boga w tekście najwyższy ojciec i Architekt Bóg. Obraz świata stworzonego przez Boga : piękny, doskonale uporządkowany, centralne miejsce w świecie przeznaczył człowiekowi. Cel stworzenia człowieka przez Boga: miał w zamyśle wniknąć w sens świata. Obraz człowieka w tekście: człowiek zastaje stworzony jako istota wolna swobodna zdolna do formowania siebie i kształtowania siebie . Włoski humanista zwraca uwagę na nieograniczone możliwości rozwoju człowieka ale jednocześnie podkreśla ryzyko degeneracji człowieka. Neoplatonizm nurt filozoficzny zainspirowany filozofią Platona. Według neoplatoników świat dzieli się na część idealną i duchową oraz materialną i duchową . człowiek łączy te dwie sfery przez duszę uczestniczy w świecie idei a przez ciało w świecie materii. Człowieczeństwo według neoplatoników to zadanie , człowiek może i powinien tworzyć siebie.
Dwoja radość i żałość dwoja
a) sylwetka Mikołaja Reja szlachcic aktywny politycznie związany z kalwinizmem ceniony w otoczeniu króla Zygmunta Starego. Renesansowe ideały wzorzec dworzanina (Łukasz Górnicki), wzorzec ziemianina (twórczość Mikołaja Reja)