„Zarys ekonomiki leśnictwa” T. Marszałek, M. Podgórski PWRiL 1978

Zakres

1. Podstawy ekonomiki produkcji leśnej

2. Podstawy, zasady i metody szacowania wartości lasu, oraz szacowania strat w drzewostanach

3. Podstawy ekonomiki pracy w gospodarstwie leśnym

Ogólne podstawy ekonomiki produkcji leśnej

1. Zakresy produkcji leśnej

W gospodarstwie leśnym w odróżnieniu od innych działów gospodarki narodowej wyróżnia się 2 zakresy produkcyjne:

• Zakres produkcji leśnej przy pniu Ppp – pod pojęciem którego rozumie się wielkość (miąższość) pozyskiwanych i wyrabianych sortymentów drzewnych

• Zakres produkcji leśnej na pniu Pnp – pod pojęciem którego należy rozumieć wielkość (miąższość) rocznego przyrostu miąższości drzewostanu

Zatem można powiedzieć -> miarą tego zakresu Ppp jest rozmiar użytkowania lasu (Ru) ~34 mln m³ , natomiast miarą drugiego zakresu jest przyrost bieżący miąższości drewna (Pb) ~65 mln m³ .

Przyjmuje się że w Polsce rozmiar użytkowania lasu stanowi około 56% przyrostu miąższości.

Różnica między przyrostem bieżącym miąższości drewna a rozmiarem użytkowania nazywamy zmianą zapasu drzewnego na pniu

Pb – Ru = Zz

Zdaniem wielu ekonomistów, leśników, Zz powinna wchodzić (być wliczana) do produkcji globalnej leśnictwa.

Z ekonomicznego punktu widzenia pod pojęciem gospodarstwa leśnego rozumie się realizację obu zakresów produkcyjnych.

1. Okresy produkcji leśnej

Wymienione wyżej zakresy produkcyjne charakteryzują się innymi własnymi okresami produkcji leśnej.

Zakres Ppp charakteryzuje się jednorocznym okresem produkcyjnym i trwa on od momentu pozyskania do momentu uzyskania należności.

Z zakresem Pnp związany jest wieloletni okres produkcyjny. Trwa on od momentu wysiania nasion lub wysadzenia sadzonek w uprawie, do momentu uzyskania przez ten drzewostan wieku rębności, co umownie przyjęto za 100 lat.

1. Siły wytwórcze gospodarstwa leśnego

Zarówno Ppp jak i Pnp wymaga zaangażowania wielu czynników produkcyjnych, takich jak maszyny, urządzenia, surowce oraz wykształconej kadry. Oba czynniki produkcyjne danego gospodarstwa leśnego nazywamy siłami wytwórczymi lub zasobami produkcyjnymi.

Schemat sił wytwórczych gospodarstwa leśnego

Przedmiot pracy jest to rzecz (materia) na którą my ludzie w procesie pracy oddziałujemy.

Środki pracy to narzędzia, maszyny, urządzenia, za pomocą których ludzie w procesie pracy oddziałują.

Las w procesie pracy pełni podwójną rolę gdyż jest zarówno przedmiotem pracy jak i środkiem pracy.

Las jest przedmiotem pracy w trakcie realizacji wszystkich zadań gospodarczych, zarówno z zakresu zagospodarowania i użytkowania lasu.

Las jest środkiem pracy w trakcie wyrastania na wysokość i na grubość, czyli w trakcie odkładania się kolejnych przyrostów słojów rocznych, którym dają dodatkową miąższość.

Ta podwójna rola lasu komplikuje rachunek ekonomiczny w gospodarstwie leśnym. Stwarza problemy z poprawnym określeniem efektywności gospodarowania. Problemy z wyceną lasu.

Tenże sam las, po wycięciu staje się jednocześnie produktem i wyrobem. Cechą przedmiotów pracy jest fakt że zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym, cechą środków pracy jest to że zużywają się w wielu cyklach.

1. Koszty produkcji leśnej

Pod pojęciem kosztu należy rozumieć wartość nakładów poniesionych na wytworzenie danego produktu.

Pod pojęciem kosztów należy rozumieć wartość zużytych środków pracy, i czynnika ludzkiego w procesie produkcji.

Koszty klasyfikują się w różnych układach i przekrojach:

• Pierwszy podział wg. miejsc powstania: pod pojęciem miejsca powstania należy rozumieć leśnictwo, oddział lub czynność w trakcie której te koszty poniesiono np. koszty pozyskania, pielenia.

• Koszty w układzie rozwojowym: lub rodzajowy podział kosztów. Przez koszty w układzie rodzajowym rozumie się podział kosztów materialnych i niematerialnych. Na mniejsze jednorodne grupy kosztów materialnych i niematerialnych:

  • Do kosztów materialnych:

Materiałów

Surowców

Paliw

Energii

Amortyzacji

• Do kosztów niematerialnych

Wynagrodzenia (płace)

Ubezpieczeń społecznych, ZUS, PZU

Dzierżawa

Reklama

Odpis na fundusze (np. fundusz pracy)

Podział kosztów na bezpośrednie i pośrednie

Koszty bezpośrednie to takie, które dadzą się bezpośrednio odnieść bezpośrednio do wykonywanej pracy np. koszty ścinki, pielenia.

Koszty pośrednie to takie które nie dadzą się bezpośrednio donieść do danej pracy. Koszty ogólno administracyjne i ogólno produkcyjne np. koszty zarządu administracji.

Suma kosztów pośrednich i bezpośrednich daje całkowity koszt produkcji, pielenia, okrzesywania.

Inny z podziałów to podział na koszty stałe i zmienne.

• Koszty stałe – koszty istnieją – są to koszty stałe które nie zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji

• Koszty zmienne – (proporcjonalne) to takie które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji

Typowym kosztem zmiennym jest koszt paliwa przy ścinaniu drzew (zmienia się ze zmianą ilości). Stałe to koszty administracji, amortyzacji.

Na podstawie kosztów wylicza się szereg wskaźników:

1. Wskaźnik kosztu własnego produkcji drewna na pniu (K_m³_np)

K_m³_np = $\frac{\left( \mathbf{C}\mathbf{+}\mathbf{V} \right)\mathbf{\text{zagosp}}\mathbf{\ }\mathbf{\text{lasu}}}{\mathbf{\text{Pb}}}$

(C+V) zagospodarowanie lasu – koszt własny zagospodarowania lasu

Pb – przyrost bieżący

1. Wskaźnik kosztu własnego pozyskania drewna (K_m³_pd)

K_m³_pd = $\frac{\left( \mathbf{C}\mathbf{+}\mathbf{V} \right)\mathbf{\text{pozyskania}}\mathbf{\ }\mathbf{\text{drewna}}}{\mathbf{\text{Ru}}}$

(C+V) pozyskania drewna – koszt pozyskania drewna

Ru – rozmiar użytkowania

1. Wskaźnik wartości pozyskanego drewna (W_m³_pd)

W_m³_pd = $\frac{\left( \mathbf{C}\mathbf{+}\mathbf{V} \right)\mathbf{\text{gosp}}\mathbf{\ }\mathbf{\text{le}}\mathbf{s}\mathbf{\text{ne}}}{\mathbf{\text{Ru}}}$

(C+V) gospodarstwo leśne – całkowity koszt gospodarstwa leśnego (Pnp + Ppp)

Ru – rozmiar użytkowania

1. Wskaźnik kosztu zagospodarowania powierzchni leśnej (W_ha)

W_ha = $\frac{\left( \mathbf{C}\mathbf{+}\mathbf{V} \right)\mathbf{\text{zagospodarowania}}\mathbf{\ }\mathbf{\text{lasu}}}{\mathbf{\text{Pow}}}$