Wykład 5 25.11.2014r
Bank centralny – główna instytucja monetarna, która w Polsce prowadzi politykę pieniężną, wpływa na ilość pieniądza, zarządza podażą tego pieniądza, wpływa na ilość tego pieniądza, która znajduje się w gospodarce, i jednocześnie jest strażnikiem stabilności pieniądza i stabilności cen.
Cel banków centralnych w UE i EBC (Europejski Bank Centralny):
- Dbałość o stabilny poziom cen (bezpośredni cel inflacyjny - dlatego że jest przejrzysty, mierzalny, jednoznaczny, niestety kosztowny dla gospodarki) przy jednoczesnym wspieraniu polityki rządu..
Podstawowy cel działalności banków centralnych:
Wiarygodny i stabilny pieniądz, który zapewnia podmiotom krajowym i zagranicznym wysoką sprawność i bezpieczeństwo prowadzonej działalności gospodarczej.
Realizacja celu wymaga od banków centralnych: (nie jest łatwo go realizować)
W ujęciu przedmiotowym przyjęcia zasad:
Emisji znaków pieniężnych
Obiegu pieniężnego
Stosunków pieniężnych z zagranicą
W ujęciu przedmiotowym określenia sposobu funkcjonowania instytucji monetarnych.
Emisja znaków pieniężnych – uprawnienia banku centralnego: (tylko bank centralny ma uprawnienia)
-ustala: wzory, wartość nominalną banknotów, wzory, wartość nominalną, stóp, próbę i masę monet, wielkość emisji znaków pieniężnych, terminy wprowadzenia ich do obiegu,
-wycofuje z obiegu określone znaki pieniężne. Po upływie terminu określonego przez prezesa banku centralnego znaki te przestają być prawnym środkiem płatniczym i podlegają wymianie w wyznaczonych bankach
-określenie zasad i trybu wymiany zużytych i uszkodzonych znaków pieniężnych
-ustala, w uzgodnieniu z ministrem sprawiedliwości i ministrem spraw wewnętrznych, zasady i tryb postępowania przy zatrzymywaniu znaków pieniężnych oraz postępowania z fałszywymi znakami pieniężnymi
-organizuje gospodarkę znakami pieniężnymi
Obieg pieniężny:
- ruch pieniądza związany z wymianą towarów, usług i innymi płatnościami
- ruch pieniądza związany z realizacją jego funkcji, jako środka cyrkulacji i środka płatniczego
- obieg kruszcowy, obieg banknotów wymienialnych na kruszce i obieg pieniądza papierowego, niewymienialnego na kruszec
-surogaty pieniądza w obrocie: weksle, czeki, przekazy i inne dokumenty, przyjmowane wzajemnie przez uczestników gospodarki pieniężnej w roli środków zapłaty
-pieniądz bankowy, zapisy w księgowości banków, reprezentujące depozyty pieniężne klientów. Przenoszenie depozytów z jednego rachunku na drugi jest bardzo rozpowszechnioną formą regulowania płatności, dlatego zalicza się je do obiegu pieniądza.
Obrót gotówkowy i bezgotówkowy:
Rozliczenia pieniężne:
Za pośrednictwem banków:
Gotówkowe (bezpośrednie z ręko do ręki, pośrednie np. przez pocztę, quasi gotówkowe, np. wpłata gotówki w kasie przez dłużnika ale wierzyciel otrzymuje ją na rachunek bankowy
Bezgotówkowe, zapis na rachunkach bankowych (z użyciem papierowych i elektronicznych instrumentów płatniczych)
Bez pośrednictwa banków – Gotówkowe
Instrumenty płatnicze:
Papierowe:
-Gotówkowe (banknoty, wpłata gotówki, przekazy pieniężne i pocztowe, czeki gotówkowe i podróżne,
-Bezgotówkowe (polecenie przelewu, zlecenia stałe, polecenie zapłaty, czeki rozrachunkowe)
Kartowe:
- Bez gotówkowe – karty debetowe, karty kredytowe, karty przedpłacone, karty obciążeniowe
Elektroniczne:
- Bezgotówkowe – przelewy elektroniczne (home banking, Corporate banking), polecenie zapłaty
Systemy płatności:
- detaliczne (elixir, expres elixir, euroelixir)
-wysokokwotowe (sorbnet, target2nbp)
-paneuropejskie(umożliwiają stosunki pieniężne z zagranicą) (step 2, target 2, swift)
Sposób funkcjonowania instytucji monetarnych:
-Sektor monetarnych instytucji finansowych (bank centralny + pozostałe banki) ma centralne znaczenie w sieci relacji sektorowych. Główny pośrednik zasobów finansowych w gospodarce, główny wierzyciel.
-Powiązany jest z: instytucjami pośrednictwa finansowego i pomocniczymi instytucjami finansowymi, przedsiębiorstwami, instytucjami ubezpieczeniowymi, funduszami emerytalnymi, instytucjami rządowymi i samorządowymi, gospodarstwami domowymi i zagranicą. Powiązania: kredyty, depozyty, płatności, waluty itp.
-Słabe zaangażowanie banków w Polsce na rynku kapitałowym
-Silne związki sektora z zagranicą
-Zagraniczne instytucje kredytowe – dominujące wobec banków krajowych (relacja bank matka-bank córka)
-Zasady działania banków: uniwersalizm, samodzielność, samofinansowanie
-Sposób funkcjonowania banków określają liczne akty prawne
Zadania banku Centralnego:
-emisja pieniądza gotówkowego i kreacja pieniądza bezgotówkowego
-zarządzanie rezerwami walutowymi
Rola banku centralnego w gospodarce rynkowej – NBP
Główne funkcje:
Bank emisyjny
Bank państwa
Bank banków
Uczestniczy w pracach KNF (w ramach nadzoru nad działalnością banków). Jest elementem safety net.
Safety net – elementy:
Bank centralny
Nadzór finansowy
Instytucje gwarantujące depozyty
Międzynarodowe organizacje finansowe (MFW, Bank Światowy, Bank Rozrachunków Międzynarodowych, OECD, EFTA)
Rząd
Polityka pieniężna (monetarna) banku centralnego – to całokształt rozwiązań i działań podejmowanych w gospodarce narodowej w celu zaopatrzenia podmiotów gospodarujących w pieniądz i kredyt, a także w celu regulowania wielkości podaży pieniądza.
Polityka monetarna kształtuje zjawiska finansowe w gospodarce, oddziałuje na popyt i podaż pieniądza, wpływa na wzajemne relacje między popytem i podażą pieniądza (w zależności od charakteru czy restrykcyjny czy ekspansywny) Oddziałuje na przedsięwzięcia depozytowe kredytowe banku szczebla drugiego i reaguje na impulsy, które płyną z realnej sfery gospodarowania.
Cechy skutecznej polityki pieniężnej:
- spójność z polityką gospodarczą państwa zwłaszcza z polityką fiskalną,
- cele polityki pieniężnej muszą być jasno określone, możliwe do zmierzenia, a bank centralny musi mieć rzeczywisty wpływ na ich realizację,
- charakter musi być konsekwentny i długoplanowy
- realizacja polityki pieniężnej musi być na bieżąco monitorowana, aby w razie zagrożenia realizacji jej celów móc odpowiednio wcześniej podjąć działania korygujące.
2 etapy polityki pieniężnej:
I ETAP
Kształtowanie założeń polityki pieniężnej na dany okres
IIETAP
Realizacja założeń polityki pieniężnej
Po pierwsze Bank Centralny identyfikuje uwarunkowania, w jakich będzie prowadzona przyszła polityka pieniężna.
Na etapie kształtowania polityki pieniężnej bank centralny przyjmuje założenia liczbowe, czyli prognozy dotyczące celów polityki pieniężnej cele pośrednie i operacyjne.
Na tym etapie formułuje się sposoby i narzędzia za pomocą, których nowa polityka pieniężna ma być wprowadzana w życie.
Na tym samym etapie Bank Centralny określa sposoby monitorowania realizacji założeń polityki pieniężnej oraz określa sposoby reagowania na wypadek nieprawidłowości w jej realizacji.
Na etapie realizacji założeń polityki pieniężnej bank centralny wybiera i stosuje określone instrumenty realizacji polityki pieniężnej.
Bank centralny w ramach polityki pieniężnej określa 3 grupy celów:
-cel strategiczny - główny, nadrzędny, finalny, kształtuje długookresową sytuację gospodarczą np. stabilizacja cen
-cel pośredni – realizowane przez kolejne cele roczne, realizując je Bank Centralny przybliża się do realizacji tego strategicznego celu, celu wieloletniego. Np. Od 1999 r. celem pośrednim jest roczny cel inflacyjny czyli określenie dopuszczalnego przyrostu cen na dany rok.
Bank Centralny osiąga wyżej wymienione cele realizując krótkookresowy cel operacyjny
-cel operacyjny – 1999r. w Polsce jest nim kontrola stóp oprocentowania transakcji depozytowo – kredytowych na rynku międzybankowym.
Cel inflacyjny – dominującym celem strategicznym stosowanym przez banki centralne krajów o rozwiniętych rynkach finansowych jest cel inflacyjny.
Po 2004 roku, jako cel strategiczny w Polsce określono stabilizację inflacji na poziomie 2,5% z możliwością odchyleń +- 1%. Jest to cel ciągły.