Ekologia i Ochrona przyrody
Nazwisko i Imię prowadzącego kurs: Dr Waldemar Adamiak
ĆWICZENIE 1 BADANIE SYNANTROPIZACJI FLORY.OCENA EKOLOGICZNA I CHARAKTERYSTYKA GATUNKÓW
| Imię i nazwisko: | Dawid Kaczmarczyk |
|---|---|
| Wydział: | Inżynierii Środowiska |
| Nr albumu: | 191845 |
| Termin zajęć: dzień tygodnia, godzina | wt 15:15-18:45,TN |
Cele ćwiczenia:
Zidentyfikować za pomocą atlasów roślinnych gatunki występujące na danym terenie
Wykonać charakterystykę ekologiczną zidentyfikowanych gatunków roślin
Wykreślić diagramy kołowe/wykresy porównawcze
Zapoznanie się z pojęciami: fanerofity, chamefity, hemikryptofity, kryptofity, terofity itp.
Wstęp teoretyczny
Gatunek synantropijny (gr. syn – razem, anthropos – człowiek) – gatunek zwierzęcia lub rośliny, który przystosował się do życia w środowisku silnie przekształconym przez człowieka, związanym z miejscem zamieszkania człowieka lub z jego działalnością. Synantropizacja może mieć charakter stały lub czasowy.
W zależności od stopnia synantropizacji wyróżniane są:
synantropy właściwe – gatunki, których rozwój przebiega tylko w środowisku człowieka
półsynantropy – organizmy bytujące w środowiskach zmienionych przez człowieka, ale występujące również w środowiskach naturalnych
symbowile – gatunki związane ze zwierzętami hodowlanymi
gatunki synantropizujące się – gatunki leśne, zasiedlające zieleń miejską.
Raunkier wyróżnił 6 podstawowych typów form zależności od długości życia pędów oraz od położenia pączków odnawiających i sposobu ich ochrony w czasie niekorzystnych pór roku rośliny wyższe.
1.Fanerofity (jawnopączkowe) –rośliny, których pączki odnawiające znajdują się na pędach naziemnych, co najmniej 25cm nad ziemią, dlatego w zimie nie korzystają z osłony śniegu:
megafanerofity- wysokie rośliny naziemno pączkowe, drzewa powyżej 30m wysokości,
mezofanerofity- drzewa od 8-30m wysokości,
mikrofanerofity- drzewa i krzewy 2-8m wysokości,
nanofanerofity- niskie rosliny naziemno paczkowe, krzewy poniżej 2m wysokości.
2.Chamefity – rośliny niskopączkowe, w których pączki odnawiające znajdują się nad ziemią w dolnych częściach pędów, nie wyżej niż 50cm na powierzchni gleby.
3.Hemikryptofity – rośliny naziemno-pączkowe u których pączki odnawiające umieszczone są zarówno z powierzchnią gruntu i chronione przez żywe lub obumarłe liście odziomkowe, ściółkę.
4.Kryptofity – rośliny skrytopączkowe, paczki odnawiające są w ziemi albo zanurzone w wodzie, w zależności od środowiska, w którym znajdują się organy odnawiające wyróżniamy:
geofity – rośliny ziemnopączkowe – rośliny posiadające paczki ukryte w ziemi,
helofity – rośliny błotnopaczkowe – rośliny, których paczki odnawiające znajdują się na pędach zanurzonych w błocie,
hydrofity – rośliny wodnopączkowe wodne, których pączki zimują w wodzie,
5.Terofity – rośliny jednoroczne, które przezywają krytyczną porę roku w postaci nasion w glebie,
6.Epifity- rośliny nie korzeniące się w ziemi.
Charakterystyka geograficzno – historyczna wg Kornasia
Kornaś wyróżnił trzy klasy roślin synantropijnych:
rodzime rośliny synantropijne (apofity) - rośliny rodzime, które pod wpływem gospodarczej działalności człowieka rozprzestrzeniły się także na siedliska antropogeniczne. Apofity mają zdolności do zajmowania zupełnie nowych, niespotykanych w przyrodzie siedlisk.
dawni przybysze synantropijni (archeofity) - Gatunki roślin obcego pochodzenia zawleczone przez człowieka w czasach przed - lub wczesnohistorycznych. Zostały one przypadkowo przez ludzi zawleczone, albo też rozprzestrzeniły się samorzutnie za pomocą zwierząt.
nowi przybysze synantropijni (kenofity) - nowi przybysze zadomowieni na siedliskach antropogenicznych i półnaturalnych. Kenofity przebyły na dany teren na przełomie XV i XVI w.
Część doświadczalna
Ćwiczenie wykonane przeze mnie polegało na zidentyfikowaniu nazw gatunkowych roślin znajdujących się na badanym przeze mnie terenie, w rozpoznawaniu gatunków pomógł mi atlas roślin. Powierzchnia terenu wynosiła 400 m2.
Zidentyfikowane rośliny:
1 – teren:
Babka zwyczajna - Plantago maior
Dąb szypułkowy - Quercus robur
Nawłoć kanadyjska - Solidago canadensis
Krwawnik pospolity - Achillea millefolium
Wiechlina roczna - Poa Anna
Wrotycz pospolity - Tanacetum vulgare
Szczaw kędzierzawy - Rumex crispus
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica
Wyka ptasia - Vicia cracca
Pięciornik gęsi - Potentilla anserina
Bylica pospolita - Artemisia vulgaris
Ostrożeń polny - Cirsium arvense
Śliwa tarnina - Prunus spinosa
Szczwół plamisty - Conium maculatum
Przytulia pospolita - Galium mollugo
Czeremcha pospolita – Padus
2 – teren:
Krwawnik pospolity - Achillea millefolium
Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica
Dąb szypułkowy - Quercus robur
Ostrożeń polny - Cirsium arvense
Babka lancetowata - Plantago lanceolata
Bylica pospolita - Artemisia vulgaris
Trzcinnik piaskowy - Calamagrostis epigeios
Wrotycz pospolity - Tanacetum vulgare
Mierznica czarna - Ballota nigra
Nawłoć kanadyjska - Solidago canadensis
Śliwa tarnina - Prunus spinosa
Pięciornik rozłogowy - Potentilla reptans
Winobluszcz - Parthenocissus
Chrzan pospolity - Armoracia rusticana
Wiechlina łąkowa - Poa pratensis
Każda z roślin będzie oznaczana za pomocą liczby znajdującej się przy niej.
| Teren I | Teren II |
|---|---|
| 1) | hemikryptofit |
| 2) | fanerofity (megafanerofity) |
| 3) | hemikryptofit |
| 4) | hemikryptofit |
| 5) | hemikryptofit |
| 6) | hemikryptofit |
| 7) | hemikryptofit |
| 8) | hemikryptofit |
| 9) | hemikryptofit |
| 10) | hemikryptofit |
| 11) | chamefit |
| 12) | kryptofit (geofit) |
| 13) | fanerofit (mikrofanerofit) |
| 14) | hemikryptofi |
| 15) | hemikryptofi |
| 16) | fanerofit (megafanerofit) |
Rys.1 i 2 Wykresy procentowe ukazujące udział poszczególnych form życiowych roślin.
WSKAŹNIKI
Liczebność stanowisk
1 - bardzo mała liczba stanowisk (do kilkunastu),
2 - mała liczba stanowisk (do stu),
3 - duża liczba stanowisk, ale głównie zgrupowanych w jednym regionie,
4 - duża liczba stanowisk w wielu regionach kraju,
5 - gatunek pospolity na terenie całej Polski
| Nr | Liczebność stanowisk | Nr | Liczebność stanowisk |
|---|---|---|---|
| 1) | 5 | 17) | 5 |
| 2) | 5 | 18) | 5 |
| 3) | 4 | 19) | 5 |
| 4) | 5 | 20) | 5 |
| 5) | 5 | 21) | 5 |
| 6) | 5 | 22) | 4 |
| 7) | 5 | 23) | 5 |
| 8) | 5 | 24) | 5 |
| 9) | 5 | 25) | 5 |
| 10) | 5 | 26) | 4 |
| 11) | 4 | 27) | 5 |
| 12) | 5 | 28) | 5 |
| 13) | 5 | 29) | 5 |
| 14) | 5 | 30) | 5 |
| 15) | 4 | 31) | 5 |
| 16) | 5 |
Rys.3 i 4 Liczebność stanowisk.
Rys.5 Procent gatunków zagrożonych
| Nr | Wskaźnik świetlny | Wskaźnik termiczny | Wskaźnik kontynentalny |
|---|---|---|---|
| 1) | 5 | 4-2 | 3 |
| 2) | 4 | 4-3 | 3 |
| 3) | 5 | 4-3 | 3 |
| 4) | 4-3 | 4-2 | 3 |
| 5) | 5-3 | 4-1 | 3 |
| 6) | 5-4 | 4-3 | 3 |
| 7) | 4 | 4-3 | 3 |
| 8) | 5 | 4-2 | 3 |
| 9) | 4 | 4-2 | 3 |
| 10) | 4-2 | 4 | 3 |
| 11) | 5 | 4 | 3 |
| 12) | 5 | 4 | 3 |
| 13) | 5-3 | 4 | 3 |
| 14) | 4 | 4-3 | 3 |
| 15) | 5-4 | 4-3 | 3 |
| 16) | 5-4 | 4-3 | 3 |
Teren I
| Nr | Wskaźnik świetlny | Wskaźnik termiczny | Wskaźnik kontynentalny |
|---|---|---|---|
| 17) | 4-3 | 4-2 | 3 |
| 18) | 5-4 | 4-2 | 3 |
| 19) | 4 | 4-3 | 3 |
| 20) | 5 | 4 | 3 |
| 21) | 5 | 4-2 | 3 |
| 22) | 5-4 | 4 | 3 |
| 23) | 5 | 4-3 | 3 |
| 24) | 5-4 | 4-3 | 3 |
| 25) | 4 | 4 | 3 |
| 26) | 5 | 4-3 | 3 |
| 27) | 5-3 | 4 | 3 |
| 28) | 4-2 | 4-3 | 3 |
| 29) | 5 | 4 | 3 |
| 30) | 4-2 | 4-3 | 3 |
| 31) | 5-3 | 4-1 | 3 |
Teren II
Zastosowane wskaźniki:
*Wskaźnik świetlny (wymagania świetlne)
1 - głęboki cień
2 - umiarkowany cień,
3 - półcień,
4 - umiarkowane światło
5 - pełne światło
*Wskaźnik termiczny (wymagania cieplne)
1 - najzimniejsze obszary kraju, głównie piętra alpejskie i subniwalne
2 - obszary umiarkowanie zimne, głównie piętra subalpejskie i regla górnego
3 - umiarkowanie chłodne warunki klimatyczne, piętro regla dolnego, dział północny na niżu i specjalne mikrosiedliska np. torfowiska wysokie
4 - umiarkowanie ciepłe warunki klimatyczne, przeważająca część niżu i pogórze
5 - najcieplejsze regiony i mikrosiedliska, obszary uprzywilejowane termicznie
* Wskaźnik kontynentalizmu
1 - gatunki atlantyckie, występujące jedynie w zachodniej części Polski
2 - gatunki subatlantyckie, występujące głównie w zachodniej części Polski
3 - gatunki neutralne wobec kontynentalizmu
4 - gatunki subkontynentalne, występujące głównie we wschodniej części Polski
5 - gatunki kontynentalne - dolina Bugu
Rys.6 i 7 Wykres procentowy prezentujący odpowiadające roślinom wskaźniki klimatyczne.
Charakterystyka wymagań edaficznych (glebowych, pokarmowych)
WSKA ŹNIKI
*Wskaźnik wilgotności gleby
1 - bardzo sucha
2 - sucha
3 – świeża
4 - wilgotna
5 - mokra
6 - woda
*Wskaźnik trofizmu (wymagania pokarmowe)
1 - gleba/woda skrajnie uboga (skrajnie oligotroficzna) - np. torfowiska wysokie, piaski luźne, bór suchy
2 - gleba/woda uboga (oligotroficzna)
3 - gleba/woda umiarkowanie uboga (mezotroficzna) - np. las mieszany, grądy wysokie, acydofilne dąbrowy i buczyny,
4 - gleba/woda zasobna (eutroficzna) - np. grądy niskie, żyzne buczyny
5 - gleba/woda bardzo zasobna (skrajnie żyzna, przenawożona)
*Wskaźnik kwasowości gleby (lub wody)
1 - gleba silnie kwaśna, pH < 4
2 - gleba kwaśna, 4 <= pH < 5
3 - gleba umiarkowanie kwaśna, 5 <= pH < 6
4 - gleba obojętna, 6 <= pH < 7
5 - gleba zasadowa, pH > 7
*Wskaźnik granulometryczny gleby (udział w glebi frakcji o różnej wielkości ziaren)
1 - skały i szczeliny skalne
2 - rumosz skalny, piarg, żwir
3 - piasek
4 - gliny piaszczyste i utwory pylaste
5 - gliny ciężkie i iły
| Nr | Wskaźnik wilgotności gleby | Wskaźnik trofizmu | Wskaźnik kwasowości gleby | Wskaźnik granulometryczny gleby |
|---|---|---|---|---|
| 3-4 | 4-5 | 4 | 3-5 | |
| 3-4 | 3-4 | 3-4 | 4 | |
| 3-4 | 3-5 | 4 | 4-5 | |
| 3-4 | 3-5 | 3-4 | 3-4 | |
| 2-3 | 3-4 | 4 | 3-5 | |
| 3-4 | 3-4 | 3-4 | 4-5 | |
| 3-4 | 3-4 | 3-5 | 4-5 | |
| 3-4 | 4-5 | 3-4 | 3-4 | |
| 3-4 | 3-4 | 3-4 | 4 | |
| 4-5 | 4 | 4 | 3-4 | |
| 2-4 | 2-3 | 4-5 | 2-4 | |
| 2-3 | 4-5 | 4 | 4 | |
| 2-4 | 2-4 | 4 | 2-4 | |
| 2-4 | 3-4 | 4-5 | 3-4 | |
| 3-4 | 4-5 | 4 | 3-5 | |
| 4-5 | 3-4 | 4 | 3-4 |
Teren I
| 17) | 3-4 | 3-5 | 3-4 | 3-4 |
|---|---|---|---|---|
| 18) | 3-4 | 4-5 | 3-4 | 3-4 |
| 19) | 3-4 | 3-4 | 3-4 | 4 |
| 20) | 2-3 | 4-5 | 4 | 4 |
| 21) | 3-4 | 4-5 | 4 | 3-4 |
| 22) | 2-4 | 2-3 | 4-5 | 2-4 |
| 23) | 2-3 | 2 | 2 | 2-3 |
| 24) | 3-4 | 3-4 | 3-4 | 4-5 |
| 25) | 3 | 4-5 | 4 | 3-5 |
| 26) | 3-4 | 3-5 | 4 | 4-5 |
| 27) | 2-4 | 2-4 | 4 | 2-4 |
| 28) | 4-5 | 3-4 | 3-4 | 4 |
| 29) | 3-4 | 4 | 3-4 | 4 |
| 30) | 4-5 | 3-4 | 3-4 | 3-4 |
| 31) | 3 | 4 | 4 | 3-5 |
Teren II
Rys.8 i 9 Wykres procentowy prezentujący odpowiadające roślinom wskaźniki klimatyczne.
| Teren I | Teren II |
|---|---|
| Nr | Charakterystyka wg Kornasia |
| archeofit | |
| apofit | |
| kenofit | |
| apofit | |
| archeofit | |
| archeofit | |
| ------------ | |
| apofit | |
| apofit | |
| archeofit | |
| archeofit | |
| archeofit | |
| archeofit | |
| archeofit | |
| kenofit | |
| archeofit |
Rys. 10 i 11 Klasyfikacja wg Kornasia.
Inne walory prezentowanych roślin:
Teren I:
| Nr | Inne walory: |
|---|---|
| roślina lecznicza, jadalna | |
| roślina lecznicza, ozdobna, surowiec drzewny, garbarstwo | |
| roślina lecznicza, ozdobna | |
| roślina lecznicza, ozdobna, przyprawa, kosmetyka | |
| roślina pastewna | |
| roślina lecznicza, ozdobna, odstrasza owady | |
| roślina lecznicza | |
| roślina lecznicza, jadalna, pastewna, kosmetyka | |
| roślina pastewna | |
| roślina lecznicza, jadalna, kosmetyka, garbarstwo | |
| roślina lecznicza, przyprawa | |
| ----------------------- | |
| roślina lecznicza, jadalna, kosmetyka, miododajna | |
| medycyna | |
| --------------------------- | |
| roślina lecznicza, ozdobna, jadalna, surowiec drzewny |
Teren II:
|
roślina lecznicza, ozdobna, przyprawa, kosmetyka |
|---|---|
| 18) | roślina lecznicza, jadalna, pastewna, kosmetyka |
| 19) | roślina lecznicza, ozdobna, surowiec drzewny, garbarstwo |
| 20) | ----------------------- |
| 21) | roślina lecznicza, pastewna, ozdobna |
| 22) | roślina lecznicza, przyprawa |
| 23) | ---------------------- |
| 24) | roślina lecznicza, ozdobna, odstrasza owady |
| 25) | roślina lecznicza |
| 26) | roślina lecznicza, ozdobna |
| 27) | roślina lecznicza, jadalna, kosmetyka, miododajna |
| 28) | -------------------- |
| 29) | -------------------- |
| 30) | roślina uprawna, kulinarna, lecznicza, kosmetyczna |
| 31) | roślina pastewna |
Rys. Wykres innych walorów prezentowanych roślin
Wnioski:
Biorąc pod uwagę udział form życiowych wg Raunkiera ponad połowa roślin z terenu 1 i 2 należy do hemikryptofitów.
Rośliny te są w głównej mierze pospolitymi roślinami na terenie całej Polski.
Analizując wykresy wskaźników klimatycznych rozpoznane rośliny charakteryzują się zapotrzebowaniem na umiarkowane światło, umiarkowanie ciepłe warunki klimatyczne oraz są gatunkami obojętnymi wobec kontynentalizmu.
Analizując wykresy wskaźników edaficznych przedstawione rośliny potrzebują świeżej, umiarkowanie ubogiej lub eutroficznej gleby, obojętnej zasadowo gleby.
Zidentyfikowane przez mnie rośliny w klasyfikacji geograficzno – historycznej wg Kornasia należą w głównej mierze do archeofitów.
Żadna z odnalezionych przez mnie roślin nie należy do gatunku roślin zagrożonych, tak więc 100% to rośliny niezagrożone.
Biorąc pod uwagę inne walory rozpoznanych roślin można wyróżnić przede wszystkim rośliny lecznicze, ozdobne, używane do produkcji kosmetyków, pastewne, jadalne.