Zasady i metody likwidacji lub ograniczenia wpływu niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników w środowisku pracy.

Czynniki występujące w środowisku pracy

Zasady i metody likwidacji lub ograniczenia wpływu czynników niebezpiecznych, uciążliwych i szkodliwych w środowisku pracy

Przykładowe metody likwidacji lub ograniczenia wpływu czynników występujących w procesie pracy

Czynniki występujące w środowisku pracy

Podział czynników występujących w środowisku pracy:

Czynniki niebezpieczne (urazowe) - działają na człowieka w sposób nagły i mogą spowodować uraz:

• zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi (silniki, maszyny wirujące, przenośniki, przekładni zębate itp.),

• zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi (narzędzia tnące, nieobrobione krawędzie itp.),

• zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi (pomosty, schody, drabiny itp.),

• zagrożenie poparzeniem (gorące przedmioty, płyny, gazy, substancje żrące),

• zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym, zagrożenie pożarem i wybuchem

Czynniki szkodliwe i uciążliwe - działają przez dłuższy okres, mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej:

• czynniki fizyczne: hałas, wibracja, mikroklimat, promieniowanie optyczne, jonizujące, laserowe; pole elektromagnetyczne, elektrostatyczne; różne pyły przemysłowe;

• czynniki chemiczne: toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne;

• czynniki biologiczne: mikroorganizmy roślinne i zwierzęce, makroorganizmy roślinne i zwierzęce;

• czynniki psychofizyczne: obciążenia fizyczne, psychonerwowe;

Likwidacja lub ograniczanie oddziaływania czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych na pracownika powinno być podstawową zasadą działania służby bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Każdy z tych czynników powinien być analizowany pod kątem oddziaływania na człowieka oraz możliwości eliminacji lub ograniczenia negatywnego wpływu.

Zasady i metody likwidacji lub ograniczenia wpływu czynników niebezpiecznych, uciążliwych i szkodliwych w środowisku pracy

Ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych i szkodliwych poprzez osłonięcie strefy narażenia:

• Stosowanie odpowiednich kubatur budynków, materiałów dźwięko izolacyjnych.

• Hermetyzacja procesów produkcyjnych przed wydostawaniem się do otoczenia gazów, par, cieczy i ciał stałych (pyłów).

• Stosowanie zbiorowych środków ochronnych w pomieszczeniach oraz na stanowiskach pracy (osłony, ekrany, wentylacja, klimatyzacja).

Eliminacja źródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych przez:

1. Dobór nieszkodliwych surowców (lub zastępowanie bardziej szkodliwych mniej szkodliwymi surowcami). Priorytetem powinno być wykorzystanie surowców nieszkodliwych lub mniej szkodliwych niż stosowane dotychczas. Jeżeli nie można uniknąć zanieczyszczeń, należy zainstalować skuteczną wentylację wyciągową obok źródła zanieczyszczeń. Odprowadzane powietrze nie może trafiać z powrotem do cyrkulacji. Powinna istnieć możliwość podgrzania świeżego powietrza, które zastępuje powietrze odprowadzane. Systemy wentylacyjne powinny być tak ciche, jak to tylko możliwe i w miarę możliwości, nie powinny powodować podmuchów powietrza.

2. Dobór procesów technologicznych oraz maszyn i urządzeń nie stwarzających zagrożeń czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi. Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy oraz uwzględniały zasady ergonomii.

3. Unieszkodliwianie odpadów poprzez poddawanie ich procesom przekształcania biologicznego, fizycznego lub chemicznego w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska.

Ograniczenie oddziaływania czynników poprzez odsunięcie człowieka z obszaru ich oddziaływania poprzez:

1. Zastąpienie człowieka przez maszyny.

2. Mechanizacja i automatyzacja (zdalne sterowanie i obserwowanie procesu). Współczesne maszyny odpowiednio zaprogramowane, mogą samodzielnie analizować sytuację i podejmować decyzje w oparciu o tzw. system ekspercki. Automatyzacja procesu odbywa się w oparciu o materiał dotychczasowych rozwiązań, zgromadzony w dostępnych bazach danych.

3. Optymalne rozmieszczenie lub wydzielenie uciążliwych urządzeń. Miejsca pracy i rozmieszczenie stanowisk pracy powinno umożliwiać izolację od źródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych oraz ograniczać jednoczesne oddziaływanie wielu źródeł na pracownika.

4. Zapewnienie właściwego transportu surowców, półfabrykatów, wyrobów oraz odpadów.

5. Stosowanie sygnalizatorów stanów niebezpiecznych lub uniemożliwienie wejścia człowieka w strefę zagrożenia.

Ograniczenie wpływu tych czynników przez zastosowanie ochron osobistych:

1. Dobór i właściwe stosowanie ochron osobistych, w zależności od istniejących zagrożeń.

2. Odpowiednie przechowywanie i konserwację ochron osobistych.

3. Zasady przydziału ochron osobistych.

4. Stosowanie znaków nakazu stosowania ochron osobistych.

Ograniczenie zagrożenia człowieka czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi przez właściwy dobór pracowników i organizację pracy oraz oddziaływanie na bezpieczne zachowania pracowników:

1. Przestrzeganie przeciwwskazań zdrowotnych do zatrudnienia na danym stanowisku pracy.

2. Przestrzeganie obowiązku zatrudniania pracowników o właściwych kwalifikacjach zawodowych.

3. Dobór psychologiczny.

4. Działania organizacyjne (przerwy w pracy, rotacja, skrócony czas pracy).

5. Szkolenia, system kar i nagród, wpływ kierownictwa na bezpieczne zachowanie pracowników.

6. Ostrzeganie o zagrożeniach i zakresie wykonywania pewnych czynności (sygnały bezpieczeństwa, znaki i barwy bezpieczeństwa).

Przykładowe metody likwidacji lub ograniczenia wpływu czynników występujących w procesie pracy

Środki ochrony przed elementami ostrymi i wystającymi:

• załamać lub zaokrąglić wszystkie krawędzie, które nie muszą być ostre;

• osłonić elementy ostre lub wystające stwarzające możliwość urazu, jeżeli ze względu na czynności technologiczne nie można ich usunąć lub stępić;

• usunąć elementy wystające, które nie są potrzebne w procesie pracy;

Sposoby ochrony przed poparzeniem:

• odpowiednia konstrukcja maszyn i urządzeń;

• dobór odpowiedniego procesu technologicznego;

• usunięcie człowieka ze strefy wpływów tych zagrożeń (zdalne sterowanie, automatyzacja procesu);

• odizolowanie człowieka (stałe lub czasowe) przez zastosowanie technicznych środków ochrony, np. osłony, hermetyzacja itp.;

• stosowanie środków ochrony osobistej;

Metody i środki ochrony przed hałasem:

• Zmiana hałaśliwego procesu technologicznego na mniej hałaśliwy. Najgłośniejsze procesy produkcyjne można zastąpić cichszymi, np. kucie młotem można zastąpić walcowaniem i tłoczeniem, natomiast obróbkę za pomocą ręcznych narzędzi - obróbką elektryczną i chemiczną oraz narzędziami zmechanizowanymi.

• Mechanizacja i automatyzacja procesów technologicznych.

• Konstruowanie i stosowanie cichobieżnych maszyn, urządzeń i narzędzi. Wyciszenie źródeł hałasu w maszynie (ograniczenie emisji dźwięku), można osiągnąć przez:

• redukcję wymuszenia;

• zmianę warunków aerodynamicznych i hydrodynamicznych;

• redukcję współczynnika sprawności promieniowania;

1. Poprawne pod względem akustycznym rozplanowanie zakładu i zagospodarowanie pomieszczeń.

2. Tłumiki akustyczne. Zmniejszenie hałasu w przewodach, w których odbywa się przepływ powietrza lub gazu (instalacje wentylacyjne, układy wlotowe i wylotowe maszyn przepływowych, np. sprężarek, dmuchaw, turbin, silników spalinowych), można uzyskać przez zastosowanie tłumików akustycznych. Nowoczesne konstrukcje tłumików akustycznych nie powodują strat mocy maszyny.

3. Obudowy dźwiękochłonno-izolacyjne. Wyciszenie źródła hałasu można osiągnąć przez obudowanie całości lub części hałaśliwej maszyny.

4. Ekrany dźwiękochłonno-izoloacyjne. Ekrany dźwiękochłonno-izolacyjne stosuje się jako osłony danego stanowiska pracy, w celu tłumienia hałasu emitowanego na to stanowisko przez inne maszyny i z danego stanowiska na zewnątrz. W celu uzyskania maksymalnej skuteczności, ekran należy umieszczać jak najbliżej źródła hałasu lub miejsca pracy.

5. Materiały i ustroje dźwiękochłonne. Materiały i ustroje dźwiękochłonne stosowane na ścianach i stropie pomieszczenia zwiększają jego chłonność akustyczną. W ten sposób uzyskuje się zmniejszenie poziomu dźwięku fal odbitych, co prowadzi do zmniejszenia ogólnego poziomu hałasu panującego w danym pomieszczeniu.

6. Ochronniki słuchu.

Metody ograniczenia czynników biologicznych:

1. mikrobiologiczne badania powietrza w celu określenia stopnia ekspozycji na alergeny i niektóre zarazki występujące w rolnictwie, przemyśle spożywczym itp.;

2. mikrobiologiczne badania próbek różnych płynnych i stałych substancji znajdujących się w środowisku pracy w celu określenia stopnia zagrożenia drobnoustrojami wykazującymi działanie infekcyjne alergizujące lub toksyczne;

3. badanie zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego w kierunku obecności zarazków chorób odzwierzęcych, mające na celu określenie ryzyka infekcji wśród pracowników hodowli, przetwórstwa zwierzęcego i służby weterynaryjnej;