Założenia Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015
2. cel strategiczny – zmniejszenie zachorowań i przedwczesnej
umieralności z powodu nowotworów złośliwych
p.IV – Niezbędne działania ze strony ochrony zdrowia i samorządu terytorialnego
14- działanie podstawowej opieki zdrowotnej
Główne problemy:
-zmniejszenie umieralności z powodu nowotworów ogółem
-zmniejszenie umieralności z powodu raka piersi i raka szyjki macicy
Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 2006-2015
Promocja zdrowia w onkologii – działania skierowane na poprawę
stanu zdrowia populacji poprzez zapobieganie chorobom nowotworowym
Założenia i cele prewencji onkologicznej -> działania mające na celu
zapobieganie chorobom nowotworowym, zgonów i inwalidztwa jako ich wyniku
Edukacja zdrowotna –znaczące narzędzie w podnoszeniu świadomośc
i zdrowotnej oraz poprawie stanu zdrowia jednostek i grup społ.
Cel: ukształtowanie opinii, postaw, zachowań zdrowotnych korzystnych
z punktu widzenia walki z nowotworami złośliwymi;
narzędzie walki – uświadomienie społ.
Środowisko szkolne -> podkreślanie wychowankom od najmłodszych lat,
że zdrowy styl życia uchroni ich w przyszłości przed nowotworami złośliwymi;
używanie terminologii: rak, ch. nowotworowe, now. złośliwe
Europejski Kodeks Walki z Rakiem:
1)Nie pal; jeśli palisz, rzuć; jeśli jeszcze nie rzuciłeś, nie pal przy niepalących
2)Wystrzegaj się otyłości (BMI>30 = rak okrężnicy 75%m 25%k)
3)Bądź codziennie aktywny ruchowo, ćwicz min 3x w tyg. x30min)
4)Spożywaj więcej warzyw i owoców, jedz c.n. 5 porcji dziennie
5)Nigdy nie upijaj się; jeśli pijesz alkohol–ogranicz spożycie
6)Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne
7)Stosuj się do zaleceń BHP
8)Bierz udział w programach szczepień ochronnych przeciwko WZW b
9)Kobiety >50rż powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych
w kierunku raka piersi
10)K i M >50rż powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych
w kierunku raka jelita grubego
-lata 60.XIXw pierwsze testy na krew utajoną w kale
-od 1970r kolonoskopia(wziernikowanie całego jelita grubego)
-połowa lat70 –SIGMOIDOSKOPIA(wziernikowanie odbytnicy i esicy)
-badania na krew utajoną raz na 2 lata
-raz na 10 lat kolonoskopia
Nowotwory – znaki ostrzegawcze
1.Wystąpienie nietypowych krwawień lub wydzieliny z naturalnych otworów ciała
2.Pojawienie się guzka lub zgrubienia w sutku, na skórze, wardze, języku
3.zmiana kształtu, wielkości lub koloru brodawek sutkowych, znamion
albo brodawek na skórze
4. utrzymywanie się przez dłuższy czas niegojących się owrzodzeń na skórze
5. utrzymujące się zaburzenia oddawania stolca lub moczu
6. długotrwałe zaburzenia trawienia (wzdęcia, odbijania, uczucie ciężkości w żołądku)
7.utrzymująca się chrypka
Kancerogeny (czynniki rakotwórcze):
a)chemiczne – węglowodory aromatyczne, arsen, azbest, sadza, smoły,
duża ilość poż. Wędzonego
b)fizyczne – UV, prom. X
c)biologiczne – aflatoksyny (rodzaj mykotoksyn) ->rak wątroby
ewaluacja to nie kontrola!
Podzaił ewaluacji (Komorowski):
a)formatywna – w okresie wdrożenia i w trakcie realizacji programu
(umożliwia zmianę technik pracy)
b)sumatywna – podsumowuje całość wdrożenia
(ostateczna ocena, aprobata, odrzucenie)
Podział wg Wojnarowicz:
a)procesu – przebieg działań (co się zdarzyło? Dlaczego?)
b)wyniku – czy osiągnięto cel?
Dlaczego lepsza e. procesu a nie wyniku?
ważna gdy wyniki są: - niepewne lub trudne do zmierzenia (relacje międzyludzkie)
-zbadane zbyt wcześnie (zmiana stylu życia, poprawa zdrowia)
-czy program jest przystępny dla odbiorcy
Kiedy i jak planujemy ewaluację?
Planowanie ewaluacji-powstaje równocześnie z budowaniem planu pracy, programu
Ewaluacje przeprowadza każdy (umiejętności i przestrzeganie podstawowych zasad)
Umiejętności ewaluatora:
-częste stawianie pytania dlaczego
-uczciwość wobec siebie i innych
-pytanie innych
-obserwowanie
-słuchanie komentarzy osób uczestniczących
W realizacji zadań: regularność i wybieranie elementów użytecznych
O czym pamiętać przy ewaluacji?
-oceniać to co jest potrzebne
-rzetelna
-etyczna
-sposób zbierania danych najprostszy
-info zwrotne o wyniku dla uczestników
-czy działania są zgodne z założonymi celami
-przedmiotem ewaluacji są działania(program) a nie ludzie
Jak zorganizować ewaluację?
-odpowiedzialna jedna osoba
-koordynator promocji zdrowia
-wsparcie od pozostałych członków zespołu czy instytucji
-wyodrębnienie w zespole podzespołu (komisji) do ewaluacji
Planowanie programu – proces którego wynikiem jest plan
Elementy planu:
1.Co chcemy osiągnąć?(ustalenie potrzeb, wybó
r priorytetów, określanie celów i zadań)
2.Co zamierzamy osiągnąć?(wybór najlepszego sposobu, aby osiągnąć
cel; kto, jak i gdzie będzie realizowany program, jakie zasoby)
3)W jaki sposób sprawdzimy, czy osiągnęliśmy sukces?
(zaplanowanie ewaluacji programu i wyników)
Etapy planowania
I)Diagnoza potrzeb uczestników i wybór priorytetów
-normatywna (określane dla danej grupy przez różnych
ekspertów na podstawie kryteriów)
-odczuwana (aktualne potrzeby osób z danej
gr. wynikające z doświadczeń, chęci)
-wyrażana (przełożenie potrzeb odczuwanych na działanie)
-porównawcza (porównanie siebie z ludźmi o podobnych cechach)
Dlaczego pytamy o potrzeby?
-ustalamy listę potrzeb priorytetowych
-potrzeby osób są zróżnicowane
-rozbudzamy zainteresowania
II)Ustalanie celów i zadań
Ustalamy cel ogólny i specyficzne lub szczegółowe
-cele poznawcze oraz c. afektywne
-cel ogólny i c. szczegółowe
III)Dobór metod i technik
IV)Identyfikacja zasobów
-zasoby ludzkie
-zasoby materialne
-czas przeznaczony na realizacje programu
V)Planowanie ewaluacji
VI)Opracowanie planu realizacji programu
VII)Realizacja programu ewaluacji
ocena przebiegu i wyników
Metody ewaluacji procesu:
-analiza danych o liczbie, czasie trwania i org. Zajęć
-obserwacja zachowań uczestników
-samoocena
-zebranie info zwrotnych od uczestników
Metody ewaluacji wyników:
-testy
-kwestionariusze
-obserwacja zmian zachowań osób
-samoocena uczestników
-info innych osób
Pisanie raportu z ewaluacji:
-wyniki (fakty)
-wnioski (interpretacja wyników)
-zalecenia
ZAPOBIEGANIE WRODZONYM WADOM CEWY NERWOWEJ
1997 –Program Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej
cewa nerwowa – pierwotny układ nerwowy zarodka; kształtuje się z płytki nerwowej
do 16-28tyg i ma kształt rynienki =mózg + rdzeń kręgowy
wady dysgraficzne – o bardzo zróżnicowanej etiologii, przyczynie choroby i objawach
12% dzieci z tą wadą; zaburzenia w zamykaniu się cewy nerwowej do 4.tyg
Efekty: bezmózgowie, małomózgowie, przepukliny mózgowe
(oponowe, rdzeniowe, przepukliny kręgosłupa)
Objawy rozszczepu kręgosłupa: wady kończyn, zaburzenia
w oddawaniu moczu, padaczka, wodogłowie
Kobiecie podawać kwas foliowy w okresie rozrodczym
(14-42rż), 0,4mg/dobę (nie więcej niż 1mg!)
Suplementacja do 12dni po zapłodnieniu
Kwas foliowy (Wit. B9 = folacyna, rozp. w wodzie)
-synteza kwasów nukleinowych
-synteza krwinek
-wspomaga funkcjonowanie układu pokarmowego
Gdzie? brokuły, kapusta, kalafior, brukselka, groch, fasola,
cytrusy, wątróbka wieprzowa i drobiowa, drożdże
Skutki niedoboru:
-wady cewy nerwowej u dzieci
-niedokrwistość
-wzrost poziomu holocysteiny
-zaburzenia układu pokarmowego
-kłopoty z koncentracją i pamięcią
-kłopoty z zasypianiem
SEROTONINA (uspokaja, poprawia humor);
NORADRENALINA (napędza do działania, zapobiega depresji, równowaga psychiczna)