1. Socjologia- nauka o społeczeństwie- przedmiot badań

Przedmiot badań wg socjologii Jana Szczepańskiego:

• zjawiska i procesy, mające wpływ na tworzenie się róznych form życia zbiorowego ludzi

• struktury zbiorowości

• zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach, a wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie

• siły skupiające i rozbijające te zbiorowości

• zmiany i przekształcenia w nich zachodzące

2. Funkcje socjologii- sposoby zastosowania wiedzy socjologicznej

Funkcje socjologii:

1) DIAGNOSTYCZNA
Socjolog badany wycinek rzeczywistości społecznej chce adekwatnie przedstawić w odpowiednim opisie, zwanym diagnozą - stwierdza stan badanych zjawisk.

2) TEORETYCZNA
Konstruowanie koncepcji i modeli teoretycznych, niezbędnych do uporządkowania i wzajemnego powiązania danych empirycznych oraz do wyjaśniania opisywanych zależności występujących w wielokierunkowych układach życia społecznego.

3) APOLOGETYCZNA (pochwalna)
Badacz, zbierając niektóre dane, celowo pomija inne, aby zgromadzić tylko te z nich, które mogą stanowić empiryczną podstawę do wychwalania określonych celów, instytucji, postaci czy systemów politycznych.

4) DEMASKATORSKA
Wykrywanie i ukazywanie zakonspirowanych cech lub aspektów badanej rzeczywistości oraz ustalanie faktycznych motywacji ludzkich działań.

5) SOCJOTECHNICZNA
Zaznacza się, gdy badacz wykorzystuje teorie socjologiczne do formułowania zaleceń podsuwanych praktykom profesjonalnie zajmującym się kształtowaniem lub modyfikacją postaw, zachowań, opinii.

3. Jakie są związki między socjologią a biologią? (4 przykłady)

Biologizm- czynniki biologiczne w dużej mierze kształtują zjawiska społeczne.

Kulturalizm- czynniki społeczno-kulturowe kształtują zjawiska społeczne.

Przyjmowanie przez biologię socjologicznych metod badawczych (badania epidemiologiczne- etiologia chorób, kiedy na powstanie choroby wpływ ma tryb życia, dieta itp).

Przyjmowanie przez socjologię pojęć i koncepcji z dziedziny biologii.

Socjologia, a biologia:

• Używanie czynników społecznych i kulturowych do wyjaśniania zjawisk biologicznych (fizycznych).

• Przedmiotem socjologii są zjawiska i procesy związane z różnymi formami życia zbiorowego ludzi

• rozwój biologii prowadzący do ukazywania zóżnicowania biologicznego pomiędzy ludźmi (badania genetyczne) inspiruje do pokazywania nowych zależności pomiędzy czynnikami biologicznymi a zjawiskami i procesami społecznymi

Czynniki biologiczne wpływające na życie społeczne fizjologicznie wynikające z budowy organizmu:

• biologiczne podstawy życia społecznego- cechy biologiczne jednakowe dla wszystkich ludzi (rozmiar mózgu)

• zróżnicowanie biologiczne ludzi, które także wpływa na życie społeczne (płeć, wiek, trwałe zmiany chorobowe)

4. Jakie powinny być relacje: lekarz-pacjent w modelu holistycznym?

• lekarz po udzieleniu doraźnej pomocy zgodnie z profesjonalną wiedzą medyczną, szuka wspólnie z chorym prawdziwej przyczyny choroby, która zwykle leży w sferze umysłowej lub emocjonalnej i jest związana ze środowiskiem społecznym lub fizycznym

• wizyta jest tzw wspólną naradą, zakończoną często rozważaniami nad możliwościami zmiany sposobu życia, zachowań, diety i otoczenia

• włączenie pacjenta w prosec leczenia poprzez uświadomienie mu roli, jaką on sam może odegrać w kreowaniu własnego zdrowia

• pobudzanie i uruchamianie sił samoleczniczych przy pomocy możliwie łagodnych i tanich środków fizykochemicznych oraz oddziaływania psychologicznego lekarza w stosunku do pacjenta

• pacjent w modelu holistycznym jest traktowany podmiotowo (w modelu biotechnicznym przedmiotowo)

5. Jak zmieniała się koncepcja zdrowia w kierunku holistycznym?

• zdrowie- jako brak choroby

• zdrowie- jako brak choroby, brak niepełnosprawności, dobrostan biopsychospołeczny (wg WHO)

• zdrowie- jak najdłuższa możliwość samodzielnego, aktywnego i twórczego życia bez chorób i niepełnej sprawności albo nawet z nimi, jeśłi nie da się ich wyeliminować

• zdrowie- jest zasobem, potencjałem indywidualnym i społecznym, jednym z bogactw naturalnych kraju, determinujących rozwój społeczny, gospodarczy czy indywidualny (Karta Ottawska 1986)

W ujęciu hlistycznym zdrowie jest pojęciem dynamicznym, wieloaspektowym.

6. Jaka ma być medycyna holistyczna XXI wieku?

• Holizm musi chłonąć ogrom bezcennych zdobyczy naukoej medycyny naprawczej, tworzyć warunki rozwoju wzbogacania i poszerzania,

• równocześnie muszą być szeroko uwzględniane odkrycia nauk humanistycznych głównie socjologii, psychologii, pedagogiki, które wypracowały skuteczne techniki oddziaływania na człowieka.

• konieczność pracy zespołowej w optymalnych warunkach- pacjent jako członek zespołu (współuczestnictwo w leczeniu),

• model holistyczny musi stanowić teoretyczną podbudowę dla promocji zdrowia i profilaktyki, a więc działań uznawanych dziś za najskuteczniejsze,

• rozwijanie i modyfikowanie definicji zdrowia.

7. Fundamentalne zasady, którymi powinien posługiwać się lekarz w
relacji z pacjentem

• Uniwersalizm- traktowanie wszystkich pacjentów w sposób profesjonalny i jednakowy,

• emocjonalna neutralność,

• specyfika funkcji- ograniczanie się do problemów pacjenta, bezpośrednio związanych z jego zdrowiem.

Zachowanie pacjenta:

• powinność i obowiązki: chęć wyzdrowienia, powinien starać się o fachową pomoc lekarską i współpracować z lekarzem,

• przywileje i prawa: wolnienie z wykonywania normalnych obowiązków, z odpowiedzialności za stan choroby

Zachowani lekarza:

• powinności i obowiązki: wykonywanie zawodu zgodnie z etyka lekarską, posiadanie autorytetu, działalność w celu zapewnienia opieki,

• przywileje i prawa: możliwość wejścia w intymne i poufałe kontakty, autonomia, niezależność podejmowania decyzji, posiadanie autorytetu zawodowego.

Model współcześnie zalecany:

• kontakt opiera się na obustronnym rozwiązywaniu problemów,

• centralnym punktem wzajemnego kontaktu jest pacjent,

• kontakt jest otwarty- dwukierunkowy, opierający się na wzajemnej zależności i wzajemnym zaufaniu,

• lekarz potrafi słuchać pacjenta, główną zasadą działania lekarza jest troska o pacjenta,

• troska także przejawia się w trosce o autonomię pacjenta (autonomia pacjenta- jej podstawą jest kompetencja- tylko pacjent n może wyrazić świadomą zgodę na działania diagnostyczne bądź lecznicze; odpowiedzialność)

8. Typy stosunków lekarz- pacjent (tekst: Sasz i Holender)

Typy stosunku lekarz-pacjent:

• aktywność- bierność

• kierowanie-współpraca

• współuczestnictwo

(+omówienie, przykłady)

9. Źródła konfliktów w relacji lekarz- pacjent

• System oddziaływania laików- brak zrozumienia, zrozumienie błędne, błędne zastosowanie się do zaleceń leakrza lub nie zastosowanie się wcale,

• Struktura i organizacja opieki lekarskiej- zbyt mały czas wizyty lekarskiej, brak znajomości historii choroby pacjenta, brak zaangażowania we wzajemną relację- stosunki bezosobowe, biurokracja

• Zderzenie dwóch kultur- różnice kulturowe, religijne (np dot. przetaczania krwi), różne spojrzenie, poglądy na sposoby leczenia

10. Funkcje komunikowania się lekarza z pacjentem

• Informacyjno- diagnostyczna

• Persfazyjna

• Terapeutyczna

• Edukacyjno- doradcza

Poziomy komunikacji: werbalny i niewerbalny.

Aby proces komunikowania się lekarza z pacjentem przebiegał prawidłowo, lekarz powinien stworzyć atmosferę, która wywoła u pacjenta: poczucie bezpieczeństwa, zaufanie, poczucie intymności, że lekarz jest zainteresowany pacjentem i pragnie rozwiązać jego problem medyczny.

11. Bariery w komunikowaniu się lekarza z pacjentem

• Emocjonalna- lekarz powinien unikać moralizowania i obwiniania pacjenta, patrzenia na problemy pacjenta z własnej perspektywy i bagatelizowania,

• Poznawcza

• Kulturowa- język, nawyki

12. Czego lekarz powinien unikać w relacji z pacjentem?

• lekarz powinien unikać moralizowania i obwiniania pacjenta, patrzenia na problemy pacjenta z własnej perspektywy i bagatelizowania,

• fałszywie brzmiące współczucia,

• pytań wieloczłonowych,

• mechanicznego powtarzania słów pacjenta,

• stwierdzania odpowiedzi za pacjenta

13. Jakie korzyści wynikają z umiejętnego komunikowania się z pacjentem?

• zdobycie dokładnych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta, historii choroby, dzięki czemu -> postawienie właściwej diagnozy,

• osiągnięcie satysfakcjonujących relacji w komunikowaniu się lekarza z pacjentem, zdobycie obustronnego zaufania, lepsza współpraca,

• u pacjentów informowanych na bieżąco o stanie zdrowia i sposobu leczenia zauważa się lepszy progres procesu leczenia oraz lepsze samopoczucie.

14. Co umożliwiało rozwój socjologii choroby

Socjologia choroby- socjologia chorób przewlekłych. Przyczyną powstania jest poszerzanie teorii socjologicznej i testowanie teorii ogólnej do konceptualizacji i analizy medycyny.

Socjologia choroby jest konsekwencją stworzenia trzech niezależnych konstruktów, dotyczących zjawiska choroby tj. jej znaczenia w sensie obiektywnym, medycznym, percepcji objawów, samopoczucia i konstruktu oznaczającego społeczną sytuację chorego. Powstawanie i rozwój socjologii choroby nastąpiły w wyniku starcia sięinteresów i obszarów zainteresowania medycyny, jak i socjologii. Socjologia choroby najbliższa duchowo obszarowi zainteresowania tradycyjnej medycyny i przez to bardziej akceptowana w kategoriach konceptualizacyjnych jak i w implikacjach wynikających z różnych form jej zastosowania na użytek badań naukowych prowadzonych w medycynie i codziennej praktyce lekarskiej, wynikła z spostrzeżenia zarówno przez medycynę jak socjologię pewnego wspólnego obszaru zainteresowań, który z jednej strony wzbudził zapotrzebowanie na wiedzę socjologiczną w medycynie, z drugiej zwrócił uwagę socjologów na konieczność zdefiniowania co oznacza społeczny wymiar choroby, a także czym jest choroba w odniesieniu relacji lekarz-pacjent i funkcjonowania instytucji medycznych.

15. Jakie są społeczne czynniki ryzyka chorób?

• niski poziom wykształcenia,

• niski status społeczno-ekonomiczny,

• nowa grupa społecznych czynników ryzyka (izolacja społeczna, brak wsparcia, niski poziom samooceny, brak poczucia własnej wartości, samoobwinianie się, utrata kontroli nad własnym życiem, depresja)

16. Na jakich zagadnieniach koncentrowały się badania w socjologii choroby?

• socjologia kalectwa i rehabilitacji- społeczne konsekwencje choroby,

• socjologia zachowań medycznych,

• socjologia starości,

• socjologia chorób psychicznych,

• nierówności wobec zdrowia,

• socjologiczne problemy zachowań autodestrukcyjnych

17. Działy lecznictwa niemedycznego i charakterystyka jednego z nich (!!!)

• samolecznictwo,

• lecznictwo ludowe,

• praktyki lecznicze uzdrowicieli

18. Z czego wynika popularność lecznictwa niemedycznego?

• z dostępności (krótsze kolejki, mniejsza biurokracja, wizyta „od ręki”)

• leczenie nieinwazyjne (stosowanie masażu, dotyku jako terapii, bez ingerencji chirurgicznych)

• naturalne metody, ograniczenie stosowania substancji chemicznych

• brak wiedzy na temat przebiegu i konsekwencji lecznictwa niemedycznego

• aspekty kulturowe, wiedza ludowa

• brak zaufania do służby zdrowia

19. Jakie były powody medykalizacji?

• powszechne przekonanie o pozytywnym wpływie medycyny na życie społeczne,

• liczne sukcesy odnoszone na przestrzeni dziejów w walce z chorobami,

• wzrost zaufania wobec medycznej interwencji,

• wzrost prestiżu medycznej profesji,

• wiara w naukę i racjonalność,

• powszechne przekonanie o obiektywności, skuteczności, wiarygodności medycznej wiedzy,

• objęcie coraz większego obszaru życia społecznego przez medycynę (poszerzenie pola swoich oddziaływań na obszar zdrowia),

• zwiększenie dostępności usług profesjonalnych

Powody medykalizacji macierzyństwa:

• wzrost zaufania do medycyny i wiary w skuteczną pomoc związaną z porodem,

• klimat zagrożenia wokół ciąży, porodu i połogu prowadzi do powstania reakcji lękowych. Uspokajająco działa medyczna interwencja, więc matka uzależniając się od lekarza upatruje w regularnych wizytach gwarancji bezpieczeństwa, mimo, że ciąża nie jest uważana za chorobę matka musi przyjąć rolę pacjenta,

• wpływ nurtów feministycznych (w kierunku uprzedmiotowienia),

• przerzucenie części odpowiedzialności za bezpieczeństwo ciązy i zdrowie dziecka poczętego na system medyczny-> większy komfort psychiczny matki, poczucie że jest ona wówczas bardziej odpowiedzialna, rozsądna,

• brak wiedzy na temat negatywnego wpływu środków farmakologicznych używanych wspomagająco lub znieczulająco w trakcie porodu

20. Na czym polega medykalizacja macierzyństwa? Medykalizacja macierzyństwa oznacza, że zjawisko macierzyństwa definiowane jest w terminach medycznych, używa się do jego opisu języka medycyny, przejmuje medyczny schemat myślenia do interpretacji problemu oraz wykorzystuje się interwencję medyczną do radzenia sobie z nim. Jest procesem , przez który medycyna domaga się uznania jej autorytetu w dziedzinie życia tradycyjnie nadzorowanej przez doświadczone matki lub akuszerki, delegowane do pomocy kobiecie brzemiennej, rodzącej i karmiącej przez określoną zbiorowość, co odnoszone było do sfery sacrum. Jest to proces socjokulturowy Oddziałuje na na życie społeczne, wytwarzając nowe wzorce socjalizacji do roli kobiety i matki, które są internalizowane i przekazywane z pokolenia na pokolenie, organizując jednostkowe i społeczne doświadczanie maccierzyństwa i zmieniając relacje społeczne. Zmniejszenie roli kobiety, Zwiększenie roli lekarza, Upowszechnienie stosowania środków farmakologicznych w przebiegu porodu o różnym skutku na matkę i dziecko, Zwiększenie ingerencji chirurgicznych 21. Na czym koncentruje się medyczny model macierzyństwa? Medykalizacja następowała równolegle na 3 poziomach: Konceptualny, Interakcyjny, Instytucjonalny Medycyna przejęła kontrolę nad doświadczeniem macierzyństwa, konstruując swoje definicje na podstawie wiedzy medycznej, posługując się własną aparaturą pojęciową. Odrzuciła to co nienaukowe, skupiając się na wynikach badań laboratoryjnych i aparatowych, które uznano za powszechne standardy. Medykalizację zauważa się także w literaturze i programach telewizyjnych skierowanych do kobiet i matek. W modelu medycznym macierzyństwa na plan wysuwają się 3 problemy: Bezpieczeństwo- polega na przejęciu odpowiedzialności za przebieg ciąży, połogu i porodu przez lekarzy; stały nadzór w postaci regularnych konsultacji sugeruje gwarancję bezpieczeństwa matce i dziecku Ryzyko- można zakwalifikować kobiety do określonej grupy ew. ryzyka kontrola Medyczny model skoncentrowany jest wokół potencjalnych zagrożeń, nastawiony jest na patologie i szybką interwencję. Często dochodzi do nadużyć: Indukowania porodu, rutynowego przyspieszania porodu Przebijania pęcherza płodowego, nacinania krocza, Ciągłego monitorowania płodu, znieczulenia, Niepotrzebnych zabiegów operacyjnych (cesarka) 22. Jakie nadużycia pojawiają się w medycznym modelu macierzyństwa? Medyczny model skoncentrowany jest wokół potencjalnych zagrożeń, nastawiony jest na patologie i szybką interwencję. Często dochodzi do nadużyć: Indukowania porodu, rutynowego przyspieszania porodu Przebijania pęcherza płodowego, nacinania krocza, Ciągłego monitorowania płodu, znieczulenia, Niepotrzebnych zabiegów operacyjnych (cesarka) 23. Jakie są szanse na demedykalizację? W ciągu ostatnich lat ruchy konsumenckie i feministyczne kwestionowały model medyczny i monopol medycyny w kwestii porodów, położne starały się przywracać kobietom godność i sprawstwo w akcie narodzin. Mimo to macierzyństwo nadal jest traktowane jako przypadek medyczny wymagający interwencji. Nie mamy do czynienia z demedykalizacją, a reformą służby zdrowia. Zachodzące współcześnie zmiany społeczne: trend do zwiększania indywidualnej odpowiedzialności za zdrowie, koncentracja na stylu życia, wzrost samoopieki,nacisk ze strony środowiska położnych na niezależność i wyłączność opieki nad fizjologiczną ciążą i porodem mogą w konsekwencji doprowadzić do zmian preferowanego obecnie systemu opieki położniczej. Wszechobecny związek medycyny ze zdrowiem wydaje się być jednak nierozerwalny. 24. Choroba funkcjonalna- jej specyfika i przykłady Jest to choroba powstająca bez tła organicznego pod wpływem oddziaływania czynników pochodzących ze sfery psychospołecznej (sytuacja społeczna, w której uczestniczymy i to jak na nią reagujemy emocjonalnie wpływa na stan funkcjonowania narządów, np jąkanie, kołatanie serca, bóle brzucha). 25. Jak reaguje pacjent na informację o chorobie nieuleczalnej? (wg. Kubler, Ross) W tej kolejności: zaprzeczenie gniew negocjacje depresja akceptacja 26. Orientacje temporalne w chorobie przewlekłej orientacja na teraźniejszość- zintensyfikowanie czasu teraźniejszego przyszłościowa przyszłościowa Każda z tych orientacji przetwarza obiektywny czas choroby i cierpienia na czas subiektywny, nadający mu inne znaczenie, wartości rozciągłości. 27. Trajektorie w chorobie przewlekłej diagnozowania przystosowania się do choroby faza terminalna 28. Pole zdrowotne- jakie czynniki warunkują zdrowie? styl życia 50-60% środowisko 20% genetyka 20% dostęp do służby zdrowia Jedyną szansą poprawy stanu zdrowia w skali globalnej jest oddziaływanie w kierunku zmiany stylu życia- zamiana zachowań antyzdrowotnych na prozdrowotne. 29. Co oznacza postulat równości w zdrowiu? Eliminowanie różnic w zdrowiu powinno polegać na zapewnieniu równości w możliwościach, szansach na bycie zdrowym, a nie równości stanu zdrowia dla wszystkich. Każda jednostka powinna miec potencjalnie taką samą szansę na dobre zdrowie i długie życie. 30. Black report - w jaki sposób wyjasnia uzyskane w nim wyniki Długoterminowe, wielopłaszczyznowe działanie mające na celu poprawęzdrowia, doprowadziły do poprawy, ale wśród przedstawicieli klas wyższych. Stan zdrowia klas niższych nie zmienił się. Dlaczego-> błędy w zbieraniu danych, hipoteza selekcji społecznej, hipoteza dyprawacji materialnej i kulturowej Deprywacja- brak zapewnienia potrzeb 31. Jakie sa społeczno-kulturowe determinanty zdrowia i jakie jest ich znaczenie. nierówności zdrowia jako efekt różnic w stylach życia, różnice w zakresie kultury zdrowotnej, kapitał społeczny i dostępność wsparcia społecznego, nierówności zdrowia jako słabość systemów medycznych.