Przyczyny zachowań (na przykładzie młodzieży gimnazjalnej):

• Behawioralne – wpływające na nasze zachowanie, np.

-noszenie plecaka na 1. Ramieniu

-zbyt długie siedzenie przy komputerze

-mała aktywność fizyczna

-nieprawidłowe przyjmowane pozycji podczas siedzenia

-brak zainteresowania uczniów, rodziców i nauczycieli

-brak wiedzy ze strony uczniów na temat profilaktyki

• Niebehawioralne – nie wpływające na nasze zachowanie, np.

-nadmierny wzrost ciała

-niedostosowane ławki

-brak wiedzy nauczycieli, rodziców na temat: zapobiegania wadom postawy, prawidłowego odżywiania

-brak czasu ze strony rodziców

-brak możliwości udziału w zajęciach korekcyjnych

POSTAWA – stosunek człowieka do określonego obiektu, lub grupy obiektów (istot, rzeczy, pojęć) zwanych przedmiotem postawy.

Postawa jest strukturą zawierającą trzy elementy:

• Element poznawczy – posiadana wiedza o przedmiocie postawy

• Element emocjonalny – emocje jakie budzi ta choroba

• Element behavioralny – gotowość do reagowania w określony sposób

ZACHOWANIA ZDROWOTNE – podejmowane przez osobę w celu uniknięcia chorób. /Bishop

Warunkiem zmiany zachowań jest zmiana zachowań zdrowotnych i postaw. Zachowania zdrowotne wyznaczone są w znacznej mierze przez kontakty społeczne i kulturowe.

Proces zmiany zachowań obejmuje:

• Dostarczenie wiedzy

• Wzbudzenie motywacji

• Nabycie prostych umiejętności

• Uzyskanie wsparcia społecznego

• Tworzenie warunków korzystnych dla zmian

Zmiany zachowań obejmują fazy:

• Zdobycie uwagi odbiorców

• Zrozumienie przez odbiorców

• Przyswajanie (akceptacja)

• Przechowywanie

• Działanie

Cechy nadawcy w komunikacji:

• Wiarygodność

• Atrakcyjność

• Obiektywizm

Cechy przekazu:

• Związek argumentów z motywacjami odbiorcy

• Intelekt i emocje

• Zrozumiałość

• Argumenty jednostronne/dwustronne

• Spójność przekazu werbalnego i niewerbalnego

• Powtarzania istotnych treści

• Koncertowanie uwagi odbiorcy na przekazywanych treściach

Cechy odbiorcy:

• Samoocena

• Wykształcenie

• Początkowe nastawienie

Strategia argumentowania:

• Marchewki (zachęta, nagroda)

• Kija

• Emocji pozytywnych

• Emocji negatywnych

Teorie zmiany zachowań:

TEORIA – systematyczny układ fundamentalnych zasad wyjaśniających przebieg określonych procesów, zjawisk lub zachowań.

Teoria bodźca i reakcji – proces uczenia oparty na tworzeniu związków pomiędzy bodźcem, reakcją i wzmocnieniem. Wzmocnienia mogą mieć charakter pozytywny i negatywny.

Teoria własnej skuteczności (A. Bandury) – poczucie własnej skuteczności jest zasadniczym czynnikiem wpływającym na powodzenie wysiłków związanych z próbami zmiany zachowań zdrowotnych. Wysokie poczucie własnej skuteczności sprzyja takim wysiłkom, a niskie sprzyja rezygnacji z tych wysiłków.

Na poczucie własnej skuteczności wpływa:

Historia wcześniejszych porażek i sukcesów, obserwacja zachowań innych osób (czy innym się udało), informacje od innych na temat posiadanych zdolności.

Teoria uzasadnionego działana (Fishbeina M. i Azjena I.) - Zachowanie człowieka zależy od jego intencji.

Na intencję podjęcia się danego zachowania wpływa:

Postawa dotycząca tego zachowania, przy czym na tę postawę z kolei wpływa przekonanie, ze dane zachowanie doprowadzi do określonego celu oraz ocena znaczenia tego celu.

Model przekonań zdrowotnych (M.H. Beckera) – zachowania związane ze zdrowiem zależą od oceny:

Postrzeganego zagrożenia chorobą lub urazem, kosztów i zysków danego zachowania.

Jeśli więc ludzie oceniają, że istnieje duże zagrożenie chorobą w ich przypadku, a zyski z podjętych zachowań przewyższają koszty, prawdopodobnie podejmą działania.

Model Transoretyczny:

• I etap – prekontemplacja – okres kiedy jednostka zaczyna rozważać zmianę swego zachowania, ale jeszcze nie myśli o tym poważnie

• II etap – kontemplacja – jednostka myśli poważnie o zmianie swego zachowania

• III etap – akcja – jawna zmiana zachowania, wprowadzenie zmian w życie

• IV etap – podtrzymanie – okres trwający do czasu aż niepożądane zachowania ostatecznie ustaną

• V etap – wygaśnięcie – końcowy etap modelu, gdy jednostkę nie nęci już dłużej niepożądane zachowanie

Model fazowy dostrzegania ryzyka (S. Weinsteina)

• Pierwsza faza określana jako – nieświadomość zagrożenia

• Druga faza – brak zaangażowania, występuje świadomość wystąpienia problemu i pożądanych zachowań prewencyjnych, jednak człowiek nadal nie jest osobiście nimi zainteresowany

• Trzecia faza – podejmowanie decyzji o zmianie, pojawia się kiedy człowiek mając świadomość, zaczyna rozważać możliwość zmiany zachowania

• Czwarta faza – podejmowanie decyzji o niewprowadzaniu zmian w zachowaniu

• Piata faza – podejmowanie decyzji o zmianie

• Szósta faza - Wprowadzanie zmian

• Siódma faza - Utrzymywanie wprowadzonych zmian

Wywieranie wpływu na innych (wybrane psychologicznie narzędzie wywierania wpływu:

• Prawo rewanżu – potrzeba odwzajemnienia się

• Prawo kontrastu – jeśli dwie rzeczy różnią się, percepcja różnicy pogłębia się jeśli obie te rzeczy znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie

• Prawo sympatii – ludzie bardziej ulegają argumentom tym, których lubią

• Prawo pozytywnych skojarzeń – tzw. „efekt aureoli” – ludzie są zwolennikami produktów, usług i idei, popieranych przez tych, których lubią lub szanują

• Prawo konsekwencji – zachowania zgodności – jeśli ktoś publicznie podjął już jakieś stanowisko, bądź dążył do jego obrony chcąc pokazać, że jest konsekwentny

• Prawo limitu – reguła niedostępności – jeśli komuś wydaje się, że liczba produktów, które pragnie posiadać jest ograniczona, wówczas ceni je wyżej niż wtedy gdy jest ich pod dostatkiem.

• Prawo konformizmu – wielu ludzi aprobuje te propozycje, produkty i usługi, które są cenione lub akceptowane przez większość

• Prawo władzy – ludzie skłonni są podporządkować się innymi, których spostrzegają jako posiadających autorytet, siłę lub kompetencje.

Stres biologiczny:

To zespół niespecyficznych zmian powstających na skutek działania bodźców awersyjnych:

• Stadium reakcji alarmowej

• Stadium odporności

• Stadium wyczerpania

Stres psychologiczny:

• Sytuacja trudna (stresor)

• Stan podwyższonego napięcia emocjonalnego (dystres, eustres)

• Szczególna relacja pomiędzy zasobami osobistymi jednostki a stawianymi jej wymaganiami

• Zagrożenie utraty posiadanych zasobów lub faktyczna ich utrata

Sytuacje trudne:

Które powodują nadmierne obciążenie psychicznych mechanizmów regulacji zachowania

Rodzaje sytuacji trudnych:

• Deprywacje

• Zagrożenia – duże prawdopodobieństwo naruszenia cenionych przez człowieka wartości, możliwości niezaspokojenia potrzeb

• Utrudnienia – trudności w zaspokojeniu potrzeb, przeszkody

• Przeciążenia – otrzymywanie zadań na granicy sił fizycznych lub psychicznych człowieka

• Konflikty – znalezienie się przez człowieka w polu działania przeciwstawnych sił – konflikty motywacyjne, poznawcze, interpersonalne, międzygrupowe

Style radzenia sobie ze stresem:

• Zorientowane na problem – wysiłki skierowane na zmianę obiektywnej sytuacji i rozwiązanie problemu

• Zorientowane na emocje – wysiłki podejmowane w celu przezwyciężenia napięcia emocjonalnego wynikającego ze stresu

• Unikanie – wysiłki związane z unikaniem i wycofaniem się z sytuacji problemowej