Ekologiczne formy użytkowania lasu, sposoby
Ekologiczne - stabilizacja obiegu wody w przyrodzie, kształtowanie klimatu, stabilizacja składu atmosfery i jej oczyszczanie, przeciwdziałanie powodziom, lawinom, ochrona gleb przed erozją i stepowieniem, tworzenie warunków do zachowania potencjału biologicznego wielkiej liczby gatunków, zapewnienie lepszych warunków zdrowia i życia ludzi.
Omów reakcje chemiczne jakie zachodzą podczas uwalniania energii z masy drzewnej
Spalanie drewna można podzielić na trzy etapy. W pierwszym etapie – suszenia - należy do drewna doprowadzić ciepło, aby odparować z niego wilgoć. Po wysuszenia paliwa zachodzi drugi etap – odgazowanie. Wydzielają się wówczas łatwopalne gazy, które spalają się w obecności powietrza, wytwarzając płomień o wysokiej temperaturze. Trzeci etap to zgazowanie pozostałego na ruszcie odgazowanego paliwa, tzw. węgla drzewnego. Wówczas węgiel drzewny nie tworzy płomieni, ale jego żar jest źródłem dużej ilości ciepła.
Drewno, biomasa to substancje zbudowane z kombinacji 3 podstawowych pierwiastków : C-węgla, O- tlenu, H- wodoru. Pozostałe pierwiastki występują w tych substancjach w ilościach śladowych. Układy wiązań atomów węgla z atomami tlenu i wodoru tworzą różne cząsteczki i łańcuchy z których są zbudowane składniki drewna takie jak celuloza, hemiceluloza czy lignina.
Spalanie, mówiąc wprost, to rozrywanie tych wiązań wywoływane przez strumień atomów dodatkowego tlenu a zapoczątkowane przez początkową temperaturę rozpalenia. Cząsteczki powietrza, a wśród nich atomy tlenu, chaotycznie uderzają w atomy głównie węgla. ale także wodoru, wchodzących w skład łańcuchów węglowodorowych. Wyrywają je z nich i tworzą prostsze tlenki. Efektem ubocznym tego procesu jest uwolnienie energii zgromadzonej w węglowodorach.
Formy organizacji pracy
W piłach – jest najstarsza i nadal najbardziej preferowaną przez robotników forma organizowania się przy pozyskiwaniu pilarkami. Praca odbywa się tu w zespołach dwu lub trzyosobowych na wydzielonych działkach zrębowych. Przy ścinanym drzewie w drzewostanach cieńszych powinno przebywać zawsze dwóch robotników: motorniczy i pomocni.
W drzewostanach grubszych w których już można operować klinami przebywa jeden doświadczony lub dwóch początkującym .zgodnie z istniejącymi zasadami na każdej działce muszą przebywać przynajmniej dwie osoby wzajemnie się obserwacje w razie wypadku udzielenie pomocy.
Zespół ścinkowo zrywkowy- przy tej formie organizacji pracy, zatrudnionych było 5 pracowników, dwóch drwali motorniczych ścinających i okrzesujących drzewa przy pniu, kierowca ciągnika zrywający na składnice zrębową całe drzewa lub okrzesane, dwóch drwali motorniczych okrzesujących drzewa i wyrabiając z nich sortymenty na składnicy przy zrębowej.
Wprowadzenie zespołów było postępem w organizowaniu prac zrębowych:
-zwiększenie dyscypliny pracy
-zwiększenie wydajności pracy i zarobków pracownika,
-obniżenie kosztów pozyskania, ogólno-produkcyjnych – dowozy bhp socjalne,
zwiększenie bezpieczeństwa pracy przez ciągły nadzór technologa,
-poprawę jakości klasyfikowania jakości drewna i jego manipulowań
Brygady- która powinna składać się z ok. 20 drwali – motorniczych, technologa i kierowcy samochodu, który jednocześnie ma spełniać funkcje mechanika. Powierzchnia podzielona na działki na których pracuje dwuosobowy zespół . każda piła wykonuje pełną wyróbkę sortymentów
Sposoby pomiaru wydajności pracy
Wyróżniamy dwa rodzaje metod pomiaru wydajności pracy: Sumaryczną i Analityczną
Metody sumaryczne:
Statystyczne – wydajność określamy na podstawie danych statystycznych , np. dokumentacji Nadleśnictwa (wykaz robót).
Porównawcze – gdy oceniamy warunki pracy porównując je z innymi znanymi, i przyjmuje się normę ustaloną gdzie indziej, ale w warunkach podobnych.
Szacunkowe – pracochłonność operacji ocenia się szacunkowo, bez dokonywania pomiarów i obliczeń.
Metody Analityczne
Analityczno – obliczeniowa – normę uzyskujemy z sumowania czasów z tablic normatywów czasu pracy.
Analityczno-pomiarowa – W tej metodzie sprawdzamy czas niezbędny na wykonanie poszczególnych robót. Przy użyciu bezpośrednich pomiarów sprawdzamy czas pracy i ilość wyprodukowanego towaru. Do metod analityczno- pomiarowych zaliczamy chronometraż dnia roboczego ( ciągły i cykliczny) oraz fotografię dnia roboczego.
Rząd II
Czynniki wpływające na rozwój maszynowego pozyskiwania drewna.
Są to:
Względy społeczne
względy ekonomiczno-organizacyjne
Konieczność dostosowań maszyna-las
względy ergonomiczne
Ustalenie struktury dnia roboczego.
Strukturę dnia roboczego możemy opracować zarówno dla robotnika, zespołu , grupy lub trasy.
Przed analizą struktury dnia roboczego musimy ustalić jakie czynności i procesy (operacje) które będą się odbywać, i w ten sposób wyszczególnimy czasy pracy które musimy zbadać np. przy pomocy chronometrażu lub obserwacji migawkowych.
Znając czas potrzebny na wykonanie każdej czynności i operacji w procesie możemy ustalić strukturę dnia roboczego.
Wszystko o zrębkowaniu
Prace pomocnicze przy pozyskiwaniu
Patrz dalej
Cele gospodarki leśnej:
- zachowanie lasów i ich korzystnego wpływu na środowisko, warunki życia i zdrowie człowieka oraz równowagę przyrodniczą,
- ochrona lasów,
- ochrona gleb i terenów szczególnie narażonych na zniszczenie i uszkodzenie,
- produkcja drewna na zasadzie najwyższej opłacalności oraz surowców i produktów ubocznego użytkowania.
Pozyskiwaniem drewna nazywamy całokształt gospodarczej działalności człowieka, której celem jest pobranie z lasu surowca drzewnego i przekształcenie go w towar rynkowy – surowiec drzewny. W skład pozyskiwania wchodzą wszystkie czynności od przygotowania planu cięć poprzez prace zrębowe, transportowe aż po przekazanie drewna nabywcy. Pozyskiwanie drewna jest więc procesem produkcyjnym obejmującym wszystkie świadome czynności człowieka i jego reakcje naturalne, których celem jest wyprodukowanie towaru rynkowego.
Pozyskiwanie drewna jest procesem produkcyjnym prostym - polega na wytworzeniu wyrobów prostych, wykonanych z jednego rodzaju materiału, przez poddanie go niewielkiej liczbie operacji.
Procesy produkcyjne składają się z operacji pomocniczych (przygotowawczych i zakończeniowych), z operacji technologicznych i operacji transportowych. Warunkują one pozostałe procesy oraz umożliwiają racjonalną sprzedaż wytworzonego towaru. Procesy pomocnicze – wszystkie czynności, których celem jest przygotowanie pozyskiwania. Procesy technologiczne – szereg czynności wykonanych na przedmiocie pracy, których celem jest zmiana składu chemicznego, wymiarów, kształtu, przygotowanie towaru zgodnie z wymaganiami technicznymi (od przygotowania stanowiska do wyrobienia drewna okrągłego). Procesy transportowe – zmiana miejsca położenia gotowego produktu.
Operacje pomocnicze przygotowawcze:
- planowanie cięć (plan, lokalizacja, szacunki brakarskie, wnioski, plany techniczno-ekonomiczne),
- analiza rynku drzewnego i podpisanie umów sprzedaży,
- zaopatrzenie (zakupy wyposażenia, paliw, ubrań ochronnych itp.),
- rekrutacja i szkolenie kadr,
- organizacja zaplecza socjalnego i dowozu robotników (np. ustawienie schronów zrębowych, wykonanie harmonogramu robót),
- wyznaczenie cięć w terenie (oznaczenie granic cięć, ustawienie słupków granicznych),
- wykonanie i umieszczenie tablic i znaków ostrzegawczych,
- wyznaczenie szlaków zrywkowych, składnic zrębowych, kierunku ścinki i wywozu drewna,
- usunięcie przeszkód utrudniających prawidłowe wykonanie prac technologicznych i transportowych (np. usunięcie podszytu na zrębach, naprawa dróg wywozowych).
Operacje pomocnicze zakończeniowe:
- odbiórka drewna,
- oczyszczenie powierzchni w sposób umożliwiający prowadzenie prac hodowlanych,
- wykonanie dokumentów ewidencji stanu posiadania, ruchu i rozchodu drewna,
- spedycja drewna,
- sprzedaż drewna wraz z ewentualnym rozpatrzeniem reklamacji.
Planowanie cięć rozpoczyna się pomiarem drzewostanów w czasie prac urządzeniowych, na podstawie którego biura urządzania lasu opracowują plan cięć. W planie zawarte są informacje:
- dopuszczalny rozmiar pozyskiwania z danego drzewostanu,
- czas wykonania cięć w określonym drzewostanie,
- miejsce pozyskania.
Lesistość Polski: 9121,3 tys. ha; 29,2%.
Pozyskiwanie: 600 mln m3 w Europie + Rosja; 3,5 mld na świecie.
Trwale zrównoważona gospodarka leśna – działalność zmierzająca do ukształtowania struktury lasów oraz wykorzystania ich w takim sposobie i tempie, aby zapewnić:
- trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego,
- wysoką produkcyjność,
- potencjał regeneracyjny,
- żywotność,
- zdolność do wypełniania wszystkich ważnych funkcji (ochronnych, gospodarczych, socjalnych) na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym,
- wszystko powyższe bez szkody dla innych ekosystemów.
Trwale zrównoważoną gospodarkę leśną prowadzi się według planu urządzania lasu. Przedsięwzięciami sprzyjającymi zachowaniu lasów i ich korzystnego wpływu na zwiększenie różnorodności biologicznej lasu są:
- zwiększenie udziału odnowień naturalnych,
- zwiększenie udziału gatunków liściastych w uprawach,
- zastąpienie zrębów zupełnych rębniami częściowymi,
- zmniejszenie powierzchni przeciętnego zrębu zupełnego,
- pozostawienie nasienników na zrębach zupełnych.
Realizacja wymienionych przedsięwzięć będzie istotnie wpływać na rentowność gospodarki leśnej.
Lasy Państwowe prowadzą działalność na zasadzie samodzielności finansowej i pokrywają koszty działalności z własnych przychodów.
Przy pozyskiwaniu drewna obowiązuje zasada stosowania technologii przyjaznych dla środowiska leśnego, polegających na prowadzeniu prac w sposób ograniczający do minimum uszkodzeń pozostających składników lasu. W tym celu należy:
- rozszerzyć sortymentową metodę pozyskania ze zrywką nasiębierną,
- dostosować okres pozyskania do terminów najmniejszego zagrożenia lasu od owadów i grzybów,
- powszechnie stosować środki technologiczne chroniące pozostające na powierzchni drzewa,
- powszechnie stosować biooleje w piłach spalinowych i środkach technicznych,
- prowadzić zbiór runa leśnego w sposób niezagrażający ekosystemom leśnym,
- nie należy stosować ognia technologicznego na powierzchniach przeznaczonych do odnowień i zalesień (całkowite wypalanie powierzchni).
Zmiana sposobu użytkowania lasu spowoduje:
- ograniczenie pozyskania drewna na zrębach zupełnych,
- zmianę proporcji ilości pozyskiwania z drzewostanów rębnych na korzyść drewna pozyskiwanego z drzewostanów przedzrębowych,
- radykalne zintensyfikowanie cięć pielęgnacyjnych w najmłodszych i średnich klasach wieku,
- ograniczenie ilości pozyskiwanego drewna z jednej powierzchni zrębowej, a także z jednostki pow. lasu,
- zmianę procentowego udziału gatunków – tym samym konieczność wykonania większej ilości cięć w drzewostanach mieszanych.
Cele użytkowania lasu:
- kształtowanie odpowiednich warunków dla odnowienia, pielęgnowania i ochrony lasu,
- pozyskiwanie surowca drzewnego i innych surowców, półproduktów i produktów ubocznej produkcji leśnej,
- stosowanie rozwiązań organizacyjnych, technicznych i technologicznych umożliwiających osiągnięcie założonych celów.
Rozmiar i tempo użytkowania drzewostanów dojrzałych do odnowienia wynika z przyjętych metod regulacji urządzeniowej, służących tworzeniu optymalnej struktury wiekowej i przestrzennej d-stanów oraz z przyjętego okresu odnowienia, nawrotów cięć i bieżących potrzeb hodowlanych tych d-stanów.
Drewno pozyskiwane w procesie użytkowania lasu jest podstawowym źródłem finansowania gospodarki leśnej.
Użytkowanie lasu, jako sposób kształtowania warunków ekologicznych w lesie, musi być prowadzone w sposób zapewniający:
- najlepsze warunki środowiska dla odnowienia i rozwoju lasu,
- akumulację zasobów drzewnych na pniu, z uwzględnieniem potrzeb stałego rozwoju gospodarki kraju,
- ochronę ekosystemu leśnego.
Ogólne wymagania użytkowania lasu:
- minimalizacja szkód w lasach i środowisku,
- racjonalne wykorzystanie użytków leśnych i funkcji lasu,
- spełnienie odpowiednich warunków prawnych i organizacyjnych, umożliwiających udostępnienie przestrzeni leśnej dla ludzi i sprzętu,
- kadry leśne o wysokich specjalizacjach zawodowych,
- odpowiednie technologie i sprzęt specjalistyczny,
- udostępnienie lasu dla potrzeb pozysku i wywozu drewna i innych użytków leśnych należy osiągnąć przez wykorzystywanie i utrzymanie w sprawności sieci dróg leśnych i zapewnienie ich połączeń z drogami publicznymi,
- wykonanie sieci szlaków operacyjnych,
- wykonanie składnic leśnych,
Wymagania środowiskowe obejmują:
- minimalizację uszkodzeń warstwy drzew, drzewek i krzewów, runa leśnego,
- minimalizację zanieczyszczeń i uszkodzeń gleby, hałasu, zanieczyszczeń wody i powietrza.
Dalsza kumulacja pracy obejmuje:
- stałe doskonalenie technologii i techniki prac,
- ograniczenie zagrożeń pracowniczych – tworzenie możliwie najbardziej bezpiecznych warunków pracy,
- systematyczne szkolenie pracowników,
- stały nadzór prac szczególnie niebezpiecznych,
- tworzenie właściwych warunków socjalnych dla pracowników.
Inżynieryjne udostępnianie lasu:
- szlaki zrywkowe – umożliwiają lub ułatwiają prowadzenie wielu prac i zadań z zakresu różnych działów gospodarki leśnej,
- pozysk drewna w maksymalnym stopniu ograniczającym szkody w drzewostanie,
- wyznaczanie działek i stanowisk roboczych oraz realizacja prac technologicznych przyczyniając się do zmniejszenia kosztów oraz poprawy warunków bhp,
- wykrywanie ewentualnych zagrożeń lasu,
- prowadzenie zabiegów ochronnych (opryskiwanie, zwalczanie pożarów).
Ogólne zasady projektowania szlaków:
- sieć szlaków powinna uzupełniać się z istniejącą siecią dróg, liniami podziału powierzchni i składnicami przyzrębowymi,
- projektem sieci szlaków należy objąć d-stan wszystkich klas wieku,
- powinny przebiegać po liniach najkrótszych do dróg wywozowych (ale należy unikać schematycznego prostoliniowego przebiegu szlaków),
- należy wykorzystywać istniejące drogi, ścieżki,
- należy uwzględnić omijanie niektórych trudniej dostępnych fragmendów d-stanu,
- zakładanie szlaków prostopadle do linii drzew.
Jak udostępniamy d-stan?
- sieć dróg leśnych,
- linie podziału powierzchniowego,
- system tymczasowych składnic leśnych,
- szlaki operacyjne.
Szlaki ułatwiają wykonanie pozyskania, służą do prowadzenia zrywki:
- szlaki zrywkowe – do przewozu drewna wyciągniętego z wewnątrz d-stanu i nagromadzenia ich w pobliżu,
- szlaki operacyjne – pasy powierzchni leśnej pozbawione drzew i krzewów.