Kwasowa erozja szkliwa przyczyny, skutki, zapobieganie

 

 

Erozja to zmiana spowodowana obecnością kwasów (zewnątrzpochodnych, gdy są składnikiem pożywienia, lub wewnątrzpochodnych, kiedy są konsekwencją choroby). To powierzchowna utrata tkanek twardych zęba na skutek procesów chemicznych, bez udziału mikroorganizmów, z udziałem kwasów i innych związków chelatujących. Ma powierzchnię satynową, która utraciła szczegóły mikroanatomiczne. Ubytki są płaskie, niezabarwione, o zaokrąglonych brzegach, obecne na powierzchniach policzkowych lub przedsionkowych zębów. W rzadkich przypadkach pojawiają się
w okolicy poddziąsłowej. Ubytek charakteryzuje się pojawieniem startej, płaskiej powierzchni, której brzegi są wyraźnie zaznaczone. Każdorazowo ma swoje homologiczne odbicie w łuku zębowym przeciwstawnym.

STADIA EROZJI
 Wyróżniamy trzy stadia nasilenia zmian erozyjnych: początkowe, zaawansowane i ciężkie. Erozja początkowa (lekka) jest szczególnie trudna do rozpoznania i często niezauważana przez pacjentów, których dotyka. Jeśli jednak nie podejmie się działań zapobiegających dalszemu rozwojowi erozji, może dojść do widocznej utraty szkliwa zębów, przebarwień oraz nadwrażliwości.

Erozja początkowa (lekka)
Powierzchniowa utrata szkliwa zębów:
- początkowa utrata tekstury tkanek - wygładzenie charakterystycznych fryzów
i pofalowań na powierzchni szkliwa
- zaokrąglenie krawędzi siecznych
- zwiększona przezierność krawędzi siecznych
- pojawienie się matowych lub ciemniejszych fragmentów szkliwa
- zmiany nie obejmują zębiny

 

Erozja zaawansowana
Powierzchnia przedsionkowa:
- znaczna utrata szkliwa i wyraźne żółte przebarwienia
- na powierzchniach zewnętrznych wzdłuż brzegu dziąsłowego często widoczna krawędź nietkniętego szkliwa
- pojawiają się wgłębienia w szkliwie

Powierzchnia okluzyjna:
- charakterystyczne zagłębienia na powierzchniach żujących
przypominające wgłębienie po spadającej kropli
- krawędzie wypełnień wystające ponad powierzchnię zęba

Erozja ciężka
- znaczna lub nawet całkowita utrata szkliwa
- zmiany obejmują także zębinę

CZYNNIKI RYZYKA EROZJI ZWIĄZANE Z POŻYWIENIEM
Współcześnie najczęściej spotykany rodzaj erozji, dotyczący powierzchni
wargowych zębów górnych, w szczególności siekaczy, jest konsekwencją działania erozyjnego kwaśnych pokarmów i napojów.
Wymienić należy napoje energetyczne, dla sportowców i korzystających
z siłowni, orzeźwiające (z zawartością kwasu cytrynowego lub fosforanowego), gazowane, soki cytrusowe czy spożywane przez osoby szczególnie dbające
o zdrowie typu „light”. W przypadku tych ostatnich wspomnieć należy również
o często spożywanym occie winnym (pH = 2,9-3,3) i sosach typu winegret (pH = 2,4-3,4), także marynatach (pH = 2,5-3,0). Tak zwane zdrowe odżywianie, szczególnie zalecane osobom z chorobami sercowo-naczyniowymi, uwzględnia spożywanie każdego dnia „5 owoców i warzyw”.

Oto kilka przykładów ryzykownych napojów gazowanych: 7Up pH = 3,5, pepsi pH = 2,7, coca cola pH-2,7, sok pomarańczowy pH = 2,8-4,0, sok cytrynowy pH = 1,8-2,4; oraz owoców: rabarbar pH = 2,9-3,3, grapefruit pH = 3,0-3,5, jabłko pH = 2,9-3,5.

Pokarmy neutralne dla zębów i o pH zasadowym winny przeplatać się z tymi
o kwaśnym współczynniku pH. Należą do nich: woda niegazowana, mleko, sery, jaja, ziemniaki, zboża, orzechy i jogurty naturalne. Powinny one równoważyć te szczególnie niebezpieczne, czyli: cytrusy, porzeczki, wiśnie, maliny, śliwki, morele, czereśnie, jabłka, rabarbar (owoców niedojrzałych najlepiej unikać),
a z warzyw: szczaw, brukiew, szparagi, brukselkę, pomidory. Przewlekłe zażywanie leków w postaci tabletek do ssania, z zawartością witaminy C, aspiryny, preparatów żelaza do picia (pH = 1,5), także może być zagrożeniem dla szkliwa zębowego.

Erozja pochodzenia zawodowego jest dzisiaj szczególnie rzadka. Pojawia się tylko w przypadku naruszania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy u osób pracujących przy galwanizacji czy produkcji akumulatorów, kiedy w powietrzu mogą pojawić się opary kwasu.
Zwiększone ryzyko erozji pojawia się u profesjonalnych degustatorów win i zawodowych pływaków.

WEWNĄTRZPOCHODNE CZYNNIKI RYZYKA
Do najczęściej wymienianych wewnątrzpochodnych czynników ryzyka
zalicza się:
- refluks żołądkowo-przełykowy i inne choroby przewodu pokarmowego, którym on towarzyszy (zapalenie błony śluzowej żołądka, niedrożność, choroba wrzodowa) oraz cukrzyca, choroby psychiczne,
- przewlekłe wymioty u bulimiczek są przyczyną powstania erozji szkliwa, szczególnie na powierzchniach żujących i policzkowych w zębach szczęki,
- zaburzenie gospodarki wodnej organizmu (odwodnienie) oraz zaburzona praca gruczołów ślinowych w konsekwencji zażywanych leków psychotropowych u anorektyczek,
- przewlekły alkoholizm, któremu towarzyszą częste wymioty i refluks żołądkowo-przełykowy,
- niezrównoważoną dietę,
- zaburzone wydzielanie śliny (wysuszenie śluzówki) lub zmieniony skład śliny, kiedy wszystkie jej mechanizmy obronne nie działają sprawnie.

Skutkiem erozji szkliwa jest nieodwracalna, postępująca utrata twardych tkanek zęba.

PROFILAKTYKA MIEJSCOWA
1. Ograniczenie pokarmów kwaśnych i zmniejszenie liczby posiłków.
2. Zrównoważona dieta.
3. Zlikwidowanie nawyku picia napojów orzeźwiających przed pójściem spać i nocą.
4. Preferowanie całych owoców (żucie prowokuje większe wydzielanie śliny, która szybciej neutralizuje kwas).
5. Kontrola czasu kontaktu kwasu z powierzchnią zębów
przez:
• szybkie picie napojów gazowanych o niskim pH,
• picie soków owocowych przez słomkę,
• po wypiciu lub zjedzeniu kwaśnego pokarmu przepłukanie jamy ustnej łykiem wody (może być z dodatkiem sody oczyszczonej) bądź płukanką z zawartością fluoru lub żucie bezcukrowej gumy.

6. Weryfikacja zasad higieny jamy ustnej:
• nieszczotkowanie zębów bezpośrednio po ekspozycji na kwas lub po wymiotach,
• korzystanie z miękkiej szczoteczki do zębów,
• używanie pasty do zębów o niskim współczynniku ścieralności (RDA),
• kontrolowanie siły, z jaką szczotkowane są zęby oraz techniki (z całkowitą eliminacją ruchów szorujących).
7. Zakończenie posiłku głównego zjedzeniem kawałka żółtego sera.
8. Wizyty u stomatologa celem miejscowej fluoryzacji.
9. Stosowanie preparatów dla zębów nadwrażliwych (pasty, płukanki, żele) .