1.3.4. Psychoanalityczny sposób widzenia.
Zygmunt Freud- lekarz, neurolog. Początkowo reprezentował biologiczny sposób widzenia. Doszedł jednak do przekonania, że świadomość jest tylko wierzchołkiem góry lodowej. Zgodnie z tą teorią zachowanie i przeżywanie w dużej mierze zależy od zawartości nieświadomości. Wg podstawowego założenia Freuda człowiek rodzi się z nieświadomymi popędami, nad którymi ma niewielką kontrolę. Od początku życia popędy te dążą do osiągnięcia jakiejkolwiek formy zaspokojenia. Już w pierwszych latach swojego życia dziecko dowiaduje się jednak, że popędy - wg poglądu Freuda, seksualne i agresywne - ukierunkowane są na cele, których otoczenie nie uważa za pożądane. Przez pierwsze sześć lat życia dziecka matka i ojciec rodzajem swoich reakcji wywierają ogromny wpływ na kształtowanie się charakteru młodego człowieka. W latach przedszkolnych wytwarza się u dziecka poczucie moralności. W metodzie psychoanalizy Freud widział możliwość przywołania do świadomości nieświadomych, „stłumionych” treści - tam mogłyby zostać przetworzone. Metoda katartyczna- pobudzająca do ponownego przeżywania - przy znacznym emocjonalnym przeżywaniu - wcześniej nieprzetworzonych doznań. Freud obalił opinię, że człowiek kieruje się wyłącznie rozsądkiem. Wyrażał on pogląd, że fizyczne objawy choroby lub niecodzienne zachowania nie są warunkowane jedynie fizjologicznie i że przy leczeniu nie tylko taki aspekt należy brać pod uwagę. Łączył je raczej z czysto psychologicznymi procesami, które występowały u jego pacjentów, ale też u zdrowych ludzi. Dla Freuda „chorzy psychicznie” i „zdrowi ludzie” nie różnili się od siebie w zasadniczy sposób.
1.3.5. Humanistyczny sposób widzenia.
Wg założeń Freuda ludzie nie są wolni, lecz sterują nimi siły nieświadomości. Poglądy konserwatywnych behawiorystów również wykluczały wolność jednostki, bo przecież zachowania organizmów zależą wyłącznie od warunków środowiska. Z takimi poglądami nie mogli zgodzić się niektórzy psychologowie, poszukujący w latach czterdziestych właściwego punktu widzenia. Na skutek niezadowolenia rozwinęła się „psychologia humanistyczna”, do której powstania przyczynili się Carl Rogers i Abraham Maslow. Wg wyrażanego przez psychologów humanistycznych poglądu ludzie bez wątpienia mogą podejmować własne decyzje, a jeśli będą mieli ku temu okazję sami przejmą odpowiedzialność za swoje życie. Celem jest samorealizacja(Maslow). Samorealizacja przy społecznej odpowiedzialności. Społeczeństwo, które na swoich członków wywiera nacisk, które nie daje im wolności, może z ludzi „dobrych” zrobić istoty bierne, zastraszone, niezadowolone czy nawet agresywne. Psychologowie humanistyczni kreślą nader korzystny obraz natury ludzkiej.
1.3.6. Porównanie różnych sposobów widzenia.
Nie ma konieczności decydowania się na jeden pogląd. Określony psychologiczny stan rzeczy daje się najlepiej wyjaśnić wtedy, gdy przyglądamy mu się z różnych stron. Behawiorysta stawia inne pytania niż psycholog humanistyczny czy o orientacji poznawczej.
1.4. Niektóre dziedziny psychologii stosowanej.
Psychologia praktyczna - różnorodność dziedzin, trudno znaleźć wspólne cechy. Np. psychologia zdrowia(bada zależności pomiędzy określonym stylem życia a zdrowiem. Badają zależności pomiędzy stresem a ryzykiem zapadania na różne choroby), psychologia środowiska(relacja pomiędzy człowiekiem a jego środowiskiem), psychologia penitencjarna lub sądowa(wyjaśnianie problemów psychologicznych, które mogą zaistnieć przed rozprawą lub w jej trakcie).
1.4.1. Zadania psychologów klinicznych.
Lecznictwo(przy łóżku chorego, placówki ambulatoryjne)
Placówki konsultacyjne
Placówki wychowawcze
Gabinety prywatne indywidualne/grupowe
Pozostałe(urzędy socjalne, pracy i zdrowia)
Większość psychologów w tych placówkach zajmuje się zaburzeniami, chorobami lub niecodziennymi stanami psychicznymi oraz - stąd utrzymanie terminu „kliniczna”- zabiegami prowadzącymi do ich wyleczenia. Przedstawiciele tej dziedziny działają także w placówkach wychowawczych oraz doradztwa zawodowego, gdzie zajmują się nie tylko nieprawidłowościami zachowania, lecz także, na przykład, doradzają przy wyborze szkoły, zawodu, dalszego kształcenia. Wspieraną przez psychologów klinicznych, lecz w praktyce bardzo zaniedbaną dyscypliną, jest zapobieganie.
1.4.1.1. Uchwycenie cech psychicznych poprzez diagnostykę.
Psychologowie bardzo często używają pojęcia „klient”, chcąc w ten sposób zaznaczyć, iż oczekują od niego aktywnej współpracy; nie chcą, by tak jak tradycyjnie pojmowany „pacjent”, cierpliwie, biernie znosił wszystkie czynione wokół niego zabiegi. W zależności od sposobu zadawania pytań psychologowie kliniczni zainteresowani są uzyskaniem informacji na przykład o poziomie inteligencji, zdolności koncentracji, stabilności emocjonalnej lub o innych cechach klienta. Dane te zdobywa się za pomocą obserwacji. Rozmowa diagnostyczna należy do najstarszych metod psychologii klinicznej. To, jakie zachowania poddawane są obserwacji, wynika z określenia celu.
1.4.2. Zadania psychologów pracy i organizacji.
Frederick Taylor - jeden z ojców psychologii pracy i organizacji. Zgodnie z jego przekonaniem zadaniem kierownictwa przedsiębiorstwa jest wyszukanie i przeszkolenie właściwych pracowników. Uważał wprawdzie, że „przeciętny” robotnik jest z natury leniwy, ale można go finansowym bodźcem zachęcić do wykonywania każdej monotonnej i męczącej pracy. Ta bardzo prosta „teoria motywacji” okazała się jednak fałszywa. Z czasem liczni psychologowie podejmowali liczne starania, by robotnicy byli bardziej zadowoleni z wykonywanej pracy , co wiązało się w dużej mierze z ich kontaktami społecznymi. Próbowano zwiększyć wydajność, wspierając kontakty pojedynczych osób z ich kolegami i przełożonymi. Starali się tak manipulować warunkami by zmobilizować personel do większego wysiłku. Pod koniec lat pięćdziesiątych i na początku sześćdziesiątych w centrum zainteresowania, wg Eberharda Ulicha, znalazły się „potrzeby samorealizacji i rozwoju psychologicznego”. Starano się stworzyć takie warunki w zakładach, by pracownicy swoją pracę mogli przeżywać jako coś ważnego i osobistego.
1.4.2.1. Tworzenie i stosowanie metod psychologicznych przy doborze personelu.
Przy zatrudnieniu pracownika w jakiejś firmie decydujące znaczenie ma rozmowa wstępna, która ma nakreślić obraz kandydata, jego cechy osobiste oraz kwalifikacje. Nie należy jednak oczekiwać, że ten sposób rzeczywiście umożliwia wybór pracowników sprawdzających się później w praktyce. Wywiady koncentrują się na cechach, od których sukces w danym zawodzie wcale nie zależy. Także stosowanie testów jest krytykowane. Test niejednokrotnie zakłada, że dane cechy w przyszłości nie ulegną zmianie. Odpaść mogą kandydaci, którzy po odpowiednim przeszkoleniu poradziliby sobie bez trudu z wymaganiami pracodawcy. Do wyboru pracowników na stanowiska kierownicze psychologowie pracy i organizacji rozwinęli metodę Assessment Center, z pomocą której jednocześnie ocenić można od sześciu do piętnastu kandydatów. Zamiast przeprowadzać same wywiady, kandydaci otrzymują przeróżne zadania: testy pisemne, grę w zamianę ról oraz wykonanie typowych dla danego stanowiska czynności. Reakcje oceniane są przez paru obserwatorów. Stosunkowo wysoki stopień efektywności.
1.4.2.2. Dostosowanie miejsca pracy do człowieka.
Psychologia inżynieryjna nazywana „psychologią układu człowiek-maszyna”. Psychologowie pracy dążą do tego, by konstrukcja maszyn i urządzeń była na tyle prosta, żeby bez problemu można było obsługiwać i sprawować kontrolę nad ich działaniem.
1.4.2.3. Zwiększenie zadowolenia poprzez zmianę warunków pracy.
Zadowolenie zależy, w przeciwieństwie do poglądów Taylora, nie tylko od wysokości wynagrodzenia, ale także od osobistych oczekiwań, warunków fizycznych w miejscu pracy, jakości stosunków między współpracownikami, wrażenia sprawiedliwego traktowania przez przełożonych i wielu innych czynników. Zadowolenie niekoniecznie oddziałuje na sposób wykonywania pracy. Zwolennicy współdecydowania twierdzą, że wprowadzenie tego czynnika wzmacnia morale pracy, redukuje nieobecności, zmniejsza liczbę wypowiedzeń i zwiększ wydajność.