FILOZOFIA I ETYKA – Wykład VI 18.11.11 r.
1. W dialogu „Uczta” Platon przedstawia Teorię Miłości – Biesiada, której zbiera się kilku przyjaciół i każdy z nich ma ułożyć na szybko mowę powitalną ku czci boga miłości Erosa. Mit 2 połówek (najpierw zeus tworzył świat to stworzył 3 płci: męską, żeńską i niewiadomo jaką – pełnia tego co męskie i żeńskie, była całością, dlatego że była całością ludzi o tej płci byli odważni, mądrzy, doskonali skoro byli tacy super to chcieli zająć miejsce Zeusa, ten aby nie stracić władzy to postanowił rozdzielić ich na 2 połówki i zrobił to tak, że jednych upodobnił do kobiet a drugich do mężczyzn. I te połówki mają chęć połączenia się z 2 połówką, z samym sobą w drugim człowieku, pragnienie dopełnienia się, MIŁOŚĆ – poczucie braku, pragnienie dopełnienia, dobra).
a. Mit o Erosie – bogowie urządzili ucztę i zaprosili wszystkich bogów z wyjątkiem Biedy, więc kiedy bogowie się upoili ambrozją i Bieda weszła chyłkiem i zobaczyła że bóg Dostatek jest upojony i Bieda położyła się obok niego i tak poczęli Erosa. To wyjaśnia czym jest miłość – pragnienie dobra z braku, Eros po matce odziedziczył to że jest wiecznym żebrakiem, nie ma nic swojego i dlatego że nic nie ma to ciągle czegoś chce. On żebrze tylko o dobro, które było dane Dostatkowi - nieskończone. Czyli pragnienie dobra, którym jest miłość ma nieskończone pragnienie dobra. Miłość jest nieskończonym pragnieniem i żadne dobra nie są w stanie zaspokoić tego pragnienia na długo (tylko chwilowo). Tylko absolutne dobro (np. nieśmiertelność) może zaspokoić to pragnienie. Czyli spełnieniem pragnienia miłości jest tylko mistyczne spotkanie z bogiem. WZORZEC – miłość człowieka do boga
b. gr. agape – lat. Caritas – miłość (eros - miłość pożądająca, która chce mieć dobro, którego nie mam), a caritas to jest miłość dająca, dawcza. Wychodzenie innemu z dobrem które mam. Dobroczynność. Pytam co ja innemu mogę dać. WZORZEC – miłość boga do człowieka. Jeśli ktoś wychodzi z miłością agape to spotyka kogoś z miłością eros. Agape jest odpowiedzią na eros, a eros na agape.
Piękno to to co pobudza naszą miłość, eros – wrażliwość na piękno. Piękne jest to co jest na zewnątrz piękne. Kierujemy się ku pięknu. Początek miłości – zakochujemy się w kimś bo jest piękny w rzeczywistości, jest erotyczny bo postrzegamy świat zmysłowo. Skoro może nam się podobać kilka ciał to znaczy że piękno musi być gdzie indziej – kierowanie miłości ku temu co ukryte – piękno duszy, uczynków – miłość platoniczna – bezinteresowna miłość do duszy drugiego człowieka.
Arystoteles
1. najważniejszy uczeń Platona. Arystotelejska wizja świata została obalona dopiero przez Galileusza (matematyka, metafizyka, logika).
2. IV w. p.n.e.
3. Syn poważanego lekarza, zakłada w Atenach drugą szkołę – Likejon. Przez 20 lat działał w szkole platońskiej, ale dochodzi do wniosku że jego poglądy odbiegają znacznie od platońskich, że nie mieści się w jego ideach.
4. Najbardziej rzeczywisty i realny jest ten świat, w którym my teraz żyjemy – REALIZM METAFIZYCZNY (Platon był idealistą metafizycznym).
5. Arystoteles zajmował się metafizyką - „metafizyka”, etyką - „etyka nikomachejska”, „fizyka”, „analityki” – logika, estetyka- „poetyka”, retoryka- „retoryka”, psychologia – „traktat o duszy”.
6. Świat i rzeczywistość składa się z konkretnych substancji, z rzeczy konkretnych, które są tu i teraz. Metafizyka Arystotelesa
a. LISTA KATEGORII wg Arystotelesa (kategoria- najogólniejsze określenie bytu) – element metafizyki ogólnej:
i. Substancja – byt składa się z substancji, substancja – określone, konkretne coś (istnieją poszczególne cosie – byt = suma substancji) substancje mają różne sposoby bycia, możliwe sposoby opisu substancji = możliwe sposoby bycia.
ii. Jakość – czy coś jest ładne czy brzydkie, czy czerwone i czarne, coś ma zawsze jakąś jakość
iii. Ilość – mówimy ile tego jest, ile coś waży, ile coś mierzy
iv. Relacja – np. ojcostwo, macierzyństwo, pokazanie w jakiej relacji jest jedna substancja w stosunku do drugiej
v. Czas – w naszej rzeczywistości nie ma czegoś co istnieje poza czasem i miejscem
vi. Miejsce
vii. Doznawania – czego doznajemy, można doznawać np. cierpienia, radości
viii. Działanie – co robimy, np.
ix. Położenia
x. Posiadanie
jeżeli jest tylko 10 sposobów istnienia i 10 sposobów opisu bytu to w rzeczywistości istnieje harmonia. Rozróżnienia ontologiczne - Arystoteles rozróżnił od siebie
1. formę i materię – materialny aspekt – z czego rzecz jest, aspekt formalny – to co czyni rzecz tą a nie inną rzeczą. Formalne to co jest istotą, naturą rzeczy co jest zawarte w jej definicji – element czynny, nadaje materii taki a nie inny kształt. Materia poddaje się kształtowaniu, jest kształtowana przez formę. Kula spiżowa – jedna substancja ale w niej da się odróżnić to z czego jest zrobiona – spiż, od jej kulistej formy. Nie może istnieć sama materia bez formy. Forma to nie jest tylko kształt ale też istota (np. zawarta we własnościach fizycznych i chemicznych). Człowiek też ma formę – dusza, a materią jest ciało. Materia od formy jest odróżniana ale nie rozerwalna – śmierć ciała jest jednocześnie śmiercią duszy. Wszystkie pragnienia, ideały muszą być sprowadzone do doczesności. Realizacja samego siebie i dobra tu i teraz.
element materialny – element bierny. Tyle ile materii tyle potencji, bo materia jest źródłem potencji.
2. akt i potencja – akt to jest to w rzeczy czym rzecz jest tu i teraz – jej urzeczywistnienie, potencja – to jest to czym jeszcze ta rzecz może być. Akt i potencje można od siebie odróżnić, ale rzeczy tego świata mają te dwa aspekty. (gdyby było możliwe - Jeżeli coś istnieje czysto potencjalnie – to tego jeszcze nie ma. Jeżeli coś istnieje czysto aktualnie- byt który nei może się zmienić, nie może być czymś innym – albo tego jeszcze nie ma, albo jest już wszystkim – byt absolutny, a Arystoteles mówi że nie ma bytu absolutnego – więc te obydwie strony się uzupełniają i żadna nie może żyć bez drugiej.)
Dzięki temu Arystoteles definiuje ruch – przejście z aktu do potencji.
3. Wiedza polegająca na opisie – „jak?” - i polegająca na wyjaśnieniu – „dlaczego?”. Arystoteles mówi że wiedza „dlaczego?” jest ważniejsza bo to dopiero jest wiedza naukowa. Teoria przyczyn dzieli sposoby odpowiadania na pytanie „dlaczego?” na 4. Te odpowiedzi trzymają się rzeczywistości. Np. na placu powstaje dom - przedszkole
a. Przyczyna materialna – przywieźliśmy materiały budowlane (z czego?)
b. Przyczyna sprawcza – przywozimy ekipę budowlaną (kto?)
c. Przyczyna formalna – musimy mieć plan, projekt budowy (wedle czego?)
d. Przyczyna celowa – fundator ma cel – chce mieć ten budynek, zależy mu na przedszkolu. (dlaczego?)
Musimy brać te przyczyny pod uwagę jeśli chcemy podejmować jakiekolwiek zmiany w świecie. Przyczyna celowa jest najważniejsza. Dominacja przyczyn celowych – FINALIZM – pogląd który twierdzi iż wszelkie zmiany w świecie zmierzają do realizacji pewnego celu lub celów – finalizm Arystotelesa – FINALIZM NIEANTROPOMORFICZNY, później w chrześcijaństwie został przekształcony na finalizm antropomorficzny, bo Bóg stworzył świat no to nie zrobił tego bezcelowo i musimy odgadnąć cel. Brak subiektywnej przyczyny celowej nie oznacza braku przyczyny subiektywnej – istnieje obiektywna przyczyna celowa (niezależna od woli człowieka, np. przy poczęciu – przedłużenie gatunku).
4. Metafizyka stawia pytanie „jaka jest przyczyna zmienności w ogóle?” – nie pytamy dlaczego powstaje dom tylko dlaczego powstają na świecie zmiany, więc zmienność=świat to pytamy o istnienie rzeczywistości. Jeśli pytamy o przyczyny zmienności świata to pytamy o powstanie świata. METAFIZYKA WSZECHRZECZY – nauka o przyczynach całości świata. Przyczyna wszechrzeczy – formalnie niezmienna przyczyna wszechrzeczy (gdyby była zmienna to musiałaby mieć swoją przyczynę). – PIERWSZA NIERUCHOMA PRZYCZYNA WSZECHRZECZY – jeżeli jest świat, a wszystko musi mieć przyczynę to musi być przyczyna istnienia świata. Skoro ta przyczyna jest nieruchoma to nie jest przejściem z potencji do aktu (bo to jest ruch), ona może być albo czystym aktem lub czystą potencją (a czysta potencja nie istnieje). Jeżeli jest czystym aktem, więc nie jest materią bo nie jest potencją, więc jest też formą. Czyli jest to pełny akt – najważniejszy, doskonały akt. To coś nie jest materialną przyczyną świata, więc nie może być to coś czymś z czego powstał świat, nie jest sprawcą bo trzeba być materią żeby kształtować materię. Więc jest to przyczyna formalna i celowa – przedmiot pożądania porusza tego, który ją pożąda. Więc PNP jest przyczyną i celem świata – świat się wciąż upodabnia do tego pierwszego nieruchomego poruszyciela. Być jak Justyn Bieber. On jest niezmienny a porusza ludzi i ci ludzie dążą do tego być być tacy jak on.