Prawo to niezależnie od sposobu powstawania i tworzenia, całokształt ( zbiór ) reguł zachowania o cechach generalności i abstrakcyjności, których nieprzestrzeganie jest zagrożone zastosowaniem przymusu państwowego.
PRAWO POZYTYWNE
Łac. ius positium
1. Prawo mające swe źródło w jakiejś ludzkiej działalności, a więc:
a) prawo ustanawiane przez kompetentne władze państwowe mocą generalnych normatywnych aktów prawnych,
b) prawo tworzone przez sądy w toku orzekania ( np. common law ),
c) prawo zwyczajowe,
d) reguły prawa tworzone przez naukę prawa
Jest ono przeciwstawne prawu ponadpozytywnemu, jak tzw. prawu natury, mającemu obowiązywać niezależnie od woli ludzkiej, przez człowieka tylko odkrywanemu, wypływającemu z natury społeczeństwa, natury rzeczy, prawu zawsze sprawiedliwemu i najlepszemu, któremu z reguły przypisywane bywają walory powszechności, niezmienności i obiektywności.
2. Prawo pozytywne w celu przeciwstawienia wszelkiego prawa tworzonego przez władzę państwową jakiemuś innemu prawu, już nie ponadpozytywnemu ( prawa natury ) lecz pozapozytywnemu, tzn. nie stanowionemu przez suwerena.
3. Pod wpływem pozytywizmu filozoficznego zaczęto utożsamiać pozytywność prawa z jego realnością ( faktycznością ). Realność tę rozumiano różnie, zwracając uwagę bądź na empiryczne fakty stosowania prawa, co nawiązywało zresztą do dawnego pojęcia ius positium, bądź na fakty stosowania prawa przez sądy i organy administracji, bądź na fakty przestrzegania prawa przez obywateli.
4. Jeżeli przez prawo rozumie się reguły zachowania stanowione przez państwo, jeżeli nie przyjmuje się, że równolegle z tak rozumianym prawem istniej na przykład prawo naturalne, intuicyjne, czy "prawo żywe" ( tworzone przez różne społeczności niezależnie od poczynań organów państwa ), to po prostu brak uzasadnienia, by wprowadzić pojęcie "prawo pozytywne", gdyż jego zakres w rozumieniu 2) pokrywa się z zakresem pojęcie "prawo".
PRAWO PRZEDMIOTOWE
Mianem "prawo przedmiotowe" określany jest, niezależnie od sposobu powstawania, całokształt ( zbiór ) obowiązujących norm czy przepisów prawnych o cechach generalności i abstrakcyjności, które są podstawą decyzji jednostkowych, wydawanych przez organy orzekające ( sądy, administracja ), zbiór określonych reguł postępowania W zasadzie jeśli pojęciem tym nie obejmiemy norm indywidualnych, jest ono równoznacznym z pojęciem prawa w ogóle.
PRAWO PODMIOTOWE
Prawo podmiotowe to uprawnienia i prawa osób fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających zdolności prawnej. Akcent jest tu położony na "prawa" podmiotów prawa podczas gdy w prawie przedmiotowym na prawa organów wydających decyzja na podstawie norm.
1. Stosunek prawa podmiotowego do uprawnienia:
a) prawami podmiotowymi są nazywane uprawnienia o szczególnej doniosłości dla obywateli. Nie każde uprawnienie jest prawem podmiotowym, choć każde prawo podmiotowe jest uprawnieniem. Chodzi tutaj o prawa podmiotowe publiczne- prawa człowieka i obywatela, wolności obywatelskie: wolność osobista, własność, nietykalność mieszkania, wolność sumienia i wyznania, zgromadzeń, prasy, stowarzyszeń. Takie określenie praw podmiotowych zrodziło się w okresie Oświecenia.
b) prawo podmiotowe jako suma bądź zespół uprawnień. Od prawa podmiotowego należy odróżnić poszczególne jego elementy zwane uprawnieniami, bowiem uprawnienie to wypływająca z prawa podmiotowego możność uskuteczniania pewnych działań, objętych treścią prawa podmiotowego, np. uprawnieniem wynikającym z prawa podmiotowego- własności jest to, że właściciel może mieszkać w swoim domu.
c) brak czynienia różnicy pomiędzy pojęciami "prawo podmiotowe a uprawnienie",
d) - ogólność i szczególność nie są cechami pozwalającymi na odróżnienie praw podmiotowych od uprawnień,
- w koncepcjach cywilistycznych nie można dopatrzeć się różnicy między charakterystyką prawa podmiotowego i uprawnienia,
- jedynie oceny i tradycja uznawania za nie najlepszą stanowią arbitralnie przyjmowaną podstawę wyróżniania prawa podmiotowych rozumianych jako szczególnie ważne uprawnienie.
Teorie praw podmiotowych:
1. Teoria woli, przyznane przez porządek prawny władztwo woli. Podmiot, w granicach zakreślonych przez prawo przedmiotowe, może swobodnie działać według własnej woli, może on na mocy własnej woli kształtować zachowania własne oraz innych podmiotów prawa. Jednak prawa podmiotowe mają również osoby, które w ogóle nie mogą oświadczać woli ( np. noworodki, obłąkani ),
2. Teoria interesu- prawo podmiotowe to prawnie chroniony interes. Za punkt wyjścia przyjmuje się stwierdzenie, że każdy podmiot ma określone interesy oraz zmierza do ich realizacji. Prawo podmiotowe określa, które z tych interesów mogą być osiągnięte i zyskują ochronę prawną. Prawami podmiotowymi nazywane są interesy chronione przez prawo przedmiotowe,
3. Teoria mieszana wskazuje się tu zarówno na element władztwa woli jak i na element interesu chronionego przez prawo podmiotowe. Prawo podmiotowe jest rozumiane jako chroniona przez porządek prawny możliwość zaspokojenia swego oznaczonego interesu za swoją wolą lub za wolą swego prawnie uznanego zastępcy.
Stosunek prawa podmiotowego do prawa przedmiotowego:
1. Koncepcja pierwotności prawa podmiotowych: prawa podmiotowe rozumiane są jako naturalne, przyrodzone, niezbywalne prawa człowieka lub prawa człowieka i obywatela, z prawami politycznymi włącznie, których nikt go pozbawić nie może, a zatem jako naturalne atrybuty osoby człowieka. Najczęściej występuje ono w teoriach prawnonaturalnych. Prawo podmiotowe jest wcześniejsze, pierwotniejsze od prawa przedmiotowego. Państwo, tworząc prawo, uznaje tylko przyrodzone prawa podmiotowe, chroni je i dokładnie formułuje ( np. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, konstytucja USA ). Prawo przedmiotowe ma tu jedynie proklamować podmiotowe prawa człowieka, ugruntowane i odkryte w samej naturze.
2. Koncepcja pierwotności praw przedmiotowych, źródłem praw podmiotowych jest prawo przedmiotowe, nie uznaje się istnienia praw podmiotowych, które byłyby przyrodzonymi prawami osoby ludzkiej, posiadanymi przez podmioty niezależnie od postanowień prawa przedmiotowego. Podmioty prawa posiadają wtedy owe prawa, gdy prawo przedmiotowe im je nadaje, w takim zakresie i takie, jakie im przyznaje prawo obowiązujące. Prawo podmiotowe jest więc czymś wtórnym do prawa przedmiotowego. Odpowiada to teorii rozumienia prawa rozumianego jako zbiór zachowania ustanowionych lub autoryzowanych przez władze państwowe.
3. Negacja istnienia praw podmiotowych
a) solidaryzm, prawo podmiotowe jako koncepcja metafizyczna. Człowiek nie ma praw, ma tylko pełnić określoną funkcję społeczną. Istnieją tylko reguły prawne, które wyznaczają podmiotom ich funkcje społeczne.
b) normatywzim- prawo podmiotowe sprowadzane jest do prawo przedmiotowego. Prawo podmiotowe nie jest prawem różnym od prawa przedmiotowego, lecz samym prawem przedmiotowym, o ile zwraca się ono z ustanowionym przez siebie skutkiem naruszenia prawa pewnemu podmiotowi, na przykład ku poszkodowanemu jako uprawnienie. Uprawnieni zaś jest tylko pewną techniczną formą, którą prawo przedmiotowe może, ale nie musi się posługiwać.