Orzecznictwo sądów i trybunałów.

Przyjmuje się, że orzecznictwo nie stanowi źródła prawa konstytucyjnego, ale działania Trybunału Konstytucyjnego są temu bliskie.

Opinie znawców prawa

Nie stanowią one źródeł prawa konstytucyjnego.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU PRAWA W POLSCE

Prawo w Polsce:

• Powszechnie obowiązujące (system skonstruowany hierarchicznie, zamknięty w konstytucji pod względem podmiotowym - ściśle wymienione organy i przedmiotowym - ściśle wymienione rodzaje aktów; w przypadku prawa miejscowego takiego zamknięcie na poziomie konstytucji nie ma - odsyła ona do ustawy)

• Wewnętrznie obowiązujące (obowiązują jednostki podporządkowane organowi wydającemu dany akt, ich system jest otwarty w konstytucji, nie daje się zhierarchizować)

Moc prawna określa stosunek aktu prawnego (normy prawnej) do innego aktu prawnego (normy prawnej).

Moc obowiązująca określa stosunek aktu prawnego do adresata.

Podział na akty prawa wewnętrznie i powszechnie obowiązującego ma charakter dychotomiczny (akt prawny może należeć tylko do jednej grupy).

Nazwa	Sposób przyjęcia	Moc prawna (wymóg zgodności)	Moc obowiązująca	Cechy charakterystyczne	Miejsce publikacji
Konstytucja	W 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 przy quorum 50% + 1. Zatwierdzona przez naród w referendum większością biorącą udział w głosowaniu	Najwyższa Obecnie nie ma możliwości zbadania zgodności konstytucji z jakimś systemem prawnym, który byłby ponad nią.	Powszechna	Nazwa Szczególny tryb uchwalania i wprowadzania zmian Najwyższa moc prawna Szczególna treść Występowanie systemu gwarancji konstytucji	Dziennik Ustaw
Ustawa o zmianie konstytucji (ustawa konstytucyjna)	Prawo inicjatywy ma 1/5 ustawowej liczby posłów, senat i prezydent. Uchwala ją sejm większością 2/3 i senat bezwzględną większością. Jeżeli zmiana dotyczy rozdziałów I, II lub XII konstytucji na żądanie podmiotów dysponujących prawem inicjatywy będzie zarządzone referendum.	Równa konstytucji. Trybunał konstytucyjny mógłby jednak zbadać zgodność procedury uchwalania tej ustawy z konstytucją	Powszechna	Cechy zbliżone do konstytucji - podstawową różnicą jest treść.	Dziennik Ustaw
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednia zgodą wyrażoną w ustawie	Zawierane są przez Radę Ministrów, ratyfikowane przez Prezydenta na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie	Niższa od konstytucji W razie sprzeczności z ustawą ma pierwszeństwo	Powszechna	Umowa międzynarodowa musi być ratyfikowana na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie w następujących przypadkach: Kiedy dotyczy pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych Konstytucyjnych praw, wolności i obowiązków Członkostwa w organizacjach międzynarodowych Znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym Spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy Szczególną formą tych umów są umowy przekazujące kompetencje polskich organów, organowi lub organizacji międzynarodowej. Te umowy mogą być ratyfikowane po zgodzie wyrażonej w referendum albo w formie ustawy uchwalanej większością 2/3 głosów przez sejm i senat. O tym sposobie decyduje sejm.	Dziennik Ustaw (jest publikowana w formie załącznika do ustawy upoważniającej do ratyfikacji)
Prawo ponadnarodowe (europejskie)	Głównymi organami prawodawczymi UE są Rada i Komisja Europejska (pewne znaczenie ma też Parlament Europejski)	Niższa od konstytucji W razie sprzeczności z ustawą mają pierwszeństwo	Powszechna	Prawo to jest wydawane przez organizację międzynarodową na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej przekazującej część kompetencji organów państwowych tej organizacji. Znamy różne kategorie prawa europejskiego. Największe znaczenie mają rozporządzenia i dyrektywy	Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
Ustawa	Prawo inicjatywy ustawodawczej ma komisja sejmowa, 15 posłów, prezydent, senat, rząd, 100 tys. obywateli. W niektórych sprawach wyłączną inicjatywę ustawodawczą posiada rząd (ustawa budżetowa i inne najważniejsze ustawy dotyczące finansów państwa). Następnie ustawę uchwala sejm zwykłą większością głosów. Potem rozpatruje senat zwykłą większością. Jeżeli wprowadza poprawki lub odrzucił ustawę to decyzja senatu może być odrzucona przez sejm bezwzględną większością głosów. Na koniec ustawę podpisuje prezydent, który może ją zawetować albo skierować do Trybunału Konstytucyjnego. Weto prezydenta sejm może odrzucić większością 3/5 głosów	Niższa od konstytucji W razie sprzeczności z prawem ponadnarodowym albo umową międzynarodową ratyfikowaną za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ustawa ustępuje	Powszechna	Powszechnie obowiązująca, o charakterze ogólnym… (definicja ustawy)	Dziennik Ustaw
Rozporządzenie z mocą ustawy	Wydaje Prezydent na wniosek Rady Ministrów	Równa ustawie	Powszechna	Wydawane zgodnie z artykułem 234 konstytucji w powiązaniu z artykułem 228	Dziennik Ustaw
Umowa międzynarodowa ratyfikowana bez uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie	Zawierana przez Radę Ministrów Ratyfikowana przez Prezydenta O zamiarze przedłożenia jej do ratyfikacji Prezydentowi Premier zawiadamia Sejm.	Przyjmuje się, że ma moc prawną niższą od ustawy	Powszechna	Konstytucja o tych umowach „zapomina”, nie precyzując wyraźnie ich miejsca w hierarchii źródeł prawa. Należy jednak przyjąć, że mają moc prawną niższą od ustaw.	Dziennik Ustaw
Rozporządzenie (zwykłe)	Wydaje: Prezydent Ministrowie resortowi Przewodniczący określonych w ustawie komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów KRRiT	Najniższa w hierarchii aktów obowiązujących powszechnie na obszarze całego państwa	Powszechna	Akt prawny powszechnie obowiązujący, nie samoistny, o mocy prawnej niższej od ustawy wydawany tylko na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie i w celu wykonania tej ustawy. Upoważnienie do wydania rozporządzenia powinno być uszczegółowione pod względem podmiotowym, przedmiotowym i treściowym. Upoważnienie może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Istnieje zakaz subdelegacji.	Dziennik Ustaw
Akty prawa miejscowego (mogą mieć różne nazwy)	Wydawane przez organy samorządu terytorialnego (rada gminy, powiatu, sejmik wojewódzki) i terenowe organy administracji rządowej	Muszą być zgodne z aktami powszechnie obowiązującymi, także z rozporządzeniami	Powszechna (na obszarze działania organu, który dany akt wydał)	Wydawane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Katalog aktów prawa miejscowego nie jest zamknięty w konstytucji (ani przedmiotowo, ani podmiotowo), w tym zakresie konstytucja odsyła do ustawy.	Wojewódzkie dzienniki urzędowe
Przykładowe akty prawa wewnętrznego
Zarządzenie	Wydaje: Prezydent Premier Ministrowie Przewodniczący komitetów wchodzących w skład rządu Kierownicy urzędów centralnych i inne organy wskazane w ustawie	Muszą być zgodne z prawem powszechnie obowiązującym	Wewnętrzna Obowiązują tylko jednostki podporządkowane organowi wydającemu zarządzenie	Do 1997 r. zarządzenia mogły być powszechnie albo wewnętrznie obowiązujące. O ich charakterze decydowała ich treść. Od 1997 r. są tylko aktami prawa wewnętrznego. Są wydawane tylko na podstawie ustaw.	Prezydenta i premiera - w Monitorze Polskim W przypadku innych podmiotów - w odpowiednich dziennikach urzędowych
Uchwała Rady Ministrów	Wydaje ją Rada Ministrów	Musi być zgodna z prawem powszechnie obowiązującym	Wewnętrzna	Inaczej niż zarządzenie uchwała Rady Ministrów nie musi być wydawana na podstawie ustawy, wystarczy ogólne upoważnienie konstytucyjne	Monitor Polski
Nieratyfikowana umowa międzynarodowa	Zawierana przez premiera albo ministrów a zatwierdzana przez rząd	Musi być zgodna z prawem powszechnie obowiązującym	Wewnętrzna		Monitor Polski

---