Rosja

Liczba ludności

2009
Liczba ludności
Ludność według wieku
0 – 14 lat
15 – 64 lat
ponad 64 lata
Średnia wieku
całej populacji
całej populacji mężczyźni
kobiety
Ubytek naturalny
Współczynnik urodzeń
Współczynnik zgonów
Współczynnik migracji
Ludność według płci
przy narodzeniu
poniżej 15 lat
15 – 64 lat
powyżej 64 lat
Umieralność noworodków
w całej populacji
płci męskiej
płci żeńskiej
Oczekiwana długość życia
w całej populacji
Mężczyzn
Kobiet
Rozrodczość
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS
Liczba zmarłych na HIV/AIDS

Wyniki spisu powszechnego mówią, że w 2002 roku na terenie Federacji Rosyjskiej żyło 145 mln osób, a dokładniej 145166731. Powyższa liczba mieszkańców Rosji rozkłada się na poszczególne okręgi federalne w następujący sposób:

- Okręg Centralny - 38 mln osób

- Okręg Przywołżański - 31 mln

- Okręg Południowy - 22,9 mln

- Okręg Syberyjski - 20 mln

- Okręg Uralski - 12,4 mln

- Okręg Północno-Zachodni - 14 mln

- Okręg Dalekowschodni - 6,7 mln

Na poniższej mapie widać rozróżnione regiony pod względem stopnia urbanizacji.

Gęstość zaludnienia

Warto dodać, że na terytorium Federacji Rosyjskiej średnio na 1 km2 przypada 8,5 osoby. Najgęściej zaludniona jest oczywiście Moskwa i obłast moskiewska. Wysoka gęstość zaludnienia występuje także w Północnej Osetii 83,8 osoby na km2 oraz w republice Czuwaskiej 74,2 osoby na km2. Najmniej zaludnione są obszary Ewenkijskiego autonomicznego okręgu (0,02 os/km2) oraz Czukotki i Koriacji (0,1 os/km2). W części europejskiej gęstość zaludnienia wynosi 26 os/km2, zaś w części azjatyckiej zaledwie 2,5 os/km2.

Poniżej przedstawiamy mapę, na której na podział administracyjny naniesiono współczynnik gęstości zaludnienia.

Największe miasta Rosji

Nazwa polska	Ludność w tys. (2010)	Powierzchnia w km² (2010)
Moskwa	11 514	1091
Petersburg	4849	1439
Nowosybirsk	1410	507
Jekatierinburg	1344	1151
Niżny Nowogród	1271	460
Kazań	1137	613
Samara	1134	466
Omsk	1128	573
Czelabińsk	1096	530
Rostów nad Donem	1048	354
Ufa	1030	708
Perm	986	800
Wołgograd	979	565
Krasnojarsk	962	348
Woroneż	848	596
Saratów	827	393
Togliatti	722	315
Krasnodar	713	840
Iżewsk	611	315
Jarosław	607	205
Uljanowsk	602	622

Struktura ludności według płci

Rosja, a wcześniej Związek Radziecki od lat zmaga się ze zjawiskiem niewłaściwych proporcji liczby kobiet i mężczyzn. Przyczyną takiego stanu rzeczy były zjawiska przede wszystkim polityczne. Zjawisko to na dużą skalę rozpoczęło się od I wojny światowej, podczas której zginęło wielu mężczyzn, zwłaszcza w wieku produkcyjnym. Kolejna lata przyniosły wojnę domową oraz komunizm wojenny, które tylko powiększyły liczbę ofiar. Represje stalinowskie, które dotknęły kilkunastu milionów osób w dużej mierze przyczyniły się to zmniejszenia udziału mężczyzn w strukturze społecznej ZSRR. Natomiast II wojna światowa, a raczej Wielka Wojna Ojczyźniana, w której zginęło ponad 30 mln obywateli Związku Radzieckiego dopełniła czary goryczy. Choć w czasie działań wojennych ginęli także cywile oraz kobiety, to jednak największe straty ponieśli młodzi mężczyźni, służący w Armii Czerwonej. Po wojnie, wyraźnie uwidocznił się niedostatek mężczyzn. Zaczęto także mówić o "pokoleniu bez ojców". Ta dysproporcja społeczna doprowadziła do wielu negatywnych następstw. Przede wszystkim pojawiły się zjawiska patologiczne, instytucja rodziny została zachwiana (zwłaszcza, że władze ZSRR nie sprzyjały małżeństwom). Kobiety musiały wykonywać prace typowo męskie, zresztą do dzisiaj na obszarze byłego ZSRR, w większości zawodów raczej męskich panuje "równouprawnienie". Radzieckie traktorzystki, motorniczynie itp. to nie tylko wymysł propagandy, to przede wszystkim wymóg czasów. Ewenementem na skale światową było pojawienie się kilku miejscowości zamieszkanych wyłącznie przez kobiety (jak choćby była baza wojskowa Jennisejsk 15).

W dzisiejszej Rosji kobiety stanowią 53,4% społeczeństwa, zaś mężczyźni 46,6%. Warto zaznaczyć, że proporcje są w większym stopniu zachwiane w miastach. Wydawać by się mogło, że różnice się zacierają, jednak w porównaniu ze spisem z 1989 roku liczba kobiet, nieznacznie ale jednak, wzrosła - o 0,1%. Ma to związek przede wszystkim ze starzeniem się społeczeństwa Rosyjskiego. A średnia długość życia kobiet jest znacznie wyższa niż mężczyzn.

Stopień feminizacji

Przyrost naturalny

Religia

Ze względu na specyfikę religijności Rosji i znaczne zróżnicowane wyznaniowe niemożliwe jest uzyskanie rzetelnych i jednoznacznych danych. Wg różnych badań 53-73% obywateli Rosji to chrześcijanie (51-71% prawosławni, 1-2% katolicy, 1% protestanci), 6-15% to muzułmanie. Wyznawcy innych religii stanowią mniej niż 1% populacji. Liczba ateistów, agnostyków i wyznawców religii nieodwołujących się do pojęcia Boga/bogów (np. buddyzmu) wynosi 24-48%[49].

95% zarejestrowanych prawosławnych przynależy do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[50]. Liczba praktykujących prawosławnych jest stosunkowo niska i wynosi 15-20%[51]. W 988 r. prawosławie przyjął książę kijowski Włodzimierz I Wielki. Data chrztu Rusi często jest uważana za początek samego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Kościół stanowił początkowo metropolię w składzie Patriarchatu Konstantynopola i to właśnie patriarcha ekumeniczny dokonywał konsekracji głowy ruskiego prawosławia. Metropolita początkowo rezydował w Kijowie. Po najazdach tatarskich Kijów utracił jednak swe polityczne znaczenie. W 1299 r. metropolita Maksym przeniósł swą siedzibę do Włodzimierza[52]. W 1325 r. następca Maksyma, Piotr przeniósł stolicę Kościoła do Moskwy. W 1448 r. Kościół uzyskał niezależność od Patriarchatu Konstantynopola (status autokefalii), a metropolita Jonasz tytuł Metropolity Moskwy i Wszechrusi. W 1589 r. metropolita Jow stał się pierwszym patriarchą Moskwy i Wszechrusi. Jako patriarchat zajmuje on piąte miejsce w dyptychu Kościołów prawosławnych, tuż po czterech patriarchatach starożytnych – konstantynopolitańskim, jerozolimskim, antiocheńskim i aleksandryjskim. Rosyjski Kościół Prawosławny posiada obecnie: 157 diecezji, 29 268 parafii, 203 biskupów, 30 670 księży i diakonów, 829 monastyrów oraz 87 szkół teologicznych (w tym 5 akademii duchowych i 3 uniwersytety)[53].

Islam jest najbardziej rozpowszechniony na północnym Kaukazie, środkowym Powołżu i Uralu, Moskwie i Petersburgu[54]. Muzułmanie stanowią większość w kaukaskich republikach, Baszkirii i Tatarstanie, gdzie święta muzułmańskie obchodzone są na poziomie republikańskim. Dominującym nurtem w islamie rosyjskim jest sunnizm (90%), bogate tradycje ma także sufizm. Wg Pew Research Center Rosja ma największą populację muzułmańską w Europie. W 2010 roku w Rosji miało żyć 16,4 mln muzułmanów (11,6% populacji rosyjskiej)[55]. Pew Research Center szacuje, że liczba wyznawców islamu wzrośnie w 2030 do 18,6 mln, czyli 14,4% populacji Rosji[55].

Buddyzm jest religią tradycyjną w pięciu regionach Rosji: Kałmucja (jedyny w Europie region buddyjski), Tuwa, Buriacja, Kraj Zabajkalski i obwód irkucki. Większość rosyjskich buddystów wyznaje jego tybetańską odmianę. W Mari El wyznawana jest tradycyjna religia Maryjczyków[56], jedyna politeistyczna religia w Europie. Na Syberii oraz Dalekim Wschodzie pośród niektórych ludów tubylczych spotykane są praktyki i wierzenia szamanistyczne i animistyczne, należące do najstarszych wierzeń na świecie w ogóle.

Mniejszości narodowe i etniczne

Obowiązujące od lat sformułowanie Stalina"wielonarodowym narodzie" jest wciąż aktualne. Rosję wciąż zamieszkują tysiące różnych narodowości. Poniższa tabela przedstawia największe grupy narodowe i etniczne mieszkające na terenie Rosji. Aktualne dane zostały porównane z wynikami spisu z 1989 r.

Mniejszość nadowowa rosji

	tys. osób	2002r. w % do 1989r	W % do całości
	1989r.	2002r.
Ogółem	147022	145167	98,7
Rosjanie	119866	115889	96,7

Sporym problemem dla Rosji jest napływ imigrantów z sąsiednich państw szczególnie na tereny słabo zaludnione. W ostatnich latach notuje się ogromny wzrost liczby Chińczyków na Dalekim Wschodzie i Syberii. Wprawdzie według spisu z 2002 r. liczba Chińczyków jest stosunkowo niewielka (30 tys. osób) to jednak trzeba wziąć poprawkę na nielegalnie przebywających na terenie Rosji Chińczyków, którzy nie zostali uwzględnieni w spisie.

Wiele osób narodowości rosyjskiej po rozpadzie Związku Radzieckiego znalazła się poza granicami Rosji. Najwięcej, bo ponad 11 mln Rosjan żyje na Ukrainie, ponad 6 mln w Kazachstanie, 1,6 mln w Uzbekistanie, 1,3 mln na Białorusi, na Łotwie i w irgistanie po 900 tys. osób.

Jako ciekawostkę mogę podać, że niektóre grupy etniczne są praktycznie na wymarciu. W spisie uwzględniono m.in. 4 Kereków, 5 Kajtagców oraz 6 Czamałałów. Jest też kilkanaście grup nie przekraczających 20 osób. Rosję zamieszkuje też ponad 500 eskimosów.

Język

Językiem urzędowym Rosji jest język rosyjski (русский язык, russkij jazyk) – największy język z rodziny języków słowiańskich. Posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (wg różnych źródeł) 250-300 mln. Oprócz samej Rosji język rosyjski jest także językiem urzędowym na Białorusi, w Kazachstanie, Kirgistanie, na Krymie, w Naddniestrzu, Gagauzji, Abchazji i Osetii Południowej. Jest jednym z sześciu języków oficjalnych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Posługuje się pismem zwanym grażdanką, odmianą cyrylicy powstałą na skutek jej uproszczenia. Język literacki rozwinął się bezpośrednio z języka staroruskiego w XV w. i ukształtował się ostatecznie na przełomie wieku XVIII i XIX.

Zgodnie z art. 68 p. 2 rosyjskiej konstytucji republiki mogą wprowadzać na swoim terytorium dodatkowe języki urzędowe. Obecnie status języka urzędowego posiada oprócz rosyjskiego 27 innych języków: abazyński, adygejski, ałtajski, baszkirski, buriacki, czeczeński, czukocki, czuwaski, erzja, inguski, jakucki, jidysz, kabardyjski, kałmucki, karaczajo-bałkarski, chakaski, chantyjski, komi, mansyjski, maryjski, moksza, nieniecki, nogajski, osetyjski, tatarski, tuwiński i udmurcki. Wyjątkowa sytuacja panuje w wieloetnicznym Dagestanie, gdzie obok rosyjskiego obowiązuje 13 dodatkowych języków urzędowych: agulski, awarski, azerski, cachurski, czeczeński, dargiński, kumycki, lakijski, lezgiński, nogajski, rutulski, tabasarański i tacki.

Poza językami oficjalnymi, na obszarach zwartego zamieszkiwania mniejszości narodowych, języki tych mniejszości mogą być wprowadzane jako języki z urzędowym statusem w dowolnym regionie Rosji

• Język urzędowy

• Język używany

Mapa

Rasy

Migracja

1,11 migrantów/1000 mieszkańców (2010)