EKUMENA – obszar stale zamieszkany i wykorzystywany gospodarczo przez ludzi np. Londyn, Tokio. SUBEKUMENA – obszar okresowo zamieszkany i wykorzystywany gospodarczo przez ludzi np. Kenia, Etiopia. ANEKUMENA – obszar niezamieszkany i niewykorzystywany gospodarczo przez ludzi np. Antarktyda, Grenlandia. EUROPA : największe zal. – Europa zachodnia (Niemcy, Francja); najmniejsze zal. – Półwysep Skandynawski, Nizina Wschodnioeuropejska; AZJA: najw. zal. - Nizina Gangesu, Nizina Chińska, Japonia; najm.zal. – Północna Syberia, Himalaje; AFRYKA: najw. zal. – Zatoka Gwinejska, obszary Nilu, wybrzeże Afryki; najm.zal. – Sahara, AMERYKA PŁN.: najw.zal. – Bermudy, Barbados, wschodnie wybrzeże, najm.zal. – Grenlandia, Kanada (Północ); AMERYKA PŁD.: najw.zal. – Ekwador, Kolumbia, najm.zal. – kraje Surinamu i Gujany; AUSTRALIA: najw.zal. – wschodnie wybrzeże (Nowa Południowa Walia, Wiktoria), najm.zal. – środek (Wielka Pustynia Piaszczysta, Pustynia Gibsona). WARUNKI PRZYRODNICZE: klimat, zasoby wodne, ukształtowanie terenu, wysokość nad p.m., odległość od rzek i morza, gleby. WARUNKI POZAPRZYRODNICZE: atrakcyjność systemu ekonomicznego, dynamika gospodarcza, migracje, trwałość systemu politycznego, czynniki historyczne. BARIERY ZASIEDLANIA: termiczna (Sahara, Arktyka, Hornsund), wodna (Pustynia Kalahari, Wielka Pustynia Piaszczysta), wysokościowa (Tybet, Andy), świetlna (Norwegia, Antarktyda). POLSKA: najw.zal. – woj. śląskie (ok. 500 os/km², węgiel kamienny) i małopolskie, najm. zal. – woj. lubuskie (nie ma surowców, lasy) i wschód (bagna, jeziora, lasy). ŚREDNIO W POLSCE 122os/km²,

ZRÓŻNICOWANIE LUDNOŚCI: a)językowe (chiń-ang-hind-hiszp), b)religijne (ch-islam-budd-juda), c)rasowe(biała/europeidalna, czarna/negroidalna, żółta/mongoloidalna) mulat=cz+biał ; metys=biał+żół, zambos=cz+żół

ZMIANY DEMOGRAFICZNE W POLSCE PO II W. ŚWIATOWEJ: przyrost naturalny – różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów, wartość dodatnia oznacza liczbę urodzeń przewyższającą liczbę zgonów, ujemna – odwrotnie; wyż kompensacyjny - szybki, niekontrolowany wzrost liczby urodzeń na danym terenie, spowodowany dążeniem społeczeństwa do wyrównania strat wojennych (1955r), niż demograficzny – okresowy spadek liczby urodzeń spowodowany działaniem czynnika losowego np. wojny, klęski głodu itp., małżeństwa rzadziej zawierane, a decyzję o posiadaniu dziecka odkłada się na bardziej sprzyjający czas (1965-70), wyż demograficzny - okresowy, krótkotrwały wzrost liczby urodzeń pojawiający się po ustaniu czynnika niesprzyjającego prokreacji, realizacja odkładanych decyzji o małżeństwie i posiadaniu potomstwa, płatne urlopy wychowawcze dla kobiet (1980-85), niż demograficzny – aktywność zawodowa kobiet, przekładanie życia zawodowego nad życie rodzinne (lata 1995- 2005).

ZRÓŻNICOWANIE DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNE: Wskaźnik feminizacji (współczynnik feminizacji) - określa, ile kobiet w danym społeczeństwie przypada na określoną liczbę mężczyzn, czyli określa liczbę kobiet na 100 mężczyzn, w Polsce wynosi on 106,5, najbardziej sfeminizowanym regionem Łódź (ze względu na liczne zakłady włókiennicze). 0-19 lat=przedprodukcyjny; 19-64=produkcyjny; 64+=poprodukcyjny; Struktura płci i wieku – udział różnych grup wiekowych w populacji z uwzględnieniem podziału na płeć. Udział ten graficznie przedstawia się za pomocą piramidy płci i wieku. Struktura progresywna – społeczeństwo młode, państwa słabo rozwinięte np. Meksyk, Indie, Brazylia. Struktura zastojowa – społeczeństwo starzejące się np. Polska, Dania, Słowacja; Struktura regresywna – społeczeństwo stare, państwa wysokorozwinięte np. Szwecja, Niemcy, Japonia. Struktura zatrudnienia - określa podział ludności według zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki i zależy od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju. Podział na 3 podstawowe sektory: I - rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, II - przemysł i budownictwo, III – usługi (z nich sektor IV usług wyspecjalizowanych - przetwarzanie informacji, marketing i reklama). Kraje słabo rozwinięte: rolnictwo, np. Uganda , Burundi, Laos, Burkina Faso - do 90%, Kraje wysoko rozwinięte: rozwój sektora usług, zatrudnienie w domach towarowych, agencjach turystycznych, reklamach, bardzo mało osób w rolnictwie np. Wielka Brytania (1,6%), Grecja (17%), Polska (19%).

Urbanizacja – zespół przemian prowadzących do powiększenia się obszarów miejskich oraz rozprzestrzenienia się miejskiej zabudowy i wzrostu liczby mieszkańców miast. Przyczyny: *Proces rozwoju przemysłu (industrializacja), *Migracja ludności ze wsi, bo w mieście lepszy rynek pracy, system usług, oferta kulturalna, *Zmiany granic administracyjnych. Aspekty/Płaszczyzny * demograficzny – przemiszczanie się ludności ze wsi do miast oraz wzrost liczby ludności miejskiej; * społeczny – przyjmowanie miejskiego stylu życia; *ekonomiczny – zwiększenie liczby ludności zatrudnionej w zawodach pozarolniczych; demograficzny/ przestrzenna – powiększenie powierzchni miast, powstawanie nowych ośrodków. Wskaźnik urbanizacji – liczba osób w procentach zamieszkujących miasta w stosunku do ogółu ludności. Wysoki: Australia, Kraje Ameryki Płd, Belgia, Izrael, Wielka Brytania; Najmniejszy: Afryka, Etiopia, Kenia, Burkina Faso; Wskaźniki urbanizacji dla Polski 61 %; Etapy urbanizacji: *suburbanizacja – Meksyk, powstawanie dzielnic biedy na obrzeżach miasta, * Dezurbanizacja – wyludnienie centrum; * Reurbanizacja – rewitalizacja przemiennością ; Największe miasta: NY, Chicago, Kair, Tokio, Osaka, Londyn, Berlin, Sydney

Elementy struktury osadniczej - sieć osadnicza: zbiór osiedli, wsi, miast i zespołów miejskich tworzących wspołny tzw. organizm osadniczy; wieś: zabudowania gospodarcze i mieszkalne oraz użytki rolne w określonym układzie przestrzennym; typy wsi: *przysiółek, *łancuchówka, *ulicówka, *rzędówka, *wielodrożnica, *okolnica(owalnica); miasto: osada o zwartej zabudowie, w której mieszkańcy zatrudnieni są w zawodach pozarolniczych (Polska-osady, którym nadano prawa miejskie); aglomeracja (in.konurbacja): skupisko położonych blisko siebie i powiązanych funkcjonalnie, komunikacyjnie i technicznie miast; agl. monocentryczna: miasto, które pełni funkcję dominującą i jest otoczone przez mniejsze (Londyn, Paryż, Warszawa, Moskwa); agl. policentr: kilka miast o podobnej wielkości położonych blisko siebie(Górny Śląsk, Trójmiasto, Zabrze, Zagłebie Ruhry, Zagł. Saary, Randstad), megalopolis: silnie zurbanizowany, powiązany funkcjonalnie i komunikacyjnie obszar dwóch lub więcej aglomeracji (Boston-Waszyngton; zach. wybrzeże stanów zjedn – San Francisco, Los Angeles, Sacramento; Londyn-Birmingham-Manchester-Liverpool; Bruksela-Rotterdam-Haga-Amsterdam); czynniki mające wpływ na strukt. osad: *ukształtowanie powierzchni, *wody powierzchn., *klimat, *urodzajność gleb, *surowce naturalne; wymogi do nadania praw miejskich: *duża intens. zabudowań, *znaczna liczba ludności, *ponad70% musi pracować w zawodach nieroln.; funkcje miast: a)historyczne: *obronna (Toruń,Zamość,Bdg), *rezydencjalna(Wilanów, Kórnik, Gniezno), b)współczesne, np. stołeczna, przemysłowa, handlowa itp.

MIGRACJA (przemieszczanie się ludności, prowadzące do zmiany miejsca pobytu na stałe lub czasowo) : 1. zasięg: a) wewnętrzna[w obrębie jednego państwa]: *wieś-> miasto, *miasto-> wieś (w Polsce po równo), b) zewnętrzna [przekroczenie granicy państwowej]: *emigracja – wyjazd, *imigracja – przyjazd, *reemigracja – powrót z emigracji czasowej, *uchodźstwo – ucieczka, *ewakuacja – zorganizowana przez państwo w celu uniknięcia spodziewanego zagrożenia, *repatriacja – powrót obywateli z obcego terytorium zorganizowany przez ich państwo, *przesiedlenie (transfer) – przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy, *deportacja – przymusowe przesiedlenie danej osoby lub grupy osób na peryferie danego państwa lub poza jego granice 2. czas trwania: a) czasowe [sezonowe i wahadłowe], b) trwałe. [turystyka,  lecznictwo, pielgrzymki, zarobki] SALDO MIGRACJI= licz. przyjeżdżających [imigranci] - licz. wyjeżdżających [emigranci] - Polska ma ujemne saldo migracji. przyrost rzeczywisty = przyrost naturalny – saldo migracji

Funkcja	Polska	świat
stołeczna	Warszawa	Paryż, Berlin
przemysłowa	Zagłębi Rury, Chorzów, Katowice	Manchester, Dusseldorf
handlowa	Łódź, Poznań, Lipsk	Ceuta, Makau
komunikacyjna portowa	Gdańsk, Gdynia, Szczecin	Rotterdam, Nowy Jork
przejść granicznych	Zgorzelec, Włodawa	Bogorodica, Rafah
węzeł komunikacyjny	Warszawa, Poznań, Gdańsk	Londyn, Berlin
turystyczno-wypoczynkowa	Kołobrzeg, Zakopane, Sopot	Monte Carlo,
edukacyjna		Oxford, Cambridge
uzdrowiskowa	Ciechocinek, Inowrocław, Krynica Morska	Spa, Ostenda, Baden
administracyjna	Warszawa, Poznań, Bydgoszcz	Londyn, Nowy Jork
militarna	Bydgoszcz, Warszawa	Gibraltar, Tulon
sakralna	Gniezno, Częstochowa	Rzym, Fatima
międzynarodowa	Warszawa	Bruksela, Nowy Jork, Wiedeń
kulturowa	Kraków, Sandomierz, Gdańsk	Rzym, Wenecja, Paryż