BANKOWOŚĆ WYKŁAD 3 03.11.2012

1. Istota i powstawania pieniądza bezgotówkowego

Pieniądzem bezgotówkowym nazywamy zapis (wkład) na rachunku bankowym, którym
klient może dysponować przy pomocy polecenia przelewu, karty płatniczej, rozliczenia
internetowe.

Powstanie pieniądza bezgotówkowego jest wyrazem jego dematerializacji. (jego przejaw – w
swoim procesie ulegał ciągle ) występujący na zapisach rachunku bankowego nazywamy
pieniądzem bezgotówkowym.
W jaki sposób można wejść w posiadanie pieniądza bezgotówkowego ? powstania on w wyniku:

a. Wkładów pierwotnych

– nazywamy operację wniesienia do banku zasobu gotówki i

dokonanie zapisu na rachunku , w wyniku tej operacji pieniądz gotówkowy zmienia się na
pieniądz bezgotówkowy -> nie zmienia to podaży pieniądza. Zmienia się forma, zamiast
pieniędzy mamy zapis na rachunku.

b. Wkładów pochodnych

– nazywamy operację udzielenia klientowi kredytu, ale nie

gotówkowego, w formie zapisu na rachunku bankowym -> te wkłady wpływają na podaż
pieniądza i ją zwiększa.
Akcja kredytowa zwiększa podaż pieniądza. Banki komercyjne kreują ten pieniądz.
Źródłem pieniądza w gospodarce są: emisyjna działalność NBP (banków centralnych), banki
komercyjne i zapisy na ich rachunkach.

2. Mechanizm mnożnikowy tworzenia wkładów pochodnych

Banki pozyskują zwrotne kapitały czyli depozyty ( są w pasywach banku) , część tych pieniędzy
jest przeznaczona na rezerwy, a część na aktywa, które pracują są przeznaczone na kredyty.
Rezerwy utrzymują płynność - aktywa nie pracujące.

Aktywa = pasywa
K + R = D
K – aktywa pracujące, np. kredyty
R – rezerwy, czyli aktywa niepracujące
D – depozyty
Założenia:

1.

=> 20 % stopa rezerw niezbędnych (przyjmuje, że wynosi 20%)

2. popyt na kredyty nieograniczony
3. wkłady pochodne realizowane są w formie bezgotówkowej

Działanie mechanizmu mnożnikowego – mechanizm kumulacyjny – mnożnik kreacji pieniądza

bezgotówkowego

Operacje bierne

Operacje czynne

Aktywa

Pasywa

Aktywa

Pasywa

Bank I

Bank I

Aktywa + 1000

Depozyt K

1

+ 1000 Rezerwy + 200

Kredyt K

2

+ 800

Depozyt

K

1

+

1000

Bank II

Bank II

Aktywa + 800

Depozyt K

3

+ 800

Rezerwy + 160
Kredyty K

4

+ 640

Depozyt K

3

+ 800

Bank III

Bank III

Aktywa + 640

Depozyt K

5

+ 640

Rezerwy + 128
Kredyt K

6

+ 512

Depozyt K

5

+ 640

Od czego zależy wysokość efektów mnożnikowych:

Z 1000 tysiąca papierowego, powstaje 5000 zapisu czyli bezgotówkowego

Jeśli zrezygnujemy z zapisu (3)
Współczynnik (b) preferencji gotówki – jaka część kredytu chcemy realizować w gotówce

– jest mnożnik kreacji pieniądza

Ważny element = uszczelnianie rozliczeń = każda zł ma zostać w banku, aby był bezgotówkowy w jak
największym stopniu.
Jednolity obszar rozliczeń bezgotówkowych = SEPA

PODAŻ PIENIĄDZA W POLSKIM SYSTEMIE BANKOWYM

1. Agregaty pieniężne

Od marca 2002 roku w Polsce obowiązują następujące agregaty pieniężne, za pomocą których
mierzymy podaż pieniądza.

M 1

– gotówka w obiegu i wkłady bieżące

M 2

= M1 + depozyty do lat dwóch

M 3

= M2 + bankowe papiery dłużne z terminem wykupu do lat dwóch -> podstawowy agregat w

Polsce

Podaż pieniądza w Polsce na dzień 31.12.2011

Wyszczególnienie

Na dzień 31.12.2011

W mld złotych

W %

Podaż ogółem (M3) w tym:

881,5

100

- Pieniądz w obiegu (bez pieniądza
gotówkowego w kasach banku)

101,8

11,5

- Depozyty bieżące i z terminem do
dwóch lat

761,9

86,4

- Pozostałe składniki

17,8

2,1

Struktura źródeł depozytów

Wyszczególnienie

Na dzień 31.12.2011

W mld zł

W %

Depozyty ogółem w tym:

761,9

100

- gospodarstwa domowe

478,0

62,7

- przedsiębiorstwa

203,2

26,7

- pozostałe składniki

80,7

10,6

Struktura należności

Wyszczególnienie

Na dzień 31.12.2011

W mld zł

W %

Należności ogółem w tym:

880,8

100

- gospodarstwa domowe

537,0

61,0

- przedsiębiorstwa

261,4

29,7

- pozostałe sektory

82,4

9,3

Występuje asymetryczność w przypadku wniesiony depozytów, a udzielonych kredytów. Jest ona
mniejsza dla gospodarstw domowych w porównaniu do przedsiębiorstw.
Przy agregatach pieniądz w obiegu 101,8 – liczony bez kas banku, aby 2 razy nie liczyć wkładów
pierwotnych, które już są policzone jako zapisy – pieniądz bezgotówkowy
W bilansie – pieniądz w obiegu 112,1 z kasami w banku.

2. Pieniądz gotówkowy w bilansie NBP na przykładzie danych z 31.12.2011

Wyszczególnienie

Aktywa

Wyszczególnienie

Pasywa

W mld

zł

W %

W mld

zł

W %

Złoto i należności w złocie
odpowiadające
międzynarodowym
standardom czystości

17,8

5,3

Pieniądz w obiegu ( z
pieniędzmi
gotówkowymi w kasach
banku)

112,1

33,3

Rezerwa walutowa
(należności od nierezydentów
w walutach obcych )

316,7

94,0

Zobowiązania wobec
banków

119,8

35,6

Należności wobec sektora
bankowego i innych instytucji
monetarnych

0,36

0,1

Zobowiązania wobec
sektora rządowego

4,6

1,4

Należności wobec sektora
rządowego – w Polsce
rządowy zakaz kredytowania

0

0

Zobowiązania MFW
(Międzynarodowy
Fundusz Walutowy)

6,8

2,0

Pozostałe aktywa w tym
aktywa rzeczowe

1,9

0,6

Różnica z wyceny
(rezerwa rewaluacyjna)

54,7

16,2

Fundusze i rezerwy

13,8

4,1

Pozostałe pasywa

25,0

7,4

OGÓŁEM

336,8

100

OGÓŁEM

336,8

100

Zabezpieczeniem emisji pieniądza są tzw.

aktywa finansowe banku centralnego (baza monetarna).

Składają się na nie aktywa zagraniczne (złoto, należności w złocie odpowiadające międzynarodowym
standardom czystości)oraz należności wobec podmiotów krajowych.

Rezerwa rewaluacyjna

- jest to jedynie zapis księgowy, nie oznacza to występowania fizycznych

pieniędzy. Powstaje z różnicy zakupów walut w różnym czasie a jej aktualną wartością. Różnica z
różnicy kursowej. Maleje lub rośnie zależy od trendu, zależy od czego czy złoty będzie się umacniał czy
będzie słabł. Wpływa to na wynik finansowy. Jeżeli większa rezerwa to mniejszy wpływ budżetowy,
jeżeli jest niższa są większe wpływy budżetowe.

Pieniądz rezerwowy banku centralnego

– kategoria największej płynności. Na koniec 2011 roku

pieniądz ten wynosił 138,4 mld złotych.

Składa się na niego:

pieniądz gotówkowy w obiegu z kasami

banku 112,1 mld złotych, rachunki bieżące banków 26,1 mld złotych, rachunki rezerw obowiązkowych
0,15 mld złotych (3,5% wynosi obecnie stopa)

Struktura pieniądza gotówkowego

Ujęcie wartościowe
Banknoty 97,1
Monety 2,9

Ujęcie ilościowe
Banknoty 9,4
Monety 90,6

Struktura wartościowa banknotów
100 zł – 66,8 %
200 zł – 22,7 %

Struktura ilościowa banknotów
100 zł – 59,1 %
50 zł – 14,1 %

Struktura wartościowa monet
5 zł – 30,5
2 zł – 29,0

Struktura ilościowa monet
1 gr – 36,4 %
2 gr – 18,3 %

Zarządzanie rezerwami walutowymi -

rezerwy walutowe 334 mld złotych - na koniec 2011 rok

Dolar amerykański 36,0 %
Euro 32,0 %
Funt brytyjski 15,0 %
Dolar australijski – 10,0 %
Norweska waluta – 7,0 %

Struktura w jakich instrumentach są utrzymywane rezerwy

81,0 % - rządowe papiery wartościowe
9,5 % - pozarządowe papiery wartościowe
9,5 % - lokaty w bankach

Dochodowość z instrumentów finansowych

W 2008 roku ponad 8%
W 2009 o,5%
W 2011 – 3.5%
Jest to główne źródło dochodów banku, a kosztów to zobowiązania wobec banków wynikających z
otwartego rynku – bo płaci im 4,5%- ale dzięki temu, kontroluje nadpłynność banków, czyli zmniejsza
podaż pieniądza.

PRZEDSIĘBIORSTWO BANKOWE

1. Bank jako przedsiębiorstwo . Pojęcie banku, zakres czynności oraz rodzaje operacji

Początki komercyjnego charakteru banku sięgają 1989 roku. Prawo bankowe prowadziło zasadę
samodzielności i samofinansowania banków. W ustawie z 1997 roku

bank

definiuje się jako osobę

prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających
do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod
jakimkolwiek tytułem zwrotu.

Można wyróżnić cztery właściwości przedsiębiorstwa bankowego:

1. Osoba prawna
2. Działalność polega na transferowaniu pozyskanych pod tytułem zwrotnym środków aktyw

obarczonych ryzykiem

3. Reglamentacja działalności – mamy z jednej strony ustawę o swobodzie działalności, ale z

drugiej stronie ustawę o koncesji, zezwoleniu. Musi mieć zezwolenie na prowadzenie działalności

4. Komercyjny charakter, celem jest zysk

Wyrazem szczególnej roli banku jako instytucji zaufania publicznego jest zapewnienie monopolu
„nazwy” bank, kasa dla tych instytucji.

Zakres czynności bankowe

– prawo bankowe określa katalog czynności bankowych w ust z 1989 – 13,

a teraz jest ich 7:

1.

Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu
oraz prowadzenie rachunków tych wpłat

2. Prowadzenie innych rachunków bankowych : kredytowych, oszczędnościowych, powierniczych,

walutowe

3. Udzielanie kredytów
4. Udzielanie gwarancji bankowych
5. Emitowanie bankowych papierów wartościowych (właścicielskie, dłużne- obligacje bankowe,

certyfikaty, listy zastawne)

6. Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
7. Wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnej ustawie

Rodzaje operacji bankowych. Dzielimy je na:

1. Bierne (pasywne)

– po stronie pasywów, związane głównie z pozyskiwaniem kapitału np.

zaciąganie kredytów w banku centralnym

2. Czynne (aktywne)

– udzielanie kredytów, lokat w innych bankach, inwestowanie w papiery

wartościowe

3. Pośredniczące wykonywane są na zlecenie i ryzyko klientów

, np. rozliczenia pieniężne, zakup i

sprzedaż papierów wartościowych

Oligopolistyczny charakter rynku produktów bankowych

W teorii ekonomii wyróżnia się trzy modele konkurencji rynkowej:



konkurencja doskonała – pełne rozproszenie podaży i popytu(nikt nikomu nie wchodzi w drogę)
, pełna płynność podaży i popytu (nie ma ograniczeń np. terenowy), pełna znajomość rynku,
jednorodność dóbr i usług (nie wyróżnia się marek, jest coś o określonych cechach ). Jeśli
spełnione są te 4 warunki to mówimy o wolnorynkowym mechanizmem, zbliżonym do
doskonałego, jedynym warunkiem jest tylko cena, dzięki któremu mogę oddziaływać na rynek.



oligopol – na rynku działa kilka bądź kilkanaście podmiotów gospodarczych. Może być

symetryczny ( w miarę równe podmioty) i asymetryczny ( z wyraźną przewagą lidera jednego lub
dwóch)



monopol – wyłączność jeden producent i jeden odbiorca

Stopień koncentracji sektora bankowego na tle innych rynków

– wskaźnik CR-5 – jaki jest udział 5

największych banków w sektorze bankowym:
Średni wskaźnik koncentracji dla UE wynosi około 60 %. W Polsce wynosi 45 %.
Największy ma Estonia 95 %. Holandia 86 %, Belgia 80 %, Finlandia 80 %.
Najmniejszy ma Niemcy 23 %, Luksemburg 27 %, Włochy 33 %, Wielka Brytania 39 %.

. Marketing

Oligopolistyczny charakter rynku wymusza prowadzenie działań marketingowych

bankowy ma charakter szczególny, który wynika z powodu:



banki są instytucjami zaufania publicznego



szczególny charakter produktów bankowych (lokat)



wysoki poziom zróżnicowania klientów banku

Podstawowym narzędziem działań bankowych jest marketing-mix 4P.



produkt



cena – Price



dystrybucja, kanały dystrybucji



promocja – promocja i public relations