Wilhelm Wundt (1832 - 1920) psycholog, fizjolog i filozof niemiecki, twórca nowej psychologii:
Wyprowadza psychologię z filozofii i wprowadza ja do pracowni eksperymentalnej 1879 - Lipsk, Pracownia Eksperymentalnych Badań Psychologicznych
Uwalnia psychologię od introspekcji - wspiera ją metodami nadzoru eksperymentalnego - metoda introspekcji eksperymentalnej
Wprowadza psychologię na Uniwersytet - 1882, Instytut Psychologii na Uniwersytecie w Lipsku.
Zadaniem psychologii jest badanie rzeczywistości życia duchowego (świadomość) we wszystkich jego przejawach. Zjawiska psychiczne dane są człowiekowi bezpośrednio poprzez wrażenia zmysłowe.
Introspekcja eksperymentalna - kontrolowana
Wgląd w siebie w warunkach kontrolowanych, eksperymentalnych
Pokonywanie słabości introspekcji:
1. Uczenie się samoobserwacji - uczenie się identyfikowania procesów psychicznych, zapamiętywania ich i zdawania z nich sprawy, ideał: praca z osobami wyszkolonymi psychologicznie
2. Kontrolowanie sytuacji (warunków) eksperymentalnych poprzez:
pomiar właściwości bodźców
pomiar danych fizjologicznych organizmu
pomiar warunków otoczenia
W laboratorium prowadzono badania nad procesami kojarzenia oraz apercepcją (postrzeganiem samego siebie, postrzeganie przez umysł jego własnych stanów).
Introspekcja eksperymentalna przybliżyła psychologię do nauk przyrodniczych ponieważ gwarantowała możliwość wprowadzania zmian oraz powtarzalność.
Dodatkowe źródła poznawania świadomości:
Obraz charakterów, popędów i namiętności ludzkich nakreślony przez historyków - psychologia historyczna
Zapis doświadczeń codziennego życia - statystyka
Badania nad rasami i plemionami, nad historią ich religii, obyczajów, mową, językiem prowadzone z psychologicznego punktu widzenia - psychologia ludów
Wundt nie określił nowego przedmiotu psychologii: jej zadaniem jest badać rzeczywistość życia duchowego we wszystkich jego przejawach nowa natomiast miała być metoda badania czyli sposób badania: zamiast pytać o to, co badać, Wundt postawił sobie pytanie: jak to badać, aby psychologia mogła spełniać kryteria naukowości - metodyzm dogmatyczny (postęp w nauce jest wynikiem stosowania określonej metody). Wundt był pierwszym fizjologiem, który przekształcił się w psychologa. Jego wykłady z psychologii nosiły nazwę: Psychologia ze stanowiska nauk przyrodniczych.
Wundt nie zaprzeczał ważności inrospekcji, uważał ją za ważną metodę poznawania zjawisk psychicznych, które uznawał za złożone produkty nieświadomej duszy, jednak uważał, że należy ją wesprzeć metodami nadzoru eksperymentalnego - metoda introspekcji eksperymentalnej - gwarantowała ona możliwość wprowadzania zmian oraz powtarzalność. W ten sposób, twierdził, prywatne zjawisko psychiczne stawało się zjawiskiem obiektywnym, publicznym, a metoda introspekcji zyskiwała status metody naukowej.
Ważniejsze osiągnięcia innych nauk, które wywarły istotny wpływ na kryzys psychologii eksperymentalnej i rozwój psychologii XX wieku
I. Badania nad zwierzętami
1. Teoria ewolucji Darwina (1809 - 1882) - teoria ewolucji Darwina (O powstawaniu gatunków) spowodowała porzucenie dogmatycznego oddzielania sposobów zachowania się ludzi od sposobów zachowania się zwierząt. Sam fakt zwrócenia uwagi na zachowanie się zwierząt, w konsekwencji też człowieka, stał się odzwierciedleniem ważnej zmiany polegającej na odwróceniu uwagi od metody introspekcyjnej ku badaniu zachowania się w konkretnych sytuacjach.
Podstawowe założenie teorii ewolucji Darwina:
poszczególni przedstawiciele tego samego gatunku różnią się pod wieloma względami, tak, że niektórzy są szybsi, inni silniejsi, jeszcze inni zwinniejsi itp.
większość gatunków produkuje więcej potomstwa, niż może wyżywić otoczenie, co oznacza, że poszczególni osobnicy muszą walczyć o przetrwanie. Cechy, które umożliwiają przetrwanie osobnika, takie jak, lepsza umiejętność omijania niebezpieczeństwa czy zdobywania pokarmu mają większe szanse na bycie przekazanymi następnym pokoleniom. Poprzez ten proces, nazwany przez Darwina selekcją naturalną gatunki ulegają ciągłej ewolucji, stając się coraz lepiej przystosowanymi. Równocześnie zanikają stopniowo odmiany mniej przydatne.
Jeżeli pogląd ten jest słuszny, to oznacza, że obecne zachowania wszystkich gatunków mają swoje źródło w zamierzchłych czasach, gdy były ważne z punktu widzenia przetrwania.
Ewolucjonizm stał się przyczyną poszukiwania obiektywnych metod zachowania się (badania psychiki zwierząt). Cechowała go tendencja do podkreślania łączności i podobieństwa między psychiką zwierząt a ludzi - pod tym wpływem zaczęto doszukiwać się inteligencji u zwierząt, a instynktów u człowieka. Z ewolucjonizmu wynikało, że skoro człowiek znajduje się na końcu drabiny, to cechy specyficznie ludzkie (rozum, inteligencja) powinny ujawnić się (choć w znacznie mniejszym stopniu) u zwierząt ,natomiast instynkty nie powinny całkiem zaniknąć u ludzi. W ten sposób zrodziła się psychologia porównawcza, psychologia genetyczna, zoopsychologia i rozpoczął się spór o to, co w rozwoju dziedziczne, a co uwarunkowane środowiskowo.
Darwinowska teoria ewolucji stała się niezwykle inspirująca dla powstania psychologii rozwojowej, szczególnie psychologii dziecka. Stała się m.in. źródłem sformułowania przez Stanley'a Halla, amerykańskiego psychologa zajmującego się rozwojem tzw. teorii rekapitulacji. Zgodnie z nią rozwój jednostki - ontogeneza- przebiega etapami, które odpowiadają rozwojowi całego gatunku - filogenezie. Rozwój jednostki powtarza rozwój gatunków. W zabawach np. dziecko rozwija się do poziomu człowieka prymitywnego uprawiającego myślistwo - w wieku ok. 10 lat dzieci uganiają się w grupach i bawią się w czerwonoskórych Indian. Potem, w wieku dojrzewania, mają miejsce jak gdyby drugie narodziny, wiek ten stanowi przejście od poziomu człowieka prymitywnego do poziomu człowieka cywilizowanego, który jest bardziej świadom samego siebie. Choć obecnie pogląd ten nie znajduje wsparcia naukowego, był uznawany przez wczesnych teoretyków rozwoju, inspirował do podejmowania badań porównawczych zwierząt, dzieci i osób dorosłych.