PRAWO KONSTYTUCYJNE 03.11.2010
SYSTEM RZĄDÓW WSPÓŁCZESNEJ POLSKI
System rządów to ogół relacji prawnych zachodzących między naczelnymi organami władzy państwowej. Na gruncie obecnej Konstytucji przyjęto model parlamentarno-gabinetowy. Polskie rozwiązanie nie jest klasyczna, lecz mutacją wielu różnych opcji. W ustawie zasadniczej ustrojodawca wzmacnia pozycję ustrojową Prezydenta RP (w porównaniu z klasycznym wzorcem parlamentarno-gabinetowym nasza ustawa zasadnicza zwraca się w stronę systemu prezydenckiego)i Premiera (nie przyjęto zasady Primus Inter partes – pierwszy wśród równych; jego pozycja jest wzmocniona).
Cechy charakterystyczne klasycznego systemu parlamentarno-gabinetowego:
Dualizm egzekutywy – występowanie w ramach władzy wykonawczej głowy państwa i rządu; w klasycznej formule parlamentarno-gabinetowej czynnikiem wyposażonym w szeroki zakres kompetencji wykonawczych jest rząd; głowa państwa w tej kwestii w ogóle się nie aktywizuje, a jeśli już je ma, to nie mają doniosłego znaczenia; w polskim założeniu mocną rolę prezydenta gwarantują prerogatywy (osobiste uprawnienia Prezydenta) – ich zakres, jakie gwarantuje mu Konstytucja jest miarą jego siły;
Polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem – ponosi on odpowiedzialność polityczną, która przyjmuje postać odpowiedzialności indywidualnej (pojedynczy minister) i solidarnej (cały rządu); rząd można odwołać w ramach wniesienia wotum nieufności dla poszczególnego ministra lub całego rządu – z chwilą uchwalenia wotum nieufności zostaje zniesiony stary rząd, a jednocześnie powołany nowy Prezes Rady Ministrów.
Brak politycznej odpowiedzialności głowy państwa – można nawet rzec o neutralności głowy państwa; nie udziela się ona w rozgrywkach politycznych, poza arbitrażem, przez co nie jest odpowiedzialna politycznie; parlament nie może go odwołać, bez względu na to, czy wybrano go w wyborach powszechnych czy wybrał go parlament; posiada jednak odpowiedzialność konstytucyjną; ponosi ją za naruszenie Konstytucji lub przestępstw lub za popełnienie przestępstwa;
Istnienie polityczno-prawnej więzi między rządem a większością parlamentarną – rząd swoją egzystencję polityczną powinien opierać na większości parlamentarnej; jest poniekąd wykonawcą jej woli;
Możliwość działania dwupartyjnego i wielopartyjnego – obydwie opcji są dopuszczalne.
SYSTEM KANCLERSKI
Wiąże się ze wzmocnioną pozycją kanclerza, będącego szefem rządu. Obecnie obowiązuje w Republice Federalnej Niemiec. W powojennych Niemczech ustrojodawca skorzystał z tradycji. Urząd kanclerza nierozerwalnie wiąże się z Ottonem von Bismarckiem, G. Stresemannem i A. Hitlerem. Kanclerz ma prawo do udzielania wytycznych swoim ministrom. Odpowiedzialność polityczną ponosi sam kanclerz. Składa on wniosek do Prezydenta RFN o powołanie poszczególnych ministrów. Z systemem kanclerskim wiąże się konstruktywne wotum nieufności. Została ona wprowadzona jako zabezpieczenie normatywne przed większościami parlamentarnymi, które obalają rządy i nie przedstawiają żadnych alternatyw. Powiązane jest to rozwiązanie z ustrojem Republiki Weimarskiej, gdzie rząd mógł być obalony na podstawie wniosku pojedynczego deputowanego Reichstagu. W systemie tym ograniczona jest rola Prezydenta. Ma on reglamentowane prawo do rozwiązania Bundestagu. Możliwe jest to tylko przy wystąpieniu dwóch konstytucyjnych przesłanek.