Uprawa łubinu na ziarno i zieloną masę.

Anna Stoń

Anna Sudyn

Łubin - roślina uprawna z rodziny bobowatych. Zaliczana do roślin pastewnych. Wykorzystywana jest jako zielony nawóz oraz przerabiana na paszę dla zwierząt hodowlanych, a także jako roślina lecznicza.

Rodzaje łubinu :

łubin biały (Lupinus albus ) – gatunek uprawiany

łubin indyjski (Lupinus mutabilis )

łubin trwały (Lupinus polyphyllus ) – antropofit zadomowiony

łubin wąskolistny (Lupinus angustifolius ) – gatunek uprawiany

łubin żółty Lupinus luteus ) – gatunek uprawiany

Fazy rozwojowe łubinu

1.rośliny w fazie 2 – 3 liści, intensywne tworzenie brodawek korzeniowych, wysokość roślin około 14 – 15 cm .

2.rośliny w fazie 5 – 6 liści, wysokość około 28 – 35 cm, początek tworzenia pąków na roślinach łubinu

3.kwitnienie pędu głównego łubinu, pojawienie się pierwszych zawiązków strąków, wysokość roślin około 50 – 60 cm

4.Zawiązywanie strąków i wypełnianie nasion na pędzie głównym, kwitnienie pędów bocznych, wysokość roślin około 65-70 cm .

5.dojrzałość pełna nasion, wilgotność, nasion około 15%

Łubin biały, wąskolistny i żółty należą do grupy roślin motylkowych jednorocznych (grubonasiennych). Łubin jest rośliną jarą (formy wieloletnie nie są u nas uprawiane). Okres wegetacji waha się w granicach 110-120 dni u łubinu wąskolistnego, 140-160 dni u łubinu białego, zależnie od gatunku i odmiany. Obok odmian gorzkich, przeznaczonych na "zielony nawóz", uprawiane są odmiany łubinu słodkiego na nasiona jako komponent białkowy do mieszanek pasz treściwych i na zielona paszę. Wszystkie trzy gatunki są cennymi roślinami strukturotwórczymi, zwłaszcza w gospodarstwach z udziałem dużej powierzchni uprawy zbóż.

Łubin żółty i wąskolistny najlepiej udają się na glebach przepuszczalnych klasy IV i V (na VI wyłącznie na zieloną masę), najczęściej o pH lekko kwaśnym (łubin żółty) do obojętnego (pozostałe dwa gatunki). Niewskazane są gleby zlewne, podmokłe, o dużej zawartości próchnicy. Nieco lepsze gleby – klasy IV – należy przeznaczyć pod łubin biały, który w takich warunkach glebowych dojrzewa niemal równocześnie z łubinem żółtym, bez konieczności desykacji, nawet w środkowej Polsce. Najkrótszy okres wegetacji ma łubin wąskolistny, stąd jego uprawa na terenie całego kraju.

Warunki klimatyczne Polski nie sprzyjają uprawie soi, zdecydowanie natomiast odpowiadają łubinom. Niezwykła plastyczność gatunkowa co do wymagań glebowych sprawia, że mogą rosnąć nie tylko na doskonałych glebach na przykład Kujaw – łubin biały, ale również na mazowieckich i podlaskich piaskach – łubin żółty.

Unikalne cechy
System korzeniowy łubinu w zależności od przepuszczalności gleby może sięgać nawet do 240 cm. Grube (1–2 cm u nasady) palowe korzenie wpływają na glebę strukturotwórczo, przyczyniając się do zgruźlania cząsteczek glebowych i poprawy warunków tlenowych dla rozwoju pożądanych w glebie bakterii brodawkowych. W kanałach powstałych po obumarciu korzeni i w przestrzeniach między gruzełkami gleby ,łatwo rozwijają się korzenie roślin następczych. Głęboki system korzeniowy łubinu pobiera z głębszych warstw profilu glebowego wypłukane związki wapnia, fosforu i potasu, przemieszczając je poprzez resztki pożniwne do płytszych warstw gleby. W ten sposób stają się one osiągalne dla roślin uprawianych po strączkowych..

Wydzielane przez korzenie substancje uruchamiają niedostępne dla innych roślin związki fosforu, co w niektórych krajach wykorzystywane jest jako forma nawożenia gleb fosforem. Uprawiając łubin w poplonie i przyorując zieloną masę, wnosi się  do gleby ok. 6 t suchej masy organicznej, co jest równoważne pełnej dawce obornika. Wraz z przyoraną zieloną masą do gleby trafia 150 kg azotu na ha. Tak duża dawka suchej masy wydatnie wzbogaca glebę w związki organiczne, z których powstaje próchnica. Przeciwdziała ona wypłukiwaniu składników pokarmowych w głąb profilu glebowego.

Uprawiając łubin w międzyplonach lub poplonach (np. po rzepaku lub jęczmieniu ozimym) zacienia się  glebę, chroniąc jej życie biologiczne. Na 1 m2 gleby kukurydza wytwarza 11 m2 powierzchni liściowej, pszenica – 15 m2, a łubin żółty aż 50 m2.
W efekcie wzrasta żyzność, sprawność i kultura gleby, która jest doskonale zabezpieczona przed degradacją materii organicznej, a łubin staje się jedną z najważniejszych roślin ekologicznych.

Łubiny z racji swojego pochodzenia mają małe wymagania cieplne przez cały okres wegetacji. Nasiona kiełkują już w temperaturze 3–4 st.C, a młode siewki znoszą przymrozki nawet do -8 st.C. Dlatego należy je wysiewać z chwilą, kiedy tylko można wjechać na pole, nawet w marcu. Tak wczesny wysiew umożliwia roślinom skorzystanie z pozimowego zapasu wody w glebie. W dalszej części wegetacji łubin wytwarza silny głęboki korzeń palowy przez co wykazuje znaczną odporność na niedobór opadów, zwłaszcza w okresie kwitnienia i zawiązywania strąków.

Łubiny reagują bardzo wyraźnie na nawożenie potasowo-fosforowe. W korzystnych warunkach dają wysoki plon zielonej masy przewyższający często 500 q z 1 ha. Po wzejściu i wytworzeniu pierwszych liścieni wzrost łodygi nadziemnej łubinów zostaje na pewien okres zahamowany. W tym czasie rozwija się intensywnie ich system korzeniowy. W warunkach zachwaszczenia gleby okres ten jest więc dla łubinów niebezpieczny, ponieważ chwasty mogą je opanować i przerosnąć. Z tego względu łubiny należy wysiewać w glebę dokładnie odchwaszczoną.

Wykorzystanie łubinu do uprawy w poplonie z przeznaczeniem na zielony nawóz oraz w mieszankach z pszenżytem
Wielu rolników zauroczonych uproszczoną uprawą, całkowicie zapomina, że podstawowym warunkiem utrzymania wysokiej urodzajności gleb, szczególnie w warunkach okresowych niedoborów opadów, jest wysoka zawartość materii organicznej. Tymczasem coraz powszechniejsza monokultura zbożowa, przy braku nawożenia obornikiem i sprzedaży słomy, powoduje, zwłaszcza na glebach lżejszych, jej szybką degradacje. W glebie ponadto pojawiają się masowo szkodliwe grzyby atakujące korzenie i podstawę źdźbła. Stwierdza się także obecność nicieni i wydzielin korzeniowych hamujących wzrost roślin. Rezultatem jest zawsze 5 - 35% spadek plonowania, widoczny nieraz dopiero po kilku latach. Wprowadzenie do uprawy łubinu pozwala także zmniejszyć problemy ze zbytem i niską ceną zbóż paszowych a zamiast tego zyskać deficytowy produkt wysokobiałkowy.

Uprawa łubinu w poplonie - technologia uproszczona
Łubin wysiewany w poplonie i przyorywany jest, obok obornika, najlepszym źródłem próchnicy i azotu a także czynnikiem zdecydowanie podnoszącym plonowanie zbóż.
Do wysiewu poleca się szybko rosnące odmiany Zeus i Mirela. Gorzka odmiana Mirela polecana jest na pola, na których żeruje dużo saren i jeleni. Zielonka słodkiej odmiany Zeus może być wykorzystywana jako pasza dla bydła.
W technologii uproszczonej zakłada się niewielką obszarowo plantację nasienną (np. 0,5-3 ha), zebrane kombajnem nasiona bezposrednio po zbiorze, bez dosuszania, wysiewa się na ścierń rozrzutnikiem nawozów lub siewnikiem z uniesionymi redlicami i płytko talerzuje (podoruje).
W przypadku wysiewu nasion z bezpośredniego zbioru kombajnowego norma wysiewu wynosi od 250 do 300 kg/ha.

Przy wysiewie poplonu na glebach lepszych (III - IV) do nasion łubinu można domieszać nasiona peluszki Marych w ilości około 60 kg/ha.
Poplony wysiewać można już od początku lipca, a końcowym terminem jest połowa sierpnia. Wysiew późny jest możliwy lecz wiązać się będzie z wytworzeniem coraz mniejszej zielonej masy.
Ze względu na zbyt dużą konkurencję samosiewów zbóż jarych, poplony łubinowe zaleca się wysiewać po zbożach ozimych.
Wytworzona zielona masa może być przyorana w okresie przedzimowym lub pozostawiona do przyorania na okres przed siewami wiosennymi, chroniąc przy okazji glebę przed erozją.

Mieszanki łubinowo - pszenżytnie
Korzyści wynikające z uprawy
-obecność pszenżyta stabilizuje i podwyższa plon nasion mieszanki zmniejszając ekonomiczne ryzyko uprawy,
-obecność łubinu radykalnie zwiększa plon białka z hektara, a także daje możliwość zmniejszania zakupu drogich śrut białkowych
-następuje zmniejszenie obszaru upraw zbóż, a tym samym mniejsze problemy z nadprodukcją i zbytem ziarna
-mieszanka łubinowo - pszenżytnia poprawia właściwości gleby i zwiększa plonowanie roślin następczych w stopniu zbliżonym do uprawy łubinu w siewie czystym
-zebrane nasiona lub zielonka po zbilansowaniu mogą być wykorzystywane w żywieniu zwierząt gospodarskich jako komponent wysokobiałkowy
-im większy udział łubinu tym lepsza wartość przedplonowa mieszanki lecz jest niższy plon.

Agrotechnika
Mieszanki łubinowo-pszenżytnie najlepiej uprawiać na glebach klasy IV - V. Gleby klasy VI w zasadzie są do tego celu niewskazane. Optymalny termin siewu to 20.03 - 10.04., a w uprawie na zielonkę, to druga połowa kwietnia. Norma wysiewu w zależności od typu mieszanki wynosi od 170 do 210 kg/ha.
Zaprawione nasiona wysiewamy na głębokość 3-4 cm, a więc nieco głębiej niż zboża. W ciągu trzech dni po siewnie należy opryskać plantację Afalonem lub Linurexem w dawce 1,2 kg/ha co pozwoli zniszczyć większość chwastów. Przed siewem należy zastosować nawożenie azotowe w dawce 40-60 kg/ha. W połowie maja wskazany jest oprysk: Gwarantem, w dawce 2kg/ha, który powtórzyć można po 3-4 tygodniach.
Ze względu na to, że udział łubinu w zebranym plonie podlega dużym wahaniom, najlepiej oznaczyć jego ilość na podstawie małej próby co pozwoli na odpowiednie skomponowanie składu paszy. Można też łubin oddzielić na wialni stosując sito podłużne o szczelinach 3,5 - 4,0 mm.

Uprawa łubinu na kiszonkę

Rozwój metod zakiszania pozwala konserwować nawet rośliny strączkowe. W porównaniu do kiszonki zrobionej z kukurydzy ta z łubinu zawiera zdecydowanie więcej białka. Dodatkową zaletą uprawy łubinu na kiszonkę jest wczesne udostępnienie bardzo dobrego stanowiska pod uprawę ozimin.
W  zielonce z łubinów znajduje się dużo białka, a mało cukrów. Z żywieniowego punktu widzenia jest to więc bardzo cenna pasza białkowa, choć trudna do utrwalenia i przechowania w formie kiszonki. Niska zawartość cukrów, a wysoka białka wpływa bowiem niekorzystnie na przebieg fermentacji mlekowej w czasie zakiszania. Konsekwencją jest (a właściwie była) niska jakość uzyskanej kiszonki i równie niewielka wartość pokarmowa.

Zastosowanie dodatków kiszonkarskich wydaje się eliminować ten problem. Umożliwiają one, wpływając na tempo i przebieg fermentacji mlekowej, długotrwałą konserwację białka paszowego bez obniżania jego wartości biologicznej. Dzięki temu zwierzęta otrzymują smaczną, chętnie pobieraną paszę o wysokiej przyswajalności znajdujących się w niej składników odżywczych.
Aby uzyskać kiszonkę dobrej jakości, zawartość suchej masy w zielonce powinna wynosić 28–35 proc. Zbyt wysoka wilgotność zielonki, a taką charakteryzuje się też łubin (ma tylko 16–18 proc. suchej masy), przyczynia się do powstania dużej ilości kwasu masłowego zamiast mlekowego. Kiszonka ma wówczas przykry zapach, jest niechętnie pobierana przez zwierzęta i może być nawet dla nich toksyczna. Dobrym sposobem na rozwiązanie tego problemu okazuje się, obok dodania dodatków kiszonkarskich, podsuszenie zielonki na polu do 30 proc. suchej masy